Polityka społeczna

WPROWADZENIE

Traktat lizboński podkreśla wymiar społeczny Unii Europejskiej (UE). Nadaje szczególnego znaczenia wartościom społecznym Unii zawartym w traktatach założycielskich i ujmuje nowe cele w sprawach społecznych.

Natomiast same kompetencje UE w tym zakresie nie uległy dużym zmianom. Traktat lizboński dokonał kilku zmian, ale opracowanie i wdrożenie polityki społecznej pozostaje głównie w gestii państw członkowskich.

UZNANIE ZASAD I PRAW SPOŁECZNYCH

Pełne uznanie celów społecznych w traktatach założycielskich nie ma tylko znaczenia symbolicznego. Sprawia także, że cele społeczne są lepiej zintegrowane na poziomie opracowania i wdrożenia polityki europejskiej w ujęciu ogólnym.

Poza tym traktat lizboński zmienia trzy artykuły traktatów założycielskich, w których precyzuje i wzmacnia cele społeczne UE:

• artykuł 3 Traktatu o UE wymienia pełne zatrudnienie, postęp społeczny, walkę z wykluczeniem społecznym i ochronę socjalną wśród celów Unii,
• artykuł 9 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej wyraźnie stwierdza, że wysoki poziom zatrudnienia, odpowiednia ochrona socjalna i zwalczanie wykluczenia społecznego muszą być uwzględniane przy opracowywaniu i wprowadzaniu polityk i działań UE,
• artykuł 152 Traktatu o funkcjonowaniu UE utwierdza znaczenie partnerów społecznych w UE; ponadto stwierdza, że trójstronny szczyt do spraw wzrostu i zatrudnienia, składający się z przedstawicieli Rady, Komisji i partnerów społecznych, ma znaczący udział w budowaniu dialogu społecznego.

Traktat lizboński uznaje ponadto wartość prawną Karty praw podstawowych UE. Karta praw ma charakter wiążący i może być przywoływana przed sądem. Takie uznanie stanowi postęp w sprawach socjalnych, ponieważ Karta gwarantuje prawa socjalne osobom mieszkającym na terytorium UE:

• prawo do informacji oraz konsultacji pracowniczej w przedsiębiorstwach (art. 27 Karty),
• prawo do negocjacji oraz prawo do strajku (art. 28 Karty),
• prawo dostępu do pośrednictwa pracy (art. 29 Karty),
• ochrona w przypadku nieuzasadnionego zwolnienia z pracy (art. 30 Karty),
• prawo do należytych i sprawiedliwych warunków pracy (art. 31 Karty),
• zakaz pracy dzieci i ochrona młodych w miejscu pracy (art. 32 Karty),
• godzenie życia rodzinnego i zawodowego (art. 33 Karty),
• zabezpieczenie społeczne (art. 34 Karty),
• ochrona zdrowia (art. 35 Karty).

WDRAŻANIE POLITYKI SPOŁECZNEJ NA POZIOMIE EUROPEJSKIM

Polityka społeczna zaliczana jest do kompetencji dzielonych między UE i państwa członkowskie. Jednakże polityki społeczne są skuteczniej realizowane na poziomie państw członkowskich niż europejskim. Dlatego zgodnie z zasadą pomocniczości rola UE ogranicza się w tym zakresie do wspierania i uzupełniania działań państw członkowskich.

Traktat lizboński zachowuje taki schemat podziału kompetencji. Poza tym utrzymuje zasadę przyjmowania tekstów zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą dla większości kroków podejmowanych w dziedzinie polityki społecznej.

Natomiast dla niektórych środków głosowanie jednomyślne w Radzie po konsultacji z Parlamentem jest zachowane, a traktat lizboński powtórzył specjalną klauzulę pomostową zaproponowaną przez traktat z Nicei (art. 153 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej). Przypomnijmy, że klauzula przejściowa pozwala Radzie podjąć jednogłośnie decyzję o zastosowaniu zwykłej procedury ustawodawczej w następujących dziedzinach:

• ochrony pracowników w przypadku wypowiedzenia umowy o pracę,
• reprezentacji i obrony zbiorowej pracowników i pracodawców,
• warunków zatrudnienia obywateli państw trzecich legalnie przebywających na terytorium Unii.

Wreszcie traktat lizboński wprowadza dwa nowe rozwiązania:

• głosowanie większością kwalifikowaną jest rozciągnięte na środki dotyczące świadczeń socjalnych dla pracowników migrujących (art. 48 Traktatu o funkcjonowaniu UE),
• Otwarta metoda koordynacji została zinstytucjonalizowana wraz z uznaniem, że Komisja może podejmować inicjatywy zachęcające do kooperacji między państwami członkowskimi w kwestiach socjalnych oraz ułatwiające koordynację ich działań. Inicjatywy te mogą przybierać postać badań lub opinii w celu ustalenia wytycznych i wskazówek oraz zorganizowania wymiany najlepszych praktyk z okresową oceną (art. 156 Traktatu o funkcjonowaniu UE).

Ostatnia aktualizacja: 14.04.2010