–

w imieniu X przez A.B. Bongersa, belastingadviseur,

–

w imieniu rządu niderlandzkiego przez M. Bulterman i M. Noort, działające w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu rządu belgijskiego przez M. Jacobs i L. Van den Broeck, działające w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu rządu czeskiego przez M. Smolka i J. Vláčila, działających w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu Komisji Europejskiej przez D. Martina oraz M. van Beeka, działających w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 13 ust. 2 lit. a) i art. 14 ust. 2 lit. b) ppkt (i) rozporządzenia Rady (EWG) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie, zmienionego i uaktualnionego rozporządzeniem Rady (WE) nr 118/97 z dnia 2 grudnia 1996 r. (Dz.U. 1997, L 28, s. 1 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 5, t. 3, s. 3), zmienionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 592/2008 z dnia 17 czerwca 2008 r. (Dz.U. 2008, L 177, s. 1) (zwanego dalej „rozporządzeniem nr 1408/71”).

2

Wniosek ten został przedstawiony w ramach sporu między X a Staatssecretaris van Financiën (sekretarzem stanu ds. finansów, Niderlandy), odnoszącego się do decyzji dotyczącej podatku dochodowego i składek na zabezpieczenie społeczne.

3

Artykuł 13 rozporządzenia nr 1408/71 stanowi:

„1.   Z zastrzeżeniem art. 14c i 14f osoby, do których stosuje się niniejsze rozporządzenie, podlegają ustawodawstwu tylko jednego państwa członkowskiego. Ustawodawstwo określa się zgodnie z przepisami niniejszego tytułu.

2.   Z zastrzeżeniem przepisów art. 14–17:

[…]”.

4

Artykuł 14 tego rozporządzenia stanowi:

„Artykuł 13 ust. 2 lit. a) stosuje się z uwzględnieniem następujących wyjątków i sytuacji szczególnych:

[…]

5

Artykuł 14a ust. 2 wspomnianego rozporządzenia ma następujące brzmienie:

„Osoba zwykle prowadząca działalność na własny rachunek na terytorium dwóch lub więcej [większej liczby] państw członkowskich podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego, na którego terytorium zamieszkuje, jeżeli wykonuje jakąkolwiek część swojej działalności na terytorium tego państwa. […]”.

6

W 2009 r. X, obywatel niderlandzki zamieszkały w Belgii, przepracował 1872 godziny na rzecz pracodawcy mającego siedzibę w Niderlandach, jako opiekun klienta oraz menedżer ds. relacji w zakresie telekomunikacji.

7

Z tych 1872 godzin pracy w Belgii przepracował 121 godzin, co stanowi około 6,5% łącznego czasu pracy w tym roku. Ów czas pracy w Belgii obejmuje 17 godzin, które X spędził na odwiedzaniu klientów, oraz 104 godziny pracy z domu. Powyższa praca nie była wykonywana zgodnie z określonym rozkładem pracy, a w umowie o pracę nie przewidziano świadczenia pracy w Belgii.

8

Pozostała część pracy, jaką X wykonywał na rachunek pracodawcy w 2009 r., w wysokości 1751 godzin, była świadczona w Niderlandach albo w biurze przedsiębiorstwa, albo u potencjalnych klientów.

9

Spór między X a Staatssecretaris van Financiën dotyczy płatności podatku dochodowego i składek na zabezpieczenie społeczne za 2009 r.

10

W postępowaniu apelacyjnym od wyroku wydanego przez Rechtbank Zeeland-West-Brabant (sąd rejonowy dla Zelandii i Brabancji Zachodniej, Niderlandy) Gerechtshof’s-Hertogenbosch (sąd apelacyjny w ’s‑Hertogenbosch, Niderlandy) orzekł, że w 2009 r. X świadczył w Belgii pracę jedynie okazjonalnie. W tym względzie Gerechtshof’s-Hertogenbosch (sąd apelacyjny w ’s‑Hertogenbosch) stwierdził, że praca ta nie powinna być uwzględniana dla celów ustalenia ustawodawstwa właściwego w dziedzinie zabezpieczenia społecznego i że zgodnie z art. 13 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 1408/71 wyłącznie ustawodawstwo niderlandzkie ma zastosowanie do pracy wykonywanej w 2009 r.

11

X wniósł na to orzeczenie skargę kasacyjną do sądu odsyłającego.

12

To w tym kontekście Hoge Raad der Nederlanden (sąd najwyższy Niderlandów) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Według jakiego kryterium lub jakich kryteriów należy badać, które ustawodawstwo jest w świetle rozporządzenia nr 1408/71 właściwe w przypadku pracownika zamieszkałego w Belgii, który wykonuje zdecydowanie większą część pracy dla swojego niderlandzkiego pracodawcy w Królestwie Niderlandów, a 6,5% pracy w danym roku świadczył w Belgii – w domu i u klientów – przy czym w grę nie wchodzi stały rozkład pracy, zaś pracownik nie dokonał żadnych ustaleń umownych z pracodawcą w kwestii wykonywania pracy w Belgii?”.

13

Poprzez zadane pytanie sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 14 ust. 2 lit. b) ppkt (i) rozporządzenia nr 1408/71 należy interpretować w ten sposób, że osoba taka jak rozpatrywana w postępowaniu głównym, która wykonuje pracę najemną na rachunek pracodawcy z siedzibą na terytorium państwa członkowskiego i która zamieszkuje w innym państwie członkowskim, na którego terytorium wykonywała ona w ubiegłym roku część tej pracy najemnej, w wysokości 6,5% jej godzin pracy, czego nie uzgodniono uprzednio w umowie zawartej z pracodawcą, powinna być uznawana za wykonującą zwykle pracę najemną na terytorium dwóch państw członkowskich w rozumieniu tego przepisu.

14

W tym względzie należy przypomnieć, że przepisy tytułu II rozporządzenia nr 1408/71, w którym zawarto art. 14 ust. 2, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału stanowią pełny i jednolity system norm kolizyjnych, które mają na celu spowodowanie, by pracownicy, którzy przemieszczają się w Unii, podlegali systemowi zabezpieczenia społecznego tylko jednego państwa członkowskiego, a to w celu uniknięcia zbiegu właściwych ustawodawstw krajowych i wynikających z tego komplikacji (wyrok z dnia 4 października 2012 r., Format Urządzenia i Montaże Przemysłowe, C‑115/11, EU:C:2012:606, pkt 29 i przytoczone tam orzecznictwo).

15

W tym celu w art. 13 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 1408/71 ustanowiono zasadę, zgodnie z którą osoba wykonująca pracę najemną na terytorium państwa członkowskiego podlega ustawodawstwu tego państwa, nawet jeżeli zamieszkuje na terytorium innego państwa członkowskiego (zob. podobnie wyrok z dnia 4 października 2012 r., Format Urządzenia i Montaże Przemysłowe, C‑115/11, EU:C:2012:606, pkt 30).

16

Zasada ta została jednak sformułowana „[z] zastrzeżeniem przepisów art. 14–17” rozporządzenia nr 1408/71. W niektórych szczególnych sytuacjach ograniczenie się do zastosowania zasady ogólnej z art. 13 ust. 2 lit. a) owego rozporządzenia może bowiem nieść ryzyko, że zarówno pracownik, jak i pracodawca oraz instytucje zabezpieczenia społecznego nie tylko nie unikną komplikacji administracyjnych, które mogą skutkować utrudnieniami w swobodnym przepływie osób objętych tym rozporządzeniem, lecz przeciwnie, na takie komplikacje napotkają (wyrok z dnia 4 października 2012 r., Format Urządzenia i Montaże Przemysłowe, C‑115/11, EU:C:2012:606, pkt 31).

17

Artykuł 14 ust. 2 lit. b) ppkt (i) rozporządzenia nr 1408/71 stanowi, że osoba, która wykonuje zwykle pracę najemną na terytorium dwóch lub większej liczby państw członkowskich, podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego, na którego terytorium zamieszkuje, jeżeli wykonuje część swojej działalności na tym terytorium.

18

Z przepisu tego, który stanowi odstępstwo od ogólnej zasady podlegania ustawodawstwu państwa członkowskiego miejsca zatrudnienia, wynika, że jego stosowanie jest uzależnione od warunku, aby zainteresowany wykonywał zwykle pracę najemną na terytorium dwóch lub większej liczby państw członkowskich.

19

Taki wymóg zakłada zaś, że dana osoba wykonuje zwykle istotną działalność na terytorium dwóch lub większej liczby państw członkowskich (zob. analogicznie wyrok z dnia 30 marca 2000 r., Banks i in., C‑178/97, EU:C:2000:169, pkt 25).

20

W tym względzie okoliczność, że dana osoba wykonuje działalność jedynie okazjonalnie na terytorium państwa członkowskiego, nie może być uwzględniona dla celów stosowania art. 14 ust. 2 lit. b) ppkt (i) rozporządzenia nr 1408/71.

21

Aby przeprowadzić ocenę, czy osoba powinna być uznana za wykonującą zwykle pracę najemną na terytorium dwóch lub większej liczby państw członkowskich lub, przeciwnie, czy chodzi o pracę wykonywaną na terytorium szeregu państw członkowskich jedynie okazjonalnie, należy uwzględnić w szczególności długość okresów działalności i charakter pracy określone w dokumentach umownych, a także w danym wypadku faktyczne wykonywanie tej działalności (zob. podobnie wyroki: z dnia 12 lipca 1973 r., Hakenberg, 13/73, EU:C:1973:92, pkt 20; a także z dnia 4 października 2012 r., Format Urządzenia i Montaże Przemysłowe, C‑115/11, EU:C:2012:606, pkt 44).

22

Co się tyczy oceny zwykłego i istotnego charakteru działalności wykonywanej na terytorium dwóch lub większej liczby państw członkowskich, należy wskazać, iż Trybunał orzekł w wyroku z dnia 16 lutego 1995 r., Calle Grenzshop Andresen (C‑425/93, EU:C:1995:37), że sytuacja pracownika zamieszkałego w państwie członkowskim i zatrudnionego przez przedsiębiorstwo z siedzibą w innym państwie członkowskim, który w ramach tego stosunku pracy wykonuje regularnie, w wysokości dziesięciu godzin tygodniowo, część pracy w państwie członkowskim miejsca zamieszkania, jest objęta art. 14 ust. 2 lit. b) ppkt (i) rozporządzenia nr 1408/71.

23

Trybunał stwierdził także, że osoba wykonująca działalność na własny rachunek w około połowie na terytorium państwa członkowskiego miejsca zamieszkania i w około połowie na terytorium innego państwa członkowskiego powinna być uznana za wykonującą zwykle działalność na własny rachunek na terytorium dwóch państw członkowskich w rozumieniu art. 14a rozporządzenia nr 1408/71 (zob. podobnie wyrok z dnia 13 października 1993 r., Zinnecker, C‑121/92, EU:C:1993:840, pkt 15–18).

24

W niniejszym wypadku z postanowienia odsyłającego wynika, że w rozpatrywanej w postępowaniu głównym umowie o pracę nie przewidziano świadczenia przez X pracy na terytorium państwa członkowskiego miejsca zamieszkania. Ponadto spośród wszystkich godzin pracy przepracowanych przez zainteresowanego w rozpatrywanym roku przepracował on jedynie około 6,5% z nich w tym państwie członkowskim, zasadniczo w domu.

25

W tych okolicznościach nie można uznać, że osoba taka jak rozpatrywana w postępowaniu głównym wykonuje zwykle istotną działalność na terytorium państwa członkowskiego miejsca zamieszkania.

26

Takie stwierdzenie jest spójne z systemem norm kolizyjnych określonym w przepisach zawartych w tytule II rozporządzenia nr 1408/71.

27

Jak wynika z art. 13 ust. 2 lit. a) tego rozporządzenia, od ogólnej reguły właściwości ustawodawstwa państwa członkowskiego miejsca zatrudnienia można bowiem odstąpić jedynie w sytuacjach szczególnych, w których bardziej odpowiedni wydaje się być inny łącznik.

28

Uznanie zaś, iż fakt, że osoba spośród wszystkich godzin pracy, jakie świadczyła w danym roku na rzecz pracodawcy z siedzibą na terytorium państwa członkowskiego, przepracowała jedynie 6,5% tych godzin na terytorium innego państwa członkowskiego będącego państwem jej miejsca zamieszkania, czego nie uzgodniono uprzednio w umowie zawartej ze wspomnianym pracodawcą, może uzasadnić stosowanie art. 14 ust. 2 rozporządzenia nr 1408/71, mogłoby, po pierwsze, naruszać charakter odstępstwa, jaki ma ustalenie właściwości ustawodawstwa państwa członkowskiego miejsca zamieszkania, oraz po drugie, stworzyć ryzyko obchodzenia norm kolizyjnych wskazanych w tytule II tego rozporządzenia, jak wskazał rzecznik generalny w pkt 29 opinii.

29

W świetle powyższych rozważań na zadane pytanie należy udzielić następującej odpowiedzi: art. 14 ust. 2 lit. b) ppkt (i) rozporządzenia nr 1408/71 należy interpretować w ten sposób, że osoba taka jak rozpatrywana w postępowaniu głównym, która wykonuje pracę najemną na rachunek pracodawcy z siedzibą na terytorium państwa członkowskiego i która zamieszkuje w innym państwie członkowskim, na którego terytorium wykonywała ona w ubiegłym roku część tej pracy najemnej, w wysokości 6,5% jej godzin pracy, czego nie uzgodniono uprzednio w umowie zawartej z pracodawcą, nie powinna być uznawana za wykonującą zwykle pracę najemną na terytorium dwóch państw członkowskich w rozumieniu tego przepisu.

30

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (trzecia izba) orzeka, co następuje:

Artykuł 14 ust. 2 lit. b) ppkt (i) rozporządzenia Rady (EWG) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie, zmienionego i uaktualnionego rozporządzeniem Rady (WE) nr 118/97 z dnia 2 grudnia 1996 r., zmienionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 592/2008 z dnia 17 czerwca 2008 r., należy interpretować w ten sposób, że osoba taka jak rozpatrywana w postępowaniu głównym, która wykonuje pracę najemną na rachunek pracodawcy z siedzibą na terytorium państwa członkowskiego i która zamieszkuje w innym państwie członkowskim, na którego terytorium wykonywała ona w ubiegłym roku część tej pracy najemnej, w wysokości 6,5% jej godzin pracy, czego nie uzgodniono uprzednio w umowie zawartej z pracodawcą, nie powinna być uznawana za wykonującą zwykle pracę najemną na terytorium dwóch państw członkowskich w rozumieniu tego przepisu.