EUR-Lex Baza aktów prawnych Unii Europejskiej
Ten dokument pochodzi ze strony internetowej EUR-Lex
Dokument 62016CJ0250
Judgment of the Court (Tenth Chamber) of 16 November 2017.#Ludwig-Bölkow-Systemtechnik GmbH v European Commission.#Appeal — Arbitration clause — Sixth framework programme for research, technological development and demonstration activities (2002-2006) — Partial repayment of the sums paid to the appellant — Liquidated damages.#Case C-250/16 P.
Wyrok Trybunału (dziesiąta izba) z dnia 16 listopada 2017 r.
Ludwig-Bölkow-Systemtechnik GmbH przeciwko Komisji Europejskiej.
Odwołanie – Klauzula arbitrażowa – Szósty program ramowy w zakresie badań, rozwoju technologicznego i demonstracji (2002 – 2006) – Zwrot części kwot wypłaconych wnoszącej odwołanie – Odszkodowania ryczałtowe.
Sprawa C-250/16 P.
Wyrok Trybunału (dziesiąta izba) z dnia 16 listopada 2017 r.
Ludwig-Bölkow-Systemtechnik GmbH przeciwko Komisji Europejskiej.
Odwołanie – Klauzula arbitrażowa – Szósty program ramowy w zakresie badań, rozwoju technologicznego i demonstracji (2002 – 2006) – Zwrot części kwot wypłaconych wnoszącej odwołanie – Odszkodowania ryczałtowe.
Sprawa C-250/16 P.
Identyfikator ECLI: ECLI:EU:C:2017:871
WYROK TRYBUNAŁU (dziesiąta izba)
z dnia 16 listopada 2017 r. ( *1 )
Odwołanie – Klauzula arbitrażowa – Szósty program ramowy w zakresie badań, rozwoju technologicznego i demonstracji (2002–2006) – Zwrot części kwot wypłaconych wnoszącej odwołanie – Odszkodowania ryczałtowe
W sprawie C‑250/16 P
mającej za przedmiot odwołanie w trybie art. 56 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, wniesione w dniu 2 maja 2016 r.,
Ludwig-Bölkow-Systemtechnik GmbH, z siedzibą w Ottobrunn (Niemcy), reprezentowana przez M. Núñeza Müllera, Rechtsanwalt,
strona skarżąca,
w której drugą stroną postępowania jest:
Komisja Europejska, reprezentowana przez T. Maxiana Ruschego i F. Moro, działających w charakterze pełnomocników,
strona pozwana w pierwszej instancji,
TRYBUNAŁ (dziesiąta izba),
w składzie: A. Borg Barthet (sprawozdawca), pełniący obowiązki prezesa izby, M. Berger i F. Biltgen, sędziowie,
rzecznik generalny: M. Campos Sánchez-Bordona,
sekretarz: A. Calot Escobar,
uwzględniając pisemny etap postępowania,
podjąwszy, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, decyzję o rozstrzygnięciu sprawy bez opinii,
wydaje następujący
Wyrok
1 |
W swoim odwołaniu spółka Ludwig-Bölkow-Systemtechnik GmbH wnosi o uchylenie wyroku Sądu Unii Europejskiej z dnia 19 lutego 2016 r., Ludwig‑Bölkow‑Systemtechnik/Komisja (T‑53/14, niepublikowanego, zwanego dalej „zaskarżonym wyrokiem”, EU:T:2016:88), w którym Sąd uwzględnił w części jej skargę o stwierdzenie, po pierwsze, że Komisja Europejska nie była uprawniona do tego, by żądać od wnoszącej odwołanie zwrotu zaliczek wypłaconych z tytułu trzech umów, a po drugie, że wnosząca odwołanie nie była zobowiązana do uiszczenia odszkodowań ryczałtowych na rzecz Komisji. |
Okoliczności powstania sporu
2 |
Okoliczności faktyczne leżące u podstaw sporu zostały przedstawione w pkt 1–19 zaskarżonego wyroku w następujący sposób:
|
Postępowanie przed Sądem i zaskarżony wyrok
3 |
Pismem złożonym w dniu 20 stycznia 2014 r. w sekretariacie Sądu wnosząca odwołanie wniosła skargę o stwierdzenie, po pierwsze, że Komisja nie obliczyła kosztów trzech umów zgodnie z postanowieniami umownymi, po drugie, że w ramach projektu HyWays wysokość wkładu finansowego Unii otrzymanego przez wnoszącą odwołanie była niższa niż wysokość zawarta w notach obciążeniowych wystawionych przez Komisje, po trzecie, że Komisja niesłusznie zmieniła kwalifikację kosztów zarządzania na koszty badań w projekcie HyApproval, po czwarte, że wnosząca odwołanie nie była zobowiązana do zapłaty odszkodowań ryczałtowych na rzecz Komisji w ramach owych trzech umów, i wreszcie po piąte, że Komisja błędnie wystawiła sporne noty obciążeniowe, ponieważ kwoty należne od skarżącej były niższe niż kwoty zawarte w owych notach. |
4 |
W uzasadnieniu skargi wnosząca odwołanie podniosła zasadniczo cztery zarzuty. Zarzut pierwszy dotyczył błędnego charakteru odmówienia przez Komisję zaakceptowania metody obliczania kosztów projektu zaproponowanej przez wnoszącą odwołanie. W zarzucie drugim wnosząca odwołanie podnosiła, że Komisja niesłusznie utrzymywała, iż skorzystała ona w ramach projektu HyWays z wkładu finansowego w wysokości 604240,79 EUR. Zarzut trzeci dotyczył błędnego charakteru zmiany kwalifikacji niektórych kosztów poniesionych w ramach umowy w sprawie projektu HyApproval. Wreszcie zarzut czwarty odnosił się do błędnego charakteru żądania odszkodowania ryczałtowego przedstawionego przez Komisję. |
5 |
Co się tyczy żądań drugiego i trzeciego, Sąd umorzył postępowanie w ich przedmiocie, ponieważ Komisja, wystawiając noty uznaniowe nr 3233150004 i nr 3233150006, uznała zasadność roszczeń wnoszącej odwołanie. |
6 |
Sąd oddalił pierwsze żądanie wnoszącej odwołanie, odnoszące się do metody obliczania kosztów projektu. W szczególności stwierdził w pkt 58 zaskarżonego wyroku, że Komisja słusznie nie uwzględniła wybranej przez wnoszącą odwołanie metody rejestrowania kosztów ze względu na to, że prowadziła ona do zgłaszania kosztów, które nie były ani rzeczywiste, ani ekonomicznie racjonalne, ani niezbędne do wykonania projektu w rozumieniu pkt II.19 ust. 1 lit. a) ogólnych warunków. |
7 |
Co się tyczy żądania czwartego, dotyczącego odszkodowań ryczałtowych, Sąd zbadał, czy zastosowanie przez komisję pkt II.30 ogólnych warunków w okolicznościach niniejszego przypadku było zgodne z normami belgijskiego kodeksu cywilnego regulującymi stosowanie klauzul karnych. W wyniku tego badania stwierdził, że na podstawie art. 1231 belgijskiego kodeksu cywilnego należało ograniczyć kwoty należne od wnoszącej odwołanie z tytułu odszkodowań ryczałtowych do wysokości równej 10% zaliczek nienależnie przez nią otrzymanych. |
Żądania stron
8 |
W swoim odwołaniu wnosząca je wnosi do Trybunału o:
|
9 |
Komisja wnosi o oddalenie odwołania i o obciążenie wnoszącej odwołanie kosztami postępowania. |
10 |
Twierdzi ona, że odwołanie jest niedopuszczalne w zakresie, w jakim dotyczy orzeczenia przez Sąd w zaskarżonym wyroku o kosztach dotyczących żądań drugiego i trzeciego skargi, w odniesieniu do których Sąd stwierdził brak potrzeby wydawania orzeczenia. |
W przedmiocie odwołania
W przedmiocie żądań odwołania w zakresie, w jakim dotyczą one spornych umów
11 |
Wnosząca odwołanie podnosi na jego poparcie pięć zarzutów, opartych, odpowiednio, na braku uzasadnienia, na naruszeniu zasady dobrej wiary, przeinaczeniu dowodów, na naruszeniu art. 1162, 1134 i 1135 belgijskiego kodeksu cywilnego i wreszcie na naruszeniach prawa dotyczących zastosowania odszkodowań ryczałtowych. |
W przedmiocie zarzutu pierwszego
– Argumentacja stron
12 |
W zarzucie pierwszym wnosząca odwołanie twierdzi, że Sąd nie dopełnił ciążącego na nim obowiązku uzasadnienia, kiedy w pkt 51, 55 i 58 zaskarżonego wyroku odrzucił użytą przez nią metodę obliczania kosztów ze względu na to, że powodowała ona wyższe koszty, „które nie były ani rzeczywiste, ani ekonomicznie racjonalne, ani niezbędne do wykonania projektu”, a ponadto skutkowała udziałem Komisji w pokryciu ogółu kosztów wnoszącej odwołanie, niezależnie od wszelkiej analizy ich związku z projektami”. |
13 |
Wnosząca odwołanie wskazuje, że uzasadnienie zawarte w tych punktach jest niezrozumiałe, ponieważ wybrany przez nią iloraz (koszty/godziny pracy podlegające zaksięgowaniu) cechuje dużo bardziej bezpośredni związek z projektami, których dotyczą umowy, niż iloraz użyty przez Komisję [koszty/ogół godzin pracy (podlegających i niepodlegających zaksięgowaniu)]. Ów drugi iloraz uwzględnia bowiem nie tylko inne projekty, ale również wszystkie godziny pracy niemające związku z projektem. |
14 |
W replice wnosząca odwołanie wskazuje, że wiedza zdobyta w ramach monitorowania i rozwoju projektu zapewnia i poprawia jakość wszystkich – również spornych – projektów. Jej zdaniem oznacza to, że koszty odpowiadające monitorowaniu i rozwojowi projektu stanowią koszty kwalifikowalne zgodnie z pkt II.19 ust. 1 i pkt II.20 ust. 1 ogólnych warunków. |
15 |
Zdaniem Komisji zarzut pierwszy powinien zostać odrzucony. |
– Ocena Trybunału
16 |
Należy przypomnieć, że obowiązek uzasadnienia przewidziany w art. 296 TFUE stanowi istotny wymóg proceduralny, który należy odróżnić od kwestii prawidłowości uzasadnienia, wchodzącej w zakres zgodności z prawem spornego aktu. Uzasadnienie decyzji polega bowiem na formalnym wskazaniu podstaw, na jakich opiera się ta decyzja. Jeżeli owe podstawy są dotknięte błędami, przekłada się to na legalność materialną decyzji, ale już nie na legalność jej uzasadnienia, które może być wystarczające, mimo że wskazane w nim podstawy są błędne. Wynika stąd, że zarzuty i argumenty zmierzające do podważenia zasadności aktu są nieistotne, jeżeli są one podnoszone w ramach zarzutu opartego na braku uzasadnienia lub niewystarczającym uzasadnieniu (wyrok z dnia 18 czerwca 2015 r., Ipatau/Rada, C‑535/14 P, EU:C:2015:407, pkt 37 i przytoczone tam orzecznictwo). |
17 |
Jako że argumentacja podniesiona przez skarżącą na poparcie zarzutu pierwszego może być rozumiana jako służąca bądź podważeniu zasadności oceny Sądu co do metody obliczania stawki godzinowej, bądź stwierdzeniu, że Sąd w pkt 51, 55 i 58 zaskarżonego wyroku uzasadnił swoją ocenę w sposób sprzeczny i niejednoznaczny, argumentacja ta powinna zostać oddalona jako bezzasadna. |
18 |
Sąd przypomniał bowiem w pkt 46–48 owego wyroku szczególne cechy finansowania przez Unię przyznanego w ramach umów sprawie dotacji, zanim zbadał, w świetle tych cech, czy Komisja była uprawniona do tego, aby odrzucić metodę określenia kosztów kwalifikowalnych zastosowaną przez wnoszącą odwołanie ze względu na niezgodność z postanowieniami umownymi. |
19 |
W pkt 51 wspomnianego wyroku Sąd wskazał, że metoda obliczania stosowana przez skarżącą „skutkuje wykluczeniem niektórych godzin przepracowanych przez jej współpracowników z obliczenia stawki godzinowej, takich [jak] godziny dotyczące monitorowania i rozwoju projektu, uczestnictwa w konferencjach, prac poszukiwawczych i monitorowania kontaktów z klientelą ze względu na to, że nie są one poświęcone świadczeniu usług na rzecz ogółu zleceniodawców i w konsekwencji nie mogą podlegać zaksięgowaniu”. Zdaniem Sądu „z tego wynika, że podstawa służąca jako mianownik jest bardziej ograniczona niż podstawa, którą stanowi ogół przepracowanych godzin, i że w konsekwencji stawka godzinowa okazuje się wyższa”, tak iż „po zastosowaniu jej godzin rzeczywistych świadczeń w ramach projektów powoduje ona zgłoszenie bardziej znaczących kosztów”. |
20 |
W pkt 55 zaskarżonego wyroku Sąd wskazał, że „skutkiem obniżenia podstawy obliczania stawki godzinowej i wynikającego z niego podwyższenia poziomu kosztów kwalifikowalnych jest spowodowanie udziału Komisji w pokryciu ogółu kosztów skarżącej, niezależnie od wszelkiej analizy ich związku z projektami będącymi przedmiotem finansowania przez Unię”. Sąd wywnioskował z tego w pkt 56 owego wyroku, że „choć takie podejście może słusznie być zrozumiałe w ramach typowej umowy o świadczenie usług, […] nie jest ono zgodne ze szczególnym charakterem rozpatrywanych umów w sprawie dotacji”. |
21 |
Jak z tego wynika, Sąd stwierdził, że decydującego znaczenia nie miało to, czy iloraz, który zastosowała wnosząca odwołanie, miał bezpośredni związek z projektami będącymi przedmiotem umów w sprawie dotacji, tylko to, czy przy zastosowaniu wspomnianego ilorazu koszty były dzielone na wszystkie godziny pracy, co zapewniało, że z budżetu Unii nie były finansowane koszty dotyczące monitorowania i rozwoju projektu, uczestnictwa w konferencjach, prac poszukiwawczych i monitorowania kontaktów z klientelą. |
22 |
Zatem Sąd nie zaprzeczył sam sobie, gdy stwierdził w pkt 58 zaskarżonego wyroku, że Komisja słusznie nie uwzględniła wybranej przez wnoszącą odwołanie metody rejestrowania kosztów ze względu na to, że prowadziła ona do zgłaszania kosztów, które nie były ani rzeczywiste, ani ekonomicznie racjonalne, ani niezbędne do wykonania projektu w rozumieniu pkt II.19 ust. 1 lit. a) ogólnych warunków. |
23 |
Z powyższego wynika, że zarzut pierwszy powinien zostać oddalony. |
W przedmiocie zarzutu drugiego
– Argumentacja stron
24 |
W zarzucie drugim wnosząca odwołanie podnosi, że Sąd, nie przyznając, iż Komisja naruszyła ogólną zasadę dobrej wiary, która powinna przyświecać stosunkom między instytucjami Unii i podmiotami prowadzącymi działalność na rynku, sam naruszył ową zasadę. |
25 |
W części pierwszej zarzutu drugiego wnosząca odwołanie twierdzi, że Komisja naruszyła wspomnianą zasadę, ponieważ w pkt II.19 i nast. ogólnych warunków nie wskazała, w jaki sposób koszty kwalifikowalne powinny być obliczane przez jej kontrahenta. Uważa ona, że tym samym Komisja poprzestała na sformułowaniu ogólnych zasad i odesłaniu, w pkt II.19 ust. 1 lit. b) ogólnych warunków, do zwykłych zasad rachunkowości danego kontrahenta. Wyjaśnia ona, że zasada dobrej wiary należy do zasad ogólnych prawa Unii ustalonych przez Trybunał. Powołuje się ona w tym względzie na szereg wyroków, w tym na wyrok z dnia 12 lipca 1957 r., Algera i in./Assemblée commune (7/56 i od 3/57 do 7/57, EU:C:1957:7, s. 114, 115); a także na wyrok z dnia 29 kwietnia 2004 r., IPK‑München i Komisja (C‑199/01 P i C‑200/01 P, EU:C:2004:249, pkt 78). |
26 |
W części drugiej zarzutu drugiego wnosząca odwołanie podnosi, że Sąd, odrzucając w pkt 50–63 zaskarżonego wyroku wybraną przez nią metodę obliczania stawki godzinowej i poprzestając na stwierdzeniu, w pkt 59 owego wyroku, iż odesłanie do modelu kosztu całkowitego nie mogło wykazać zgodności metody obliczania stosowanej przez wnoszącą odwołanie w szczególności z pkt II.19 ust. 1 lit. b) ogólnych warunków, również naruszył ową zasadę. |
27 |
Komisja twierdzi, tytułem głównym, że zarzut drugi powinien zostać odrzucony jako niedopuszczalny, a tytułem subsydiarnym, że jest on pozbawiony podstaw. |
– Ocena Trybunału
28 |
Co się tyczy części pierwszej zarzutu drugiego, dotyczącej naruszenia przez Komisję ogólnej zasady dobrej wiary w prawie Unii, należy stwierdzić, że poprzez swoją argumentację przedstawioną na jej poparcie wnosząca odwołanie jedynie podważa decyzję Komisji. Zatem argumentacja ta, nie będąc skierowana przeciwko zaskarżonemu wyrokowi, jest niedopuszczalna w ramach odwołania. |
29 |
Co się tyczy części drugiej tego zarzutu, dotyczącej naruszenia przez Sąd zasady dobrej wiary, należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału umożliwienie stronie podniesienia po raz pierwszy przed Trybunałem zarzutu, którego nie powoływała ona wcześniej przed Sądem, oznaczałoby umożliwienie jej żądania od Trybunału rozstrzygnięcia sporu o zakresie szerszym niż spór, który miał rozstrzygać Sąd. W ramach odwołania kompetencje Trybunału są zasadniczo ograniczone do badania dokonanej przez Sąd oceny podniesionych przed nim zarzutów. Jednakże argument, który nie został podniesiony w pierwszej instancji, nie stanowi nowego zarzutu, który jest niedopuszczalny na etapie odwołania, jeśli jest on jedynie rozszerzeniem argumentacji przedstawionej już w ramach zarzutu podniesionego w skardze przed Sądem (wyrok z dnia 28 lipca 2016 r., Tomana i in./Rada i Komisja, C‑330/15, niepublikowany, EU:C:2016:601, pkt 33 i przytoczone tam orzecznictwo). |
30 |
Jako że w tej części drugiej wspomnianego zarzutu wnosząca odwołanie podnosi, iż Sąd powinien był uznać, że Komisja naruszyła zasadę dobrej wiary, należy stwierdzić, iż taka argumentacja nie została podniesiona przed Sądem. Wobec tego jest ona nowa i powinna zostać uznana za niedopuszczalną. |
31 |
Zarzut drugi należy zatem odrzucić jako niedopuszczalny. |
W przedmiocie zarzutu trzeciego
– Argumentacja stron
32 |
W zarzucie trzecim wnosząca odwołanie zarzuca Sądowi przeinaczenie dowodów. |
33 |
W części pierwszej tego zarzutu wnosząca odwołanie twierdzi, że Sąd przeinaczył dowody i okoliczności faktyczne podniesione przez nią na poparcie jej argumentacji, stwierdzając w pkt 55, 56 i 58 zaskarżonego wyroku, że użyta przez nią metoda rejestrowania kosztów powodowała zgłoszenie przez nią kosztów, które nie były ani rzeczywiste, ani ekonomicznie racjonalne, ani niezbędne do wykonania projektów, a zatem nie mogły być uważane za kwalifikowalne dla wykonania przedmiotowych projektów. Wyjaśnia ona w tym względzie, że w pkt 46 owego wyroku Sąd przypomniał, iż „konsekwencją kosztów kwalifikowalnych nie [mogło] być odniesienie korzyści przez kontrahenta”. Tymczasem, po pierwsze, zdaniem wnoszącej odwołanie podniosła ona, w ramach skargi w pierwszej instancji, że jej metoda obliczania nie prowadziła do osiągnięcia przez nią korzyści, tylko – przeciwnie – mogła co najwyżej powodować pokrycie jej kosztów związanych z projektami, podczas gdy metoda obliczania stosowana przez Komisję powodowałaby dla niej znaczne straty. Po drugie, uzasadnienie zawarte w pkt 58 wspomnianego wyroku jest według wnoszącej odwołanie oparte na błędnych informacjach, ponieważ są one sprzeczne z informacjami przedstawionymi i udowodnionymi przez wnoszącą odwołanie. |
34 |
W części drugiej omawianego zarzutu wnosząca odwołanie zarzuca Sądowi, iż bez uwzględnienia dowodów co do zastosowanej przez nią metody obliczania stwierdził, że osiągnęła ona korzyść i że między żądanymi kosztami i przedmiotowymi projektami nie występował wystarczająco bezpośredni związek. |
35 |
W części trzeciej tego samego zarzutu wnosząca odwołanie zarzuca Sądowi, że nie podał definicji „ogółu kosztów”, kiedy w pkt 55 zaskarżonego wyroku wskazał, że metoda obliczania wnoszącej odwołanie skutkowała udziałem Komisji „w pokryciu ogółu kosztów skarżącej”. |
36 |
Wreszcie w części czwartej zarzutu trzeciego wnosząca odwołanie podnosi, że Sąd w sposób oczywisty przeinaczył argumentację Komisji, stwierdzając w pkt 61 zaskarżonego wyroku, że charakter wykładni pkt II.19 i następnych ogólnych warunków był „jasny”. Jednak wykładnia tych warunków była zdaniem wnoszącej odwołanie niejasna również dla Komisji, ponieważ jako licznik ilorazu stawki godzinowej uwzględniała ona czasami „koszty personelu”, a czasami „ogół kosztów”. |
37 |
Zdaniem Komisji zarzut trzeci powinien zostać oddalony. |
– Ocena Trybunału
38 |
Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem jedynie Sąd jest właściwy do dokonywania ustaleń faktycznych – z wyjątkiem sytuacji, gdy nieprawidłowość jego ustaleń wynika z dokumentów załączonych do akt sprawy – oraz do oceny przyjętych dowodów. Ustalenie tych faktów i ocena tych dowodów nie stanowią zatem, z zastrzeżeniem przypadków przeinaczenia dowodów wynikającego z przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów, kwestii prawnej, która jako taka podlega kontroli Trybunału (wyrok z dnia 29 października 2015 r., Komisja/ANKO, C‑78/14 P, EU:C:2015:732, pkt 22 i przytoczone tam orzecznictwo). |
39 |
W sytuacji gdy strona wnosząca odwołanie powołuje się na przeinaczenie przez Sąd materiału dowodowego, musi ona – zgodnie z art. 256 TFUE, art. 58 akapit pierwszy statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i art. 168 § 1 lit. d) regulaminu postępowania przed Trybunałem – dokładnie wskazać, które dowody zostały jej zdaniem przeinaczone przez Sąd, oraz wykazać błędy w ocenie, które w jej opinii doprowadziły do takiego przeinaczenia. Ponadto zgodnie z utrwalonym orzecznictwem przeinaczenie musi wynikać w oczywisty sposób z akt sprawy, bez konieczności dokonywania nowej oceny faktów i dowodów (wyrok z dnia 30 listopada 2016 r., Komisja/Francja i Orange, C‑486/15 P, EU:C:2016:912, pkt 99 i przytoczone tam orzecznictwo). |
40 |
Chociaż w zarzucie trzecim wnosząca odwołanie podnosi przeinaczenie dowodów, to jednak trzeba stwierdzić, że w częściach pierwszej i czwartej podniesionych na jego poparcie ogranicza się ona do zakwestionowania ocen faktów dokonanych przez Sąd, po pierwsze, w pkt 55, 56 i 58 zaskarżonego wyroku, zgodnie z którymi metoda obliczania użyta przez wnoszącą odwołanie w istocie prowadzi do zgłoszenia kosztów, które nie były ani rzeczywiste, ani ekonomicznie racjonalne, ani niezbędne do wykonania przedmiotowych projektów, a po drugie, w pkt 61 owego wyroku, zgodnie z którymi charakter pkt II.19–II.21 ogólnych warunków jest jasny. Wnosząca odwołanie zamierza, w istocie uzyskać od Trybunału nowa ocenę okoliczności faktycznych w tym względzie, nie wskazując w sposób dokładny, które dowody zostały przeinaczone przez Sąd. Części pierwsza i czwarta zarzutu trzeciego należy zatem uznać za niedopuszczalne. |
41 |
Co się tyczy części drugiej tego zarzutu, to nie można zarzucić Sądowi, że nie uwzględnił niezbędnych dowodów, skoro do wnoszącej odwołanie należało przedstawienie w razie potrzeby wszystkich dowodów mogących poprzeć i potwierdzić jej argumenty wysunięte w ramach skargi wniesionej przez nią do Sądu (zob. podobnie postanowienie z dnia 30 czerwca 2015 r., Evropaïki Dynamiki/Komisja, C‑575/14 P, niepublikowane, EU:C:2015:443, pkt 21). |
42 |
Co się tyczy części trzeciej zarzutu trzeciego, w której wnosząca odwołanie zarzuca Sądowi, że nie podał definicji wyrażenia „ogół kosztów” zawartego w pkt 55 zaskarżonego wyroku, wystarczy stwierdzić, że owo zastrzeżenie jest trudne do zrozumienia i pozbawione znaczenia w ramach zarzutu dotyczącego przeinaczenia dowodów, ponieważ nie odnosi się do żadnego dowodu. |
43 |
Jak z tego wynika, zarzut trzeci powinien zostać oddalony jako w części niedopuszczalny, a w części bezzasadny. |
W przedmiocie zarzutu czwartego
– Argumentacja stron
44 |
W zarzucie czwartym wnosząca odwołanie podnosi, że Sąd, stwierdzając w pkt 61 zaskarżonego wyroku, iż charakter wykładni pkt II.19–II.21 ogólnych warunków jest jasny w zakresie, w jakim dotyczy spornej metody określania kosztów, i że wobec tego nie było potrzeby odwoływania się do zasad belgijskiego prawa cywilnego, naruszył art. 1162, 1134 i 1135 belgijskiego kodeksu cywilnego. |
45 |
Twierdzi ona w tym względzie, że do Komisji należało wyjaśnienie w sposób jasny – i przed zawarciem przedmiotowych umów – sposobów określania kosztów. Podnosi ona, że takie wyjaśnienia nie zostały jej udzielone, ponieważ umowy były w tej kwestii nieprecyzyjne. Jej zdaniem musiały one zatem stać się przedmiotem wykładni w świetle przytoczonych wyżej postanowień prawa belgijskiego, które przewidują, że w razie wątpliwości co do wykładni umowy powinna być ona interpretowana na niekorzyść zamawiającego i na korzyść podejmującego zobowiązanie i że na kontrahentach spoczywa obowiązek wykonania umowy w dobrej wierze. Zdaniem wnoszącej odwołanie Sąd powinien był uznać, że zaproponowana przez nią metoda obliczania stawki godzinowej była zgodna z ogólnymi warunkami przedmiotowych umów i przytoczonymi wyżej postanowieniami belgijskiego kodeksu cywilnego. Podnosi ona, że w tych okolicznościach Sąd powinien uznać sporne noty obciążeniowe za sprzeczne z umowami, a zatem niezgodne z prawem. |
46 |
Wnosząca odwołanie podnosi również w tym względzie, że zgodnie z orzecznictwem Trybunału, a w szczególności z wyrokiem z dnia 26 lutego 2015 r., Planet/Komisja (C‑564/13 P, EU:C:2015:124, pkt 21), wykładnia i zastosowanie art. 1162, 1134 i 1135 belgijskiego kodeksu cywilnego, jako podlegające prawu krajowemu mającemu zastosowanie do przedmiotowych umów na mocy klauzuli arbitrażowej, stanowią zagadnienie prawne, które może zostać przedłożone Trybunałowi w ramach odwołania. |
47 |
Komisja uważa, że zarzut czwarty należy odrzucić jako niedopuszczalny lub chybiony. |
– Ocena Trybunału
48 |
W zarzucie czwartym wnosząca odwołanie zarzuca w istocie Sądowi, że w pkt 61 zaskarżonego wyroku nie zastosował art. 1162, 1134 i 1135 belgijskiego kodeksu cywilnego ze względu na to, że charakter definicji kwalifikowalnych kosztów bezpośrednich i pośrednich zawartej w pkt II.19–II.21 ogólnych warunków był jasny i że wobec tego nie było potrzeby odwoływania się do zasad belgijskiego prawa cywilnego dotyczących wykładni umów. |
49 |
Należy jednak stwierdzić, że w ten sposób wnosząca odwołanie w rzeczywistości podważa wykładnię pkt II.19–II.21 ogólnych warunków umów w sprawie dotacji, w której Sąd uznał, że charakter owych punktów jest jasny. Wykładnia postanowienia umownego dokonana przez Sąd jest kwestią dotyczącą okoliczności faktycznych, która nie może być jako taka poddana kontroli Trybunału w ramach odwołania (zob. podobnie wyrok z dnia 29 października 2015 r., Komisja/ANKO, C‑575/14 P, EU:C:2015:732, pkt 23). |
50 |
Jak z tego wynika, zarzut czwarty należy odrzucić jako niedopuszczalny. |
W przedmiocie zarzutu piątego
– Argumentacja stron
51 |
W części pierwszej argumentacji podniesionej na poparcie zarzutu piątego wnosząca odwołanie twierdzi, że Sąd nie dopełnił ciążącego na nim obowiązku uzasadnienia, gdyż w pkt 79 zaskarżonego wyroku odrzucił, bez innych wyjaśnień w tym względzie, jako „oczywiście bezpodstawną” argumentację wnoszącej odwołanie opartą na możliwej sprzeczności pkt II.30 ogólnych warunków z dobrymi obyczajami, chronionymi przez art. 1172 belgijskiego kodeksu cywilnego. |
52 |
W części drugiej tego zarzutu wnosząca odwołanie zarzuca Sądowi, że nie zbadał kwestii nieważności pkt II.30 ogólnych warunków, chociaż jej zdaniem punkt ten nie uwzględnia art. 1172 i 1231 belgijskiego kodeksu cywilnego. Wnosząca odwołanie przyznaje, że Sąd ograniczył konsekwencje zastosowania pkt II.30 ogólnych warunków. W tym celu według niej, po pierwsze, stwierdził on w pkt 94 zaskarżonego wyroku, że wspomniany punkt nie mógł mieć zastosowania do zwykłej szkody związanej z opóźnieniem zwrotu niesłusznie wypłaconych zaliczek. Po drugie, skorzystał z przewidzianej w pkt 1231 belgijskiego kodeksu cywilnego możliwości zmniejszenia wysokości ryczałtowych odszkodowań ryczałtowych, których Komisja ma prawo żądać, do 10% wysokości zaliczek podlegających zwrotowi. W ten sposób Sąd dokonał zdaniem wnoszącej odwołanie zmniejszenia kwot podlegających zwrotowi, zarazem utrzymując obowiązywanie pkt II.30 ogólnych warunków w niniejszym przypadku. Wnosząca odwołanie podnosi jednak, że Sąd powinien był stwierdzić nieważność owego pkt II.30 ze względu na to, iż jest on niezgodny z art. 1172 belgijskiego kodeksu cywilnego, i wobec tego uznać, że wnosząca odwołanie nie była zobowiązana do zapłaty żadnego odszkodowania. |
53 |
Wnosząca odwołanie powołuje się w tym względzie na utrwalone orzecznictwo w dziedzinie nieuczciwych warunków umownych w stosunku do konsumentów, zgodnie z którym Trybunał stwierdził, że właściwy sąd nie może ograniczyć nieuczciwych ogólnych warunków umowy jedynie do ich części, która jest jeszcze zgodna z prawem, lecz powinien – przeciwnie – wykluczyć ich stosowanie w odniesieniu do kontrahenta (wyrok z dnia 14 czerwca 2012 r., Banco Español de Crédito, C‑618/10, EU:C:2012:349, pkt 58 i nast.). Wnosząca odwołanie uważa, że orzecznictwo to znajduje zastosowanie w niniejszym przypadku w zakresie, w jakim jest ona, podobnie jak konsumenci, słabszą stroną umowy w sprawie finansowania przez Unię, której bez możliwości ich negocjowania narzucone zostają ogólne warunki umowne Komisji. |
54 |
Komisja uważa, że zarzut piąty powinien zostać oddalony. |
– Ocena Trybunału
55 |
Co się tyczy części pierwszej zarzutu piątego, dotyczącej braku uzasadnienia, należy przypomnieć, że – zgodnie z utrwalonym orzecznictwem – w ramach odwołania, po pierwsze, kontrola sprawowana przez Trybunał ma w szczególności na celu sprawdzenie, czy Sąd odpowiedział w wystarczający pod względem prawnym sposób na całokształt argumentów strony skarżącej, i po drugie, zarzut dotyczący braku rozpatrzenia przez Sąd zarzutu podniesionego w pierwszej instancji sprowadza się w istocie do podniesienia naruszenia obowiązku uzasadnienia, który wynika z art. 36 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, znajdującego zastosowanie wobec Sądu Unii Europejskiej na podstawie art. 53 akapit pierwszy tego statutu i art. 81 regulaminu postępowania przed Sądem (wyrok z dnia 11 maja 2017 r., Dyson/Komisja (C‑44/16 P, EU:C:2017:357, pkt 37 i przytoczone tam orzecznictwo). |
56 |
W tym względzie, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału, spoczywający na Sądzie obowiązek uzasadnienia nie przewiduje przedstawienia przez niego wyjaśnień odpowiadających w sposób wyczerpujący na każdy punkt rozumowania przedstawionego przez strony sporu, a zatem uzasadnienie Sądu może być dorozumiane, pod warunkiem że pozwala zainteresowanym na poznanie powodów, dla których Sąd nie przychylił się do ich argumentów, a Trybunał dysponuje wystarczającymi elementami dla sprawowania kontroli (wyrok z dnia 11 maja 2017 r., Dyson/Komisja (C‑44/16 P, EU:C:2017:357, pkt 38 i przytoczone tam orzecznictwo). |
57 |
W niniejszym przypadku Sąd w pkt 79 zaskarżonego wyroku odrzucił jako oczywiście bezpodstawną argumentację wnoszącej odwołanie opartą na rzekomej sprzeczności pkt II.30 ogólnych warunków z dobrymi obyczajami, chronionymi przez art. 1172 belgijskiego kodeksu cywilnego. Tym samym poprzestał on na odrzuceniu tej argumentacji, bez wskazania jakiegokolwiek uzasadnienia na poparcie swojej oceny. |
58 |
Choć prawdą jest, że twierdzenia wnoszącej odwołanie zostały odrzucone jako „oczywiście” bezpodstawne, niemniej jednak odrzucenie argumentu podniesionego przez stronę skarżącą, nawet jeśli jest oczywiste, nie zwalnia Sądu z obowiązku uzasadnienia rozstrzygnięcia. Dokonana przez Sąd ocena jest zatem obarczona niewystarczającym charakterem uzasadnienia, który jednak w niniejszym przypadku nie powoduje uchylenia zaskarżonego wyroku. |
59 |
Jak bowiem wskazał Sąd w pkt 76 zaskarżonego wyroku, badanie żądania czwartego, dotyczącego odszkodowań ryczałtowych, wymagało sprawdzenia, czy zastosowanie przez Komisję tego punktu w okolicznościach niniejszego przypadku było zgodne z normami belgijskiego kodeksu cywilnego regulującymi stosowanie klauzul karnych. Ponieważ prawo belgijskie, mające zastosowanie do spornych umów w sprawie dotacji, przewiduje stosowanie owych klauzul, zaś taka klauzula karna skutkuje, zgodnie z art. 1229 belgijskiego kodeksu cywilnego i jak przypomniał Sąd w pkt 81 i 82 zaskarżonego wyroku, zrekompensowaniem opóźnienia w wykonaniu zobowiązania głównego lub jego niewykonania, to klauzula karna przewidziana w pkt II.30 ogólnych warunków nie może być uznana za niezgodną z prawem lub sprzeczną z dobrymi obyczajami. |
60 |
Co się tyczy części drugiej zarzutu piątego, należy stwierdzić, że jest ona oparta na założeniu, iż art. 1172 i 1231 belgijskiego kodeksu cywilnego zostały naruszone. |
61 |
Jednak jak wynika z badania części pierwszej zarzutu piątego, Sąd nie naruszył art. 1172 belgijskiego kodeksu cywilnego. Jeśli chodzi o art. 1231 wspomnianego kodeksu, wystarczy przypomnieć, że jak słusznie wskazał Sąd w pkt 90 zaskarżonego wyroku, przepis ten nie jest warunkiem ważności klauzuli karnej, lecz pozwala sądowi zmniejszyć kwotę żądaną przez wierzyciela, jeżeli w sposób oczywisty przekracza ona wysokość, jaką strony mogły ustalić w celu naprawienia szkody będącej wynikiem niewykonania danej umowy. |
62 |
Ponadto, co się tyczy argumentu opartego na wyroku z dnia 14 czerwca 2012 r., Banco Español de Crédito (C‑618/10, EU:C:2012:349) na poparcie twierdzenia, że Sąd powinien był stwierdzić, iż pkt II.30 ogólnych warunków nie ma zastosowania, należy stwierdzić, że został on po raz pierwszy podniesiony przed Trybunałem i powinien zostać odrzucony z powodów, które zostały już przedstawione w pkt 29 niniejszego wyroku. |
63 |
Wynika z tego, że zarzut piąty nie może zostać uwzględniony. |
W przedmiocie żądań odwołania w zakresie, w jakim dotyczą one kosztów postępowania w pierwszej instancji
64 |
Wnosząca odwołanie żąda uchylenia pkt 4 sentencji zaskarżonego wyroku w zakresie, w jakim Sąd obciążył ją jej własnymi kosztami, w tym kosztami dotyczącymi żądań drugiego i trzeciego skargi, w odniesieniu do których stwierdzono brak potrzeby wydawania orzeczenia. |
65 |
Należy przypomnieć, że zgodnie z art. 58 akapit drugi statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej „odwołanie nie może dotyczyć wyłącznie ustalenia wysokości kosztów postępowania lub wskazania strony je ponoszącej”. Ponadto zgodnie z utrwalonym orzecznictwem w przypadku oddalenia wszystkich zarzutów odwołania żądanie stwierdzenia ewentualnej niezgodności z prawem rozstrzygnięcia Sądu w przedmiocie kosztów należy odrzucić jako niedopuszczalne na podstawie tego przepisu (zob. w szczególności postanowienie z dnia 16 września 2005 r., Schmoldt i in./Komisja, C‑342/04 P, niepublikowane, EU:C:2005:562, pkt 65 i przytoczone tam orzecznictwo). |
66 |
Jak z tego wynika, w rezultacie tego, że wszystkie pozostałe zarzuty odwołania zostały oddalone, żądanie stwierdzenia ewentualnej niezgodności z prawem rozstrzygnięcia Sądu w przedmiocie kosztów powinno zostać odrzucone jako niedopuszczalne. |
67 |
Z całości powyższych rozważań wynika, że odwołanie należy oddalić w całości. |
W przedmiocie kosztów
68 |
Zgodnie z art. 138 § 1 regulaminu postępowania przed Trybunałem, mającym zastosowanie do postępowania odwoławczego na podstawie art. 184 § 1 tego regulaminu, kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ Komisja wniosła o obciążenie wnoszącej odwołanie kosztami postępowania, a ta ostatnia przegrała sprawę, należy obciążyć ją kosztami postępowania. |
Z powyższych względów Trybunał (dziesiąta izba) orzeka, co następuje: |
|
|
Podpisy |
( *1 ) Język postępowania: niemiecki.