Ma ono na celu ochronę budżetu Unii Europejskiej (UE) oraz środków pochodzących z NextGenerationEU w przypadku naruszeń zasady państwa prawnego* przez państwo UE, które negatywnie wpływają na należyte zarządzanie finansami w ramach budżetu UE lub na ochronę interesów finansowych UE.
Zgodnie z rozporządzeniem wypłata środków z budżetu UE może zostać wstrzymana, ograniczona, zakończona lub zawieszona. Możliwe jest również wprowadzenie zakazu zaciągania nowych zobowiązań.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Naruszenia zasad państwa prawnego

Na potrzeby rozporządzenia na naruszenie zasad państwa prawnego może wskazywać:

zagrożenie niezawisłości sądownictwa;
niezapobieganie arbitralnym lub bezprawnym decyzjom organów publicznych, w tym organów ścigania, nieskorygowanie takich decyzji lub nienakładanie za nie kar, wstrzymywanie zasobów finansowych i ludzkich wpływające na prawidłowe funkcjonowanie tych organów lub niezapewnienie sytuacji braku konfliktu interesów;
ograniczanie dostępności i skuteczności środków prawnych, w tym przez restrykcyjne przepisy proceduralne oraz niewykonywanie wyroków lub ograniczanie skutecznego prowadzenia postępowań przygotowawczych w przypadku naruszeń prawa, wnoszenia i popierania oskarżeń w związku z takimi naruszeniami lub nakładania w związku z nimi kar.

Warunki przyjmowania środków

Odpowiednie środki przyjmuje się w przypadku stwierdzenia, że naruszenia zasad państwa prawnego w państwie UE wpływają lub stwarzają poważne ryzyko wpływu – w sposób wystarczająco bezpośredni – na należyte zarządzanie finansami w ramach budżetu UE lub na ochronę interesów finansowych UE. Powyższe odnosi się również do środków przyznanych za pośrednictwem narzędzia służącego odbudowie gospodarki na podstawie rozporządzenia (UE) 2020/2094 (zob. streszczenie), które ma na celu wsparcie odbudowy w następstwie kryzysu związanego z COVID-19.

Potencjalne naruszenia muszą dotyczyć co najmniej jednego z następujących elementów:

prawidłowe funkcjonowanie:
- organów wykonujących budżet UE, w tym pożyczki gwarantowane przez ten budżet, w szczególności w związku z postępowaniami o udzielenie zamówienia publicznego lub procedurami przyznawania dotacji,
- organów przeprowadzających kontrolę finansową, monitorowanie oraz audyty, a także skutecznych i przejrzystych systemów zarządzania finansami i rozliczalności,
- służb dochodzeniowo-śledczych i prokuratur w związku ze ściganiem nadużyć finansowych, w tym oszustw podatkowych, korupcji lub innych naruszeń prawa UE związanych z budżetem UE lub z ochroną interesów finansowych UE;
skuteczna kontrola sądowa działań lub zaniechań organów, które wymieniono powyżej, dokonywana przez niezawisłe sądy;
zapobieganie i karanie nadużyć finansowych, w tym oszustw podatkowych, korupcji lub innych naruszeń prawa UE związanych z budżetem UE lub z ochroną interesów finansowych UE oraz nakładanie skutecznych i odstraszających sankcji;
odzyskiwanie nienależnie wypłaconych środków;
współpraca z Europejskim Urzędem ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF-em) oraz, w stosownych przypadkach, z Prokuraturą Europejską (EPPO);
inne sytuacje lub działania organów mających znaczenie dla należytego zarządzania finansami w ramach budżetu UE lub ochrony interesów finansowych UE.

Środki ochrony budżetu UE

Jeżeli spełnione są powyższe warunki, a odbiorcą jest jednostka rządowa, UE może:

zawiesić płatności lub zakończyć obowiązywanie zobowiązania prawnego;
zakazać zaciągania nowych zobowiązań prawnych;
zawiesić wypłatę rat lub zobowiązać do przedterminowej spłaty pożyczek gwarantowanych przez budżet UE;
zawiesić lub zmniejszyć korzyść gospodarczą na mocy instrumentu gwarantowanego przez budżet UE;
zakazać zawierania nowych umów w sprawie pożyczek lub innych instrumentów gwarantowanych przez budżet UE.

W przypadku gdy Komisja Europejska wykonuje budżet UE wspólnie z państwami członkowskimi, UE może:

zawiesić zatwierdzenia programów;
zawiesić lub ograniczyć zobowiązania, w tym w drodze korekt finansowych lub przesunięcia środków do innych programów wydatkowania;
zmniejszyć płatności zaliczkowe;
wstrzymać bieg terminów płatności;
zawiesić płatności.

Podejmowane środki mają być proporcjonalne. Należy je określać w świetle faktycznego lub potencjalnego wpływu naruszeń na należyte zarządzanie finansami w ramach budżetu UE lub na interesy finansowe UE. Uwzględnia się charakter, czas trwania, wagę i zakres naruszeń.

W rozporządzeniu zapewniono, aby przyjmowanie środków nie wpływało na interesy beneficjentów funduszy. O ile w sposób wyraźny nie przewidziano inaczej, przyjmowane środki nie mogą wpływać na obowiązki państw UE, zwłaszcza zaś na ich obowiązek dokonania płatności na rzecz odbiorców końcowych lub beneficjentów. Komisja dokłada wszelkich starań, aby zapewnić przestrzeganie tego obowiązku zgodnie z odpowiednimi przepisami dotyczącymi zarządzania funduszami.

Przyjmowanie i uchylanie środków

Jeżeli Komisja uzna, że spełnione są warunki przyjęcia środków, a dane państwo UE nie zaradziło sytuacji, przedkłada ona Radzie wniosek dotyczący decyzji w sprawie przyjęcia środków. Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną, podejmuje decyzję w sprawie wniosku.

Jeżeli Komisja uzna, że warunki przyjęcia środków przestały być spełniane, przedkłada ona Radzie wniosek dotyczący decyzji o uchyleniu środków.

OD KIEDY ROZPORZĄDZENIE MA ZASTOSOWANIE?

Rozporządzenie ma zastosowanie od 1 stycznia 2021 r.

KLUCZOWE POJĘCIA

Państwo prawne: wartość UE wymieniona w art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej (zob. streszczenie), która oznacza przejrzysty, rozliczalny, demokratyczny i pluralistyczny proces stanowienia prawa; zasadę pewności prawa; zakaz arbitralności w działaniu władz wykonawczych; zasadę skutecznej ochrony sądowej, w tym dostępu do wymiaru sprawiedliwości, zapewnianej przez niezawisłe i bezstronne sądy, również w odniesieniu do praw podstawowych; zasadę podziału władzy; oraz niedyskryminację i równość wobec prawa.

GŁÓWNY DOKUMENT

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2020/2092 z dnia 16 grudnia 2020 r. w sprawie ogólnego systemu warunkowości służącego ochronie budżetu Unii (Dz.U. L 433I z 22.12.2020, s. 1–10)

DOKUMENTY POWIĄZANE

Rozporządzenie Rady (UE) 2020/2094 z dnia 14 grudnia 2020 r. ustanawiające Instrument Unii Europejskiej na rzecz Odbudowy w celu wsparcia odbudowy w następstwie kryzysu związanego z COVID-19 (Dz.U. L 433I z 22.12.2020, s. 23–27)

Rozporządzenie Rady (UE) 2017/1939 z dnia 12 października 2017 r. wdrażające wzmocnioną współpracę w zakresie ustanowienia Prokuratury Europejskiej (Dz.U. L 283 z 31.10.2017, s. 1–71)

Kolejne zmiany rozporządzenia (UE) 2017/1939 zostały włączone do tekstu podstawowego. Tekst skonsolidowany ma jedynie wartość dokumentacyjną.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/1046 z dnia 18 lipca 2018 r. w sprawie zasad finansowych mających zastosowanie do budżetu ogólnego Unii, zmieniające rozporządzenia (UE) nr 1296/2013, (UE) nr 1301/2013, (UE) nr 1303/2013, (UE) nr 1304/2013, (UE) nr 1309/2013, (UE) nr 1316/2013, (UE) nr 223/2014 i (UE) nr 283/2014 oraz decyzję nr 541/2014/UE, a także uchylające rozporządzenie (UE, Euratom) nr 966/2012 (Dz.U. L 193 z 30.7.2018, s. 1–222)

Karta praw podstawowych Unii Europejskiej – Tytuł VI – Wymiar Sprawiedliwości – Artykuł 47 – Prawo do skutecznego środka prawnego i dostępu do bezstronnego sądu (Dz.U. C 202 z 7.6.2016, s. 403)

Wersja skonsolidowana Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej – Część szósta – Postanowienia instytucjonalne i finansowe – Tytuł II – Postanowienia finansowe – Rozdział 4 – Wykonanie budżetu i absolutorium – Artykuł 317 (dawny artykuł 274 TWE) (Dz.U. C 202 z 7.6.2016, s. 186)

Wersja skonsolidowana Traktatu o Unii Europejskiej – Tytuł I – Postanowienia wspólne – Artykuł 2 (Dz.U. C 202 z 7.6.2016, s. 17)

Wersja skonsolidowana Traktatu o Unii Europejskiej – Tytuł I – Postanowienia wspólne – Artykuł 7 (dawny artykuł 7 TUE) (Dz.U. C 202 z 7.6.2016, s. 19–20)

Decyzja Rady 2009/937/UE z dnia 1 grudnia 2009 r. dotycząca przyjęcia regulaminu wewnętrznego Rady (Dz.U. L 325 z 11.12.2009, s. 35)

Zobacz tekst skonsolidowany.

Ostatnia aktualizacja: 04.03.2021

Top