52010DC0138

[pic] | KOMISJA EUROPEJSKA |

Bruksela, dnia 9.4.2010

KOM(2010)138 wersja ostateczna

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

Sprawozdanie roczne dotyczące polityki w zakresie pomocy humanitarnej i jej realizacji w 2009 r.

SEK(2010)398

Unia Europejska jest jednym z największych donatorów pomocy humanitarnej na świecie. Promuje również poszanowanie i przestrzeganie międzynarodowego prawa humanitarnego.

Jej pomoc, wyjątkowa wśród środków finansowych udostępnianych przez Unię Europejską, opiera się na zasadach humanitarnych: człowieczeństwie, bezstronności, niezależności i neutralności.

Polityka Unii Europejskiej w zakresie pomocy humanitarnej umożliwia jej okazanie w praktyce zaangażowania we wspieranie potrzebujących pomocy osób spoza UE, gdy znajdują się one w najtrudniejszej sytuacji. Przyczynia się ona do osiągnięcia strategicznego celu w stosunkach zewnętrznych, który określono w Traktacie o Unii Europejskiej.

Działania Dyrekcji Generalnej ds. Pomocy Humanitarnej (ECHO) Komisji w 2009 r.

W 2009 r. za pośrednictwem Dyrekcji Generalnej ds. Pomocy Humanitarnej (ECHO) Komisja, w oparciu o istniejące potrzeby, udzieliła pomocy humanitarnej ofiarom klęsk żywiołowych i katastrof spowodowanych działalnością człowieka w ponad 70 państwach. Pomoc o łącznej wartości 930 mln EUR otrzymało około 115 mln osób.

Początkowy budżet wynoszący 777 mln EUR zwiększono dwukrotnie z rezerwy na pomoc nadzwyczajną:

- o 65 mln EUR dla Pakistanu i Somalii; oraz

- o 45 mln EUR dla Azji Południowo-Wschodniej i Rogu Afryki.

Budżet zwiększono także za pomocą środków Europejskiego Funduszu Rozwoju przeznaczonych na pomoc humanitarną w krajach Afryki, Karaibów i Pacyfiku.

W ciągu ostatnich kilku lat zapotrzebowanie na pomoc humanitarną wzrosło ze względu na połączenie różnych czynników, takich jak:

- wzrost liczby uchodźców i wysiedleńców z powodu (przedłużających się) konfliktów;

- wzrost liczby klęsk żywiołowych związanych ze zmianą klimatu; oraz

- wpływ kryzysu gospodarczego, który sprawia, że coraz większa liczba ludzi znajduje się w trudnej sytuacji.

Nastąpił bardzo wyraźny wzrost liczby odnotowanych klęsk żywiołowych . Większość z nich spowodowana jest warunkami pogodowymi. W odniesieniu do tych klęsk ECHO przyjęła strategię dwukierunkową:

- szybkie reagowanie : ECHO jest w stanie zaoferować pomoc w sytuacjach kryzysowych, które przekraczają możliwości reagowania danego kraju; oraz

- gotowość na wypadek katastrof : ECHO dąży do zidentyfikowania tych obszarów geograficznych i grup ludności, które są najbardziej narażone na klęski żywiołowe, i przyznaje wysoki priorytet umożliwieniu w stosownych przypadkach realizacji projektów z zakresu gotowości na wypadek katastrof.

W 2009 r. ECHO interweniowała w przypadku następujących rodzajów klęsk żywiołowych:

- powodzie w Afganistanie, Indiach, Tadżykistanie i Afryce Zachodniej;

- cyklony, burze tropikalne i huragany w Laosie, Wietnamie, Kambodży, Bangladeszu, Indiach, na Filipinach, w Salwadorze, Nikaragui, na Fidżi i w Papui-Nowej Gwinei;

- susze na Rogu Afryki, regionie Sahel w Afryce Zachodniej, na Madagaskarze, terytoriach palestyńskich i w Syryjskiej Republice Arabskiej;

- trzęsienie ziemi w Indonezji;

- epidemie w krajach Afryki Zachodniej, Afryki Południowej i Papui-Nowej Gwinei; oraz

- inne zjawiska : pomocy nadzwyczajnej udzielono także w Laosie i Bangladeszu, które ucierpiały na skutek plagi gryzoni zagrażającej bezpieczeństwu żywnościowemu, oraz w Ugandzie w związku z nieudanymi zbiorami na północy kraju.

Odnośnie do kryzysów spowodowanych działalnością człowieka ECHO uruchomiła pomoc humanitarną UE w następujących przypadkach:

- Sri Lanka : w lutym 2009 r. gwałtownie nasilił się konflikt między siłami rządowymi a Tygrysami Wyzwolenia Tamilskiego Ilamu (LTTE) na północy Sri Lanki. Zmobilizowano pomoc nadzwyczajną, aby wspomóc uchodźców wewnętrznych (IDP) oraz osoby dotknięte konfliktem w inny sposób. W dalszej części 2009 r., gdy zakończył się konflikt, ponad 100 tys. IDP powróciło do domów, a kolejne 25 tys. zwolniono do rodzin goszczących.

- Strefa Gazy : w dniu 27 grudnia 2008 r. Siły Obronne Izraela (SOI) rozpoczęły zakrojony na szeroką skalę atak na Strefę Gazy . W wyniku tego ataku poważnie ucierpiała i nadal cierpi ludność cywilna, która potrzebuje także pomocy humanitarnej. ECHO zapewniła pomoc nadzwyczajną przeznaczoną na opiekę zdrowotną, w tym wsparcie psychologiczne, a także na żywność i inne artykuły pierwszej potrzeby, schronienie i wodę/usługi sanitarne.

- Pakistan : od sierpnia 2008 r. znacząco nasilił się konflikt między Armią Pakistańską, różnymi grupami bojowników w Północno-Zachodniej Prowincji Pogranicznej (NWFP) i Terytoriami Plemiennymi Administrowanymi Federalnie (FATA). Po zerwaniu zawieszenia broni talibowie przemieścili się na początku kwietnia na południe od Doliny Swat. Powyższa ofensywa oraz kontrofensywa Armii Pakistańskiej doprowadziły do niespotykanej liczby wysiedleń ludności cywilnej. W połowie października w południowym Waziristanie rozpoczęły się dalsze główne operacje wojskowe, które spowodowały wysiedlenie co najmniej 260 tys. rodzin. Operacje wojskowe trwały również w innych obszarach południowego Waziristanu, doprowadzając do jeszcze większej liczby wysiedleń. Ogółem ucierpiało ponad 2,5 mln osób; aby pomóc ofiarom konfliktu, ECHO wdrożyła działania z zakresu nadzwyczajnej pomocy humanitarnej.

- Afganistan: stan bezpieczeństwa pogorszył się. Pogorszenie to oraz skutki szeroko zakrojonych operacji wojskowych nasiliły się dodatkowo w wyniku lat suszy i powracających klęsk o małej skali. Połączenie tych czynników doprowadziło do gwałtownego wzrostu potrzeb humanitarnych w trakcie 2009 r., a sytuacja ta prawdopodobnie będzie się utrzymywać również w 2010 r. ECHO skoncentrowała się na potrzebach humanitarnych ponad 5 mln osób powracających, głównie z Pakistanu i Iranu, uchodźców wewnętrznych (IDP) oraz społeczności znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji.

- Jemen: na początku 2009 r. nasilił się konflikt w północnojemeńskiej prowincji Sa'ada. Wybuchł on w 2004 r., a od tego czasu miało miejsce sześć odrębnych serii walk. Jak do tej pory starcia w 2009 r. były najpoważniejsze. Wdrożona przez ECHO pomoc nadzwyczajna UE miała na celu m.in. zapewnienie zintegrowanej pomocy doraźnej uchodźcom wewnętrznym oraz osobom dotkniętym konfliktem w inny sposób.

- Obszar graniczny Demokratycznej Republiki Konga (DR Konga) i Republiki Konga : od końca października 2009 r. trwa brutalny konflikt w regionie Dongo położonym wzdłuż rzeki Ubangi między DR Konga a Republiką Kongo. Doprowadził on do masowego przemieszczania się uchodźców z DR Konga do Republiki Konga .

- Somalia : w 2009 r. nadal panował powszechny i poważny kryzys humanitarny – połowa ludności, tj. ok. 3,76 mln osób, potrzebowała pomocy humanitarnej. Liczba ta obejmuje: osoby cierpiące na skutek poważnej suszy; mieszkańców miast borykających się z bardzo wysokimi cenami żywności i artykułów pierwszej potrzeby; oraz ponad 1,4 mln osób wysiedlonych z powodu walk.

Komisja uczestniczyła także w działaniach mających na celu złagodzenie skutków przedłużających się, złożonych sytuacji kryzysowych . Pod względem finansowania Sudan i DR Konga są państwami, w których UE przydzieliła największe kwoty dla organizacji partnerskich.

- W Sudanie UE w znacznym stopniu przyczyniła się do udostępnienia pomocy humanitarnej ponad 6,5 mln uchodźców wewnętrznych, uchodźców, osób powracających, społeczności przyjmujących i nomadów na terenie całego kraju. Była to reakcja na potrzeby spowodowane przedłużającym się kryzysem w Darfurze oraz nowymi sytuacjami kryzysowymi wywołanymi konfliktami, przemocą między plemionami, epidemią cholery i powodziami. W taki czy inny sposób czynniki te doprowadziły do masowych wysiedleń ludności i zakłócenia źródeł utrzymania w całym kraju. Na południu i w strefach przejściowych, na obszarach, w których osoby powracające, wysiedleńcy lub społeczności napotykali największe trudności, ECHO realizowała interwencje ratujące życie i świadczyła usługi na rzecz osób znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji.

- W Demokratycznej Republice Konga ECHO wdrożyła finansowane przez UE działania dla ponad 3 mln osób w północno-wschodnich prowincjach: Kiwu Północnym i Południowym oraz Górnym i Dolnym Uele. ECHO w dalszym ciągu udzielała pomocy uchodźcom wewnętrznym w Kiwu Północnym i Południowym, a także w Górnym i Dolnym Uele. W prowincjach tych stan bezpieczeństwa uległ znacznemu pogorszeniu na skutek ataków Armii Bożego Oporu (LRA). Bardziej optymistycznym faktem jest to, że niektóre z osób wysiedlonych mogły powrócić do tych obszarów w powyższych regionach, w których stan bezpieczeństwa uległ poprawie, a ECHA była w stanie wdrożyć programy wspierające takie osoby powracające. Wszystkie realizowane przez ECHO programy w dziedzinie zdrowia zawierały część poświęconą kwestii przemocy seksualnej, a w Kiwu Południowym powstała przychodnia przeznaczona specjalnie dla ofiar przemocy seksualnej.

Mimo że w ciągu ostatnich kilku lat wzrosła liczba klęsk żywiołowych i katastrof spowodowanych działalnością człowieka oraz zwiększyły się straty w ludziach na skutek złożonych sytuacji kryzysowych, które zakłóciły życie milionom cywilów, jak również pomimo braku poszanowania i przestrzegania zasad humanitaryzmu oraz bezpieczeństwa i ochrony pracowników humanitarnych, występują także przypadki, w których sytuacja humanitarna uległa poprawie . Istnieją zdecydowanie optymistyczne oznaki wskazujące na to, że nie zawsze interwencje humanitarne nie mają końca, jeżeli po dofinansowaniu nie następuje rozwój.

W 2009 r. stało się tak w Ugandzie Północnej , gdzie odparto Armię Bożego Oporu. Oznacza to, że ludność, która uciekła w obawie przed przemocą, może teraz powrócić. Mimo dużego opóźnienia w stosunku do harmonogramu w 2009 r. rozpoczęto – dość niepewnie – realizację planu na rzecz pokoju, naprawy i rozwoju dla północnej Ugandy, ale w sprzyjających warunkach w 2010 r. możliwe będzie zwiększenie tempa jego realizacji.

W Zimbabwe w dalszym ciągu potrzebne były podstawowe usługi zdrowotne oraz usługi zaopatrywania w wodę/sanitarne, jednak ogólna sytuacja uległa poprawie dzięki liberalizacji gospodarki na początku roku oraz dobrym zbiorom. Pozwoliło to organizacjom partnerskim ECHO na poświęcenie uwagi rozpoczęciu realizacji pilotażowych projektów służących tworzeniu miejsc pracy.

W Sri Lance , gdzie wreszcie ucichła wymiana ognia, wielu Tamilów nadal potrzebuje pomocy humanitarnej. Niektórzy wysiedleńcy zaczynają już powracać do miejsca pochodzenia i należy mieć nadzieję, że inni pójdą w ich ślady. Jeżeli ta tendencja się utrzyma, ECHO będzie mogła skoncentrować się na średniookresowych potrzebach ludności powracającej do domów oraz na społecznościach przyjmujących.

W poniższej tabeli przedstawiono podział środków finansowych UE na pomoc humanitarną dla poszczególnych regionów w 2009 r., z uwzględnieniem zasad dostosowania pomocy do istniejących potrzeb.

Pomoc humanitarna w 2009 r. (w tys. EUR) |

Region | Kwota | % |

Afryka | 489 560 | 53 % |

Sudan i Czad | 149 600 |

Afryka Środkowa | 79 500 |

Róg Afryki | 173 475 |

Afryka Południowa, Ocean Indyjski | 35 535 |

Afryka Zachodnia | 51 450 |

Bliski Wschód, region śródziemnomorski, Kaukaz i Azja Środkowa | 121 775 | 13 % |

Region śródziemnomorski i Bliski Wschód | 109 475 |

Kaukaz i Azja Środkowa | 12 300 |

Regiony Azji, Ameryki Łacińskiej, Karaibów i Pacyfiku | 248 175 | 27 % |

Azja Południowa | 157 500 |

Azja Południowo-Wschodnia i Wschodnia | 45 500 |

Ameryka Łacińska | 28 325 |

Karaiby | 14 000 |

Pacyfik | 2 850 |

Na całym świecie (budowanie zdolności, pomoc techniczna i wsparcie) | 70 940 | 8 % |

OGÓŁEM | 930 450 | 100 % |

ECHO nie interweniuje bezpośrednio na miejscu, lecz wykonuje swój mandat poprzez przekazywanie środków finansowych około 200 organizacjom partnerskim: organizacjom pozarządowym, agencjom Organizacji Narodów Zjednoczonych, innym organizacjom międzynarodowym, takim jak Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża oraz Międzynarodowa Federacja Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca, oraz różnym specjalistycznym agencjom państw członkowskich UE.

Współpraca z wieloma różnymi partnerami ma dla ECHO duże znaczenie, ponieważ umożliwia objęcie całej, stale wydłużającej się listy potrzeb w różnych częściach świata, często w coraz bardziej złożonych sytuacjach. Zarządzane przez ECHO dotacje i wkłady przyznawane są w drodze wyboru najlepszych spośród otrzymanych wniosków dotyczących zaspokojenia potrzeb osób znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji. W 2009 r. środki finansowe rozdzielono wśród organizacji partnerskich ECHO w następujący sposób: organizacje pozarządowe – 47 %, agencje ONZ – 39 %, organizacje międzynarodowe – 14 %.

Organizacje humanitarne stają przed problemem coraz bardziej ograniczonego dostępu do beneficjentów , wynikającego z jednej strony z zawężenia przestrzeni humanitarnej przez rządy i podmioty pozarządowe, które ignorują nawet najbardziej podstawową ochronę zapewnianą na mocy międzynarodowego prawa humanitarnego, a z drugiej – z ograniczeń związanych z bezpieczeństwem. Rządy coraz częściej wprowadzają ograniczenia w odniesieniu do świadczenia pomocy humanitarnej (np. w Sri Lance). W wielu strefach konfliktu (np. w DR Konga, w Somalii i Sudanie) pracownicy humanitarni obserwują szczególnie brutalne metody prowadzenia wojny, w tym atakowanie ludności cywilnej oraz często stosowanie przemocy seksualnej jako narzędzia walki. Liczba ataków na pracowników organizacji humanitarnych, w tym wydaleń i zabójstw, wydaje się rosnąć. Donatorzy muszą liczyć się z tym, że zagrożone jest nie tylko bezpieczeństwo personelu humanitarnego, ale również zapewniane przez nich środki finansowe i infrastruktura. Niektóre rządy są gotowe posunąć się do takich skrajności jak przywłaszczanie sobie lub „pożyczanie” środków i mienia finansowanych przez donatorów bądź wydalanie organizacji udzielających pomocy humanitarnej po pozbawieniu ich aktywów.

Na szczeblu politycznym i instytucjonalnym rok 2009 zaznaczył się pozytywnie dzięki działaniom związanym z terminową realizacją planu działania dotyczącego Konsensusu europejskiego w sprawie pomocy humanitarnej, współprzewodnictwu Komisji i Niderlandów w ramach inicjatywy pod hasłem „Dobra praktyka udzielania pomocy humanitarnej” oraz pracami nowo utworzonej Grupy Roboczej Rady ds. Pomocy Humanitarnej i Żywnościowej (COHAFA).

Grupa Robocza Rady szybko stała się przydatnym forum regularnej wymiany informacji na poziomie polityki i ułatwiła ściślejszą koordynację ekspertów UE w dziedzinie polityki pomocy humanitarnej oraz strategii operacyjnych. W dużej mierze zapewniła Komisji i państwom członkowskim pomoc w opracowaniu wspólnej analizy kwestii tematycznych, w tym pomocy żywnościowej, oraz kwestii geograficznych. Przyczyniła się do zwrócenia większej uwagi na kwestie humanitarne i zwiększenia ich znaczenia w innych organach roboczych Rady, w szczególności w geograficznych grupach roboczych (np. ds. Sri Lanki), w Komitecie Politycznym i Bezpieczeństwa (KPiB) oraz Komitecie Stałych Przedstawicieli (COREPER), które z kolei przekazują informacje Radzie do Spraw Zagranicznych. Z czasem działania te powinny doprowadzić do większej konsekwencji i spójności w stosowaniu zasad humanitaryzmu i dobrych praktyk określonych w Konsensusie europejskim w sprawie pomocy humanitarnej.

Dla Parlamentu Europejskiego rok 2009 był bardzo ważny ze względu na wybory nowego zgromadzenia i nowego Komitetu Rozwoju. Za pośrednictwem ECHO Komisja szybko nawiązała bliskie kontakty robocze z członkami Komitetu Rozwoju, w szczególności z jej przewodniczącym i z nowym stałym sprawozdawcą ds. pomocy humanitarnej. Zapewniło to nowy bodziec w stosunkach międzyinstytucjonalnych w dziedzinie spraw humanitarnych, co dobrze rokuje na przyszłość.