19.8.2010   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

CE 224/12

A.

mając na uwadze, że kraje Azji Środkowej, do których należy Tadżykistan, zajmują kluczowy obszar między Europą i Azją, a pod względem historii i tradycji stanowią ważny punkt kontaktu i tranzytu pomiędzy tymi dwoma kontynentami,

B.

mając na uwadze, że dla UE niezwykle istotne są bezpieczeństwo i stabilność, rozwój i umacnianie demokratycznych instytucji oraz poszanowanie praw człowieka, a także praworządność w przedmiotowym regionie, zwłaszcza ze względu na to, że rozwój wydarzeń o charakterze strategicznym, politycznym i gospodarczym oraz rosnące wyzwania transregionalne w Azji Środkowej mają również zarówno pośredni, jak i bezpośredni wpływ na interesy Unii Europejskiej,

C.

mając na uwadze, że nowa strategia UE na rzecz Azji Środkowej zmierza do poprawy dialogu politycznego oraz zacieśnienia więzi pomiędzy Europą a jej partnerami z Azji Środkowej, zgodnie z wartościami leżącymi u podstaw UE,

D.

mając na uwadze, że Tadżykistan, graniczący z Afganistanem na odcinku ponad 1 300 km, jest głównym partnerem regionalnym UE na pierwszej linii z Afganistanem, oraz innych organów międzynarodowych na rzecz zwalczania handlu narkotykami, ekstremizmu i zagrożeń wobec bezpieczeństwa regionalnego,

E.

mając na uwadze, że cele polityki UE wobec Tadżykistanu są w pierwszej kolejności skierowane na ograniczenie ubóstwa, dobre zarządzanie i reformy, a w wymiarze regionalnym na skuteczniejszą walkę z przemytem narkotyków i ze zorganizowaną przestępczością, oraz mając na uwadze, że UE zapewnia pomoc w tym zakresie, szczególnie poprzez wsparcie dla zarządzania granicami w ramach programu BOMCA/CADAP,

F.

mając na uwadze, że umowa o partnerstwie i współpracy z Tadżykistanem zawiera zobowiązania i środki współpracy w kwestiach readmisji i kontroli nielegalnej imigracji; mając na uwadze, że konieczne jest zawarcie osobnej umowy określającej szczegóły takiej współpracy,

G.

mając na uwadze, że wojna domowa, która zakończyła się w 1997 r. doprowadziła do zniszczenia infrastruktury i instytucji oraz spustoszenia gospodarki, czyniąc z Tadżykistanu najuboższą spośród byłych republik radzieckich; mając na uwadze, że chociaż Tadżykistan w ostatnich latach zaznał okresu silnego ozdrowienia, ok. 60 % populacji nadal żyje w skrajnym ubóstwie, zaś na biedniejszych obszarach opieka zdrowotna i edukacja pozostają niedostępne; mając na uwadze, że Tadżycy są w dużym stopniu uzależnieni od przekazów pieniężnych od pracowników migrujących, ale dochodowi temu poważnie zagraża kryzys gospodarczy w regionie i dlatego ogromne znaczenie ma pomoc Tadżykistanowi w utworzeniu zrównoważonego i solidnego krajowego systemu gospodarczego,

H.

mając na uwadze, że Tadżykistan cechuje najwyższy wskaźnik urodzeń w Azji Środkowej, a prawie 40 % ludności, która wynosi 7,3 mln, stanowią młodzi ludzie poniżej 15. roku życia; mając na uwadze, że stworzenie dobrego systemu edukacji ma zasadnicze znaczenie dla przyszłości kraju,

I.

mając na uwadze, że główną siłą napędową gospodarki Tadżykistanu jest produkcja bawełny i aluminium, lecz ceny tego rodzaju surowców na rynku światowym spadają; mając na uwadze, że Tadżykistan nie posiada ropy naftowej, a jego złoża gazu są niewielkie, a pomimo znacznych rezerw hydroelektrycznych doświadczył poważnego niedoboru energii,

J.

mając na uwadze, że otoczenie instytucjonalne, prawne i finansowe nie sprzyja rozwojowi tadżyckich firm i potrzebuje znaczącego wsparcia,

K.

mając na uwadze, że Tadżykistan jest uzależniony od pomocy zagranicznej i humanitarnej oraz że blisko połowa siły roboczej pracuje za granicą, głównie w Rosji, wspierając rodziny w kraju za pomocą przekazów pieniężnych,

L.

mając na uwadze, że rozpad Związku Radzieckiego doprowadził do przerwania tradycyjnych stosunków gospodarczych i załamania regionalnych rynków, co przyczynia się do obecnej zapaści gospodarczej; mając na uwadze, że UE powinna podjąć wszelkie starania, by odbudować zaufanie między krajami w regionie, ułatwiając w ten sposób wznowienie regionalnej współpracy,

M.

mając na uwadze, że oprócz pomocy otrzymywanej w ramach instrumentu współpracy na rzecz rozwoju Tadżykistan uczestniczy w szeregu trwających programów regionalnych,

N.

mając na uwadze, że prezydent E. Rahmon, najwyraźniej cieszący się poparciem społecznym, systematycznie tłumił wszelką opozycję i skutecznie wyeliminował podział władzy, który miało zagwarantować porozumienie pokojowe z 1997 r.,

O.

mając na uwadze, że w sprawozdaniu końcowym OBWE/ODIHR z obserwacji wyborów odnotowano brak faktycznego wyboru i prawdziwego pluralizmu podczas wyborów prezydenckich w 2006 r.,

P.

mając na uwadze szerokie przekonanie o powszechności i wszechobecności korupcji na wszystkich szczeblach oraz fakt, że, jak się uważa, znaczna część środków otrzymywanych od międzynarodowych ofiarodawców nie jest przeznaczana na właściwy cel,

Q.

mając na uwadze, że społeczeństwo obywatelskie dopiero się rodzi, w jego rzeczywistym rozwoju często przeszkadzał rząd, i czeka je długa droga, zanim będzie mogło wykorzystać swój potencjał na rzecz rozwoju społecznego w kraju; mając na uwadze, że niektóre działania grup religijnych zostały ograniczone wymogiem rejestracji w państwowym komitecie do spraw religijnych, a także innymi restrykcyjnymi środkami na mocy nowo przyjętego prawa w zakresie wolności sumienia i stowarzyszeń religijnych,

1.

przyjmuje z zadowoleniem fakt, że Tadżykistan dał jednoznacznie do zrozumienia, iż jest zaangażowany we współpracę z UE, pragnie zwiększyć poziom handlu z UE i promować relacje w zakresie edukacji oraz przyjmie konkretne środki w takich kluczowych dziedzinach jak opieka społeczna, zdrowie, edukacja, walka z korupcją i poprawa sytuacji w zakresie praw człowieka, aby pokazać, że poważnie traktuje te zobowiązania;

2.

jest świadomy silnego poczucia zawodu ze strony rządu tadżyckiego w związku z brakiem ratyfikacji umowy o partnerstwie i współpracy, zwłaszcza w świetle stanowiska UE, w myśl którego dla UE absolutnie niezbędne jest odpowiednie różnicowanie jej polityki, jako że warunki polityczne, gospodarcze, społeczne i inne różnią się znacznie w państwach Azji Środkowej; w związku z tym wyraża zamiar rychłego wydania zgody i oczekuje jak najszybszego zawarcia umowy o partnerstwie i współpracy;

3.

postrzega swoją zgodę na zawarcie umowy o partnerstwie i współpracy jako oznakę chęci nawiązania dialogu z Tadżykistanem i zachęcenia go do podjęcia wszelkich kroków niezbędnych do pilnie potrzebnych reform; przede wszystkim zwraca jednak uwagę Tadżykistanu na warunkowość zawartą w klauzuli dotyczącej praw człowieka/zawieszającej;

4.

jest zdania, że podstawą pełnego rozwoju umowy o partnerstwie i współpracy oraz wzmocnienia dwustronnych stosunków powinna być dokładna i przeprowadzona w odpowiednim czasie ocena postępów, jakich dokonano w najważniejszych dziedzinach; w tym kontekście wzywa Komisję do określenia jasnych wskaźników i warunków;

5.

odnotowuje ogromne trudności, jakim Tadżykistan stawia czoła, oraz słabą infrastrukturę transportową i energetyczną kraju, i wyraża poważną troskę tym, że w maju 2009 r. z powodu kryzysu ekonomicznego oraz niewydolności sektora rolniczego 1,5 mln osób znalazło się w sytuacji niepewności zaopatrzenia w żywność;

6.

wzywa rząd Tadżykistanu, aby pochylił się nad przyczynami problemu po stronie podaży i porzucił politykę zbyt ambitnych projektów, które w niczym nie przyczyniają się do zaspokojenia podstawowych i najpilniejszych potrzeb ludności; jednocześnie wzywa go do wzmocnienia rynków regionalnych i lokalnej produkcji oraz do zainicjowania programów pomocy żywnościowej i tworzenia miejsc pracy;

7.

zwraca się do rządu Tadżykistanu o pilne zajęcie się katastrofalnym stanem sektorów edukacji i zdrowia, który grozi nową falą problemów społecznych w przyszłych pokoleniach i podważa przyszłość kraju;

8.

zauważa ponadto, że trwałe ubóstwo pomaga napędzać handel narkotykami, a jak sugerują niektóre sprawozdania, 30-50 % działalności gospodarczej w kraju jest powiązane z przemytem narkotyków;

9.

wzywa Tadżykistan do wykorzystania ogromnego potencjału energii hydroelektrycznej w racjonalny i demokratyczny sposób wobec obaw krajów położonych w dole rzeki, które są tradycyjnie zależne od bezpiecznych okresowych stanów wód; w tym kontekście wzywa Komisję do podjęcia wszelkich starań, by ułatwić rozwój wspólnych projektów z udziałem wszystkich podmiotów regionalnych, których to potencjalnie dotyczy, a także w zgodzie ze standardami UE;

10.

wzywa Tadżykistan do wprowadzenia zmian strukturalnych celem poprawy klimatu inwestycji z myślą o firmach zagranicznych;

11.

wzywa Tadżykistan do pełnego wdrożenia koniecznych reform gospodarczych ze szczególnym uwzględnieniem potrzeby wprowadzenia reform w sektorze rolnictwa, umożliwiających rolnikom zwolnienie z długów i przejście z monokultury bawełny na alternatywne formy rolnictwa;

12.

uznaje Tadżykistan za względnie stabilny kraj, jako że dotychczas nic nie wskazuje na zagrożenie z zewnątrz lub dobrze zorganizowaną lokalną rewoltę; zwraca jednak uwagę na oznaki pewnego słabnięcia reżimu (choćby przypadki przemocy i demonstracje w autonomicznym regionie górskim Badakszan w 2008 r. oraz niedawną operacja bezpieczeństwa we wschodnim dystrykcie Tawildara, w której starły się siły rządowe, byłe zbrojne grupy opozycji oraz obce bojówki), które wywołały pytania co do poziomu kontroli państwa przez prezydenta; zwraca również uwagę na obawy, że utrwalone ubóstwo, pleniąca się korupcja i coraz bardziej autorytarny rząd mogą podnosić ryzyko przyszłej niestabilności politycznej, gospodarczej i społecznej;

13.

przypomina Tadżykistanowi o milenijnych celach rozwoju i o wsparciu UE dla poważnych starań na rzecz postępu w tej dziedzinie;

14.

zwraca uwagę na strukturę parlamentarną, w której przeważa proprezydencka partia ludowo-demokratyczna; ubolewa nad faktem, że partie opozycyjne zostały zepchnięte na margines, a potencjalni rywale uwięzieni lub wygnani; w perspektywie wyborów, które prezydent obiecał w 2010 r., wzywa rząd Tadżykistanu do realizacji zobowiązań w odniesieniu do demokratyzacji poprzez umożliwienie powstania prawdziwego wielopartyjnego systemu politycznego i przegląd ordynacji wyborczej (np. w celu dopuszczenia bezstronnych obserwatorów, anulowania opłaty rejestracyjnej dla kandydatów, a także większej przejrzystości w obliczaniu i zestawianiu głosów oraz przedstawianiu wyników);

15.

krytykuje ograniczenia nałożone na organizacje pozarządowe oraz brak wpływowych i widocznych działań społeczeństwa obywatelskiego w Tadżykistanie, ponieważ może to uniemożliwiać przyszłe przemiany demokratyczne, i przypomina o potrzebie podjęcia znacznych reform i przestrzegania praw człowieka we wszystkich warstwach społeczeństwa;

16.

odnotowuje, że korupcja uznawana jest za poważny problem w Tadżykistanie, po części z powodu braku kultury prawnej i niezdolności kraju do odpowiedniego opłacania urzędników służby cywilnej; pragnie ujrzeć dowody, że już wprowadzone w życie ustawa o korupcji, agencja antykorupcyjna i ambitna strategia antykorupcyjna na lata 2008-2012 nie stanowią wyłącznie działań pozornych;

17.

wzywa Tadżykistan do ustanowienia polityki całkowitej przejrzystości w sektorze gospodarki, włączając w to rachunkowość finansów publicznych w odniesieniu do wszelkich dochodów z przedsiębiorstw państwowych, takich jak tadżyckie przedsiębiorstwo produkcji aluminium Talco (zarówno na lądzie, jak i na morzu) oraz przedsiębiorstwo energetyczne Barki Tadżyk, a także przejrzystości w finansowaniu sektora bawełny;

18.

podkreśla geograficzną rolę Tadżykistanu jako sąsiada Afganistanu i związane z tym problemy narkotyków, terroryzmu i ekstremizmu oraz przyjmuje do wiadomości potencjał Tadżykistanu w zakresie utworzenia nowoczesnego, sprawnie działającego państwa mogącego służyć za "zaporę ogniową" przed ekspansją ekstremizmu z Afganistanu i regionu; podkreśla znaczenie dalszej współpracy z Tadżykistanem, tak aby pomóc mu w funkcjonowaniu w charakterze stabilnego i sprawnie działającego państwa; zwraca uwagę, że nie można wykorzystywać walki z terroryzmem jako pretekstu do represji lub zastraszania sił opozycyjnych, i trzeba ją prowadzić przy pełnym poszanowaniu praw człowieka i wolności obywatelskich;

19.

odnotowuje, że kwestie dostaw energii i wody są kluczowe dla bezpieczeństwa ludności i stosunków międzypaństwowych w Azji Środkowej; zwraca szczególną uwagę na spór o energię między Tadżykistanem a Uzbekistanem (o którym świadczy m.in. tymczasowe, lecz niezapowiedziane zamknięcie granicy przez Uzbekistan, odcięcie przezeń dostaw gazu i podwojenie cen) oraz spory o wodę z Uzbekistanem i Kirgizją; w tym kontekście zwraca się o pilne konsultacje ogólnoregionalne w sprawie racjonalnego wykorzystania zasobów energii;

20.

wyraża poważne zaniepokojenie naruszeniami praw człowieka w Tadżykistanie, popełnianymi niemalże w poczuciu bezkarności i przyjmującymi różne formy, takie jak nacisk na sądy i sędziów ze strony zarówno rządu, jak i siatek przestępczych, presja na środki przekazu, powszechne naruszenia praw kobiet, praca dzieci i wykorzystywanie uczniów do zbierania bawełny, sytuacja pracowników – którą amerykańska organizacja Freedom House określiła jako „finansowe poddaństwo”, wstrząsające warunki w więzieniach, w tym tortury i inne formy maltretowania, a także handel ludźmi;

21.

w związku z tym przyjmuje z zadowoleniem rozpoczęcie oficjalnego i zorientowanego na wyniki dialogu między UE i Tadżykistanem na temat praw człowieka; osiągnięcie postępu na tym polu uznaje za podstawowy warunek rozwoju stosunków dwustronnych; podkreśla, jak ważne jest formalne i zasadnicze włączenie do takiego dialogu organizacji pozarządowych działających w Tadżykistanie;

22.

ubolewa nad nową ustawą o organizacjach pozarządowych, opartą na wzorze rosyjskiej ustawy, która wprowadziła uciążliwe wymogi w zakresie rejestracji i jej odnawiania;

23.

podkreśla, że chociaż tadżyckie prawo uznaje wolność wypowiedzi i prasy, władze często zastraszają osoby, które nie zgadzają się z polityką rządu, i zniechęcają je do otwartego i krytycznego wyrażania swoich poglądów; krytykuje ponadto fakt, że niezależne środki przekazu poddawane są różnym formom zastraszania i kontroli, aby zmusić je do praktykowania autocenzury;

24.

wyraża również zaniepokojenie podupadającą wolnością religijną oraz faktem, że nowa ustawa w sprawie religii, podpisana przez prezydenta w dniu 25 marca 2009 r., zakazuje wielu praktyk religijnych i może zdelegalizować wiele wspólnot religijnych, spychając je do podziemia;

25.

podkreśla, że dyskryminacja kobiet i przemoc wobec nich pozostaje powszechnym problemem; wzywa Komisję do opracowania doraźnych programów w celu zwiększenia możliwości kobiet i wzywa władze Tadżykistanu do podjęcia wszelkich starań, by położyć kres łamaniu praw kobiet i ułatwić im dostęp do wymiaru sprawiedliwości;

26.

odnotowuje z niepokojem ustawę z 2007 r. w sprawie przestrzegania tradycji i rytuałów narodowych, która nakłada ograniczenia w odniesieniu do sposobu ubierania się przez Tadżyków i obchodzenia tradycyjnych świąt;

27.

ubolewa nad powszechnym stosowaniem tortur; zwraca uwagę, że definicja tortur w prawie tadżyckim wciąż jest niekompletna, oraz ponownie wzywa do przyjęcia wszelkich niezbędnych środków w celu zapewnienia zgodności z konwencjami w sprawie zakazu stosowania tortur, szczególnie poprzez oddanie w ręce sprawiedliwości urzędników odpowiedzialnych za poniżanie lub niewłaściwe traktowanie oraz do ratyfikacji protokołu fakultatywnego (OPCAT) pozwalającego na monitorowanie miejsc przetrzymywania; ponadto wzywa do zniesienia kary śmierci;

28.

zauważa, że tadżyckiej komisji parlamentarnej odpowiedzialnej za kwestie prawne i prawa człowieka powierzono kontrolę ustawodawstwa pod kątem zgodności z przepisami dotyczącymi praw człowieka, ale dotychczas nie okazała się ona zbyt skuteczna;

29.

z zadowoleniem przyjmuje wiadomość o niedawnym nominowaniu Rzecznika Praw Obywatelskich i wzywa rząd tadżycki do zagwarantowania mu pełnej niezależności;

30.

wzywa międzynarodowych darczyńców do podjęcia wszelkich możliwych kroków, aby pobudzać i wspierać powstanie trwałego i dynamicznego społeczeństwa obywatelskiego oraz zachęcać niezależne środki przekazu do informowania o kwestii państwowej korupcji i o przepływie funduszy międzynarodowych;

31.

zwraca się do Komisji o zapewnienie we współpracy z prezydencją Rady Unii Europejskiej, że demokracja i prawa człowieka są w pełni uwzględniane na wszystkich poziomach dialogu z Tadżykistanem oraz że Unia Europejska zaoferuje Tadżykistanowi wszelką potrzebną pomoc w tych dziedzinach;

32.

podkreśla potrzebę skierowania większej ilości funduszy bezpośrednio do władz lokalnych i społeczeństwa obywatelskiego, pod warunkiem przejrzystości i możliwości weryfikacji;

33.

zwraca się do Komisji o regularne przedstawianie Parlamentowi Europejskiemu sprawozdania z rozwoju sytuacji w zakresie demokracji i praw człowieka oraz o pełne informowanie Komisji Spraw Zagranicznych Parlamentu o osiągniętych postępach w kontekście dialogu politycznego; wzywa Radę do włączenia tej komisji do dialogu z Tadżykistanem na temat praw człowieka;

34.

wzywa Komisję, aby jak najszybciej zaangażowała się w negocjacje z rządem Tadżykistanu w celu zawarcia umów wykonawczych do umowy o partnerstwie i współpracy, takich jak umowa o readmisji i kontroli nielegalnej imigracji;

35.

zachęca UE – z uwagi na znaczenie Tadżykistanu jako kraju, przez którego terytorium przebiega tranzyt narkotyków z sąsiedniego Afganistanu do Rosji i Europy Zachodniej – do dalszego wzmocnienia środków przeciwdziałania tej aktywności w Tadżykistanie, ze szczególnym uwzględnieniem finansowania tadżyckiej Agencji Zwalczania Narkotyków; bez naruszania handlu transgranicznego, który ma zasadnicze znaczenie dla rozwoju gospodarczego regionów przygranicznych;

36.

zwraca uwagę, że w na obszarze Tadżykistanu występują niewybuchy bomb kasetowych, i nalega by zwiększyć środki finansowe przeznaczone na ich rozbrajanie;

37.

zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji, rządom i parlamentom państw członkowskich oraz rządowi Republiki Tadżykistanu.