—

w imieniu rządu niderlandzkiego przez M. Bulterman oraz J. Langera, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu Irlandii przez E. Creedon, J. Quaney oraz A. Joyce’a, działających w charakterze pełnomocników, wspieranych przez D. Fennelly’ego, barrister,

—

w imieniu rządu szwedzkiego przez A. Falk, C. Meyer-Seitz, U. Persson, N. Otte Widgren, E. Karlssona oraz L. Swedenborga, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu Komisji Europejskiej przez D. Martina oraz M. van Beeka, działających w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni zasady niedyskryminacji ze względu na wiek oraz art. 3 ust. 1 lit. c) i art. 6 ust. 1 dyrektywy Rady 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 r. ustanawiającej ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy (Dz.U. 2000, L 303, s. 16).

2

Wniosek ten został przedstawiony w ramach sporu pomiędzy J.J. de Langem a Staatssecretaris van Financiën (sekretarzem stanu ds. finansów, Niderlandy) w przedmiocie odmowy przyznania przez Staatssecretaris van Financiën prawa do całościowego odliczenia poniesionych przez J.J. de Langego wydatków na kształcenie.

3

Zgodnie z art. 1 dyrektywy 2000/78 jej „[c]elem […] jest wyznaczenie ogólnych ram dla walki z dyskryminacją ze względu na religię lub przekonania, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną w odniesieniu do zatrudnienia i pracy, w celu realizacji w państwach członkowskich zasady równego traktowania”.

4

Artykuł 2 wspomnianej dyrektywy stanowi:

„1.   Do celów niniejszej dyrektywy »zasada równego traktowania« oznacza brak jakichkolwiek form bezpośredniej lub pośredniej dyskryminacji z przyczyn określonych w art. 1.

2.   Do celów ust. 1:

[…]”.

5

Artykuł 3 tejże dyrektywy, zatytułowany „Zakres”, stanowi:

„1.   W granicach kompetencji [Unii Europejskiej] niniejszą dyrektywę stosuje się do wszystkich osób, zarówno sektora publicznego, jak i prywatnego, włącznie z instytucjami publicznymi, w odniesieniu do:

[…]

[…]”.

6

Artykuł 6 dyrektywy 2000/78 ma następujące brzmienie:

„1.   Niezależnie od przepisów art. 2 ust. 2, państwa członkowskie mogą uznać, że odmienne traktowanie ze względu na wiek nie stanowi dyskryminacji, jeżeli w ramach prawa krajowego zostanie to obiektywnie i racjonalnie uzasadnione zgodnym z przepisami celem, w szczególności celami polityki zatrudnienia, rynku pracy i kształcenia zawodowego, i jeżeli środki mające służyć realizacji tego celu są właściwe i konieczne.

Takie odmienne traktowanie może polegać między innymi na:

[…]”.

7

Artykuł 16 dyrektywy 2000/78, zatytułowany „Zgodność”, stanowi:

„Państwa członkowskie podejmują niezbędne działania, aby:

[…]”.

8

Artykuł 6.30 wet inkomstenbelasting 2001 (ustawy o podatku dochodowym z 2001 r.), w wersji mającej zastosowanie do sporu w postępowaniu głównym (zwanej dalej „ustawą o podatku dochodowym”), przewiduje:

„1.   Wydatki na kształcenie podlegają odliczeniu podatkowemu, o ile ich łączna kwota przekracza 500 EUR, a ponadto [w odniesieniu do kształcenia odbywanego] poza zwykłym czasem studiów tylko do łącznej kwoty maksymalnej 15000 EUR.

[…]

3.   Zwykłym czasem studiów jest wskazany przez podatnika okres nieprzekraczający 16 kwartałów kalendarzowych, podczas którego podatnik po ukończeniu 18. roku życia, ale przed ukończeniem 30. roku życia poświęca większość czasu, który mógłby przeznaczyć na pracę, kształceniu wymagającemu łącznego nakładu nauki w takiej mierze, że poza kształceniem nie jest możliwy stosunek pracy w pełnym wymiarze czasu”.

9

W 2008 r. J.J de Lange, mając wówczas 32 lata, rozpoczął kształcenie na pilota komunikacyjnego. W zeznaniu dotyczącym podatku dochodowego i składek na ubezpieczenia społeczne za 2009 r. zadeklarował on jako odliczenie o charakterze osobistym kwotę 44057 EUR wynikającą z wydatków poniesionych na to kształcenie.

10

Z postanowienia odsyłającego wynika, że uregulowanie rozpatrywane w postępowaniu głównym umożliwia, pod pewnymi warunkami, osobom, które nie osiągnęły wieku 30 lat, odliczenie w całości wydatków poniesionych na kształcenie zawodowe od dochodów podlegających opodatkowaniu. Natomiast prawo do odliczenia jest ograniczone do kwoty 15000 EUR dla osób, które osiągnęły ten wiek.

11

Niderlandzki organ podatkowy uznał zatem, że zainteresowanemu przysługuje na podstawie art. 6.30 ustawy o podatku dochodowym prawo do ryczałtowego odliczenia jedynie do wysokości 15000 EUR.

12

W następstwie oddalenia w pierwszej instancji i w postępowaniu odwoławczym skargi złożonej przez J.J. Langego na tę decyzję zainteresowany wniósł skargę kasacyjną do sądu odsyłającego.

13

Sąd ten rozważa, czy dyrektywa 2000/78 i zasada niedyskryminacji ze względu na wiek stosują się do uregulowania podatkowego dotyczącego odliczenia kosztów nauki. Sąd ten zastanawia się, czy ewentualnie może być uzasadnione odmienne traktowanie, które wynika z takiego uregulowania i które polega na przyznawaniu lub nieprzyznawaniu prawa do całościowego odliczenia na podstawie w szczególności kryterium wieku.

14

W tych okolicznościach Hoge Raad der Nederlanden (sąd najwyższy Niderlandów) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

W razie udzielania odpowiedzi przeczącej na pierwsze pytanie prejudycjalne:

W razie udzielenia odpowiedzi twierdzącej na pierwsze lub drugie pytanie prejudycjalne:

15

Poprzez pytanie pierwsze sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 3 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2000/78 należy interpretować w ten sposób, że reżim opodatkowania, taki jak rozpatrywany w postępowaniu głównym, który przewiduje, iż podatkowe traktowanie wydatków na kształcenie zawodowe poniesionych przez daną osobę różni się w zależności od wieku tej osoby, jest objęty przedmiotowym zakresem stosowania tej dyrektywy.

16

Na wstępie należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału zarówno z tytułu i preambuły, jak i z treści i celu dyrektywy 2000/78 wynika, że dyrektywa ta zmierza do ustanowienia ogólnych warunków ramowych w celu zapewnienia każdej osobie równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy, zapewniając jej skuteczną ochronę przed dyskryminacją ze względu na jedną z przyczyn określonych w art. 1, wśród których znajduje się wiek (wyroki: z dnia 26 września 2013 r., Dansk Jurist- og Økonomforbund, C‑546/11, EU:C:2013:603, pkt 23 i przytoczone tam orzecznictwo; a także z dnia 2 czerwca 2016 r., C, C‑122/15, EU:C:2016:391, pkt 19).

17

W szczególności art. 3 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2000/78 przewiduje między innymi, że w granicach kompetencji Unii dyrektywę tę stosuje się do wszystkich osób w odniesieniu do dostępu do wszystkich rodzajów i szczebli poradnictwa zawodowego, kształcenia zawodowego, doskonalenia i przekwalifikowania zawodowego, łącznie ze zdobywaniem praktycznych doświadczeń.

18

W tym względzie należy zauważyć, że jak wskazał sąd odsyłający, o ile istnienie i zakres prawa do odliczenia, takiego jak przewidziane w art. 6.30 ustawy o podatku dochodowym, nie warunkują jako takie dostępu do kształcenia zawodowego, o tyle jednak skutki finansowe, które z tego wynikają, mogą mieć wpływ na rzeczywistą dostępność takiego kształcenia.

19

Rząd niderlandzki podnosi, że korzyść podatkowa rozpatrywana w postępowaniu głównym ma na celu wspieranie dostępu ludzi młodych do kształcenia i ich pozycji na rynku pracy. Prawo do odliczenia przewidziane w art. 6.30 ustawy o podatku dochodowym ma bowiem na celu wspomaganie ludzi młodych, oferując im w toku danego zwykłego okresu studiów korzyści podatkowe umożliwiające im łatwiejsze odbywanie studiów w tym okresie i tym samym uzyskanie solidnej pozycji na rynku pracy.

20

W tych okolicznościach można uznać, że reżim podatkowy, taki jak rozpatrywany w postępowaniu głównym, dotyczy dostępu do kształcenia zawodowego w rozumieniu art. 3 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2000/78.

21

Zatem w świetle art. 16 lit. a) dyrektywy 2000/78 – na mocy którego państwa członkowskie są zobowiązane podjąć niezbędne działania, aby zniesione zostały przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne sprzeczne z zasadą równego traktowania – art. 3 ust. 1 lit. b) tej dyrektywy należy rozumieć w ten sposób, że dotyczy on również przepisu podatkowego takiego jak rozpatrywany w postępowaniu głównym, przyjętego w celu wspierania dostępu ludzi młodych do kształcenia i tym samym ich pozycji na rynku pracy (zob. analogicznie wyrok z dnia 21 lipca 2005 r., Vergani, C‑207/04, EU:C:2005:495, pkt 26).

22

Z powyższego wynika, że art. 3 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2000/78 należy interpretować w ten sposób, że reżim opodatkowania, taki jak rozpatrywany w postępowaniu głównym, który przewiduje, iż podatkowe traktowanie wydatków na kształcenie zawodowe poniesionych przez daną osobę różni się w zależności od wieku tej osoby, jest objęty przedmiotowym zakresem stosowania tej dyrektywy w zakresie, w jakim dotyczy on wspierania dostępu ludzi młodych do kształcenia.

23

W świetle odpowiedzi udzielonej na pytanie pierwsze nie ma potrzeby odpowiadania na pytanie drugie z uwagi na to, że zostało ono zadane jedynie na wypadek, gdyby Trybunał stwierdził, że dyrektywa 2000/78 nie stosuje się do sporu w postępowaniu głównym.

24

Poprzez pytania trzecie i czwarte, które należy rozpatrzeć łącznie, sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 6 ust. 1 dyrektywy 2000/78 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie reżimowi opodatkowania, takiemu jak rozpatrywany w postępowaniu głównym, pozwalającemu osobom, które nie osiągnęły wieku 30 lat, na odliczenie w całości pod pewnymi warunkami wydatków na kształcenie zawodowe od ich dochodów podlegających opodatkowaniu, podczas gdy to prawo do odliczenia jest ograniczone w stosunku do osób, które osiągnęły ten wiek.

25

Zgodnie z tym przepisem należy zbadać, czy odmienne traktowanie ze względu na wiek osób, które podejmują takie kształcenie, jest obiektywnie i racjonalnie uzasadnione zgodnym z przepisami celem, a środki mające służyć realizacji tego celu są właściwe i nie wykraczają poza to, co konieczne do osiągnięcia celu zamierzonego przez ustawodawcę krajowego.

26

Artykuł 6 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2000/78 przewiduje ponadto, że takie odmienne traktowanie może polegać między innymi na wprowadzeniu specjalnych warunków dostępu do zatrudnienia i kształcenia zawodowego, zatrudnienia i pracy, włącznie z warunkami zwalniania i wynagradzania, dla ludzi młodych w celu wspierania ich integracji zawodowej lub zapewnienia im ochrony.

27

Tym samym należy uznać, że cel polegający na wspieraniu pozycji ludzi młodych na rynku pracy w zamiarze sprzyjania ich integracji zawodowej lub zapewniania im ochrony może zostać uznany za zgodny z przepisami w rozumieniu art. 6 ust. 1 dyrektywy 2000/78.

28

Z tego względu należy sprawdzić, czy środki mające służyć realizacji tego celu są właściwe i konieczne.

29

Co się tyczy w pierwszej kolejności właściwego charakteru reżimu opodatkowania takiego jak rozpatrywany w postępowaniu głównym, jest bezsporne, że reżim taki może wspierać pozycję ludzi młodych na rynku pracy, gdyż stanowi dla nich środek zachęcający do podjęcia kształcenia zawodowego. Do sądu odsyłającego należy jednak zbadanie tego, czy jest tak w rzeczywistości.

30

W drugiej kolejności sąd odsyłający zastanawia się nad tym, czy sporny reżim opodatkowania ma ściśle konieczny charakter.

31

W tym względzie rząd niderlandzki zauważa, że o ile reżim ten zastrzega prawo do odliczenia całości wydatków na kształcenie z dochodu podlegającego opodatkowaniu jedynie dla osób w wieku poniżej 30 lat, o tyle osoby w wieku powyżej 30 lat nie znajdują się jednak w nadmiernie niekorzystnej sytuacji wskutek wspomnianego reżimu. Tym ostatnim osobom przysługuje bowiem każdego roku prawo do odliczenia wydatków na kształcenie do wysokości 15000 EUR, niezależnie od tego, czy podniesione wydatki dotyczą pierwszego cyklu studiów, czy późniejszego cyklu studiów.

32

Rząd niderlandzki dodaje, że z takiego prawa do odliczenia można skorzystać bez ograniczenia czasowego, podczas gdy możliwość odliczenia przez osoby w wieku poniżej 30 lat całości poniesionych wydatków na kształcenie jest ograniczona do zwykłego okresu studiów obejmującego 16 kwartałów kalendarzowych. Wreszcie rząd ten podkreśla, że wydatki na kształcenie wynoszą przeciętnie 15000 EUR rocznie.

33

Co się w końcu tyczy kwestii, czy uzasadnione jest wykluczenie osób w wieku powyżej 30 lat z kręgu uprawnionych do całościowego odliczenia wydatków na kształcenie, rząd niderlandzki podnosi, że osoby te ogólnie miały okazję podjąć wcześniejsze kształcenie i wykonywać działalność zawodową, tak że znajdując się w lepszej sytuacji finansowej niż ludzie młodzi, którzy niedawno opuścili system szkolny, są one w stanie ponosić przynajmniej częściowo obciążenie finansowe związane z nowym kształceniem.

34

Przy uwzględnieniu szerokiego zakresu uznania przyznanego państwom członkowskim i partnerom społecznym w obszarze polityki społecznej i zatrudnienia nie wydaje się, że państwo członkowskie, które przyjęłoby reżim opodatkowania taki jak rozpatrywany w postępowaniu głównym, wykroczyłoby poza to, co konieczne do osiągnięcia celu polegającego na wspieraniu pozycji ludzi młodych na rynku pracy.

35

Z uwagi na powyższe rozważania na pytania trzecie i czwarte należy odpowiedzieć, iż art. 6 ust. 1 dyrektywy 2000/78 należy interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie reżimowi opodatkowania, takiemu jak rozpatrywany w postępowaniu głównym, pozwalającemu osobom, które nie osiągnęły wieku 30 lat, na odliczenie w całości pod pewnymi warunkami wydatków na kształcenie zawodowe od ich dochodów podlegających opodatkowaniu, podczas gdy to prawo do odliczenia jest ograniczone w stosunku do osób, które osiągnęły ten wiek, jeśli, po pierwsze, reżim ten jest obiektywnie i racjonalnie uzasadniony zgodnym z przepisami celem dotyczącym polityki zatrudnienia i rynku pracy, a po drugie, środki mające służyć realizacji tego celu są właściwe i konieczne. Do sądu odsyłającego należy sprawdzenie, czy tak jest w sprawie w postępowaniu głównym.

36

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (szósta izba) orzeka, co następuje: