(1)

Energia odnawialna leży u podstaw transformacji w kierunku czystej energii, niezbędnej do osiągnięcia celów Europejskiego Zielonego Ładu, zapewnienia przystępności cenowej energii oraz zmniejszenia zależności Unii od paliw kopalnych i importu energii.

(2)

Energia odnawialna przynosi obywatelom Unii wielorakie korzyści: odgrywa rolę w staraniach na rzecz przeciwdziałania zmianie klimatu, pozwala chronić środowisko, wiąże się ze wzrostem gospodarczym i tworzeniem miejsc pracy, a także pozwala Unii odgrywać wiodącą rolę w technologii i przemyśle oraz sprawia, że gospodarka Unii jest bardziej odporna.

(3)

Sektor energetyczny odpowiada za ponad 75 % całkowitej emisji gazów cieplarnianych w Unii. Przyspieszenie produkcji energii dzięki rozwojowi i wprowadzaniu instalacji energii odnawialnej ma zatem zasadnicze znaczenie dla osiągnięcia przez Unię celu w zakresie energii odnawialnej na 2030 r. oraz przyczynia się do osiągnięcia unijnego celu na 2030 r. w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55 % zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1119 (1).

(4)

Szybkie zwiększenie udziału energii odnawialnej ma zasadnicze znaczenie dla rozwiązania problemu wysokich cen energii. Zmniejszone koszty stałe i niemal zerowe koszty zmienne energii odnawialnej oznaczają, że koszty energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych są bardziej stabilne i niższe niż koszty paliw kopalnych. Szybsze wdrażanie odnawialnych źródeł energii sprawi, że Unia stanie się mniej zależna od paliw kopalnych – głównie importowanych.

(5)

Jak stwierdzono w komunikacie „REPowerEU: Wspólne europejskie działania w kierunku bezpiecznej i zrównoważonej energii po przystępnej cenie” („komunikat REPowerEU”) (2), szybkie zwiększenie wykorzystania energii odnawialnej ma zasadnicze znaczenie dla zmniejszenia zależności Unii od paliw kopalnych i stopniowego odchodzenia od zużycia rosyjskiego gazu. Plan REPowerEU zawiera środki ukierunkowane na ten cel, podobnie jak europejski semestr, w ramach którego proponowane są zalecenia dla poszczególnych krajów dotyczące wydawania zezwoleń i dostosowane do sytuacji poszczególnych państw członkowskich.

(6)

W komunikacie REPowerEU wprowadzono również inicjatywę dotyczącą przyspieszenia wykorzystania wodoru, obejmującą podwojenie celów w zakresie wodoru odnawialnego na 2030 r., aby zmniejszyć zewnętrzną zależność Unii od przywozu paliw kopalnych. Aby wyprodukować 10 mln ton wodoru odnawialnego, Unia będzie potrzebować dodatkowych mocy wytwórczych energii odnawialnej wynoszących 80 GW do 2030 r.

(7)

Projekty dotyczące energii odnawialnej zasadniczo wymagają uzyskania pozwolenia, aby można było prowadzić zamierzoną działalność. Procedury wydawania zezwoleń pomagają zapewnić bezpieczeństwo i pewność realizacji projektów. Złożoność, różnorodność i zbyt długi czas trwania tych procedur stanowią jednak poważną przeszkodę w szybkim i koniecznym wprowadzeniu energii odnawialnej oraz w osiągnięciu bezpiecznego i zrównoważonego unijnego systemu energetycznego po przystępnej cenie.

(8)

Opóźnienia w obsłudze pozwoleń na projekty zagrażają terminowej realizacji celów w dziedzinie energii i klimatu oraz skutkują wzrostem kosztów projektów niezbędnych do ich osiągnięcia. Opóźnienia mogą także prowadzić do instalowania mniej wydajnych instalacji energii odnawialnej ze względu na dynamiczne innowacje.

(9)

Bariery te określono już w dyrektywie 2001/77/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (3), w której zobowiązano państwa członkowskie do oceny procedur wydawania zezwoleń w celu zmniejszenia barier regulacyjnych i pozaregulacyjnych utrudniających wytwarzanie energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych. W dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE (4) wprowadzono wymogi dotyczące uproszczenia procedur administracyjnych dla podmiotów działających w sektorze energii odnawialnej. W dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 (5) zaostrzono te wymogi. Ich pełna i szybka transpozycja przez wszystkie państwa członkowskie w znacznym stopniu przyczynia się do skrócenia procedur administracyjnych i jest najbardziej priorytetową i pilną kwestią.

(10)

Komisja wspiera państwa członkowskie za pośrednictwem Instrumentu Wsparcia Technicznego (6), zapewniając dostosowaną do potrzeb wiedzę fachową przy opracowywaniu i wdrażaniu reform, w tym reform na rzecz uproszczenia zasad dotyczących procedur wydawania pozwoleń i zezwoleń na projekty dotyczące energii odnawialnej oraz na rzecz stosowania umów zakupu energii elektrycznej przez przedsiębiorstwa w odniesieniu do energii odnawialnej. Wsparcie techniczne obejmuje przykładowo zwiększanie zdolności administracyjnych, harmonizację ram legislacyjnych oraz wymianę odpowiednich najlepszych praktyk.

(11)

Terminy w procedurze wydawania zezwoleń ustanowione w dyrektywie (UE) 2018/2001 stosuje się bez uszczerbku dla obowiązków wypływających z mającego zastosowanie prawa Unii w dziedzinie środowiska oraz dla odwołań sądowych, środków zaskarżenia i innych postępowań przed sądem lub trybunałem oraz alternatywnych mechanizmów rozstrzygania sporów, w tym postępowań skargowych, pozasądowych odwołań i środków zaskarżenia; terminy te mogą być przedłużone na okres trwania takich procedur.

(12)

Brak akceptacji społecznej dla projektów dotyczących energii odnawialnej stanowi kolejną istotną barierę dla ich realizacji w wielu państwach członkowskich. Aby temu zaradzić, należy uwzględnić potrzeby i punkt widzenia obywateli oraz zainteresowanych grup społecznych na wszystkich etapach opracowywania projektów dotyczących energii odnawialnej – od opracowania polityki po planowanie przestrzenne i rozwój projektu – oraz zachęcać do stosowania dobrych praktyk w celu zapewnienia sprawiedliwego rozłożenia poszczególnych skutków instalacji wśród społeczności lokalnej.

(13)

Większość barier związanych z wydawaniem zezwoleń na projekty dotyczące energii odnawialnej i powiązaną infrastrukturę sieci, a także dobrych praktyk służących ich przezwyciężeniu, określono na poziomie państw członkowskich.

(14)

Bariery administracyjne zyskały na znaczeniu ze względu na poprawę sytuacji pod względem innych barier, takich jak koszty technologii, które w ciągu ostatnich dziesięciu lat znacznie się zmniejszyły, lub kwestie finansowania, złagodzone dzięki obniżeniu kosztów i rosnącej liczbie umów zakupu energii elektrycznej przez przedsiębiorstwa w odniesieniu do energii odnawialnej.

(15)

W niniejszym zaleceniu odniesiono się do tych problemów i wezwano do znalezienia rozwiązań w obrębie istniejących ram prawnych. Pozostaje ono bez uszczerbku dla prawa Unii, w szczególności w dziedzinie energii i środowiska, oraz dla wynikających z niego zobowiązań. Ponadto pozostaje bez uszczerbku dla unijnych reguł konkurencji, w szczególności art. 101, 102 i 106 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, oraz praktyki decyzyjnej Komisji w zakresie egzekwowania unijnych reguł konkurencji.

(16)

Wraz z niniejszym zaleceniem przyjęto wniosek ustawodawczy mający na celu zmianę i wzmocnienie przepisów dyrektywy (UE) 2018/2001 dotyczących procedur administracyjnych. Ponieważ przyspieszenie wdrażania projektów dotyczących energii odnawialnej jest sprawą pilną, państwa członkowskie powinny jak najszybciej zacząć określać odpowiednie obszary lądowe i morskie oraz przygotować plany dotyczące szczególnie odpowiednich obszarów („obszary docelowe pod względem odnawialnych źródeł energii”), zgodnie z art. 15b wniosku dotyczącego zmiany dyrektywy (UE) 2018/2001 w sprawie wydawania zezwoleń.

(17)

Planowanie przestrzenne obszarów morskich stanowi kluczowe narzędzie służące do określania przyszłych obszarów wdrażania rozwiązań w zakresie energii odnawialnej, a także do ułatwiania wielorakiego wykorzystania przestrzeni morskiej, w tym zachowania i ochrony środowiska morskiego. W dyrektywie w sprawie planowania przestrzennego obszarów morskich (7) zobowiązano państwa członkowskie do przyjęcia krajowych planów zagospodarowania przestrzennego obszarów morskich do 31 marca 2021 r. Komisja wzywa państwa członkowskie, które jeszcze nie wdrożyły w pełni dyrektywy w sprawie planowania przestrzennego obszarów morskich, do opracowania i przyjęcia planów krajowych (8).

(18)

Bariery wynikające z procedur wydawania zezwoleń mogą również wpłynąć na przyszłe wdrażanie innowacyjnych technologii dekarbonizacji niezbędnych do osiągnięcia neutralności klimatycznej. Ustanowienie piaskownic regulacyjnych, czyli testowanie w rzeczywistym środowisku innowacyjnych technologii, produktów, usług lub podejść, które nie są w pełni zgodne z istniejącymi ramami prawnymi i regulacyjnymi, mogłoby wspierać innowacje i ułatwiać późniejsze dostosowanie do nich otoczenia regulacyjnego.

(19)

Rozwój projektów dotyczących energii odnawialnej częściowo lub w pełni finansowanych za pośrednictwem umów zakupu przez przedsiębiorstwa przyczyni się do szybszego upowszechnienia energii odnawialnej. Umowy zakupu przez przedsiębiorstwa przynoszą również bezpośrednie korzyści odbiorcom końcowym, m.in. dzięki temu, że zapewniają konkurencyjna i przewidywalną cenę energii oraz przyczyniają się do realizacji programu społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw w Unii.

(20)

Pomimo corocznego wzrostu liczby umów zakupu przez przedsiębiorstwa w ciągu ostatnich pięciu lat odsetek projektów dotyczących energii odnawialnej finansowanych bezpośrednio przez przedsiębiorstwa będące odbiorcami wynosi zaledwie 15–20 % rocznego rynku. Wykorzystanie umów zakupu przez przedsiębiorstwa jest również ograniczone głównie do niektórych państw członkowskich, do energii elektrycznej jako nośnika energii oraz do dużych wielonarodowych przedsiębiorstw zorientowanych na konsumentów.

(21)

Wraz z niniejszym zaleceniem Komisja udostępnia skonsolidowane cyfrowo zbiory danych dotyczące szerokiego zakresu istotnych czynników energetycznych i środowiskowych za pośrednictwem Laboratorium Geografii Energetycznej i Przemysłowej (9) (EIGL), aby pomóc państwom członkowskim w określeniu obszarów docelowych pod względem odnawialnych źródeł energii, na których można szybko wdrażać nowe projekty dotyczące energii odnawialnej. Komisja zamierza dalej rozwijać to narzędzie do mapowania przez włączenie dodatkowych zbiorów danych i powiązanie go z cyfrowymi narzędziami planowania przestrzennego państw członkowskich,