Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom)

 

STRESZCZENIE DOKUMENTU:

Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom)

JAKIE SĄ CELE TRAKTATU?

Jak wynika z brzmienia tytułu II, celem traktatu Euratom jest „wspieranie postępów w dziedzinie energii jądrowej”.

W szczególności ma on na celu w ramach wspólnego rynku energii jądrowej:

• rozwój badań;
• zapewnianie bezpieczeństwa dostaw dla wszystkich krajów UE;
• ustanowienie systemu nadzoru nad pokojowym wykorzystaniem materiałów jądrowych przeznaczonych do użytku cywilnego, zapewniającego wysokie wspólne standardy w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Zakres

Traktat jest ściśle ograniczony do zastosowań cywilnych (niemilitarnych) energii jądrowej.

Struktura traktatu

Tytuł I określa 8 zadań powierzonych Euratomowi, tytuł II opisuje postanowienia szczegółowe:

• wspieranie badań, współpraca w badaniach i rozpowszechnianie wiedzy technicznej – powołano Wspólne Centrum Badawcze;
• stworzenie jednolitych norm bezpieczeństwa mających chronić zdrowie pracowników i ludności oraz zapewnienie ich stosowania;
• ułatwienie inwestycji oraz zapewnienie, w szczególności przez wspieranie wspólnych przedsięwzięć, stworzenia podstawowych instalacji niezbędnych do rozwoju energii jądrowej;
• zapewnienie dzięki wspólnej polityce dostaw, że wszyscy użytkownicy we Wspólnocie (obecnie UE) będą otrzymywać regularne i sprawiedliwe dostawy rud i paliw jądrowych – została utworzona Agencja Dostaw Euratomu;
• nadzór nad odpowiednim (w szczególności niemilitarnym), pokojowym wykorzystaniem materiałów jądrowych – realizacja kontroli bezpieczeństwa przez Euratom jest zapewniana przez wyspecjalizowanych inspektorów, którzy przeprowadzają kontrole fizyczne i księgowe we wszystkich instalacjach jądrowych we Wspólnocie;
• wykonywanie przyznanego jej prawa do własności specjalnych materiałów rozszczepialnych (materiały rozszczepialne składają się z atomów, które mogą być rozbijane przez neutrony w samopodtrzymującej się reakcji łańcuchowej w celu uwolnienia ogromnych ilości energii);
• utworzenie wspólnego rynku specjalistycznych materiałów i sprzętu, swobodny przepływ kapitału do celów inwestycji w sferze energetyki jądrowej oraz swoboda zatrudnienia specjalistów we Wspólnocie;
• nawiązywanie z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi stosunków umożliwiających postęp w pokojowym wykorzystaniu energii jądrowej.

Tytuły III i IV opisują instytucje i postanowienia finansowe:

• Euratom współdzieli z UE organy wykonawcze od wejścia w życie traktatu fuzyjnego (1967). Wcześniej współdzielił on już pewne wspólne instytucje.
• Podział kompetencji przekazanych instytucjom w traktacie ustanawiającym Euratom różni się od podziału kompetencji w organach EWG (obecnie w organach UE działających w ramach UE). W szczególności Parlament ma mniejszą kontrolę nad Euratomem i ma wyłącznie uprawnienia konsultacyjne (bez prawa do współdecyzji).
• Agencja Dostaw Euratomu, specjalny organ Euratomu, ma osobowość prawną, niezależność finansową i znajduje się pod nadzorem Komisji.
• Od czasu wejścia w życie traktatu fuzyjnego Euratom współdzieli także jeden budżet administracyjny z instytucjami UE. Wydatki na badania i rozwój w ramach traktatu Euratom mają jednak odrębny budżet.

Piąty i szósty tytuł są poświęcone postanowieniom ogólnym i postanowieniom dotyczącym okresu początkowego (powołanie instytucji, pierwsze przepisy wykonawcze i przepisy przejściowe).

Ponadto traktat zawiera pięć załączników dotyczących:

• dziedzin badań nad energią jądrową zgodnie z art. 4 traktatu,
• sektorów przemysłowych zgodnie z art. 41 traktatu,
• przyznawania wspólnym przedsiębiorstwom korzyści zgodnie z art. 48 traktatu,
• list towarów i produktów opisanych w rozdziale IX, dotyczących wspólnego rynku jądrowego,
• wstępnego programu badawczo-szkoleniowego przewidzianego w art. 215 traktatu (art. 215 został uchylony w brzmieniu obecnej wersji traktatu).

OD KIEDY TRAKTAT MA ZASTOSOWANIE?

Traktat został podpisany w dniu 25 marca 1957 r., a w życie wszedł w dniu 1 stycznia 1958 r.

KONTEKST

Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EWEA, lepiej znana jako „Euratom”) został podpisany w Rzymie w 1957 r., wraz z Traktatem ustanawiającym Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) przez sześć krajów założycielskich Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS). Traktaty ustanawiające EWG i EWEA są czasami określane jako „traktaty rzymskie”, natomiast „traktat rzymski” oznacza traktat ustanawiający EWG.

W przeciwieństwie do traktatu ustanawiającego EWG w traktacie Euratom nie wprowadzono żadnych istotnych zmian i pozostaje on nadal w mocy. W szczególności Euratom nie został połączony z Unią Europejską, w związku z czym zachowuje odrębną osobowość prawną, chociaż ma tych samych członków.

Obok Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) i Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) traktat Euratom stanowi część prawa pierwotnego UE jako jeden z obowiązujących traktatów.

Więcej informacji:

• Pierwsze traktaty (Parlament Europejski)
• Historia (Rada UE)
• Traktaty UE (Komisja Europejska)
• Przegląd traktatów (EUR-Lex)
• Przegląd polityki w zakresie energii jądrowej (Dyrekcja Generalna ds. Energii).

GŁÓWNY DOKUMENT

Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej z dnia 25 marca 1957 r. – tekst skonsolidowany (Dz.U. C 203 z 7.6.2016, s. 1–112)

DOKUMENTY POWIĄZANE

Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej z dnia 25 marca 1957 r (nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym)

Traktat fuzyjny z dnia 8 kwietnia 1965 r. (Dz.U. 152, 13.7.1967, s. 2–17 (DE, FR, IT, NL))

Traktat z Maastricht z dnia 7 lutego 1992 r. (Dz.U. C 191, 29.7.1992, s. 1–112)

Traktat z Lizbony z dnia 13 grudnia 2007 r. (Dz.U. C 306, 17.12.2007, s. 1–271)

Ostatnia aktualizacja: 25.05.2018