Wspólne planowanie badań naukowych

Wyzwania społeczne związane ze zmianami klimatu, zdrowiem lub energią przekraczają granice państw członkowskich Unii Europejskiej (UE). Prowadzenie badań naukowych w Europie jest w znacznym stopniu uzależnione od badań prowadzonych na poziomie krajowym. W celu wzmocnienia wpływu tych badań państwa członkowskie muszą zapewnić właściwą koordynację wkładanych wysiłków i równomierny rozkład zasobów. W niniejszym komunikacie Komisja Europejska proponuje państwom członkowskim przyjęcie nowego podejścia zwanego „wspólnym planowaniem” w celu zwiększenia efektywności badań europejskich, które pozostają wciąż rozproszone.

AKT

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów z dnia 15 lipca 2008 r. – Wspólne planowanie badań naukowych: współpraca na rzecz skuteczniejszego sprostania wspólnym wyzwaniom [COM(2008) 468 wersja ostateczna – nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym].

STRESZCZENIE

Badania naukowe wymagają nowego podejścia w zakresie współpracy między państwami członkowskimi, aby zmierzyć się z największymi wyzwaniami społecznymi w Europie, jakimi są bezpieczeństwo żywności, zdrowie, zrównoważony rozwój, bezpieczeństwo dostaw energii itp., które nie ograniczają się do granic krajowych.

Do 85% środków publicznych przyznawanych na badania w Europie jest kierowane na krajowe badania naukowe. Nie trzeba przekonywać o przydatności programów krajowych, które przynoszą odpowiedzi na krajowe potrzeby i priorytety. Jednakże państwa członkowskie mogłyby połączyć swoje wysiłki dla poprawy wpływu inwestycji krajowych w niektórych strategicznych dziedzinach. Pomogłoby to uniknąć finansowania programów badawczych powielanych w wielu państwach członkowskich oraz złagodzić brak środków.

Wspólne planowanie

Celem wspólnego planowania jest wspieranie transgranicznej współpracy, koordynacji i integracji programów badawczych państw członkowskich, które są finansowane ze środków publicznych, w ograniczonej liczbie dziedzin. Ma ono także pomóc Europie w wypracowaniu rozwiązań dla wyzwań społecznych przy jak najlepszym wykorzystaniu budżetów krajowych przeznaczonych na badania.

Wspólne planowanie polega na określeniu wspólnej wizji głównych wyzwań społeczno-gospodarczych oraz środowiskowych w kierunku opracowania i wdrożenia wspólnych perspektyw i programów badań strategicznych. Państwa członkowskie mogą w tym celu koordynować istniejące programy krajowe lub utworzyć nowe. W praktyce polega to na połączeniu zasobów, doborze odpowiednich instrumentów, wdrożeniu, nadzorowaniu oraz ocenie wspólnych postępów. Uczestnictwo państw członkowskich opiera się na zasadach dobrowolnego udziału. Mogą one dobrowolnie uczestniczyć w planowaniu lub odmówić swojego zaangażowania.

Wspólne planowanie stwarza szereg korzyści dla stron biorących w nim udział. Umożliwia państwom uczestniczącym przede wszystkim otrzymanie wspólnej odpowiedzi na wspólne wyzwania, rozszerzenie programów badawczych w całej Europie oraz ograniczenie marnowania środków przy jednoczesnym wspieraniu dążenia do doskonałości naukowej. Planowanie przyczynia się również do rozwijania współpracy dzięki podziałowi wiedzy rozproszonej w różnych krajach europejskich oraz do zredukowania kosztów zarządzania z racji lepszej przejrzystości programów.

Realizacja

Komunikat podkreśla znaczenie trzech podstawowych etapów, które stanowią cykl życia programów badawczych:

• opracowanie wspólnych perspektyw,
• przyjęcie programu badań strategicznych, zawierającego konkretne, wymierne, osiągalne, realistyczne cele i ustalającego ramy czasowe ich realizacji (cele SMART),
• realizacja programu badań strategicznych z wykorzystaniem krajowych instrumentów badawczych (krajowe i regionalne programy badań, międzyrządowe organizacje badawcze i programy współpracy, infrastruktura badawcza, programy na rzecz mobilności itp.). Finansowanie oraz instrumenty Unii Europejskiej mogą być wykorzystywane za pomocą 7. programu ramowego.

Wybór szczególnych dziedzin

Wybrane dziedziny muszą odpowiadać następującym kryteriom:

• współgrać z wyzwaniami społeczno-gospodarczymi lub środowiskowymi na szczeblu europejskim lub światowym,
• być finansowane ze środków publicznych,
• wnieść wartość dodaną do prac badawczych, których wymiar przekracza indywidualne możliwości państwa członkowskiego,
• umożliwić określenie przejrzystych i realnych celów.

Ponadto wspólne planowanie powinno przyczynić się do ograniczenia kosztów związanych z rozproszeniem i podwójnym finansowaniem tych samych badań w celu poprawy wydajności programów badawczych i efektywności źródeł publicznych. Wspólne planowanie powinno również łączyć inicjatywy publiczne w wybranej dziedzinie i wykorzystywać całkowicie wsparcie uczestniczących państw członkowskich.

Również Komisja wnosi swój wkład w realizację wspólnego planowania. Kontrola i monitorowanie postępów zostają powierzone Radzie Unii Europejskiej, która ma możliwość dobrania środków w celu ułatwienia realizacji inicjatyw wspólnego programowania.

Kontekst

Komunikat stanowi jedną z pięciu inicjatyw strategicznych, których realizację Komisja zaplanowała w 2008 r. w następstwie ogłoszenia zielonej księgi pt. „Europejska Przestrzeń Badawcza: nowe perspektywy”. Komunikat odnosi się szczególnie do wymiaru „optymalizacji programów i celów naukowo-badawczych” i stanowi kolejny krok ku tworzeniu społeczeństwa opartego na wiedzy, przyczyniając się również do realizacji celów strategii lizbońskiej.

Ostatnia aktualizacja: 22.09.2008