1

Komisja Europejska wnosi w skardze do Trybunału o stwierdzenie, że nie zapewniając odpowiedniego poziomu oczyszczania ścieków komunalnych w 52 aglomeracjach, Republika Portugalska uchybiła zobowiązaniom spoczywającym na niej na mocy art. 4 dyrektywy Rady 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991 r. dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych (Dz.U. 1991, L 135, s. 40 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 15, t. 2, s. 26), zmienionej rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1137/2008 z dnia 22 października 2008 r. (Dz.U. 2008, L 311, s. 1) (zwanej dalej „dyrektywą 91/271”).

2

Motywy pierwszy, trzeci, czwarty i ósmy dyrektywy 91/271 mają następujące brzmienie:

„w rezolucji Rady z dnia 28 czerwca 1988 r. w sprawie ochrony Morza Północnego i innych wód we Wspólnocie [Dz.U. 1988, C 209, s. 3] zwrócono się do Komisji o przedstawienie propozycji środków wymaganych na poziomie wspólnotowym w celu oczyszczania ścieków komunalnych;

[…]

w celu zapobiegania niekorzystnym skutkom dla środowiska, spowodowanym odprowadzaniem niedostatecznie oczyszczonych ścieków komunalnych, istnieje potrzeba ponownego oczyszczania takich ścieków;

w przypadku obszarów wrażliwych konieczne jest wymaganie dokładniejszego oczyszczania ścieków, dla niektórych mniej wrażliwych obszarów oczyszczanie pierwotne można uznać za wystarczające;

[…]

niezbędne jest monitorowanie oczyszczalni ścieków i wód, do których odprowadzane są ścieki, oraz usuwania osadu w celu zapewnienia ochrony środowiska przed niekorzystnymi skutkami odprowadzania ścieków”.

3

Zgodnie z art. 1 tej dyrektywy:

„Niniejsza dyrektywa dotyczy zbierania, oczyszczania i odprowadzania ścieków komunalnych oraz oczyszczania i odprowadzania ścieków z niektórych sektorów przemysłu.

Celem niniejszej dyrektywy jest ochrona środowiska przed niekorzystnymi skutkami odprowadzania wspomnianych wyżej ścieków”.

4

Artykuł 2 wspomnianej dyrektywy stanowi:

„Do celów niniejszej dyrektywy:

[…]

[…]

[…]”.

5

Artykuł 3 ust. 1 tej samej dyrektywy przewiduje:

„Państwa członkowskie zapewniają, aby wszystkie aglomeracje wyposażone były w system zbierania ścieków komunalnych,

[…]”.

6

Artykuł 4 dyrektywy 91/271 brzmi następująco:

„1.   Państwa członkowskie zapewniają, aby ścieki komunalne [doprowadzane do systemów zbierania] przed odprowadzeniem były poddane wtórnemu oczyszczaniu lub innemu równie skutecznemu oczyszczaniu w następujących okresach:

[…]

3.   Zrzuty z oczyszczalni ścieków komunalnych opisane w ust. 1 i 2 spełniają odpowiednie wymagania [sekcji B] załącznika I […].

[…]”.

7

Zgodnie z art. 8 ust. 1 tej dyrektywy:

„W wyjątkowych przypadkach, ze względu na trudności techniczne i w odniesieniu do określonych geograficznie grup mieszkańców, państwa członkowskie mogą zwracać się do Komisji ze specjalnymi wnioskami o przedłużenie czasu potrzebnego do zastosowania się do przepisów art. 4”.

8

Artykuł 15 ust. 1 tiret pierwsze i art. 15 ust. 4 wspomnianej dyrektywy stanowi:

„1.   Właściwe władze lub właściwe organy monitorują:

[…]

4.   Informacje zebrane przez właściwe władze lub właściwe organy, zgodnie z ust. 1, 2 i 3, państwo członkowskie zachowuje i udostępnia Komisji przed upływem sześciu miesięcy od dnia otrzymania wniosku”.

9

Sekcja B załącznika I do wspomnianej dyrektywy, zatytułowana „Zrzuty z oczyszczalni ścieków komunalnych do wód, do których odprowadzane są ścieki”, przewiduje:

[…]”.

10

Sekcja D załącznika I do dyrektywy 91/271, dotycząca metod referencyjnych monitorowania i oceny wyników, ma następujące brzmienie:

– RLM od 2000 do 9999:

12 próbek podczas pierwszego roku;

i po 4 próbki w następnych latach, jeśli można wykazać, że wody w ciągu pierwszego roku spełniały przepisy dyrektywy;

jeśli jedna próbka na cztery nie spełnia tego warunku, w następnym roku musi być pobrane 12 próbek.

– RLM 10000 i 49999:

12 próbek

[…]

11

Tabela 1 załącznika I do dyrektywy 91/271 zawiera wymagania dotyczące zrzutów z oczyszczalni ścieków komunalnych podlegających przepisom art. 4 i 5 wspomnianej dyrektywy. Przedstawia się ona następująco:

12

Tabela 3 załącznika I do dyrektywy 91/271 przewiduje między innymi, że jeżeli liczba próbek pobrana w danym roku wynosi od 4 do 7, maksymalna dopuszczalna liczba próbek niespełniających wymagań wynosi 1. Jeżeli liczba próbek pobrana w danym roku wynosi od 8 do 16, maksymalna dopuszczalna liczba próbek niespełniających wymagań wynosi 2.

13

Komisja skierowała w dniu 23 listopada 2009 r. wezwanie do usunięcia uchybienia do Republiki Portugalskiej, w którym wskazała, że ta ostatnia nie wypełniła zobowiązań przewidzianych w art. 3, 4 i 10 dyrektywy 91/271 w odniesieniu do 186 aglomeracji położonych na terytorium tego państwa członkowskiego i wezwała je w konsekwencji do przedstawienia swoich uwag.

14

W dniu 19 lutego 2010 r. Republika Portugalska odpowiedziała na wezwanie do usunięcia uchybienia, przekazując informacje dotyczące wspomnianych 186 aglomeracji, i zaktualizowała swoją odpowiedź pismem z dnia 12 stycznia 2012 r.

15

W dniu 22 czerwca 2012 r. Komisja skierowała uzasadnioną opinię do Republiki Portugalskiej, w której wskazała, że na podstawie uzyskanych informacji niektóre z aglomeracji, co do których uznano, że naruszały art. 3 dyrektywy 91/271, były w tym dniu zgodne z przepisami prawa Unii, ale że to państwo członkowskie nadal uchybiało zobowiązaniom spoczywającym na nim na mocy art. 4 dyrektywy 91/271 w wypadku 77 aglomeracji, w których RLM wynosi od 2000 do 15000. Komisja stwierdziła, że te 77 aglomeracji dokonywało zrzutów ścieków do wód słodkich lub estuariów, zarówno na obszarach normalnych, jak i wrażliwych, nie zapewniając odpowiedniego poziomu oczyszczania ani nie zmniejszając biochemicznego zapotrzebowania na tlen (BZT) i chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT) zgodnie z wartościami określonymi w załączniku I do dyrektywy 91/271. Komisja wezwała Republikę Portugalską do podjęcia środków niezbędnych dla zastosowania się do uzasadnionej opinii w terminie dwóch miesięcy od dnia jej doręczenia.

16

Pismem z dnia 3 sierpnia 2012 r. Republika Portugalska odpowiedziała na uzasadnioną opinię, oświadczając, że 17 ze wspomnianych 77 aglomeracji było zgodnych w tym dniu z dyrektywą 91/271 i że w krótkim terminie przepisy tej dyrektywy będą przestrzegane w ponad połowie z 77 aglomeracji wymienionych w uzasadnionej opinii. Zobowiązała się również do regularnego informowania Komisji o rozwoju sytuacji.

17

W braku informacji ze strony Republiki Portugalskiej Komisja zwróciła się pismem z dnia 23 października 2013 r. z pytaniem do tego państwa członkowskiego o stan wykonania jego zobowiązań. To ostatnie odpowiedziało pismem z dnia 26 listopada 2013 r., wskazując, że 53 aglomeracje nadal nie odpowiadały przepisom dyrektywy 91/271.

18

Republika Portugalska pismami z dnia 10 czerwca i 4 lipca 2014 r. wyjaśniła, że 40 aglomeracji wymienionych w uzasadnionej opinii odpowiadało już przepisom dyrektywy 91/271 i że co się tyczy 37 aglomeracji, gdzie nadal występowało naruszenie, sytuacja zostanie uregulowana w wypadku 15 z nich do końca roku 2015, natomiast 22 aglomeracje nadal będą naruszać te przepisy.

19

Ponieważ Komisja uznała udzielone przez Republikę Portugalską wyjaśnienia za niezadowalające, postanowiła wnieść niniejszą skargę.

20

Komisja utrzymuje w skardze, że Republika Portugalska uchybiła zobowiązaniom spoczywającym na niej na mocy art. 4 dyrektywy 91/271, co się tyczy oczyszczania ścieków komunalnych w 52 następujących aglomeracjach: Alvalade, Odemira, Loriga, Pereira do Campo, Vila Verde (PTAGL 420), Mação, Paço, Pontével, Vila Nova de São Bento, Castro Daire, Arraiolos, Cercal, Vale de Santarém, Castro Verde, Almodôvar, Ferreira do Alentejo, Vidigueira, Amares/Ferreiras, Alcácer do Sal, Amareleja, Gonsundeira, Salvaterra de Magos, Mogadouro, Melides, Vila Verde (PTAGL 421), Santiago do Cacém, Serpa, São Bartolomeu de Messines, Monchique, Montemor-o-Novo, Grândola, Estremoz, Maceira, Vendas Novas, Lousada, Felgueiras, Riachos, Tolosa, Meda, Alter do Chão, Tábua, Portel, Viana do Alentejo, Cinfães, Vila de Prado, Ponte de Reguengo, Canas de Senhorim, Repeses, Mangualde, Nelas, Vila Viçosa, Santa Comba Dão.

21

Komisja zaznacza, że zgodnie z art. 4 dyrektywy 91/271 Republika Portugalska była zobowiązana od dnia 1 stycznia 2006 r. zapewnić wtórne lub inne skuteczne oczyszczanie ścieków komunalnych pochodzących z tych aglomeracji, przestrzegając wartości określonych w tabeli 1 załącznika I do dyrektywy 91/271. Komisja twierdzi w tym względzie, że aby wypełnić przepisy art. 4 tej dyrektywy, Republika Portugalska powinna była jej dostarczyć wyniki działań monitorujących wykazujących zgodnie z sekcją D pkt 3 załącznika I do dyrektywy 91/271, że woda pobierana w regularnych odstępach czasu u wylotu oczyszczalni w ciągu pierwszego roku ich działalności odpowiada wymaganiom tej dyrektywy.

22

Komisja uważa tym samym, że sytuacja naruszenia, powszechna i utrzymująca się w wielu małych aglomeracjach, może spowodować nieodwracalne szkody dla środowiska. Podnosi ona również, że trudności finansowe, które przywołała Republika Portugalska w postępowaniu poprzedzającym wniesienie skargi, nie mogą usprawiedliwiać zarzucanego uchybienia.

23

W odpowiedzi na skargę Republika Portugalska podkreśla, że Komisja uznaje w skardze, że uchybienie zobowiązaniom określonym w art. 4 dyrektywy 91/271 nie ma potwierdzenia w wypadku 26 z 52 aglomeracji wymienionych w skardze, a mianowicie: Loriga, Paço, Vila Nova de São Bento, Cercal, Vale de Santarém, Castro Verde, Almodôvar, Amares/Ferreiras, Gonsundeira, Salvaterra de Magos, Mogadouro, Melides, Vila Verde-Minho, Santiago do Cacém, Serpa, São Bartolomeu de Messines, Vendas Novas, Lousada, Felgueiras, Riachos, Meda, Alter do Chão, Tábua, Vila de Prado, Mangualde i Nelas.

24

Ponadto Republika Portugalska twierdzi, że co się tyczy aglomeracji Alvalade, Odemira, Pereira do Campo, Vila Verde – Sintra, Mação, Arraiolos, Ferreira do Alentejo, Vidigueira, Alcácer do Sal, Amareleja, Montemor-o-Novo, Grândola, Estremoz, Maceira, Portel, Cinfães, Canas de Senhorim, Repeses, Vila Viçosa i Santa Comba Dão, roboty niezbędne do tego, by instalacje oczyszczania ścieków komunalnych były zgodne z przepisami dyrektywy 91/271, trwały w chwili złożenia jej odpowiedzi na skargę i że w każdym razie zostaną ukończone przed końcem roku 2015.

25

Co się tyczy aglomeracji Pontével, Castro Daire, Monchique, Tolosa, Viana do Alentejo i Ponte de Reguengo, badania i środki niezbędne do zastosowania się do wymagań przewidzianych w art. 4 dyrektywy 91/271 były według Republiki Portugalskiej w dniu złożenia odpowiedzi na skargę na zaawansowanym etapie ich wykonania.

26

To państwo członkowskie wyjaśnia, że odbyły się niezliczone zebrania i podjęto bardzo wiele kroków w celu zapewnienia ustalenia rozsądnych terminów i zachowania tych terminów, o których mowa w poprzednich punktach niniejszego wyroku, i wskazuje, że w celu zagwarantowania realizacji przedsięwzięć w gminach, które napotkały na trudności finansowe, opublikowano nadzwyczajne ogłoszenie programu operacyjnego waloryzacji terytorium (POVT), gwarantujące finansowanie 85% prac, o których mowa.

27

W replice Komisja podtrzymuje skargę w odniesieniu do 52 aglomeracji wymienionych w skardze i zaznacza w szczególności, że w odniesieniu do 26 aglomeracji wymienionych w pkt 23 niniejszego wyroku Republika Portugalska nie dołączyła żadnego dowodu do odpowiedzi na skargę celem poparcia swoich twierdzeń. Tak więc w braku informacji dotyczących pobierania próbek, jak też metod monitorowania i oceny w odniesieniu do wspomnianych aglomeracji, Komisja uważa, że Republika Portugalska nie wypełniła przepisów dyrektywy 91/271. Instytucja ta podkreśla w tym względzie, że ostatnie informacje, które zostały jej przekazane przez Republikę Portugalską, datowane są na dzień 4 lipca 2014 r. i odnoszą się do stanu na dzień 30 czerwca 2014 r.

28

W duplice Republika Portugalska twierdzi, że Komisja otrzymała w dniu 22 grudnia 2014 r. odpowiedź uzupełniającą na uzasadnioną opinię, w której przedstawiła sytuację wspomnianych aglomeracji.

29

Opierając się na nowych danych przekazanych Komisji, Republika Portugalska utrzymuje, że aglomeracje Loriga, Paço, Vila Nova de São Bento, Vale de Santarém, Gonsundeira, Salvaterra de Magos, Mogadouro, Serpa, São Bartolomeu de Messines, Riachos, Meda, Alter do Chão, Tábua i Mangualde zastosowały się do przepisów dyrektywy 91/271.

30

Co się tyczy czterech innych aglomeracji wymienionych w skardze, Republika Portugalska twierdzi, że albo są one w stanie zastosować się do przepisów dyrektywy 91/271 i że miesięczne dane analityczne są pozyskiwane, albo że ich dostosowywanie do przepisów, ogólnie rzecz biorąc, trwa.

31

Na wstępie należy zaznaczyć, że na rozprawie przed Trybunałem Komisja ograniczyła skargę do 44 aglomeracji, wskazując, że nie dotyczy już ona aglomeracji Paço, Gonsundeira, Salvaterra de Magos, São Bartolomeu de Messines, Lousada, Felgueiras, Riachos i Meda.

32

Należy stwierdzić ponadto, że jest bezsporne, iż wszystkie aglomeracje, wobec których Komisja podtrzymuje skargę, mają RLM od 2200 do 13400.

33

Zdaniem Komisji zobowiązania spoczywające na państwach członkowskich na mocy art. 4 dyrektywy 91/271 wymagają prowadzenia kontroli przewidzianych w sekcji D załącznika I do tej dyrektywy, dla których niezbędne jest pobieranie w okresie jednego roku minimalnej liczby próbek, różniącej się w zależności od rozmiarów danej oczyszczalni, w szczególności w ciągu jej pierwszego roku działania. Republika Portugalska twierdziła natomiast na rozprawie, że zobowiązania wynikające z art. 4 dyrektywy 91/271 należy uznać za wypełnione z chwilą, gdy próbka zrzutów czynnej oczyszczalni ścieków wykaże wartości zgodne z parametrami przewidzianymi w tej dyrektywie.

34

Artykuł 4 ust. 1 dyrektywy 91/271 stanowi, że „[p]aństwa członkowskie zapewniają, aby ścieki komunalne przed odprowadzeniem były poddane wtórnemu oczyszczaniu lub innemu równie skutecznemu oczyszczaniu”, i uściśla, że oczyszczanie to należy rozpocząć w zależności od RLM i strefy zrzutów tych ścieków do dnia 31 grudnia 2000 r. lub 31 grudnia 2005 r. Artykuł 4 ust. 3 tej dyrektywy przewiduje, że zrzuty z oczyszczalni ścieków komunalnych, o których mowa w ust. 1 tego artykułu, mają „spełnia[ć] odpowiednie wymagania sekcji B załącznika I” do tej dyrektywy.

35

Z sekcji B pkt 1 załącznika I do dyrektywy 91/271 wynika, że „[o]czyszczalnie ścieków komunalnych są tak zaprojektowane lub zmodernizowane, aby reprezentatywne próbki dopływających ścieków i ścieków oczyszczonych można było uzyskiwać przed zrzutem do wód, do których odprowadzane są ścieki”. Sekcja B pkt 2 stanowi natomiast, że „[z]rzuty z oczyszczalni ścieków komunalnych poddane oczyszczaniu zgodnie z art. 4 i 5 [tej dyrektywy] spełniają wymagania podane w tabeli 1”.

36

Należy zaznaczyć, że art. 4 dyrektywy 91/271 nie zawiera żadnego odesłania do jej sekcji D załącznika I, która przewiduje „[m]etody referencyjne monitorowania i oceny wyników”. Sekcja ta odpowiada potrzebie wskazanej w motywie 8 tej dyrektywy, zgodnie z którym „niezbędne jest monitorowanie oczyszczalni ścieków i wód, do których odprowadzane są ścieki, oraz usuwania osadu w celu zapewnienia ochrony środowiska przed niekorzystnymi skutkami odprowadzania ścieków” i wpisuje się w ramy ciągłego monitorowania zrzutów. W tym względzie sekcja D pkt 3 załącznika I do dyrektywy 91/271 ustala minimalną liczbę próbek, które należy pobierać co roku, i przewiduje, że w niektórych wypadkach wyniki jednego roku wpływają na liczbę próbek w roku następnym.

37

Jak zaznaczył rzecznik generalny w pkt 43 opinii, sekcja D załącznika I odnosi się do zobowiązania ciągłego, mającego na celu zapewnienie, iż zrzuty będą spełniały „przez cały czas” wymagania jakościowe, i to od czasu uruchomienia oczyszczalni.

38

W konsekwencji, o ile art. 4 dyrektywy 91/271 zawiera obowiązek uzyskania rezultatu dotyczący zgodności zrzutów z oczyszczalni ścieków komunalnych z przepisami sekcji B załącznika I do tej dyrektywy, o tyle nie wymaga on, by w celu ustalenia tej zgodności próbki były pobierane przez cały rok.

39

Jeżeli zatem państwo członkowskie jest w stanie przedstawić próbkę odpowiadającą przepisom przewidzianym w sekcji B załącznika I do dyrektywy 91/271, należy uznać, że zobowiązania wynikające z art. 4 tej dyrektywy są wypełnione.

40

Należy zaznaczyć, że dla realizacji celu ochrony środowiska przed niekorzystnymi skutkami odprowadzania ścieków, tak jak sformułowano go w art. 1 dyrektywy 91/271, zobowiązanie zawarte we wspomnianym art. 4, zgodnie z którym ścieki komunalne należy poddać oczyszczaniu spełniającemu odpowiednie wymagania sekcji B załącznika I, wsparte jest obowiązkiem monitorowania zrzutów z oczyszczalni, przewidzianym w art. 15 ust. 1 tiret pierwsze tej dyrektywy, który odsyła bezpośrednio do sekcji D załącznika I do niej. W tym względzie należy zaznaczyć, że przedmiotem niniejszej sprawy nie jest uchybienie zobowiązaniom spoczywającym na Republice Portugalskiej na mocy art. 15 dyrektywy 91/271.

41

Na poparcie tej interpretacji należy stwierdzić, że art. 3 i 4 dyrektywy 91/271 nakładają na państwa członkowskie te same terminy, w których – co się tyczy pierwszego z tych artykułów – wszystkie aglomeracje powinny być wyposażone w system zbierania ścieków komunalnych, a w wypadku drugiego z nich powinny być poddane przed odprowadzeniem wtórnemu lub innemu równie skutecznemu oczyszczaniu. Gdyby należało przyjąć interpretację art. 4 dyrektywy 91/271 podtrzymywaną przez Komisję, daty końcowe przewidziane w art. 4 tej dyrektywy musiałyby się różnić o jeden rok od dat wskazanych w jej art. 3, gdyż ten rok różnicy pozwala państwom członkowskim na przeprowadzenie poboru próbek zgodnie z sekcją D załącznika I do wspomnianej dyrektywy. Tymczasem w art. 3 dyrektywy 91/271 nie przewidziano żadnego dodatkowego terminu na zastosowanie się państw członkowskich do przepisów jej art. 4.

42

Ponadto, o ile art. 8 dyrektywy 91/271 pozwala na przedłużenie terminu przyznanego na zastosowanie się do wymagań jej art. 4, o tyle należy podkreślić, że takie przedłużenie jest przyznawane ewentualnie tylko na podstawie specjalnego wniosku i że w każdym razie artykuł ten nie mówi nic o obowiązkowym uwzględnieniu minimalnej liczby próbek, które dane państwo członkowskie powinno pobrać w tym dodatkowym terminie.

43

Ponadto nie można uznać argumentu Komisji podniesionego na rozprawie, by ten rok poboru próbek był uzasadniony „zasadą wymiarowania” przewidzianą w art. 10 dyrektywy 91/271, która wymaga uwzględnienia sezonowych zmian zrzutów ścieków w ciągu całego roku, aby można było w ważny sposób uznać, że przepisy art. 4 dyrektywy 91/271 zostały zachowane.

44

Wspomniany art. 10 przewiduje bowiem, że należy uwzględnić zmiany sezonowe przy projektowaniu i budowaniu oczyszczalni ścieków. Stąd „zasadę wymiarowania” należy uwzględnić jeszcze przed uruchomieniem oczyszczalni ścieków komunalnych.

45

W konsekwencji należy uznać, że art. 4 dyrektywy 91/271 wymaga od państw członkowskich zapewnienia, by w terminach wskazanych w tym artykule dane aglomeracje poddawały odpowiedniemu oczyszczaniu ścieki komunalne, które odprowadzane są do systemów zbierania, w które aglomeracje są wyposażone zgodnie z art. 3 tej dyrektywy, i aby zrzuty te odpowiadały wymaganiom sekcji B załącznika I do niej. Obowiązek ten nie oznacza, że pobory próbek przewidziane w sekcji D załącznika I do wspomnianej dyrektywy należy rozłożyć na cały rok, aby można było ważnie stwierdzić zgodność danych oczyszczalni z wymaganiami sekcji B załącznika I do tej dyrektywy.

46

W świetle tych rozważań należy zbadać, czy niniejsza skarga o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego jest zasadna w zakresie, w jakim dotyczy 44 aglomeracji, o których mowa w pkt 31 niniejszego wyroku.

47

W tym względzie należy przypomnieć, że o ile w ramach postępowania o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego wszczętego na podstawie art. 258 TFUE na Komisji spoczywa obowiązek wykazania istnienia zarzucanego uchybienia poprzez przedłożenie Trybunałowi wszystkich dowodów niezbędnych do zweryfikowania przezeń istnienia tego uchybienia, bez możliwości opierania się na jakichkolwiek domniemaniach, o tyle należy wziąć pod uwagę fakt, że jeśli chodzi o ustalenie, czy w praktyce właściwie zastosowano przepisy krajowe mające zapewnić skuteczne wprowadzenie w życie danej dyrektywy, Komisja, która nie posiada własnych uprawnień do prowadzenia dochodzenia w tym przedmiocie, jest w znacznym stopniu uzależniona od dowodów dostarczonych przez ewentualne podmioty składające skargi jak też przez dane państwo członkowskie (zob. podobnie wyrok Komisja/Portugalia, C‑526/09, EU:C:2010:734, pkt 21 i przytoczone tam orzecznictwo).

48

Wynika z tego w szczególności, że jeżeli Komisja dostarczy wystarczające dowody na to, że przepisy krajowe transponujące dyrektywę nie są stosowane w praktyce na terytorium pozwanego państwa członkowskiego, na tym państwie członkowskim spoczywa ciężar szczegółowego merytorycznego zakwestionowania przedstawionych w ten sposób dowodów i wynikających z nich konsekwencji (zob. podobnie wyrok Komisja/Portugalia, C‑526/09, EU:C:2010:734, pkt 22 i przytoczone tam orzecznictwo).

49

Należy również zaznaczyć, że wystąpienie uchybienia powinno być oceniane na podstawie sytuacji danego państwa członkowskiego istniejącej w momencie upływu terminu określonego w uzasadnionej opinii, a Trybunał nie może brać pod uwagę zmian, które nastąpiły w terminie późniejszym (zob. w szczególności wyroki: Komisja/Grecja,C‑440/06, EU:C:2007:642, pkt 16; Komisja/Belgia, C‑395/13, EU:C:2014:2347, pkt 39).

50

W niniejszym wypadku w uzasadnionej opinii datowanej na dzień 22 czerwca 2012 r. wyznaczono Republice Portugalskiej termin dwóch miesięcy od doręczenia tej opinii na zastosowanie się do jej zobowiązań wynikających z art. 4 dyrektywy 91/271. Termin wyznaczony na to w tym celu upływał zatem w dniu 22 sierpnia 2012 r.

51

W odniesieniu do aglomeracji Alvalade, Odemira, Pereira do Campo, Vila Verde (PTAGL 420), Mação, Pontével, Castro Daire, Arraiolos, Ferreira do Alentejo, Vidigueira, Alcácer do Sal, Amareleja, Monchique, Montemor-o-Novo, Grândola, Estremoz, Maceira, Portel, Viana do Alentejo, Cinfães, Ponte de Reguengo, Canas de Senhorim, Repeses, Vila Viçosa, Santa Comba Dão i Tolosa Republika Portugalska wskazuje w odpowiedzi na skargę, że w dniu złożenia tej odpowiedzi roboty dotyczące oczyszczalni trwały lub były zaplanowane celem wypełnienia zobowiązań wynikających z art. 4 dyrektywy 91/271. Jest zatem bezsporne, że aglomeracje te nie spełniały w chwili upływu terminu wyznaczonego w uzasadnionej opinii zobowiązań wynikających z art. 4, gdyż nie dysponowały one sprawnymi oczyszczalniami ścieków.

52

Co się tyczy aglomeracji Loriga, Cercal, Vale de Santarém, Castro Verde, Almodôvar, Amares/Ferreiras, Mogadouro, Melides, Vila Verde (PTAGL 421), Serpa, Vendas Novas, Vila de Prado i Nelas, z akt przedłożonych Trybunałowi wynika, w szczególności z dwóch tabel sporządzonych przez administrację portugalską dotyczących zgodności z art. 4 dyrektywy 91/271 aglomeracji w dniu 30 czerwca 2014 r. i 10 grudnia tego roku, że roboty niezbędne do spełnienia wymagań sformułowanych w tym artykule albo zostały ukończone w roku 2013 lub 2014, albo miały zostać ukończone w roku 2014 lub 2015. Jest zatem bezsporne, że te aglomeracje również nie spełniały zobowiązań wynikających z art. 4 dyrektywy 91/271 w chwili upływu terminu wyznaczonego Republice Portugalskiej na dostosowanie się do wymagań tego artykułu.

53

Co się tyczy aglomeracji Vila Nova de São Bento, Santiago do Cacém, Alter do Chão, Tábua i Mangualde, z tabel wspomnianych w poprzednim punkcie wynika, że aglomeracje te dysponowały w roku 2012, a nawet przed tym rokiem, sprawną oczyszczalnią ścieków. Zakładając, że roboty te zostały ukończone w roku 2012 a nawet wcześniej, wyniki pierwszej próbki mogły faktycznie zostać przekazane Komisji przez Republikę Portugalską przed upływem w dniu 22 sierpnia 2012 r. terminu wyznaczonego w uzasadnionej opinii. Republika Portugalska nie dostarczyła jednak Trybunałowi żadnych danych mających znaczenie w tym względzie. W tych warunkach należy uznać, że Komisja dostarczyła dowodu zasadności swojego zarzutu w odniesieniu do tych pięciu aglomeracji.

54

W tych warunkach należy stwierdzić, że nie zapewniając odpowiedniego poziomu oczyszczania ścieków komunalnych zgodnie z właściwymi przepisami sekcji B załącznika I do dyrektywy 91/271 w aglomeracjach Alvalade, Odemira, Pereira do Campo, Vila Verde (PTAGL 420), Mação, Pontével, Castro Daire, Arraiolos, Ferreira do Alentejo, Vidigueira, Alcácer do Sal, Amareleja, Monchique, Montemor-o-Novo, Grândola, Estremoz, Maceira, Portel, Viana do Alentejo, Cinfães, Ponte de Reguengo, Canas de Senhorim, Repeses, Vila Viçosa, Santa Comba Dão, Tolosa, Loriga, Cercal, Vale de Santarém, Castro Verde, Almodôvar, Amares/Ferreiras, Mogadouro, Melides, Vila Verde (PTAGL 421), Serpa, Vendas Novas, Vila de Prado, Nelas, Vila Nova de São Bento, Santiago do Cacém, Alter do Chão, Tábua i Mangualde, Republika Portugalska uchybiła zobowiązaniom spoczywającym na niej na mocy art. 4 tej dyrektywy.

55

Zgodnie z art. 138 § 1 regulaminu postępowania przed Trybunałem kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ Komisja wniosła o obciążenie Republiki Portugalskiej kosztami postępowania, a uchybienie zostało stwierdzone, należy obciążyć Republikę Portugalską kosztami postępowania.

Z powyższych względów Trybunał (druga izba) orzeka, co następuje: