Zmniejszanie ryzyka - klęski żywiołowe i katastrofy spowodowane przez człowieka

Dotkliwość i częstotliwość występowania klęsk żywiołowych stopniowo nasilały się w ostatnich dekadach, częściowo na skutek zmiany klimatu, urbanizacji, wzrostu populacji i degradacji środowiska. Europa to gęsto zaludniony i rozwinięty gospodarczo kontynent. Oznacza to, że klęski żywiołowe mogą być bardzo dotkliwe w skutkach i powodować poważne straty dla gospodarki.

AKT

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów: Plan działania z Hyogo na lata po 2015 r.: zarządzanie ryzykiem w celu budowania odporności (COM(2014) 216 final z 8.4.2014)

Konkluzje Rady w sprawie planu działania z Hyogo na lata po 2015 r.: zarządzanie ryzykiem w celu budowania odporności (czerwiec 2014) (zob. s. 29-33)

STRESZCZENIE

Dotkliwość i częstotliwość występowania klęsk żywiołowych stopniowo nasilały się w ostatnich dekadach, częściowo na skutek zmiany klimatu, urbanizacji, wzrostu populacji i degradacji środowiska. Europa to gęsto zaludniony i rozwinięty gospodarczo kontynent. Oznacza to, że klęski żywiołowe mogą być bardzo dotkliwe w skutkach i powodować poważne straty dla gospodarki.

Wysokość średnich rocznych szkód powodowanych przez klęski żywiołowe wzrosła z 9 mld euro w latach 80. XX wieku do ponad 12 mld euro w pierwszej dekadzie XXI wieku. Aby zmierzyć się z tymi niepokojącymi tendencjami, konieczne są odpowiednie strategie polityczne w zakresie zapobiegania ryzyku i zarządzania nim.

Unijne prawodawstwo w zakresie ochrony ludności odnosi się w głównej mierze do polityk i działań na rzecz gotowości i zapobiegania. Na szczeblu krajowym, mechanizm ten określa nowe zobowiązania do opracowania kolejnych ocen ryzyka, przeprowadzenia oceny zdolności zarządzania ryzykiem, wykorzystywania wzajemnych ocen, aby kraje UE uczyły się od siebie zarządzania ryzykiem związanym z klęskami żywiołowymi oraz do opracowania naukowych i faktograficznych podstaw dla zarządzania klęskami żywiołowymi. Istotną częścią planu są też innowacyjne rozwiązania na rzecz finansowania zapobiegania klęskom żywiołowym, w tym wykorzystywanie ubezpieczeń jako narzędzia zarządzania klęskami żywiołowymi i zachęty do zwiększania świadomości ryzyka, zapobiegania mu i ograniczania go.

Kwestie zapobiegania ryzyku związanemu z klęskami żywiołowymi i zarządzania nim włączono w szereg kluczowych unijnych strategii politycznych, m.in. w zakresie polityki spójności, zdrowia, oceny oddziaływania na środowisko, adaptacji do zmiany klimatu, ekosystemów, rolnictwa, bezpieczeństwa żywności i żywienia, zasobów wodnych, zarządzania ryzykiem powodziowym, zapobiegania poważnym awariom przemysłowym, finansowania ryzyka, bezpieczeństwa jądrowego, transportu, energii, badań naukowych i innowacji.

CZEGO DOTYCZY NINIEJSZY KOMUNIKAT?

Komisja przyjęła komunikat w sprawie planu działania z Hyogo na lata po 2015 r.: zarządzanie ryzykiem w celu budowania odporności. Komunikat opiera się na konkluzjach Rady i stanowi wsparcie dla wspólnego stanowiska UE w sprawie światowych negocjacji w ramach Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) na temat nowego planu działania na rzecz zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi po 2015 r.

Komisja wystosowała zalecenia oparte na dotychczasowych osiągnięciach w kwestii zarządzania ryzykiem związanym z klęskami żywiołowymi za pomocą szeregu strategii politycznych UE obejmujących ochronę ludności, ochronę środowiska, bezpieczeństwo wewnętrzne, adaptację do zmiany klimatu, zdrowie, badania naukowe i innowacje oraz działania zewnętrzne. Osiągnięcia te stanowią istotny wkład UE na rzecz spójnej polityki w zakresie zarządzania ryzykiem związanym z klęskami żywiołowymi na szczeblu europejskim i międzynarodowym.

Kluczowe wnioski Komisji

• 1.

  Zwiększenie przejrzystości i poprawa zarządzania nowego planu działania z Hyogo na lata po 2015 r.: Komisja proponuje wprowadzenie standardów zarządzania, stosowanie okresowych wzajemnych ocen oraz gromadzenie i wymianę globalnie porównywalnych danych na temat szkód spowodowanych klęskami żywiołowymi i związanych z nimi zagrożeń.

• 2.

  Nacisk na rezultaty: Komisja proponuje wprowadzenie celów i wymiernych działań na rzecz zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowym.

• 3.

  Środki mające na celu zmniejszanie ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi powinny przyczyniać się do zrównoważonego i inteligentnego wzrostu: w odniesieniu do całej istotnej infrastruktury i związanych z nią projektów należy uwzględniać ryzyko i zapewnić ich odporność na zmianę klimatu i klęski żywiołowe (tzn. że powinna być ona budowana w sposób zapewniający jej największe szanse przetrwania klęsk żywiołowych). Należy intensywniej zachęcać do rozwoju i wykorzystywania innowacyjnych technologii i narzędzi dla wsparcia zarządzania klęskami żywiołowymi (instalacja systemów wczesnego ostrzegania, odporna infrastruktura i odporne budynki, zielona infrastruktura, informowanie o ryzyku itd.), co doprowadzi do powstawania nowych szans na rynku i przyczyni się do ekologicznego wzrostu gospodarczego.

• 4.

  Szczególną uwagę należy poświęcić społecznościom najbardziej podatnym na zagrożenia: Komisja oczekuje ponadto, że nowy plan działania z Hyogo będzie w większym stopniu uwzględniać kwestię płci oraz grup szczególnie narażonych na zagrożenia, takich jak dzieci, osoby starsze, niepełnosprawne, bezdomne i ubogie. Szczególną uwagę należy poświęcić budowaniu odporności na wszystkich obszarach miejskich i zagrożonych obszarach wiejskich oraz na obszarach przybrzeżnych.

• 5.

  Obok zagrożeń naturalnych kompleksowe międzynarodowe ramy powinny również odnosić się do konfliktów i innych form przemocy oraz niestabilności (państwa o słabych strukturach i instytucjach państwowych), a także do zagrożeń technologicznych (np. jądrowych) i braku bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego, oraz epidemii.

KONTEKST

UE wspiera plan działania z Hyogo(HFA), który promuje zmniejszanie ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi oraz świadomość ryzyka na całym świecie. Zachęca też do włączenia zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi do ram rozwoju na okres po 2015 r. dotyczących zrównoważonego rozwoju i eliminacji ubóstwa. W tym kontekście w 2014 r. Komisja Europejska wydała komunikat w sprawie planu działania z Hyogo na lata po 2015 r.: zarządzanie ryzykiem w celu budowania odporności. Przyczyniło się to do ukształtowania wspólnego stanowiska UE podczas międzynarodowych negocjacji w sprawie nowych międzynarodowych (ONZ) ram działań na rzecz zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi.

Plan działania z Hyogo (HFA) „Budowanie odporności krajów i społeczności na klęski żywiołowe” jest 10-letnim planem przyjętym przez 168 państw członkowskich ONZ, które dobrowolnie zobowiązały się do realizacji pięciu priorytetowych działań w celu tworzenia świata bezpieczniejszego pod względem zagrożeń naturalnych oraz budowania odporności na klęski żywiołowe. HFA obejmuje lata 2005-2015 i zostanie zastąpiony ramami działania na rzecz zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi po 2015 r., które zostaną zatwierdzone na 3. światowej konferencji poświęconej zmniejszaniu ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi w Sendai (Japonia) w dniach 14-18 marca 2015 r.

AKTY POWIĄZANE

Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1313/2013/UE z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności (Dz.U. L 347 z 20.12.2013, s. 924-947)

Ostatnia aktualizacja: 08.12.2014