Polityka UE wobec regionu Arktyki

Nigdzie na świecie zmiany klimatyczne nie są bardziej widoczne niż w regionie Arktyki. Zgodnie z przewidywaniami w ciągu najbliższych 30-40 lat pokrywa lodowa na Oceanie Arktycznym będzie niemal całkowicie zanikać w okresie letnim. UE jest zaangażowana w ochronę środowiska naturalnego i w przeciwdziałanie zmianom klimatu w tym regionie.

AKT

Wspólny komunikat do Parlamentu Europejskiego i Rady - Kształtowanie polityki realizowanej przez Unię Europejską w regionie Arktyki: postępy poczynione od 2008 r. i dalsze działania (JOIN(2012) 19, final z 26.6.2012)

STRESZCZENIE

Nigdzie na świecie zmiany klimatyczne nie są bardziej widoczne niż w regionie Arktyki. Zgodnie z przewidywaniami w ciągu najbliższych 30-40 lat pokrywa lodowa na Oceanie Arktycznym będzie niemal całkowicie zanikać w okresie letnim. UE jest zaangażowana w ochronę środowiska naturalnego i w przeciwdziałanie zmianom klimatu w tym regionie.

JAKI JEST CEL TEGO WSPÓLNEGO KOMUNIKATU?

Wspólny komunikat Komisji i Wysokiego Przedstawiciela Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa przedstawia działania UE w zakresie ochrony środowiska w tym regionie. Opowiada się również za zwiększeniem inwestycji UE w globalny i zrównoważony rozwój.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

W 2008 r. Komisja przyjęła pierwszy komunikat w sprawie regionu arktycznego proponujący politykę Unii Europejskiej wobec Arktyki zmierzającą do osiągnięcia trzech głównych celów:

• ochrona i zachowanie środowiska Arktyki we współpracy z jej mieszkańcami,
• prowadzenie działań na rzecz zrównoważonego wykorzystania zasobów,
• wspieranie współpracy międzynarodowej.

W tym wspólnym komunikacie z 2012 r. dokonano przeglądu wkładu wniesionego przez UE w regionie Arktyki od 2008 r. Przygotowuje on drogę dla przyszłego zaangażowania UE w Arktyce, aby wspólnie odpowiadać na wyzwania związane z ochroną środowiska i zapewniać zrównoważony rozwój.

Region strategiczny

Arktyka jest strefą o rosnącym znaczeniu strategicznym. Zmieniający się krajobraz Arktyki otwiera możliwości rozwoju nowych szlaków transportowych oraz eksploatacji zasobów naturalnych i mineralnych, takich jak ropa czy gaz. Rozciągające się od Europy do Azji przejście północno-wschodnie mogłoby nawet o jedną trzecią skrócić czas, jaki statki towarowe potrzebują na pokonanie dystansu między Oceanem Spokojnym a Oceanem Atlantyckim.

Możliwości te przyniosą wprawdzie korzyści gospodarce regionalnej i światowej, jednak będą się również wiązać z negatywnymi następstwami dla wrażliwego środowiska Arktyki. Z tego względu wspólny komunikat proponuje nową politykę UE wobec Arktyki, która koncentruje się na trzech obszarach.

• 1.

  Wspieranie badań naukowych i odpowiednie zarządzanie wiedzą, aby umożliwić tym samym sprostanie wyzwaniom związanym ze zmieniającym się środowiskiem naturalnym oraz zmianami klimatu w Arktyce: program Horyzont 2020 zakłada zapewnienie szerokiej współpracy z naukowcami specjalizującymi się w zagadnieniach związanych z Arktyką. Zostało również utworzone Europejskie Centrum Informacji o Arktyce w celu zapewniania informacji o roli UE w Arktyce.

• 2.

  Odpowiedzialne działanie i dbanie o to, aby rozwój gospodarczy w Arktyce był oparty na zrównoważonym wykorzystaniu zasobów i wiedzy eksperckiej dotyczącej środowiska naturalnego. Głównym celem jest współpraca z partnerami w regionie Arktyki (w tym z sektorem prywatnym) na rzecz rozwijania przyjaznych dla środowiska technologii obarczonych niskim ryzykiem, które mogą być wykorzystywane przez przemysł wydobywczy i żeglugę. UE rozpatruje również innowacyjne działania gospodarcze, takie jak ekoturystyka*,

• 3.

  Zwiększanie swojego konstruktywnego zaangażowaniai dialogu z państwami regionu Arktyki, ludnością autochtoniczną i innymi partnerami, aby zwiększać świadomość i wspólnie stawiać czoła wyzwaniom.

Wsparcie UE

Od 2008 r. UE przeznaczyła ponad 1,14 mld euro na rozwój gospodarczego, społecznego i środowiskowego potencjału arktycznych regionów UE (Dania, Finlandia i Szwecja). Fundusze strukturalne UE dokonały znacznych inwestycji w rozwój regionu Arktyki w ramach takich inicjatyw, jak podprogram Sápmi, mający na celu wspieranie ludności lapońskiej w rozwoju jej życia kulturowego i gospodarczego.

UE przeznaczyła również około 200 mln euro na międzynarodowe badania naukowe w Arktyce. UE jest również uczestnikiem funduszu wsparcia partnerstwa na rzecz środowiska w ramach wymiaru północnego (NDEP), który udostępnia dotacje na projekty realizowane w arktycznym regionie Morza Barentsa, wnosząc największy wkład do tego funduszu.

Współpraca międzynarodowa

Wyznaczone cele UE obejmują wspieranie międzynarodowych wysiłków w celu walki ze zmianami klimatu poprzez wykorzystanie alternatywnych źródeł energii i badania naukowe.

Kraje Arktyki współpracują na podstawie Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza. Rada Arktyczna wyłania się jako przodujący organ regionalny, w którym są reprezentowane wszystkie państwa Arktyki (Kanada, Dania, Finlandia, Islandia, Norwegia, Rosja, Szwecja, Stany Zjednoczone) oraz ludność autochtoniczna.

KONTEKST

UE jest głównym odbiorcą zasobów (węglowodory i surowce) oraz towarów (takich jak ryby) pochodzących z regionu Arktyki. Jej polityka i prawodawstwo mają zatem istotny wpływ na rządy, przedsiębiorstwa i konsumentów z krajów regionu Arktyki.

Więcej informacji można znaleźć na stronie internetowej Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych poświęconej polityce UE wobec Arktyki.

KLUCZOWE POJĘCIA

* Ekoturystyka: odpowiedzialne podróżowanie do obszarów o walorach przyrodniczych, które przyczynia się do ochrony środowiska naturalnego i poprawia jakość życia lokalnych mieszkańców (definicja Międzynarodowego Stowarzyszenia Ekoturystyki).

AKTY POWIĄZANE

Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego - Unia Europejska a region arktyczny (COM(2008) 763 końcowy z 20.11.2008)

Wspólny dokument roboczy służb - Zestawienie działań w ramach opracowywania polityki Unii Europejskiej w regionie Arktyki) towarzyszący dokumentowi Wspólny komunikat do Parlamentu Europejskiego i Rady - Kształtowanie polityki realizowanej przez Unię Europejską w regionie Arktyki: postępy poczynione od 2008 r. i dalsze działania (SWD(2012) 182 final z 26.6.2012)

Wspólny dokument roboczy służb - Przestrzeń kosmiczna i Arktyka towarzyszący dokumentowi Wspólny komunikat do Parlamentu Europejskiego i Rady - Kształtowanie polityki realizowanej przez Unię Europejską w regionie Arktyki: postępy poczynione od 2008 r. i dalsze działania (SWD(2012) 183 final z 26.6.2012)

Ostatnia aktualizacja: 18.07.2015