Ma ono na celu ochronę zdrowia ludzkiego i środowiska w Unii Europejskiej (UE) przez wyeliminowanie lub ograniczenie produkcji i stosowania trwałych zanieczyszczeń organicznych (TZO) zdefiniowanych w Konwencji sztokholmskiej w sprawie trwałych zanieczyszczeń organicznych lub w Protokole do konwencji z 1979 r. w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości dotyczącym trwałych zanieczyszczeń organicznych.
W założeniu ma ona zminimalizować lub, jeżeli jest to możliwe, wyeliminować uwolnienia takich substancji. Ponadto ustanowiono w niej przepisy dotyczące odpadów zawierających takie substancje lub nimi zanieczyszczonych. W rozporządzeniu w sposób szczególny uwzględniono zasadę ostrożności.
Było ono kilkakrotnie zmieniane, przy czym ostatnie zmiany zostały wprowadzone rozporządzeniem (UE) 2022/2400, aktualizującym załączniki IV i V do rozporządzenia.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

TZO to niebezpieczne substancje chemiczne, które mogą być przenoszone ponad granicami międzynarodowymi i które często znajdywane są daleko od ich źródła. Pozostają one na stałe w środowisku, ulegają biokumulacji*, a w związku z tym stanowią zagrożenie dla zdrowia ludzkiego i środowiska.

Kontrola produkcji, wprowadzania do obrotu* i stosowania

Produkcja, wprowadzanie do obrotu i stosowanie TZO wymienionych w załączniku I, czy to w postaci samoistnej, czy też w mieszaninach lub w wyrobach*, jest zakazane, chyba że zastosowanie mają szczególne wyłączenia określone w załączniku. Załącznik I był wielokrotnie zmieniany w drodze aktów delegowanych przyjętych przez Komisję Europejską. Produkcja, wprowadzanie do obrotu i stosowanie TZO wymienionych w załączniku II jest ograniczone do zastosowań, w których bezpieczne, skuteczne i przystępne kosztowo alternatywy nie są dostępne w danym państwie członkowskim UE.
Państwa członkowskie i Komisja przyjmują stosowne środki (na przykład wykazy) w celu kontroli istniejących substancji i zapobieżenia produkcji, wprowadzaniu do obrotu i stosowaniu nowych substancji wykazujących cechy TZO.
Państwa członkowskie mogą przekazywać Komisji wnioski o umieszczenie danej substancji w wykazie. Komisja, wspierana przez Europejską Agencję Chemikaliów (ECHA), podejmuje decyzję o zgłoszeniu wniosków dotyczących uwzględnienia w wykazie dodatkowych substancji. ECHA zapewnia pomoc techniczną i naukową oraz wkład w procesy opisane w rozporządzeniu.

Wyłączenia

Wyłączenia z tych środków kontroli są dopuszczalne w odniesieniu do substancji wykorzystywanych w badaniach laboratoryjnych lub jako substancje odniesienia, a także do substancji obecnych jako niezamierzone zanieczyszczenia śladowe w mieszaninach lub wyrobach.
Wyłączenia mają też zastosowanie do wyrobów zawierających TZO, które zostały wyprodukowane przed rozpoczęciem stosowania rozporządzenia. Zastosowanie wyłączeń jest wówczas uzależnione od podjęcia określonych środków ostrożności i spełnienia konkretnych warunków, w tym dopełnienia obowiązku przekazania zgłoszenia Komisji i Sekretariatowi Konwencji sztokholmskiej.

Redukcja, minimalizacja i eliminacja uwalniania

Państwa członkowskie:

prowadzą spisy substancji wymienionych w załączniku III uwalnianych do powietrza, gleby i wody;
przedstawiają swoje plany działań w odniesieniu do środków mających na celu identyfikację, oznaczanie i minimalizację uwolnień substancji, które to plany dotyczą także stosowania zastępczych lub zmodyfikowanych substancji;
przy budowie lub modyfikacji zakładów biorą pod uwagę w pierwszym rzędzie alternatywne procesy, które nie powodują powstawania ani uwalniania TZO.

Odpady

Producenci i posiadacze odpadów dopilnowują, aby — w miarę możliwości — odpady nie zostały zanieczyszczone substancjami wymienionymi w załączniku IV.
W większości przypadków zanieczyszczone odpady podlegają unieszkodliwieniu lub odzyskaniu* w celu zapewnienia zniszczenia lub przekształcenia zawartości TZO.
Państwa członkowskie zapewniają możliwość śledzenia wytwarzania, zbierania, przewozu, składowania i obróbki zanieczyszczonych odpadów, a ponadto dopilnowują, aby operacje te były wykonywane w warunkach pozwalających na ochronę środowiska i zdrowia ludzkiego.
Rozporządzenie zmieniające (UE) 2022/2400 aktualizuje załączniki IV i V, które określają, w jaki sposób przetwarzane są odpady zawierające TZO, a w szczególności, czy mogą one zostać poddane recyklingowi, czy powinny zostać zniszczone, czy też nieodwracalnie przekształcone. W załącznikach IV i V, z późniejszymi zmianami, uwzględniono pentachlorofenol, który został w sposób niezamierzony pominięty w chwili uchylenia i przekształcenia rozporządzenia (WE) nr 850/2004.
Na mocy rozporządzenia zmieniającego do załącznika IV dodano kolejne substancje oraz uaktualniono dopuszczalne wartości stężeń niektórych substancji wymienionych w załącznikach IV i V:
- kwas perfluorooktanowy oraz jego sole i związki pochodne — stosowane w wodoodpornych wyrobach włókienniczych i piankach gaśniczych;
- etery polibromodifenylowe — środki zmniejszające palność występujące w tworzywach sztucznych i wyrobach włókienniczych stosowanych w sprzęcie elektrycznym i elektronicznym, pojazdach i meblach;
- heksabromocyklododekan — środek zmniejszający palność występujący w niektórych odpadach z tworzyw sztucznych i wyrobów włókienniczych, w szczególności w izolacji polistyrenowej;
- krótkołańcuchowe chlorowane parafiny — środki zmniejszające palność występujące w niektórych odpadach z gumy i tworzyw sztucznych;
- polichlorowane dibenzo-p-dioksyny i dibenzofurany — substancje obecne jako zanieczyszczenia w niektórych popiołach i innych odpadach przemysłowych;
- dioksynopodobne polichlorowane bifenyle — mogą być obecne jako zanieczyszczenia w niektórych popiołach i olejach przemysłowych;
- kwas perfluoroheksanosulfonowy oraz jego sole i związki pochodne — występują w wyrobach włókienniczych, naczyniach kuchennych z nieprzywierającą powłoką i piankach gaśniczych;
- dikofol — pestycyd, wcześniej stosowany w rolnictwie.

Planowanie, monitorowanie i sprawozdawczość

Państwa członkowskie dają społeczeństwu możliwość uczestnictwa w procesie przygotowywania ich planów wdrażania, które są udostępniane publicznie i przekazywane Komisji oraz ECHA. W ramach tej procedury wymieniane są, w stosownych przypadkach, informacje o środkach podjętych na poziomie krajowym w celu identyfikacji i oceny terenów zanieczyszczonych TZO. Również Komisja utrzymuje plan wdrażania dla UE, który jest poddawany przeglądowi i odpowiednio uaktualniany w stosownych przypadkach.
Należy ustanowić mechanizm monitorowania, który pozwala na gromadzenie porównywalnych danych uzyskanych z monitorowania obecności w środowisku substancji wymienionych w części A załącznika III do rozporządzenia. Państwa członkowskie przekazują także informacje o stosowaniu rozporządzenia.
Komisja jest uprawniona do przyjmowania aktów delegowanych w celu wprowadzenia zmian w wykazach substancji zawartych w załącznikach I, II i III do rozporządzenia, a także w celu dostosowania ich do zmian w wykazie substancji zawartym w załącznikach do Konwencji sztokholmskiej lub do protokołu z 1979 r.

OD KIEDY ROZPORZĄDZENIE MA ZASTOSOWANIE?

Rozporządzenie (UE) 2019/1021 ma zastosowanie od 15 lipca 2019 r.
Rozporządzenie zmieniające (UE) 2022/2400 ma zastosowanie od 10 czerwca 2023 r.

KONTEKST

Więcej informacji:

Odpady zawierające TZO (Komisja Europejska).

KLUCZOWE POJĘCIA

Biokumulacja. Zdolność do gromadzenia się w organizmach żywych.

Wprowadzenie do obrotu. Odpłatne lub nieodpłatne dostarczenie lub udostępnienie stronie trzeciej. Za wprowadzenie do obrotu uznaje się również import.

Wyrób. Przedmiot, który podczas produkcji otrzymuje określony kształt, powierzchnię, konstrukcję lub wygląd zewnętrzny, co decyduje o jego funkcji w stopniu większym niż jego skład chemiczny.

Odzysk odpadów. Zgodnie z definicją zawartą w dyrektywie ramowej w sprawie odpadów jest to jakikolwiek proces, którego głównym wynikiem jest to, aby odpady służyły użytecznemu zastosowaniu, poprzez zastąpienie innych materiałów, które w przeciwnym wypadku zostałyby użyte do spełnienia danej funkcji, lub w wyniku którego odpady są przygotowywane do spełnienia takiej funkcji w danym zakładzie lub w szerszej gospodarce.

GŁÓWNY DOKUMENT

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1021 z dnia 20 czerwca 2019 r. dotyczące trwałych zanieczyszczeń organicznych (wersja przekształcona) (Dz.U. L 169 z 25.6.2019, s. 45–77).

Kolejne zmiany rozporządzenia (UE) 2019/1021 zostały włączone do tekstu pierwotnego. Tekst skonsolidowany ma jedynie wartość dokumentacyjną.

DOKUMENTY POWIĄZANE

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2400 z dnia 23 listopada 2022 r. zmieniające załączniki IV i V do rozporządzenia (UE) 2019/1021 dotyczącego trwałych zanieczyszczeń organicznych (Dz.U. L 317 z 9.12.2022, s. 24–31).

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylająca niektóre dyrektywy (Dz.U. L 312 z 22.11.2008, s. 3–30).

Zobacz tekst skonsolidowany.

Rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH), utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniające dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak również dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE (Dz.U. L 396 z 30.12.2006, s. 1–849). Tekst opublikowany ponownie w sprostowaniu (Dz.U. L 136 z 29.5.2007, s. 3–280).

Zobacz tekst skonsolidowany.

Komunikat Komisji dotyczący stosowania zasady ostrożności (COM(2000) 1 final z 2.2.2000).

Protokół do Konwencji z 1979 roku w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości dotyczący trwałych zanieczyszczeń organicznych (POP) (Dz.U. L 81 z 19.3.2004, s. 37–71).

Ostatnia aktualizacja: 24.04.2023

Top