This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52014DC0575
COMMUNICATION FROM THE COMMISSION TO THE COUNCIL AND THE EUROPEAN PARLIAMENT European Research Area Progress Report 2014
KOMUNIKAT KOMISJI DO RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO Europejska przestrzeń badawcza Sprawozdanie z postępu prac za 2014 r.
KOMUNIKAT KOMISJI DO RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO Europejska przestrzeń badawcza Sprawozdanie z postępu prac za 2014 r.
/* COM/2014/0575 final */
KOMUNIKAT KOMISJI DO RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO Europejska przestrzeń badawcza Sprawozdanie z postępu prac za 2014 r. /* COM/2014/0575 final */
1.
WPROWADZENIE Europejska przestrzeń badawcza: główny
czynnik wpływający na tworzenie wiedzy Cel europejskiej
przestrzeni badawczej (EPB) został zatwierdzony podczas posiedzenia Rady
Europejskiej w marcu 2000 r. i jest osadzony w postanowieniach traktatu
lizbońskiego z 2007 r. Jest nim „jednolita, otwarta na świat przestrzeń
badawcza oparta na rynku wewnętrznym, w której naukowcy, wiedza naukowa i
technologie podlegają swobodnej wymianie, oraz dzięki której Unia i jej państwa
członkowskie wzmacniają swoje bazy naukowe i technologiczne, swoją
konkurencyjność oraz zdolność do wspólnego rozwiązywania wielkich wyzwań”[1]. W 2011 r. Rada
Europejska wezwała podmioty zaangażowane na poziomie UE, państw członkowskich i
zainteresowanych stron do wypełnienia pozostałych luk i wdrożenia EPB do 2014
r. w celu utworzenia prawdziwego jednolitego rynku wiedzy, badań naukowych i
innowacji. Komunikat
„Wzmocnione partnerstwo w ramach europejskiej przestrzeni badawczej na rzecz
doskonałości i wzrostu gospodarczego” z 2012 r. (dalej „komunikat dotyczący
EPB”)[2]
wskazał pięć priorytetowych działań: zwiększenie skuteczności krajowych
systemów badawczych, optymalizację współpracy i konkurencji transnarodowej,
otwarcie rynku pracy dla naukowców, propagowanie równości płci i uwzględniania
tego aspektu w dziedzinie badań naukowych, optymalizację przepływu wiedzy
naukowej, dostępu do niej i jej przekazywania, w tym za pośrednictwem cyfrowej
EPB. Uzupełniając wspomniane partnerstwo, Komisja przyjęła w 2012 r. dwa dalsze
komunikaty zatytułowane „W stronę lepszego dostępu do informacji naukowej. Zwiększanie
korzyści z inwestowania środków publicznych w badania naukowe”[3]
oraz „Rozwój i koncentracja unijnej współpracy międzynarodowej w dziedzinie
badań naukowych i innowacji: podejście strategiczne”[4]. Zasady EPB są w
pełni włączone do Unii innowacji – inicjatywy przewodniej strategii „Europa
2020” mającej na celu wspieranie wzrostu i zatrudnienia. Niniejsze
sprawozdanie, sporządzone w oparciu o sprawozdanie z postępu prac w ramach EPB
za 2013 r., podsumowuje postępy w kierunku realizacji EPB, natomiast
towarzyszący mu dokument roboczy służb Komisji Facts and figures (dalej
„Fakty i liczby”) zapewnia bardziej szczegółową analizę. Biorąc pod uwagę
aspekt EPB związany z rynkiem wewnętrznym i jego wpływ na inwestycje w badania
naukowe i innowacje, niniejsze sprawozdanie stanowi też odpowiedź na
Strategiczny program Unii w okresie zmian, uzgodniony przez państwa
członkowskie na posiedzeniu Rady Europejskiej w czerwcu 2014 r., w
szczególności na jego priorytet „Unia pracy, wzrostu i konkurencyjności”. 2. GŁÓWNE
USTALENIA Z DRUGIEGO SPRAWOZDANIA Z POSTĘPU PRAC DOTYCZĄCEGO EPB Sprawozdanie z
postępu prac za 2014 r. zapewnia ogólny obraz postępów w priorytetach EPB we
wszystkich państwach członkowskich i niektórych krajach stowarzyszonych[5].
Sprawozdanie z postępu prac za 2013 r. przedstawiło przegląd kontekstu
politycznego, podjętych kroków i pierwszych osiągnięć. Sprawozdanie z postępu
prac za 2014 r. przedstawia nowe i zaktualizowane środki przyjęte na poziomie
krajowym i po raz pierwszy przedstawia i porównuje je z realizacją działań EPB
na poziomie krajowym przez organizacje finansujące i prowadzące badania
naukowe. 2.1.
Bardziej skuteczne krajowe systemy badawcze Poprawa jakości
procesu opracowywania strategii i kształtowania polityki jest jedną z trzech
osi reformy określonych przez Komisję Europejską w celu poprawy jakości
wydatków publicznych na badania naukowe i innowacje w komunikacie Komisji
„Badania naukowe i innowacje jako źródło ponownego wzrostu gospodarczego” [6] .
Fakty i liczby
pokazują, że krajowe systemy badawcze w większym stopniu dostosowały się do
priorytetów EPB. Absolutnie wszystkie państwa członkowskie przyjęły krajową
strategię badań naukowych i innowacji. Nadal występują
duże różnice między państwami członkowskimi w sposobie rozdziału środków
finansowych na badania naukowe. Choć konkurencyjne finansowanie oparte na
projekcie występuje we wszystkich państwach członkowskich, jego zakres znacznie
się różni w poszczególnych krajach[7].
Wzajemna weryfikacja jest stosowana we wszystkich państwach członkowskich.
Jednak brak jest uzgodnionych standardów dotyczących podstawowych zasad
międzynarodowej wzajemnej weryfikacji. Instytucjonalna
ocena wyników również stanowi skuteczne narzędzie promowania konkurencji w
dziedzinie badań naukowych i zwiększania skuteczności wydatków krajowych.
Rzeczywiście, choć 12 państw członkowskich podaje, że wprowadziło politykę
rozdziału instytucjonalnych środków finansowych na podstawie wyników, wydaje
się ona być szerzej wdrożona w praktyce, mianowicie poprzez agencje finansujące
w 16 państwach członkowskich[8]. 2.2.
Optymalizacja współpracy i konkurencji transnarodowej Wspólne
podejmowanie wielkich wyzwań Współpraca
transnarodowa na poziomie programu między państwami członkowskimi zacieśnia się
i stanowi część strategii krajowych 16 państw członkowskich. W coraz większym
stopniu inicjatywy w zakresie wspólnego planowania (JPI) pomagają w
dostosowywaniu programów i działań krajowych do wspólnych programów na poziomie
UE poprzez podejmowanie wyzwań społecznych. Kilka państw członkowskich
rozpoczęło opracowywanie krajowych planów działania i strategii w ramach JPI, w
których biorą udział, z myślą o zwiększeniu swojego zaangażowania w
strategiczne programy badań naukowych w ramach JPI. Coraz większą
uwagę strategiczną poświęca się też międzynarodowej współpracy w programie
politycznym. Dziewięć państw członkowskich przewidziało szczegółowe przepisy
dotyczące rozwijania międzynarodowej współpracy naukowej. Infrastruktura
badawcza W odniesieniu do
rozwoju i realizacji infrastruktury badawczej 22 państwa członkowskie przyjęły
krajowe plany działania na rzecz infrastruktury badawczej. Od 2013 r. pięć z
nich zostało zaktualizowanych. Krajowe plany działania nie wskazują jednak w
spójny sposób na połączenia z Europejskim Forum Strategii ds. Infrastruktur
Badawczych (ESFRI) ani na zaangażowanie finansowe w rozwój infrastruktury
badawczej wskazanej przez ESFRI i innych światowej klasy obiektów
infrastruktury badawczej. Ukończenie lub
zainicjowanie budowy co najmniej 60 % projektów z listy ESFRI do 2015 r. jest
osiągalne[9].
Ostatnie nadanie priorytetu projektom z listy ESFRI zostało zatwierdzone przez
Radę ds. Konkurencyjności w maju 2014 r. i umożliwi państwom członkowskim i Komisji
udzielenie dodatkowego wsparcia w osiągnięciu tego celu. Wejście w życie
w 2009 r. rozporządzenia dotyczącego konsorcjum na rzecz europejskiej
infrastruktury badawczej (ERIC) umożliwiło wspólne utworzenie i funkcjonowanie
siedmiu infrastruktur badawczych o znaczeniu europejskim. Perspektywa
osiągnięcia liczby około 15 konsorcjów ERIC do 2015 r. wskazuje, że proces ten
nabiera rozpędu. 2.3.
Otwarcie rynku pracy dla naukowców Choć liczba
doktorantów nadal rośnie w UE, dowody sugerują, że nie dysponują oni
odpowiednimi umiejętnościami potrzebnymi do pracy poza szkolnictwem wyższym[10].
Wdrażanie zasad z 2011 r. dotyczących innowacyjnego szkolenia doktorantów przez
państwa członkowskie i instytucje pomaga naukowcom nabywać nowe umiejętności i
zwiększa szanse ich zatrudnienia, w szczególności poza szkolnictwem wyższym.
Tylko 10 % doktorantów zgłasza uzyskanie przeszkolenia w dziedzinie prawa
własności intelektualnej i przedsiębiorczości, przy czym 45 % naukowców w UE
jest zatrudnionych w sektorze prywatnym[11].
Niektóre państwa członkowskie wykorzystały dostępne fundusze strukturalne do
współfinansowania nowych struktur kształcenia doktorantów. Ponadto otwarta
rekrutacja umożliwia instytucjom badawczym zatrudnianie najlepszych naukowców
na wszystkich etapach kariery i sprzyja skutecznej mobilności geograficznej.
Oddziaływanie badań mobilnych naukowców jest blisko o 20 % większe niż tych,
którzy nigdy nie przeprowadzili się za granicę[12]. Dowody pokazują,
że otwartość i innowacyjność idą ze sobą w parze, tzn. kraje o otwartych i
atrakcyjnych systemach badawczych[13]
osiągają dobre wyniki pod względem innowacyjności. Źródło:
obliczenia DG ds. Badań Naukowych i Innowacji na podstawie tablicy wyników Unii
innowacji z 2014 r. Państwa
członkowskie[14]
uzgodniły utworzenie grupy roboczej we współpracy z zainteresowanymi stronami w
celu opracowania praktycznego zestawu narzędzi otwartej, przejrzystej i
merytorycznej rekrutacji opartej na dobrych praktykach. Dane pokazują,
że kilka państw członkowskich, na przykład Austria, Włochy i Polska,
wprowadziły ustawodawstwo krajowe przewidujące, że wszelkie wolne stanowiska w
publicznych instytucjach badawczych muszą być publikowane w międzynarodowej
witrynie poświęconej miejscom pracy w sektorze badań, np. EURAXESS Jobs[15]. W
2013 r. w witrynie EURAXESS Jobs, przy współpracy między wiodącymi portalami
internetowymi poświęconymi pracy w sektorze badań, zostało zamieszczonych ponad
40 000 ogłoszeń o miejscach pracy w sektorze badań w ponad 7 500 instytucjach.
Nadal jednak istnieją między państwami członkowskimi znaczne rozbieżności w
zakresie praktyk otwartej rekrutacji. Zobacz wykres poniżej. Udział
naukowców uniwersyteckich zadowolonych ze stopnia, w jakim wolne stanowiska
pracy są ogłaszane publiczne i podawane do wiadomości przez ich instytucje,
Europa, 2012 r. (w %) Źródło: Badanie
MORE2. 2.4.
Równość płci i uwzględnianie aspektu płci w badaniach naukowych Zagadnienia
związane z płcią w dziedzinie badań naukowych i innowacji zyskują coraz większe
uznanie w agendach politycznych na poziomie krajowym, europejskim i
międzynarodowym, a także w ramach organizacji badawczych. Inicjatywy związane
ze „stroną podaży”, dotyczące indywidualnych kobiet naukowców są stopniowo
uzupełniane politykami związanymi ze „stroną popytu”, mającymi na celu
zmianę instytucjonalną w organizacjach badawczych o bardziej długookresowych
skutkach strukturalnych. Określone ustawy lub strategie krajowe
dotyczące równości płci w publicznych badaniach naukowych zostały przyjęte w
ponad połowie państw członkowskich. Fakty i liczby pokazują istotną
korelację między środkami podejmowanymi na poziomie organizacji prowadzących
badania naukowe, w tym planami w dziedzinie równości płci, a istnieniem
krajowych przepisów prawnych, strategii lub zachęt związanych z promowaniem
zmiany instytucjonalnej[16]. Tempo zmian jest
jednak zbyt powolne, a między krajami utrzymują się duże różnice. Powszechnymi
wyzwaniami pozostają utrzymywanie się w obszarze kariery dyskryminacji ze
względu na płeć, a także brak równowagi pod względem płci w zakresie ról
decyzyjnych. Potrzebne są połączone wysiłki i systemowa strategia mająca na
celu długofalowe instytucjonalne zmiany w europejskim systemie badawczym. 2.5.
Optymalizacja przepływu wiedzy naukowej, dostępu do niej i jej przekazywania, w
tym za pośrednictwem cyfrowej EPB Otwarty
dostęp do publikacji i danych Otwarty dostęp
do publikacji wyników badań i danych jest popierany przez rosnącą liczbę
uniwersytetów, ośrodków badawczych i agencji finansujących w całej Europie.
Organizacje zainteresowanych stron wykazywały dużą aktywność przy wykorzystaniu
platformy zainteresowanych stron EPB utworzonej w odpowiedzi na komunikat z
2012 r. Jak dotąd 20 państw członkowskich podjęło konkretne środki w celu
wsparcia otwartego dostępu do publikacji naukowych, lecz tylko pięć ma
konkretne przepisy dotyczące otwartego dostępu do danych naukowych. W ramach
ERAC państwa członkowskie poświęciły szczególną uwagę ponownemu wykorzystywaniu
danych naukowych, w przypadku którego nadal istnieje szereg rzeczywistych i
postrzeganych barier, w tym o charakterze prawnym, technicznym, finansowym,
społeczno-kulturowym i związanym z zaufaniem. Krajowe
polityki, inicjatywy i praktyki są jednak nadal podzielone, a niektóre z nich
nie odzwierciedlają we właściwy sposób unijnej definicji otwartego dostępu[17]. Transfer
wiedzy i otwarte innowacje Państwa
członkowskie nadal opracowują i wprowadzają w życie krajowe strategie dotyczące
transferu wiedzy. Czynią to głównie poprzez poprawę doceniania i uzawodowienia
działań z zakresu transferu wiedzy, wzmocnienie roli urzędów ds. transferu
wiedzy, a także poprzez działania ułatwiające interakcję i nawiązywanie
partnerstw strategicznych oraz wspólnych programów badań naukowych między
środowiskiem akademickim a przemysłem, w tym MŚP. Umożliwia to lepsze
przyswojenie wyników badań na rynku. Choć większość państw członkowskich
ma wdrożone mocne mechanizmy politycznego wspierania transferu wiedzy, nie
znajduje to odzwierciedlenia we wsparciu finansowym w połowie państw
członkowskich. Cyfrowa
EPB Infrastruktura
gwarantująca dostęp do wiedzy i jej przyswajanie przez wszystkich, służąca
otwartemu dostępowi do wyników badań finansowanych ze środków publicznych, nie
jest odpowiednio rozwinięta. W interesie efektywnego gospodarowania zasobami
państwa członkowskie powinny, na podstawie dotychczasowych prac, zwiększyć
wysiłki w celu połączenia sił i wdrożenia wspólnych strategii w celu jak
najlepszego wykorzystania ostatnich inwestycji w instytucjonalną, krajową i
wewnątrzdyscyplinarną infrastrukturę danych[18].
Mogłoby to też obejmować wysiłki zmierzające do promowania niekomercyjnych
opcji publikacji w ramach otwartego dostępu. 2.6.
Zagadnienia horyzontalne: uwzględnianie aspektu międzynarodowego we wszystkich
priorytetach EPB Jest istotne, by
w dalszym rozwoju EPB aspekt międzynarodowy był uwzględniany we wszystkich jej
priorytetach. W ten sposób Europa utrwali swoją pozycję globalnej kuźni badań
naukowych, będzie przyciągać i zatrzymywać najlepszych naukowców, zachowa swoją
konkurencyjność i umożliwi przyszłą współpracę z globalnymi partnerami
badawczymi. 2.7.
Zgodność z EPB Nie ma jednej
drogi do osiągnięcia EPB. Tempo i poziom wdrożenia EPB zależy od kontekstu
krajowego, a służą mu ukierunkowane strategie na poziomie państw członkowskich. Wdrożenie EPB
różni się między poszczególnymi organizacjami prowadzącymi badania naukowe. Fakty
i liczby grupują organizacje według ich „zgodności” z działaniami EPB[19]
zaproponowanymi w komunikacie z 2012 r. Zostały wskazane dwie główne grupy:
organizacje „zgodne z EPB” wdrażające większość działań EPB oraz organizacje „o
ograniczonej zgodności z EPB”, które nie wdrażają działań EPB lub robią to
tylko w ograniczony sposób. Analiza wskazuje, że instytucje zgodne z EPB
dominują w większości państw członkowskich, z wyjątkiem siedmiu krajów (w
których proporcje są podobne lub w których dominują organizacje o ograniczonej
zgodności z EPB). Małe organizacje[20]
wydają się w niższym stopniu zgodne z EPB niż duże organizacje[21]. Ponadto obie
grupy różnią się poziomem wdrożenia różnych działań EPB. Na przykład wykres
poniżej pokazuje, że w grupie organizacji zgodnych z EPB prawie 90 % z nich
często uwzględnia minimalne wymagania podczas publikacji ogłoszeń o wolnych
stanowiskach, tymczasem w przypadku organizacji o ograniczonej zgodności z EPB
jest to praktykowane przez mniej niż 50 % z nich. Analiza przedstawiona w Faktach
i liczbach pokazuje też, że nawet organizacje zgodne z EPB powinny
zwiększyć wysiłki. Na przykład tylko 50 % organizacji zgodnych z EPB często
ogłasza wolne stanowiska w EURAXESS. Udział
organizacji wdrażających niektóre działania EPB w dwóch najważniejszych grupach
organizacji Źródło: badanie
ankietowe EPB z 2014 r. Wreszcie
naukowcy z instytucji zgodnych z EPB wytwarzają większą liczbę publikacji i
zgłoszeń patentowych, co uznaje się za czynniki sprzyjające wzrostowi i
zatrudnieniu. 2.8.
Urzeczywistnienie EPB W
komunikacie dotyczącym EPB wskazano cztery warunki urzeczywistnienia EPB:
reformy państw członkowskich we wszystkich priorytetach EPB, szybkie wdrożenie
priorytetów nakreślonych w komunikacie przez zainteresowane strony z sektora
badań naukowych, zwiększenie wsparcia Komisji dla krajowych polityk EPB i
przejrzyste monitorowanie. Państwa
członkowskie są głównymi
podmiotami działającymi w sprawie wprowadzania reform w dziedzinie EPB na
poziomie krajowym i wspierania ich wdrożenia przez organizacje finansujące i
prowadzące badania naukowe. Stopniowo wprowadzają reformy z zakresu EPB do
swoich rocznych krajowych programów reform, przy czym do działań EPB w 2014 r.
odsyła 19 krajowych programów reform, w porównaniu do zaledwie 11 w 2013 r. Z
myślą o spójnym uwzględnianiu priorytetów EPB państwa członkowskie zobowiązały
się w ramach ERAC do pracy nad wspólną strukturą sprawozdawczą od 2014 r. w
kontekście europejskiego semestru na nadchodzące lata. Podczas posiedzenia Rady
ds. Konkurencyjności w lutym 2014 r. państwa członkowskie zobowiązały się do
opracowania do połowy 2015 r. planu działań w dziedzinie EPB na poziomie
europejskim, który ustanowiłby wytyczne dla krajowego wdrażania reform z
zakresu EPB. Niektóre państwa członkowskie rozpoczęły opracowywanie krajowych
planów działania w dziedzinie EPB w celu przyspieszenia realizacji EPB i
zapewnienia globalnej konkurencyjności i atrakcyjności Europy[22]. Organizacje
zainteresowanych stron są
kluczowymi partnerami w osiąganiu priorytetów EPB w oparciu o protokół ustaleń
i wspólną deklarację, a także poprzez platformę zainteresowanych stron. Promują
one EPB wśród swoich członków[23].
Przykładem propagowania celów EPB przez zainteresowane strony jest zachęta do
aktywnego uczestnictwa w procesie związanym ze strategią dotyczącą zasobów
ludzkich w odniesieniu do naukowców (HRS4R), udzielona przez platformę
zainteresowanych stron jej członkom. Na
poziomie europejskim programy
ramowe zostały zaangażowane w realizację polityki w dziedzinie EPB, a także
tworzenie elementów składowych EPB.
Komisja wspiera państwa członkowskie i zainteresowane strony z sektora badań
naukowych w tych staraniach poprzez liczne działania, takie jak: program
ERA-Net Cofund, inicjatywy na mocy art. 185, wspólne programowanie, EURAXESS
oraz zagadnienia horyzontalne. Na przykład wzór umowy o dotację w programie
„Horyzont 2020” nakłada na beneficjenta dotacji obowiązek dołożenia wszelkich
starań, aby wdrożyć Europejską kartę naukowca i Kodeks postępowania przy
rekrutacji pracowników naukowych[24].
Ponadto beneficjenci dotacji są zobowiązani do podjęcia wszelkich środków
koniecznych w celu promowania równości szans mężczyzn i kobiet oraz zapewnienia
równowagi płci na wszystkich poziomach[25]. Komisja
Europejska, w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi i przy udziale
platformy zainteresowanych stron, opracowała mechanizm monitorowania EPB. Mechanizm
monitorowania EPB staje się zasadniczym składnikiem kształtowania polityki w
dziedzinie EPB. Pozwala to nam
na monitorowanie stopnia, w jakim państwa członkowskie, podmioty finansujące i
instytucje badawcze wspierają i wdrażają EPB. Dotychczasowe
wysiłki podmiotów partnerstwa w ramach EPB okazały się skuteczne, i wdrożono
warunki urzeczywistnienia EPB. Realizacja EPB, podobnie jak rynku wewnętrznego,
jest jednak stopniowo zachodzącym procesem. Zaangażowanie wszystkich podmiotów
partnerstwa w ramach EPB będzie głównym czynnikiem przyspieszenia tempa
wdrażania EPB, które obecnie jest różne na poziomie państw członkowskich, a
także sfinansowania i prowadzenia badań naukowych. Zależy ono w wysokim stopniu
od jakości działań podejmowanych przez te podmioty w celu skutecznego
spełnienia swoich zobowiązań z namacalnymi i wymiernymi korzyściami dla
społeczeństwa. 3. PRZYSZŁE WYZWANIA Wdrażanie
EPB Niezbędne są
dalsze wysiłki w celu wdrożenia EPB. Plan działań w dziedzinie EPB na poziomie
europejskim zostanie opracowany do połowy 2015 r. Będzie on zawierał wytyczne i
główne środki służące przezwyciężeniu istniejących nadal wąskich gardeł.
Zasadnicze znaczenie będzie mieć krajowe ukierunkowanie wdrażania EPB, a
jednocześnie uwzględnienie różnorodności krajowych systemów badawczych. Państwa
członkowskie powinny poświęcić więcej uwagi EPB podczas przygotowywania
krajowych strategii badań naukowych i innowacji, wdrażanych przez indywidualnie
dostosowane krajowe plany działań i inicjatywy w dziedzinie EPB. W celu
wspierania EPB rozważyć można różne warianty, w tym – w razie potrzeby –
warianty legislacyjne, w oparciu o nowe przepisy związane z EPB zawarte w
Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Ponadto Komisja
zainicjuje debatę z państwami członkowskimi na temat najlepszego możliwego
poziomu koordynacji i dostosowania krajowych strategii badań naukowych oraz
połączenia finansowania w dziedzinach wyzwań społecznych, aby zwiększyć wpływ
na poziomie UE. Możliwe skutki mogłyby objąć określenie poziomu finansowania
krajowego, które ma zostać wydane w ramach skoordynowanych ram europejskich,
oraz środków służących zwiększeniu liczby krajów zaangażowanych we wspólne
programowanie. Ponadto istnieje
potrzeba dalszej synchronizacji krajowych i europejskich planów działania, a
także powiązanego finansowania, w celu osiągnięcia długookresowego
zrównoważenia europejskiej infrastruktury badawczej. Powinna także
zostać zintensyfikowana międzynarodowa współpraca jako priorytet horyzontalny
działań EPB. Zgodnie z międzynarodową strategią współpracy na rzecz badań naukowych
i innowacji, w podejściu do krajów EFTA, krajów objętych procesem rozszerzenia
i krajów objętych europejską polityką sąsiedztwa, nacisk zostanie położony na
promowanie integracji z EPB lub dostosowanie do niej. Zaangażowanie
nowych zainteresowanych stron Krajowe i
europejskie zainteresowane strony powinny być odpowiednio zaangażowane w
opracowywanie krajowych planów działania w dziedzinie EPB, a więc we wdrażanie
EPB, w celu zapewnienia pełnego podjęcia przez nie zobowiązań w odniesieniu do
wartości i korzyści płynących z EPB. Platforma zainteresowanych stron jest
dobrym instrumentem, przyczyniającym się do kształtowania polityki w dziedzinie
EPB i wdrażania jej. Mogłaby ona zostać rozszerzona, tak aby objąć więcej
podmiotów w dziedzinie badań. Sukces EPB w przyszłości będzie zależał od
zaangażowania i aktywnej mobilizacji naukowców i zainteresowanych stron, tak
aby badania naukowe odzwierciedlały potrzeby i wyzwania społeczne. Maksymalizacja
korzyści z działalności w dziedzinie badań naukowych i innowacji dla
społeczeństwa Istnieje
potrzeba ściślejszej integracji celów w dziedzinie badań naukowych i innowacji
w wielu powiązanych politykach na poziomie europejskim i krajowym. EPB jest
skupiona na maksymalizacji potencjału europejskich otwartych systemów
badawczych i promowaniu innowacji. Dzięki koncentracji na sektorach badań
naukowych Europa może zapewnić regionom ramy umożliwiające im wyspecjalizowanie
się w swoich dziedzinach wiedzy specjalistycznej. To ogólnoeuropejskie
podejście do inteligentnej specjalizacji będzie prowadziło do większej
konsolidacji strategii badawczej, w której najtęższe umysły połączą się, aby
realizować doskonałe badania. Transgraniczne podejście regionalne pomaga w
propagowaniu doskonałości badań naukowych i zwiększaniu zgodności z EPB. Osiągnięcie
pełnej funkcjonalności EPB musi być głównym celem przyszłych inicjatyw
politycznych w dziedzinie badań naukowych i innowacji. Powinno ono uwzględniać
potrzebę, aby nauka dostarczała zrównoważonych rozwiązań problemów społecznych,
rosnące zapotrzebowanie na uczciwość i odpowiedzialność badań naukowych, a
także dążenie do nowego sposobu prowadzenia i udostępniania badań, tzn. Science
2.0. Ciągłe
wspieranie EPB przez Komisję Europejską Komisja będzie
kontynuować wspieranie państw członkowskich i zainteresowanych stron z sektora
badań naukowych w ich staraniach zmierzających do wzmocnienia EPB, poprzez
zapewnienie informacji o istniejących dobrych praktykach. Utworzy ona w ramach
programu „Horyzont 2020” narzędzie wspomagające politykę i będzie organizować
seminaria służące wzajemnemu uczeniu się. Zapewni udzielenie w ramach programu
„Horyzont 2020” wsparcia na rzecz funkcjonowania EPB, zarówno poprzez działania
ukierunkowane, jak i horyzontalne. Wyraźnym przykładem wsparcia UE na rzecz EPB
jest wkrótce uruchamiany program oszczędności emerytalnych dla europejskich
instytucji badawczych (RESAVER)[26],
który – dzięki usuwaniu barier w mobilności naukowców i zapewnieniu
bezpiecznych i zrównoważonych emerytur dla kadry naukowej – przyczyni się do
utworzenia europejskiego rynku pracy naukowców. Wzmocnienie
monitorowania EPB Mechanizm
monitorowania EPB opiera się na wskaźnikach i mechanizmach gromadzenia danych
uzgodnionych z państwami członkowskimi. Monitorowanie EPB okazało się przydatne
do pomiarów postępów działań politycznych w dziedzinie EPB. Proces ten ma
jednak swoje ograniczenia ze względu na dobrowolny charakter ankiet,
ograniczający wykorzystanie wyników do kształtowania polityki. Potrzebne są
dalsze prace zmierzające do identyfikacji i doprecyzowania zasadniczych
wskaźników postępów EPB oraz możliwego rozszerzenia zakresu mechanizmu
monitorowania EPB. 4.
WNIOSKI W sprawozdaniu
potwierdzono, że partnerstwo w ramach EPB poczyniło znaczne postępy we
wdrażaniu EPB. Zostały wdrożone cztery czynniki pomyślnego urzeczywistnienia
EPB wskazane w komunikacie dotyczącym EPB z 2012 r.:
państwa członkowskie w coraz
większym stopniu przyjmują działania na rzecz wsparcia EPB i znajdują one
odzwierciedlenie w krajowych programach reform;
organizacje zainteresowanych stron
stale wspierają program EPB;
UE osadziła EPB w europejskim
semestrze, zapewnia znaczne finansowanie na rzecz działań EPB i promuje
otwartą rekrutację, otwarty dostęp do publikacji i danych, a także równość
płci poprzez program „Horyzont 2020”;
ustanowiono
mechanizm monitorujący EPB i dostarcza on danych na temat poziomu
postępów. Stanowi on istotny element polityki w dziedzinie EPB.
Realizacja
EPB, podobnie jak rynku wewnętrznego, jest stopniowo zachodzącym procesem. Aby
uczynić EPB w pełni operacyjną, potrzebne są jednak większe wysiłki, a bardziej
niż kiedykolwiek od państw członkowskich zależy wdrożenie koniecznych reform w
ramach EPB i zapewnienie funkcjonowania EPB. Zgodność
z EPB wiąże się z poprawą wyników:
otwarte i atrakcyjne systemy
badawcze są bardziej innowacyjne;
·
instytucje zgodne z EPB wytwarzają
większą liczbę publikacji i zgłoszeń patentowych w przeliczeniu na naukowca. Nie
ma jednej drogi do osiągnięcia EPB. W szczególności
EPB jest najbardziej skuteczna,
jeżeli są wdrożone środki krajowe, wspierane przez organizacje finansujące
i prowadzące badania naukowe.
Małe organizacje badawcze wydają
się w niższym stopniu zgodne z EPB niż duże organizacje badawcze.
[1] COM(2012) 392 final. [2] Tamże. [3] COM(2012) 401 final. [4] COM(2012) 497. [5] Mianowicie w Szwajcarii, Norwegii, Islandii, Serbii,
Czarnogórze i Turcji. [6] COM(2014) 339 final. [7] Sprawozdanie Fakty i liczby, sekcja „Competition for
public funding”. [8] Ponadto prawie 70 % instytucji reprezentowanych w
badaniu ankietowym EPB z 2014 r. należy do organizacji, których finansowanie
podlega ocenie instytucjonalnej. [9] Zgodnie ze zobowiązaniem piątym inicjatywy przewodniej
„Unia innowacji”. [10] Badanie MORE II
http://ec.europa.eu/euraxess/pdf/research_policies/more2/Final%20report.pdf [11] Badanie MORE II. W coraz wyższym stopniu przyjmuje się, że
dzisiejsi doktoranci szkolą się nie tylko w celu kariery naukowej, ale także
budują swoją karierę poza szkolnictwem wyższym. Wymaga to zdolności
przystosowania się do nowego środowiska, rozwoju nowych umiejętności oraz
odpowiedniego szkolenia. [12] Sprawozdanie Fakty i liczby, sekcja „Open, transparent
and merit based recruitment of researchers”. [13] Na podstawie następujących trzech wskaźników tablicy
wyników Unii innowacji: wspólne międzynarodowe publikacje naukowe, publikacje
naukowe należące do 10 % najczęściej cytowanych, doktoranci spoza UE. [14] W trakcie seminarium Komitetu Europejskiej Przestrzeni
Badawczej i Innowacji (ERAC) poświęconego wzajemnemu uczeniu się,
zorganizowanego w 2014 r. [15] jobs.euraxess.org [16] Sprawozdanie Fakty i liczby, sekcja „Gender equality and
gender content in research”. [17] Otwarty dostęp może być definiowany jako praktyka
zapewnienia dostępu internetowego do informacji naukowych, nieodpłatna dla
czytelnika. W kontekście badań i rozwoju otwarty dostęp najczęściej koncentruje
się na dostępie do „informacji naukowych”, który dotyczy dwóch głównych
kategorii: recenzowanych w ramach wzajemnej weryfikacji artykułów naukowych
(publikowanych w czasopismach akademickich); danych stanowiących wyniki badań
naukowych (danych leżących u podstaw publikacji lub surowych danych). [18] COM(2012) 401 final. [19] Rozważane działania nie są skorelowane. W analizie zostały
uwzględnione tylko działania różnicujące wdrożenie EPB. [20] Tzn. mniej niż 300 naukowców w przypadku uniwersytetów i
100 naukowców w przypadku instytucji prowadzących badania. [21] Sprawozdanie Fakty i liczby, sekcja „Why ERA?”. [22] Pierwszy z tych planów działania został przyjęty przez
Rząd Federalny Niemiec w dniu 16 lipca 2014 r. [23] Zob. np. deklaracja Science Europe z grudnia 2013 r. w
sprawie EPB: http://www.scienceeurope.org/uploads/PublicDocumentsAndSpeeches/120717_Science_Europe_ERA_Statement.pdf
i notatka informacyjna LERU z maja 2014 r. „ERA for a change”: http://www.leru.org/files/publications/BP_ERAOFCHANGE_FINAL.pdf
[24] Artykuł 32 ogólnej umowy o udzielenie dotacji.
http://ec.europa.eu/research/participants/portal/desktop/en/funding/reference_docs.html#h2020-mga [25] Artykuł 33 ogólnej umowy o udzielenie dotacji. [26] http://ec.europa.eu/euraxess/index.cfm/rights/resaver