Prawa ofiar przestępstw (wniosek)

Komisja wnosi o ustanowienie minimalnych norm mających zastosowanie do ofiar przestępstw. Celem wniosku jest zapewnienie uwzględniania w Unii Europejskiej (UE) szczególnych potrzeb ofiar w trakcie postępowania karnego, niezależnie od rodzaju przestępstwa czy okoliczności jego popełnienia.

WNIOSEK

Wniosek dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającej normy minimalne w zakresie praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw [KOM(2011) 275 wersja ostateczna – nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym].

STRESZCZENIE

Komisja przedstawia wniosek dyrektywy mającej na celu zapewnienie ofiarom * przestępstw równego poziomu ochrony, wsparcia i dostępu do wymiaru sprawiedliwości we wszystkich państwach Unii Europejskiej (UE). Zastąpi ona decyzję ramową 2001/220/WSiSW w sprawie pozycji ofiar w postępowaniu karnym i stanowi część ogółu środków mających na celu wzmocnienie praw ofiar.

Na mocy dyrektywy status ofiary przyznany będzie nie tylko osobom, które doznały krzywdy w wyniku przestępstwa, ale również niektórym członkom ich rodzin *, jeżeli na skutek przestępstwa osoba taka zmarła.

Informowanie i wspieranie ofiar

Aby ofiary mogły w pełni korzystać z przysługujących im praw, muszą otrzymywać dostateczne informacje w zrozumiałej formie i mieć dostęp do usług polegających na dostarczaniu wsparcia psychologicznego oraz praktycznej pomocy. Celem wniosku jest zagwarantowanie ofiarom:

• prawa do otrzymywania informacji od momentu pierwszego kontaktu z właściwym organem, zwłaszcza informacji dotyczących składania zawiadomienia o przestępstwie, szczegółów dotyczących procedury oraz, jeżeli jest to konieczne, otrzymania ochrony,
• prawa do otrzymania informacji o sprawie, zwłaszcza o zakończeniu dochodzenia lub jego kontynuacji, dacie i miejscu rozprawy i, z zachowaniem szczególnych warunków, zwolnieniu osoby ściganej,
• prawa do rozumienia i bycia zrozumianym,
• prawa do tłumaczenia ustnego i pisemnego: jeżeli ofiara nie włada językiem danego postępowania karnego, musi mieć możliwość skorzystania z bezpłatnego tłumaczenia ustnego i otrzymania tłumaczenia pisemnego złożonego zawiadomienia o przestępstwie, wszelkiej decyzji o zakończeniu postępowania karnego oraz informacji o przysługujących jej prawach,
• prawa do korzystania z usług polegających na wspieraniu ofiar: usługi te muszą być bezpłatne i dostępne dla członków rodzin ofiary oraz zapewniać wsparcie emocjonalne i psychologiczne, jak również pomoc praktyczną w zakresie m.in. kwestii finansowych i roli ofiary w postępowaniu.

Udział ofiar w postępowaniu karnym

Ponieważ ofiary mają słuszny interes, w tym aby sprawiedliwości stało się zadość, należy im zapewnić możliwość uczestniczenia w postępowaniu karnym, które ich dotyczy. W tym celu we wniosku Komisji ustanowiono pewną liczbę praw, które muszą być zagwarantowane:

• prawo do otrzymania potwierdzenia złożenia zawiadomienia,
• prawo do bycia wysłuchanym w trakcie postępowania,
• prawo do wystąpienia o kontrolę decyzji o odmowie ścigania,
• prawo do gwarancji w kontekście mediacji oraz innych usług sprawiedliwości naprawczej; celem jest ochrona ofiar przed zastraszaniem lub dalszą wiktymizacją w trakcie postępowania. Usługi te są stosowane wyłącznie za dobrowolną zgodą ofiary i po dostarczeniu jej odpowiednich informacji. Zgodę można w każdej chwili wycofać,
• prawo do pomocy prawnej i zwrotu wydatków ofiarom uczestniczącym w postępowaniu karnym,
• prawo do zwrotu własności zajętej w trakcie postępowania karnego,
• prawo do decyzji w sprawie odszkodowania od sprawcy w toku postępowania karnego,
• prawo ofiar mających miejsce zamieszkania w innym państwie UE: trudności z tego wynikające muszą zostać zminimalizowane, w szczególności poprzez odebranie oświadczenia od ofiary bezpośrednio po złożeniu zawiadomienia o przestępstwie i, dla potrzeb wysłuchania ofiar, korzystanie w możliwie największym stopniu z wideokonferencji oraz konferencji telefonicznych. Ofiara musi mieć możliwość złożenia zawiadomienia o przestępstwie w jej kraju zamieszkania, jeżeli nie może tego uczynić w państwie członkowskim, w którym przestępstwo zostało popełnione. Takie zawiadomienie zostaje przekazane właściwemu państwu.

Ochrona ofiar i uznanie szczególnego narażenia

Komisja wnioskuje o zapewnienie dostępności środków służących ochronie bezpieczeństwa ofiar oraz członków ich rodzin przed odwetem lub zastraszeniem ze strony sprawcy. Obowiązkiem organów jest zagwarantowanie unikania kontaktów ze sprawcą, szczególnie w budynkach, w których prowadzone jest postępowanie.

W trakcie dochodzenia ofiary przesłuchiwane będą szybko, a liczba niepotrzebnych kontaktów z organami prowadzącymi dochodzenie będzie ograniczona. Ofiarom mogą towarzyszyć ich przedstawiciele prawni lub wybrana osoba. Prywatność ofiar i ich rodzin musi zostać objęta ochroną.

We wniosku uznano, że niektóre osoby są szczególnie narażone na dalszą wiktymizację w trakcie postępowania. Po dokonaniu oceny indywidualnych potrzeb szczególnie narażonym ofiarom zapewnione są dodatkowe prawa i usługi. Zgodnie z wnioskiem za szczególnie narażone ofiary uznaje się dzieci, osoby niepełnosprawne, ofiary przemocy seksualnej czy handlu ludźmi.

W celu lepszego zaspokajania potrzeb ofiar konieczne jest, aby specjaliści w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości, funkcjonariusze policji i osoby udzielające wsparcia ofiarom zostali odpowiednio przeszkoleni.

AKTY POWIĄZANE

Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wzajemnego uznawania środków ochrony w sprawach cywilnych [COM(2011) 276 wersja ostateczna – nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym].

Proponowane rozporządzenie ma na celu ułatwienie uznawania w państwach UE środków ochrony wydanych w jednym z państw członkowskich, za pomocą ustandaryzowanego, wielojęzycznego zaświadczenia i bez dodatkowych formalności.

Procedura współdecyzji (2011/0130/COD)

Komunikat Komisji z dnia 18 maja 2010 r. do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów zatytułowany „Wzmacnianie praw ofiar w UE” [COM(2011) 274 wersja ostateczna – nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym].

Ostatnia aktualizacja: 11.07.2011