Ramowy program energetyki jądrowej

Program opisuje stan sektora jądrowego w Unii Europejskiej (UE) w 2006 r., a także przedstawia możliwy rozwój tego sektora, mając na uwadze wyzwania środowiskowe i ekonomiczne.

AKT

Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego z dnia 4 października 2007 r. – Ramowy program energetyki jądrowej [COM(2007) 565 wersja ostateczna – nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym].

STRESZCZENIE

Ramowe programy energetyki jądrowej mają na celu dostarczenie informacji na temat znaczenia energii jądrowej w Unii Europejskiej (UE), celów przyjętych przez państwa członkowskie w zakresie produkcji energii jądrowej oraz inwestycji, jakich wymagają te cele.

Stan energii jądrowej w Europie i na świecie

UE jest pierwszym producentem energii elektrycznej pochodzącej z elektrowni jądrowych na świecie (944,2 TWh(e) w 2005 r.). Około jedna trzecia energii elektrycznej i 15% całości energii zużywanej w UE pochodzi z elektrowni jądrowych. W 2006 r. 443 reaktory jądrowe produkujące energię elektryczną dostarczały 15% energii elektrycznej na świecie. Pod koniec 2006 r. UE–27 posiadała 152 reaktory, a od stycznia 2007 r. – 146 rozmieszczonych w 15 państwach członkowskich. Średnia wieku elektrowni jądrowej wynosiła około 25 lat, przy średniej żywotności 40 lat. W nadchodzących latach zostaną podjęte decyzje dotyczące odnowienia europejskich elektrowni jądrowych lub przedłużenia żywotności niektórych z nich, uwzględniając czas potrzebny na zbudowanie nowych reaktorów jądrowych.

Wiele krajów spoza UE zgłosiło chęć zbudowania nowych obiektów produkujących energię jądrową, m.in. Chiny, Korea Południowa, Stany Zjednoczone, Indie, Japonia i Rosja. Wewnątrz UE sytuacja jest bardzo zróżnicowana. Bułgaria, Francja, Słowacja i Finlandia zdecydowały się na budowę nowych reaktorów jądrowych. Wiele państw ponownie podjęło debatę nad możliwością przedłużenia eksploatacji istniejących elektrowni lub ich wymianie (np. Holandia, Polska, Szwecja, Litwa (projekt „Kraje Bałtyckie”) i Wielka Brytania). Natomiast Belgia, Niemcy i Hiszpania wybrały rozwiązanie polegające na stopniowej rezygnacji lub ograniczaniu energii jądrowej. Od 1997 r. do Komisji zgłoszono 19 projektów inwestycyjnych.

Zalety korzystania z energii jądrowej

Komisja uważa, że energia jądrowa może przyczynić się do zróżnicowania i zwiększenia bezpieczeństwa dostaw energii z wielu powodów, przede wszystkim ze względu na dostępność i rozmieszczenie paliwa jądrowego (uran naturalny), ograniczony wpływ zmian cen tego paliwa na koszty operacyjne elektrowni, a także kontrolowany rynek materiałów jądrowych wykorzystywanych w celach pokojowych.

Według Międzynarodowej Agencji Energetycznej (MAE) i Agencji Energii Jądrowej (NEA) sektor energii jądrowej jest konkurencyjny w stosunku do produkcji energii z paliw kopalnych. Ponadto znaczny wzrost cen innych paliw wzmacnia konkurencyjność tego sektora. Jednak zliberalizowane rynki energetyczne nie mogą zagwarantować stabilności cen, co może zmusić władze państwowe do podjęcia środków, które zmniejszą zagrożenia dla inwestorów. Elektrownie jądrowe charakteryzują się wysokimi kosztami budowy, natomiast koszty eksploatacyjne są mniejsze niż w przypadku innych źródeł wytwarzania energii. Ponadto inne cechy charakterystyczne dla tego sektora wpływają na koszty oraz narażenie inwestorów na ryzyko, na przykład wielkość elektrowni lub stworzenie jednolitego parku.

Energia jądrowa przyczynia się do emisji bardzo niewielkich ilości CO2, przez co staje się interesującym rozwiązaniem w walce ze zmianami klimatycznymi. Obecnie sektor ten jest największym w Europie źródłem energii o niskiej emisji CO2.

Zarządzanie ryzykiem związanym z energią jądrową

Odbiór sektora przez opinię publiczną ma zasadnicze znaczenie, jeśli chodzi o dostępność i przyszłość wytwarzania energii jądrowej. Oznacza to zapewnienie obywatelom dostępu do wiarygodnych informacji oraz możliwości uczestniczenia w przejrzystym procesie decyzyjnym. UE jest już bardzo zaangażowana w zarządzanie ryzykiem związanym z energią jądrową, przewiduje również wzmocnienie swoich działań.

UE podejmuje również działania w celu zapewnienia bezpieczeństwa jądrowego: czuwa nad stosowaniem konwencji międzynarodowych w tym zakresie i wnosi wkład finansowy w ulepszanie bezpieczeństwa jądrowego, zarówno wewnątrz UE, w szczególności w związku z poszerzeniem granic w roku 2004 i 2007, jaki i w krajach trzecich.

Jeśli chodzi o odpady radioaktywne, większa ich część to odpady niskoaktywne szybko rozkładające się. Prawie wszystkie państwa posiadające obiekty jądrowe wdrożyły strategie przemysłowe dla tych odpadów. Usuwanie odpadów wysokoaktywnych i długo rozkładających się jest zdeterminowane zwłaszcza przez czynniki społeczne, w szczególności wybór miejsc składowania ostatecznego i zaakceptowanie wyboru przez mieszkańców. Badania kładą nacisk na techniki zmniejszania objętości i żywotności odpadów radioaktywnych lub elementów długo rozkładających się.

Usuwanie obiektów jest złożoną i kosztowną operacją, która do 2025 r. będzie dotyczyć około jednej trzeciej elektrowni jądrowych aktualnie czynnych. Niezbędnym jest zatem dysponowanie wystarczającymi zasobami finansowymi, które być może wymagają utworzenia odrębnych funduszy. Komisja podkreśla, że producenci powinni ponosić rzeczywisty koszt likwidacji obiektów.

W zakresie ochrony przed promieniowaniem, Komisja stwierdza, że narażenie pracowników w przemyśle jądrowym oraz odpady radioaktywne pochodzące z przemysłu jądrowego znacznie się zmniejszyły. Natomiast można jeszcze zmniejszyć zagrożenia związane z obszarem medycznym i naturalnymi źródłami promieniowania. Odnotowano znaczny postęp, jeśli chodzi o przygotowanie na sytuacje kryzysowe, wymianę informacji, kontrolę żywności oraz zapobieganie utracie lub sprzeniewierzeniom zasobów radioaktywnych.

Działania europejskie w zakresie energii jądrowej

Traktat Euratom stanowi podstawę prawną ram ustawowych, ustalając zobowiązania i szerokie kompetencje w zakresie energii jądrowej, zwłaszcza w zakresie badań i kontroli bezpieczeństwa oraz samego bezpieczeństwa jądrowego.

Komisja przyjęła wiele projektów w zakresie bezpieczeństwa jądrowego w celu ujednolicenia prac organów krajowych.

Jednocześnie uruchomiono europejski program ochrony infrastruktury krytycznej.

Badania europejskie są istotnym elementem w dziedzinie energii jądrowej. Prowadzone są obecnie na podstawie 7. Programu Ramowego Euratom, przede wszystkim poprzez utworzenie platform technologicznych oraz kładąc nacisk na badania nad rozszczepieniem jądra atomowego i innowacyjne technologie.

Komisja planuje przeprowadzenie w przyszłości dyskusji dotyczących między innymi: uznawania wspólnych poziomów odniesienia, powołania Grupy Wysokiego Szczebla ds. Bezpieczeństwa i Gospodarowania Odpadami Radioaktywnymi, ujednolicania polityki w sprawie funduszy likwidacyjnych, a także opracowywania jednolitego systemu odpowiedzialności oraz mechanizmów finansowych na wypadek szkód wywołanych awarią elektrowni jądrowej.

Kontekst

Opracowanie ramowego programu energetyki jądrowej stanowi obowiązek wynikający z art. 40 Traktatu Euratom.

Niniejszy ramowy program energetyki jądrowej został na początku 2007 r. przedstawiony do ponownej analizy kwestii polityki europejskiej w zakresie energii (pakiet energetyczny). Wersja końcowa programu przyjęta w 2007 r. uwzględnia opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, do którego zgłoszono wersję wstępną, kilka uwag Parlamentu Europejskiego, a także informacje dodatkowe dostarczone przez państwa członkowskie w załączniku 2.

AKTY POWIĄZANE

Decyzja 2007/530/Euratom z dnia 17 lipca 2007 r. dotycząca powołania Europejskiej Grupy Wysokiego Szczebla ds. Bezpieczeństwa Jądrowego i Gospodarowania Odpadami [Dz.U. L 1995 z 27.7.2007]. Powołanie Grupy Wysokiego Szczebla było wynikiem przedstawienia przez Komisję, w styczniu 2007 r. programu ramowego w zakresie energetyki jądrowej. Grupa zobowiązana jest do stopniowego wypracowywania porozumienia i docelowego opracowania dodatkowych przepisów europejskich w dziedzinie bezpieczeństwa jądrowego i gospodarowania odpadami.

Komunikat Komisji z dnia 10 stycznia 2007 r. – Ramowy program energetyki jądrowej przedstawiony zgodnie z art. 40 Traktatu Euratom do zaopiniowania Europejskiemu Komitetowi Ekonomiczno-Społecznemu [COM(2006) 844 wersja ostateczna – Dz.U. C 138 z 22.6.2007].

Ostatnia aktualizacja: 07.04.2008