Ten dokument pochodzi ze strony internetowej EUR-Lex
Dokument 62016CJ0310
Judgment of the Court (Fourth Chamber) of 17 January 2019.#Criminal proceedings against Petar Dzivev and Others.#Request for a preliminary ruling from the Spetsializiran nakazatelen sad.#Reference for a preliminary ruling — Value added tax (VAT) — Protection of the European Union’s financial interests — Article 325(1) TFEU — Convention on the protection of the European Communities’ financial interests — Criminal proceedings concerning VAT offences — Principle of effectiveness — Taking of evidence — Interception of telecommunications — Authorisation granted by a court that lacks jurisdiction — Taking those interceptions into consideration as evidence — Provisions of national law — Prohibition.#Case C-310/16.
Wyrok Trybunału (czwarta izba) z dnia 17 stycznia 2019 r.
Postępowanie karne przeciwko Petarowi Dzivevowi i in.
Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Spetsializiran nakazatelen sad.
Odesłanie prejudycjalne – Podatek od wartości dodanej (VAT) – Ochrona interesów finansowych Unii Europejskiej – Artykuł 325 ust. 1 TFUE – Konwencja w sprawie ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich – Postępowanie karne dotyczące przestępstw w dziedzinie VAT – Zasada skuteczności – Przeprowadzanie dowodów – Podsłuch telefoniczny – Zgoda wydana przez niewłaściwy organ sądowy – Wzięcie pod uwagę podsłuchanych rozmów telefonicznych jako dowodów – Przepisy krajowe – Zakaz.
Sprawa C-310/16.
Wyrok Trybunału (czwarta izba) z dnia 17 stycznia 2019 r.
Postępowanie karne przeciwko Petarowi Dzivevowi i in.
Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Spetsializiran nakazatelen sad.
Odesłanie prejudycjalne – Podatek od wartości dodanej (VAT) – Ochrona interesów finansowych Unii Europejskiej – Artykuł 325 ust. 1 TFUE – Konwencja w sprawie ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich – Postępowanie karne dotyczące przestępstw w dziedzinie VAT – Zasada skuteczności – Przeprowadzanie dowodów – Podsłuch telefoniczny – Zgoda wydana przez niewłaściwy organ sądowy – Wzięcie pod uwagę podsłuchanych rozmów telefonicznych jako dowodów – Przepisy krajowe – Zakaz.
Sprawa C-310/16.
Identyfikator ECLI: ECLI:EU:C:2019:30
WYROK TRYBUNAŁU (czwarta izba)
z dnia 17 stycznia 2019 r. ( *1 )
Odesłanie prejudycjalne – Podatek od wartości dodanej (VAT) – Ochrona interesów finansowych Unii Europejskiej – Artykuł 325 ust. 1 TFUE – Konwencja w sprawie ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich – Postępowanie karne dotyczące przestępstw w dziedzinie VAT – Zasada skuteczności – Przeprowadzanie dowodów – Podsłuch telefoniczny – Zgoda wydana przez niewłaściwy organ sądowy – Wzięcie pod uwagę podsłuchanych rozmów telefonicznych jako dowodów – Przepisy krajowe – Zakaz
W sprawie C‑310/16
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Spetsializiran nakazatelen sad (wyspecjalizowany sąd karny, Bułgaria), postanowieniem z dnia 25 maja 2016 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 31 maja 2016 r., w postępowaniu karnym przeciwko
Petarowi Dzivevowi,
Galinie Angelovej,
Georgiemu Dimovowi,
Milkowi Velkovowi,
TRYBUNAŁ (czwarta izba),
w składzie: T. von Danwitz (sprawozdawca), prezes siódmej izby, pełniący obowiązki prezesa czwartej izby, K. Jürimäe, C. Lycourgos, E. Juhász i C. Vajda, sędziowie,
rzecznik generalny: M. Bobek,
sekretarz: A. Calot Escobar,
uwzględniając pisemny etap postępowania,
rozważywszy uwagi przedstawione:
– |
w imieniu rządu polskiego przez B. Majczynę, działającego w charakterze pełnomocnika, |
– |
w imieniu Komisji Europejskiej przez R. Troostersa, J. Baquera Cruza i P. Mihaylovą, działających w charakterze pełnomocników, |
po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 25 lipca 2018 r.,
wydaje następujący
Wyrok
1 |
Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 325 ust. 1 TFUE, art. 1 ust. 1 lit. b) i art. 2 ust. 1 przyjętej na podstawie art. K.3 Traktatu o Unii Europejskiej Konwencji w sprawie ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich, podpisanej w Brukseli w dniu 26 lipca 1995 r. (Dz.U. 1995, C 316, s. 48, zwanej dalej „konwencją OIF”) oraz art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą praw podstawowych”). |
2 |
Wniosek ten został złożony w ramach postępowania karnego wszczętego przeciwko Petarowi Dzivevowi, Georgiowi Dimovowi, Milkowi Velkovowiu oraz Galinie Angelovej, oskarżonym o popełnienie przestępstw w dziedzinie podatku od wartości dodanej (VAT). |
Ramy prawne
Prawo Unii
3 |
Na mocy art. 325 TFUE: „1. Unia i państwa członkowskie zwalczają nadużycia finansowe i wszelkie inne działania nielegalne naruszające interesy finansowe Unii za pomocą środków podejmowanych zgodnie z niniejszym artykułem, które mają skutek odstraszający i zapewniają skuteczną ochronę w państwach członkowskich oraz we wszystkich instytucjach, organach i jednostkach organizacyjnych Unii. 2. Państwa członkowskie podejmują takie same środki do zwalczania nadużyć finansowych naruszających interesy finansowe Unii, jakie podejmują do zwalczania nadużyć finansowych naruszających ich własne interesy finansowe. […]”. |
Konwencja OIF
4 |
Artykuł 1 konwencji OIF stanowi: „1. Do celów niniejszej Konwencji nadużycia finansowe naruszające interesy finansowe Wspólnot Europejskich polegają na: […]
2. Z zastrzeżeniem [art.] 2 [ust.] 2, każde państwo członkowskie podejmuje niezbędne i odpowiednie środki w celu dokonania transpozycji [ust.] 1 do swojego krajowego prawa karnego w taki sposób, aby postępowanie w nim określone stanowiło przestępstwo [czyn karalny]. […]”. |
5 |
Artykuł 2 ust. 1 konwencji OIF stanowi: „Każde państwo członkowskie podejmuje niezbędne środki w celu zapewnienia, że działanie określone w [art.] 1 oraz udział w, nakłanianie do, lub próba zachowania określonego w [art.] 1 [ust.] 1, są zagrożone przez skuteczne, proporcjonalne i odstraszające sankcje karne, włącznie z, przynajmniej w przypadkach poważnego nadużycia finansowego, karami polegającymi na pozbawieniu wolności, które może prowadzić do ekstradycji, przy czym za poważne nadużycie finansowe uważa się takie nadużycie finansowe, które wiąże się przynajmniej z minimalną kwotą określoną w każdym państwie członkowskim. Taka minimalna kwota nie może być ustalona na poziomie wyższym niż 50 000 [EUR]”. |
Decyzja 2007/436/WE
6 |
Decyzja Rady 2007/436/WE, Euratom z dnia 7 czerwca 2007 r. w sprawie systemu zasobów własnych Wspólnot Europejskich (Dz.U. 2007, L 163, s. 17) stanowi w art. 2 ust. 1: „Na zasoby własne zapisane w budżecie ogólnym Unii Europejskiej składają się dochody z następujących źródeł: […]
|
Prawo bułgarskie
Konstytucja Republiki Bułgarskiej
7 |
Artykuł 32 ust. 2 Konstytucji Bułgarii przewiduje zakaz przechwytywania rozmów osób z wyjątkiem sytuacji określonych w ustawie. |
8 |
Artykuł 121 ust. 4 konstytucji stanowi, że orzeczenia sądowe muszą mieć uzasadnienie. |
NPK
9 |
Artykuł 348 Nakazatelno-protsesualen kodeks (kodeksu postępowania karnego, zwanego dalej „NPK”) stanowi: „(1) Wyrok lub orzeczenie mogą zostać uchylone lub zmienione w kasacji: […]
[…] (3) Naruszenie norm proceduralnych jest istotne:
|
ZIDNPK
10 |
W dniu 1 stycznia 2012 r. wszedł w życie Zakon za izmenenie i dopalnenie na nakazatelno-protsesualnia kodeks (ustawa o zmianie i uzupełnieniu kodeksu postępowania karnego, zwana dalej „ZIDNPK”) dotyczący powołania i funkcjonowania Spetsializiran nakazatelen sad (wyspecjalizowanego sądu karnego, Bułgaria). W ZIDNPK przeniesiono określone uprawnienia z Sofiyski gradski sad (sądu miejskiego w Sofii, Bułgaria) na Spetsializiran nakazatelen sad (wyspecjalizowany sąd karny), który jest wyłącznie właściwy do orzekania w sprawach dotyczących zorganizowanej grupy przestępczej. |
11 |
Na mocy art. 5 ZIDNPK właściwość do udzielania zezwolenia na podsłuchiwanie rozmów telefonicznych osób podejrzanych o udział w zorganizowanej grupie przestępczej została przeniesiona z Sofiyski gradski sad (sądu miejskiego w Sofii) na Spetsializiran nakazatelen sad (wyspecjalizowany sąd karny). |
12 |
Zgodnie z art. 9 ust. 2 ZIDNPK wszczęte już i toczące się przygotowawcze postępowania mają być prowadzone do końca przez organy właściwe przed tym przeniesieniem właściwości. Z dniem 6 marca 2012 r. przepis ten zmieniono w taki sposób, że kontrolę sądową w przedmiocie tych postępowań nadal sprawuje sąd właściwy przed dniem 1 stycznia 2012 r. |
Przepisy dotyczące szczególnych czynności operacyjno-rozpoznawczych
13 |
Postępowanie umożliwiające stosowanie podsłuchów telefonicznych uregulowano w art. 1–3, 6 i 12–18 Zakon za spetsialnite razuznavatelni sredstva (ustawy o szczególnych czynnościach operacyjno-rozpoznawczych) i art. 172–177 NPK. Jak wyjaśnił sąd odsyłający, podsłuch telefoniczny może być stosowany zarówno w postępowaniu przygotowawczym, jak i po wszczęciu postępowania karnego. Na zastosowanie tego środka musi wyrazić uprzednio zgodę właściwy sąd na wniosek, odpowiednio, dyrektora głównej dyrekcji ds. walki z przestępczością zorganizowaną lub prokuratora. Orzeczenie sądu o wydaniu zgody na podsłuch telefoniczny musi być uzasadnione, a – zgodnie z art. 15 ustawy o szczególnych czynnościach operacyjno-rozpoznawczych i art. 174 NPK – musi być wydane przez prezesa właściwego sądu lub upoważnionego do takiego działania wiceprezesa. |
Spór w postępowaniu głównym i pytania prejudycjalne
14 |
Petar Dzivev, G. Angelova, G. Dimov i M. Velkov są oskarżeni o to, że w okresie od 1 czerwca 2011 r. do 31 marca 2012 r. popełniali przestępstwa podatkowe za pośrednictwem spółki handlowej Karoli Kepital EOOD. Petarowi Dzivevowi zarzuca się w szczególności kierowanie zorganizowaną grupą przestępczą, do której należało pozostałych troje oskarżonych, która działała w niniejszym przypadku w celu wzbogacenia się poprzez uchylanie się od zapłaty podatku należnego z tytułu Zakon za danak varhu dobavenata stoynost (ustawy o podatku od wartości dodanej) (DV nr 63 z dnia 4 sierpnia 2006 r.) w wersji obowiązującej w czasie, gdy miały miejsce okoliczności faktyczne rozpatrywane w postępowaniu głównym. |
15 |
W toku postępowania przygotowawczego szereg wniosków o wydanie zgody na zastosowanie podsłuchu telefonicznego wobec czworga oskarżonych, które wniósł dyrektor Glavna direktsia za borba s organiziranata prestapnost (głównej dyrekcji ds. walki z przestępczością zorganizowaną, Bułgaria) w okresie od listopada 2011 r. do lutego 2012 r., zostało uwzględnionych przez Sofiyski gradski sad (sąd miejski w Sofii). Po wszczęciu postępowania karnego prokurator uzyskał na swój wniosek w marcu 2012 r. szereg zgód Spetsializiran nakazatelen sad (wyspecjalizowanego sądu karnego) na ponowne zastosowanie podsłuchów wobec oskarżonych. |
16 |
Sąd odsyłający wskazuje, że żadna z rozpatrywanych w postępowaniu głównym zgód nie miała uzasadnienia, a zgody wydane od listopada 2011 r. do stycznia 2012 r. nie wskazywały prawidłowo w szczególności tego, czy czynności dokonał prezes czy wiceprezes Sofiyski gradski sad (sądu miejskiego w Sofii). Braki te nie powodują niezgodności z prawem zgód rozpatrywanych w postępowaniu głównym. Jednak zgody wydane w styczniu i lutym 2012 r. zostały w dodatku wydane przez niewłaściwy sąd. Po tej dacie wszystkie wnioski o wydanie zgody należało bowiem kierować do prezesa Spetsializiran nakazatelen sad (wyspecjalizowanego sądu karnego), a nie do prezesa Sofiyski gradski sad (sądu miejskiego w Sofii). Ten ostatni, nie będąc już właściwym do zbadania i uwzględnienia tych wniosków, powinien był przekazać je prezesowi Spetsializiran nakazatelen sad (wyspecjalizowanego sądu karnego). |
17 |
Sąd odsyłający wskazuje, że następnie oficjalnie dopatrzono się systemowych nieprawidłowości przy wydawaniu zgód na stosowanie szczególnych czynności operacyjno-rozpoznawczych, w szczególności podsłuchów telefonicznych, co doprowadziło do zmiany właściwej ustawy. |
18 |
Sąd wskazuje ponadto, że nie jest jasne, czy przepis przejściowy zawarty w art. 9 ZIDNPK dotyczył również postępowań przygotowawczych w toku. Przepis ten był przedmiotem obszernego i sprzecznego orzecznictwa. Uchwała interpretacyjna nr 5/14 Varhoven kasatsionen sad (najwyższego sądu kasacyjnego, Bułgaria) z dnia 16 stycznia 2014 r. potwierdziła, że od zasady wyłącznej właściwości sądu dotyczącej spraw karnych nie można stosować żadnych wyjątków. W tym względzie sąd odsyłający podnosi, że zasada ta ma ogromne znaczenie w prawie krajowym, a zwłaszcza przy stosowaniu szczególnych czynności operacyjno-rozpoznawczych, do których należy przechwytywanie rozmów telefonicznych. Jednak, odnosząc się do wyroku Trybunału z dnia 17 grudnia 2015 r., WebMindlicences (C‑419/14, EU:C:2015:832, pkt 91), sąd ten zastanawia się, czy wnioski płynące z tej uchwały interpretacyjnej należy także stosować, gdy w grę wchodzi poszanowanie prawa Unii Europejskiej. |
19 |
Sąd odsyłający dodaje, że w przypadku P. Dziveva jedynie rozmowy podsłuchiwane na podstawie zgód wydanych przez niewłaściwy sąd dostarczają jasnych i niezbitych dowodów na popełnienie przestępstw, o które jest on oskarżony, i pozwalają na jego skazanie, natomiast pozostali oskarżeni mogliby zostać skazani na podstawie dowodów zdobytych zgodnie z prawem. |
20 |
W tych okolicznościach Spetsializiran nakazatelen sad (wyspecjalizowany sąd karny) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:
|
Postępowanie przed Trybunałem
21 |
Postanowieniem z dnia 25 lipca 2016 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 4 sierpnia 2016 r., sąd odsyłający postanowił wycofać drugie pytanie prejudycjalne. W tym względzie sąd odsyłający wskazał, że jego drugie pytanie stało się bezprzedmiotowe w następstwie ogłoszenia wyroku Trybunału z dnia 5 lipca 2016 r., Ognyanov (C‑614/14, EU:C:2016:514). |
22 |
Ponadto niniejsza sprawa została decyzją prezesa Trybunału z dnia 12 maja 2017 r. zawieszona do ogłoszenia wyroku w sprawie M.A.S. i M.B. (wyrok z dnia z dnia 5 grudnia 2017 r., C‑42/17, EU:C:2017:936). Postępowanie przed Trybunałem podjęto ponownie w dniu 12 grudnia 2017 r. |
W przedmiocie pytania prejudycjalnego
23 |
Poprzez swoje pytanie sąd odsyłający zmierza zasadniczo do ustalenia, czy art. 325 ust. 1 TFUE, jak również art. 1 ust. 1 lit. b) i art. 2 ust. 1 konwencji OIF, w świetle karty praw podstawowych, należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie, w kontekście zasady skuteczności postępowania karnego dotyczącego przestępstw dotyczących VAT, stosowaniu przez sąd krajowy przepisu krajowego stanowiącego, że należy odrzucić w postępowaniu karnym dowody, takie jak nagrania z podsłuchów telefonicznych, wymagające uprzedniej zgody sądu, jeśli zgoda ta została wydana przez niewłaściwy sąd, mimo że tylko za pomocą tych dowodów można wykazać popełnienie rozpatrywanych przestępstw. |
24 |
Aby odpowiedzieć na to pytanie, należy wskazać, że na obecnym etapie rozwoju prawa Unii nie przewiduje ono mających zastosowanie do okoliczności niniejszej sprawy norm dotyczących sposobu przeprowadzania dowodów i ich wykorzystania w postępowaniach karnych w dziedzinie VAT. Dziedzina ta co do zasady należy więc do kompetencji państw członkowskich (zob. podobnie wyroki: z dnia 17 grudnia 2015 r., WebMindLicenses, C‑419/14, EU:C:2015:832, pkt 65; z dnia 2 maja 2018 r., Scialdone, C‑574/15, EU:C:2018:295, pkt 25). |
25 |
Artykuł 325 ust. 1 TFUE zobowiązuje przy tym państwa członkowskie do zwalczania nadużyć finansowych i wszelkich innych nielegalnych działań naruszających interesy finansowe Unii za pomocą skutecznych i odstraszających środków (wyrok z dnia 5 czerwca 2018 r., Kolev i in., C‑612/15, EU:C:2018:392, pkt 50 i przytoczone tam orzecznictwo). |
26 |
Środki własne Unii obejmują w szczególności zgodnie z art. 2 lit. b) decyzji 2007/436 wpływy wynikające z zastosowania jednolitej stawki do zharmonizowanej podstawy opodatkowania VAT określonej zgodnie z normami Unii. Istnieje zatem bezpośredni związek między poborem zgodnie z obowiązującym prawem Unii wpływów z tytułu VAT a wpłatą do budżetu Unii odpowiednich środków pochodzących z tego podatku, ponieważ wszelkie braki w poborze owych wpływów mogą powodować uszczuplenie wskazanych środków budżetowych (wyroki: z dnia 5 grudnia 2017 r., M.A.S. i M.B., C‑42/17, EU:C:2017:936, pkt 31; z dnia 5 czerwca 2018 r., Kolev i in., C‑612/15, EU:C:2018:392, pkt 51). |
27 |
W celu zagwarantowania pełnego poboru owych wpływów, a przez to w celu zagwarantowania ochrony interesów finansowych Unii, państwom członkowskim przysługuje swoboda w wyborze mających zastosowanie sankcji, które mogą przybrać formę sankcji administracyjnych, karnych lub obydwu rodzajów tych sankcji łącznie. Sankcje karne mogą jednak okazać się nieodzowne w celu zwalczania w skuteczny i odstraszający sposób niektórych przypadków poważnych oszustw w dziedzinie VAT, czego wymaga art. 2 ust. 1 konwencji OIF w związku z jej art. 1 ust. 1 (zob. podobnie wyroki: z dnia 20 marca 2018 r., Menci, C‑524/15, EU:C:2018:197, pkt 20; z dnia 2 maja 2018 r., Scialdone, C‑574/15, EU:C:2018:295, pkt 36; z dnia 5 czerwca 2018 r., Kolev i in., C‑612/15, EU:C:2018:392, pkt 54). |
28 |
W tym względzie państwa członkowskie muszą czuwać nad tym, by naruszenia prawa Unii, w tym zharmonizowanych zasad wynikających z dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.U. 2006, L 347, s. 1), były karane analogicznie i przy zastosowaniu analogicznych procedur jak naruszenia prawa krajowego o podobnym charakterze i ciężarze, przy czym kara musi być w każdym razie skuteczna, proporcjonalna i odstraszająca (zob. podobnie wyrok z dnia 2 maja 2018 r., Scialdone, C‑574/15, EU:C:2018:295, pkt 28). |
29 |
Państwa członkowskie powinny również zapewnić, by karne normy proceduralne przewidziane przez prawo krajowe pozwalały na skuteczne ukaranie przestępstw związanych z takimi czynami (zob. podobnie wyroki: z dnia 17 grudnia 2015 r., WebMindLicenses, C‑419/14, EU:C:2015:832, pkt 65; z dnia 5 czerwca 2018 r., Kolev i in., C‑612/15, EU:C:2018:392, pkt 55). |
30 |
Z powyższego wynika, że nawet jeśli sankcje i procedury administracyjne lub karne dotyczące tych sankcji, które państwa członkowskie wprowadzają w celu zwalczania naruszeń zharmonizowanych zasad w dziedzinie VAT, należą do ich autonomii proceduralnej i instytucjonalnej, to jednak jest ona ograniczona nie tylko zasadą proporcjonalności i równoważności, których stosowanie nie jest rozpatrywane w niniejszej sprawie, lecz zasadą skuteczności, która wymaga, by owe sankcje były skuteczne i odstraszające (zob. podobnie wyrok z dnia 2 maja 2018 r., Scialdone, C‑574/15, EU:C:2018:295, pkt 29). |
31 |
W tym kontekście w pierwszej kolejności to ustawodawca krajowy powinien podjąć niezbędne środki. Powinien on w danym wypadku zmienić przepisy i zagwarantować, aby normy prawa procesowego mające zastosowanie w przypadku ścigania przestępstw naruszających interesy finansowe Unii nie były ukształtowane w taki sposób, aby ze swej natury powodowały systemowe ryzyko bezkarności czynów stanowiących tego rodzaju przestępstwa, oraz zapewnić ochronę praw podstawowych osób oskarżonych (wyrok z dnia 5 czerwca 2018 r., Kolev i in., C‑612/15, EU:C:2018:392, pkt 65). |
32 |
Co się tyczy sądów krajowych, Trybunał orzekł, że powinny one zagwarantować pełną skuteczność obowiązków wynikających z art. 325 ust. 1 TFUE i zaniechać stosowania przepisów krajowych, które w ramach postępowania dotyczącego poważnych przestępstw w dziedzinie VAT stoją na przeszkodzie stosowaniu skutecznych i odstraszających sankcji w celu zwalczania oszustw stanowiących zagrożenie dla interesów finansowych Unii (wyrok z dnia 5 grudnia 2017 r., M.A.S. i M.B., C‑42/17, EU:C:2017:936, pkt 39). |
33 |
Jednakże obowiązek zapewnienia skutecznego poboru środków Unii nie zwalnia sądów krajowych z konieczności poszanowania praw podstawowych gwarantowanych przez kartę praw podstawowych oraz ogólnych zasad prawa Unii, gdyż postępowania karne wszczynane w sprawie naruszeń w dziedzinie VAT stanowią stosowanie prawa Unii w rozumieniu art. 51 ust. 1 karty praw podstawowych. W obszarze prawnokarnym należy przestrzegać tych praw i zasad ogólnych nie tylko w postępowaniach karnych, lecz także na etapie postępowania przygotowawczego, od chwili postawienia zarzutów zainteresowanej osobie (zob. podobnie wyroki: z dnia 5 grudnia 2017 r., M.A.S. i M.B., C‑42/17, EU:C:2017:936, pkt 52; z dnia 5 czerwca 2018 r., Kolev i in., C‑612/15, EU:C:2018:392, pkt 68, 71; z dnia 20 marca 2018 r., Di Puma i Zecca, C‑596/16 i C‑597/16, EU:C:2018:192, pkt 31 i przytoczone tam orzecznictwo). |
34 |
Tym samym obowiązek zapewnienia skutecznego poboru środków Unii nie zwalnia tychże sądów z konieczności poszanowania zasady legalności i praworządności, stanowiącej jedną z nadrzędnych wartości, na których opiera się Unia, o czym świadczy art. 2 TUE. |
35 |
W tym względzie z wymogów wiążących się w szczególności z zasadą legalności i praworządności wynika, że wykonywanie kompetencji w zakresie nakładania sankcji nie może co do zasady wykraczać poza granice prawne, w ramach których organ jest upoważniony do działania zgodnie z prawem państwa członkowskiego, któremu podlega (zob. analogicznie wyrok z dnia 1 października 2015 r., Weltimmo, C‑230/14, EU:C:2015:639, pkt 56). |
36 |
Ponadto podsłuchy telefoniczne stanowią ingerencję w prawo do życia prywatnego, zapisane w art. 7 karty praw podstawowych. Taka ingerencja może być dopuszczalna zgodnie z art. 52 ust. 1 karty praw podstawowych, wyłącznie jeżeli została przewidziana ustawą oraz jeżeli przy poszanowaniu istotnej treści tego prawa i zasady proporcjonalności jest ona niezbędna i rzeczywiście odpowiada celom interesu ogólnego uznanym przez Unię (zob. podobnie wyrok z dnia 17 grudnia 2015 r., WebMindLicenses, C‑419/14, EU:C:2015:832, pkt 71, 73). |
37 |
W tym względzie jest bezsporne, że na rozpatrywane w postępowaniu głównym podsłuchy telefoniczne zgody udzielił sąd niemający do tego niezbędnych kompetencji. W związku z tym należy te podsłuchy uznać za nieprzewidziane ustawą w rozumieniu art. 52 ust. 1 karty praw podstawowych. |
38 |
Należy więc wskazać, że rozpatrywana w postępowaniu głównym norma odzwierciedla wymogi przedstawione w pkt 35–37 niniejszego wyroku, gdyż zobowiązuje sąd krajowy do odrzucenia w postępowaniu karnym dowodów, takich jak nagrania z podsłuchów telefonicznych, na które wymagana jest uprzednia zgoda sądu, jeżeli zgoda ta została wydana przez niewłaściwy sąd. |
39 |
Wynika z tego, że prawo Unii nie może wymagać, by sąd krajowy zaniechał stosowania takiej normy proceduralnej, nawet gdyby wykorzystanie dowodów zgromadzonych niezgodnie z prawem mogło zwiększyć skuteczność ścigania karnego, dając organom krajowym możliwość nałożenia w niektórych przypadkach sankcji za nieprzestrzeganie prawa Unii (zob. analogicznie w odniesieniu do krajowych norm proceduralnych nadających orzeczeniu powagę rzeczy osądzonej wyrok z dnia 24 października 2018 r., XC i in., C‑234/17, EU:C:2018:853, pkt 53 i przytoczone tam orzecznictwo). |
40 |
W tym względzie nie ma znaczenia podniesiona przez sąd odsyłający okoliczność, że niezgodne z prawem działanie wynika z braku precyzji kompetencyjnego przepisu przejściowego rozpatrywanego w postępowaniu głównym. Wymóg, zgodnie z którym jakiekolwiek ograniczenia w korzystaniu z prawa przyznanego w art. 7 karty praw podstawowych muszą być przewidziane ustawą, oznacza bowiem, że podstawa prawna upoważniająca do stosowania takich ograniczeń musi być wystarczająco jasna i precyzyjna (zob. podobnie wyrok z dnia 17 grudnia 2015 r., WebMindLicenses, C‑419/14, EU:C:2015:832, pkt 81). Również bez znaczenia jest okoliczność, że w przypadku jednego z oskarżonych w postępowaniu głównym tylko nagrania z podsłuchów telefonicznych założonych na podstawie zgód wydanych przez niewłaściwy organ mogą dowieść jego winy i uzasadnić jego skazanie. |
41 |
Mając na względzie powyższe rozważania, odpowiedź na zadane pytanie powinna brzmieć: art. 325 ust. 1 TFUE oraz art. 1 ust. 1 lit. b) i art. 2 ust. 1 konwencji OIF, w świetle karty praw podstawowych, należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie, w kontekście zasady skuteczności ścigania w sprawach przestępstw z dziedziny VAT, stosowaniu przez sąd krajowy przepisu krajowego stanowiącego, że należy odrzucić w postępowaniu karnym dowody, takie jak nagrania z podsłuchów telefonicznych, wymagające uprzedniej zgody sądu, jeśli tę zgodę wydał niewłaściwy sąd, nawet jeżeli tylko za pomocą tych dowodów można wykazać popełnienie rozpatrywanych przestępstw. |
W przedmiocie kosztów
42 |
Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi. |
Z powyższych względów Trybunał (czwarta izba) orzeka, co następuje: |
Artykuł 325 ust. 1 TFUE oraz art. 1 ust. 1 lit. b) i art. 2 ust. 1 przyjętej na podstawie art. K.3 Traktatu o Unii Europejskiej Konwencji w sprawie ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich, podpisanej w Brukseli w dniu 26 lipca 1995 r., w świetle Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie, w kontekście zasady skuteczności ścigania w sprawach przestępstw z dziedziny podatku od wartości dodanej (VAT), stosowaniu przez sąd krajowy przepisu krajowego stanowiącego, że należy odrzucić w postępowaniu karnym dowody, takie jak nagrania z podsłuchów telefonicznych, wymagające uprzedniej zgody sądu, jeśli tę zgodę wydał niewłaściwy sąd, nawet jeżeli tylko za pomocą tych dowodów można wykazać popełnienie rozpatrywanych przestępstw. |
Podpisy |
( *1 ) Język postępowania: bułgarski.