Europejski Instrument Sąsiedztwa i Partnerstwa (2007–2013)

Europejski Instrument Sąsiedztwa i Partnerstwa (ENPI) jest instrumentem finansowym europejskiej polityki sąsiedztwa (EPS). Jest on skierowany do państw partnerskich EPS oraz do Rosji. Oferuje współfinansowanie procesów wzmacniania zarządzania i sprawiedliwego rozwoju gospodarczego oraz społecznego. ENPI wspiera również współpracę transgraniczną i transregionalną oraz stopniową integrację gospodarczą państw beneficjentów z Unią Europejską (UE). Niniejsze rozporządzenie określa podstawowe zasady działania ENPI, zakres jego stosowania oraz program udzielania wsparcia.

AKT

Rozporządzenie (WE) nr 1638/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 24 października 2006 r. określające przepisy ogólne w sprawie ustanowienia Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i Partnerstwa.

STRESZCZENIE

Europejski Instrument Sąsiedztwa i Partnerstwa (ENPI) wspiera realizację celów europejskiej polityki sąsiedztwa (EPS) (DE) (EN) (FR) w ramach ustanawiania strefy dobrobytu oraz relacji dobrosąsiedzkich pomiędzy oraz z państwami partnerskimi EPS, jak również z Rosją. ENPI stanowi dodatkowe wsparcie współfinansujące działania państw partnerskich w partnerstwie z Komisją.

Zakres stosowania ENPI

ENPI wspiera w szczególności:

• reformy polityczne: wdrażanie i dostosowywanie potencjału instytucyjnego i administracyjnego, dobre rządy, państwo prawa, poszanowanie praw człowieka, angażowanie społeczeństwa obywatelskiego, dialog międzykulturowy oraz walkę z oszustwami, korupcją, przestępczością zorganizowaną i terroryzmem,
• reformy gospodarcze: rozwój gospodarczy, gospodarkę rynkową, nasilenie wymiany i zbliżenie do UE przepisów w dziedzinach wspólnego zainteresowania w ramach postępującej integracji gospodarczej z rynkiem wewnętrznym,
• reformy społeczne: integrację, zatrudnienie, zwalczanie dyskryminacji, walkę z ubóstwem,
• współpracę sektorową, zwłaszcza w sektorach wspólnych interesów, takich jak: ochrona środowiska, rozwój zrównoważony, energetyka, transport, telekomunikacja, służba zdrowia, bezpieczeństwo żywności, edukacja i kształcenie, badania i innowacyjność,
• rozwój regionalny i lokalny oraz integrację regionalną (regiony eurośródziemnomorski oraz Europa Wschodnia) i podregionalną,
• uczestnictwo w programach i w pracach agencji wspólnotowych.

Ponadto ENPI może udzielać wsparcia misjom obserwowania przebiegu wyborów, działaniom w sytuacjach pokryzysowych oraz przygotowaniom na wypadek klęsk i katastrof.

Zarządzanie i wdrażanie

Programy wdrażane w terenie wynikają ze szczegółowego procesu programowania działań. Orientacyjne priorytety i kwoty są najpierw określane w dokumentach wieloletniego programowania strategii krajowych, międzynarodowych i transgranicznych (na cały okres) oraz w wieloletnich programach indykatywnych (zazwyczaj rozłożonych na 3 lata). Na tej podstawie przyjmowane są roczne programy działań i wspólne programy w ramach współpracy transgranicznej, zazwyczaj roczne, które określają szczegóły, procedury, kwoty oraz kalendarz. Te ostatnie stanowią podstawę dla programów wdrażanych w terenie, chodzi mianowicie o:

• programy krajowe i międzynarodowe, które dotyczą każdego kraju partnerskiego, współpracę regionalną i podregionalną. Cechy kraju lub regionu, ambitne cele partnerstwa oraz poczynione postępy określają ich charakter,
• programy współpracy transgranicznej na rzecz współpracy pomiędzy partnerami a państwami członkowskimi, które sąsiadują ze sobą na lądzie lub na morzu. Działania współpracy transgranicznej prezentowane są przez państwa partnerskie we wspólnych programach operacyjnych (WPO). Są one następnie przyjmowane przez Komisję i zarządzane przez wspólny organ działający zazwyczaj w państwie członkowskim.

Jednakże programy międzynarodowe mogą również uwzględniać współpracę transregionalną pomiędzy państwami członkowskimi a państwami partnerskimi w dziedzinach wspólnych interesów i bez ograniczeń terytorialnych. Ponadto kraje i terytoria trzecie korzystające z innego instrumentu pomocy zewnętrznej mogą uczestniczyć w programach o charakterze globalnym, regionalnym lub transgranicznym.

Budżet ENPI wynosi 11 181 milionów euro na okres 2007–2013, z czego 95% przeznaczono na programy krajowe i międzynarodowe, a 5% – na programy współpracy transgranicznej.

Działania korzystające z ENPI dotyczą przede wszystkim realizacji programów i projektów, pomocy technicznej i współpracy administracyjnej, takiej jak na przykład wysyłanie ekspertów. Działania te mogą wspierać stosowanie rozporządzenia.

ENPI może również obejmować inwestycje lub mikroprojekty. Wspiera on również budżety zarządzane w sposób przejrzysty, wiarygodny i skuteczny, pomagając we wprowadzaniu polityk sektorowych i makroekonomicznych. Może także ułatwiać państwom partnerskim korzystanie z kapitału międzynarodowych instytucji finansowych lub banków rozwoju regionalnego. Działania podatkowe są jednak wykluczone z zakresu jego stosowania.

Może także zasilać fundusze udostępniane Wspólnocie, państwom członkowskim i pośrednikom finansowym, takim jak Europejski Bank Inwestycyjny (EBI), organizacje międzynarodowe i regionalne oraz innych darczyńców.

Działania mogą być współfinansowanie łącznie przez UE i innych darczyńców, jak również mogą być finansowane przez UE i wdrażane przez organizacją międzynarodową.

Jednakże Rada może zawiesić pomoc w razie nierespektowania wartości, na których opiera się UE oraz jej relacje z partnerami.

Do uzyskania finansowania kwalifikują się instytucje i podmioty decentralizowane państw i regionów partnerskich, podmioty mieszane, organizacje międzynarodowe i regionalne, międzynarodowe instytucje finansowe, instytucje i w pewnej mierze agencje europejskie oraz organizacje pozarządowe.

Określono także zasady regulujące uczestnictwo w zamówieniach publicznych lub w umowach dotacji dostępnych dla osób fizycznych lub prawnych kraju partnerskiego lub państwa członkowskiego, ale także kraju Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG), kraju beneficjanta Instrumentu Pomocy Przedakcesyjnej (IPA), który posiada tradycyjne więzi z krajem partnerskim lub dla którego istnieje wzajemny dostęp do pomocy zewnętrznej. Istnieje także możliwość uczestnictwa organizacji międzynarodowych.

Wdrożenie ENPI powinno gwarantować skuteczność pomocy, jej spójność i kompatybilność z politykami oraz wsparciem zewnętrznym UE, jak również z wyznaczonymi celami i z zobowiązaniami międzynarodowymi. Instrument ten powinien także zapewniać ochronę interesów finansowych Wspólnoty, nad którymi pieczę sprawują Komisja i Trybunał Obrachunkowy.

Zasadniczo zarządzaniem zajmuje się Komisja przy pomocy komitetu, ale zadanie to może również zostać zdecentralizowane. Komisja regularnie ocenia wdrażanie programu. Jest w szczególności zobowiązana przedłożyć przed 31 grudnia 2010 r. sprawozdanie dotyczące trzech pierwszych lat stosowania rozporządzenia oraz zaproponować niezbędne zmiany.

AKTY POWIĄZANE

Wdrożenie ENPI

Rozporządzenie (WE) nr 951/2007 Komisji z dnia 9 sierpnia 2007 r. ustanawiające zasady stosowania programów współpracy transgranicznej finansowanych w ramach rozporządzenia (WE) nr 1638/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady określającego przepisy ogólne w sprawie ustanowienia Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i Partnerstwa [Dz.U. L 210 z 10.8.2007].

Dokumenty dotyczące programowania (EN) (ES) (FR) krajowego, regionalnego i trans granicznego.

Europejska polityka sąsiedztwa

Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego z dnia 4 grudnia 2006 r. w sprawie wzmocnienia europejskiej polityki sąsiedztwa [COM(2006) 726 wersja ostateczna - nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym]. W niniejszym komunikacie Komisja nie zajmuje się jedynie przedstawieniem bilansu EPS, ale proponuje także środki zmierzające do jej wzmocnienia. EPS dysponuje bowiem potencjałem, który należałoby lepiej wykorzystać. Z punktu widzenia narzędzi finansowych stworzenie inicjatywy na rzecz „dobrych rządów”, która ma wspierać postępujące procesy reform na podstawie planów działań oraz sąsiedzkiego funduszu inwestycyjnego promującego pożyczki międzynarodowych instytucji finansowych w krajach partnerskich, powinno przyczynić się do większej skuteczności pomocy.

Komunikat Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego z dnia 4 grudnia 2006 r. dotyczący ogólnej koncepcji umożliwienia krajom partnerskim objętym europejską polityką sąsiedztwa uczestnictwa w agencjach i programach Wspólnoty [KOM(2006) 724 wersja ostateczna – nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym].

Ostatnia aktualizacja: 08.10.2007