POSTANOWIENIE TRYBUNAŁU (dziewiąta izba)

z dnia 20 lutego 2024 r.(*)

Odesłanie prejudycjalne – Artykuł 53 § 2 regulaminu postępowania przed Trybunałem – Restrukturyzacja i uporządkowana likwidacja instytucji kredytowych – Uprawnienie do ograniczenia egzekucji zabezpieczeń wierzytelności – Przepis poddany wykładni niemający żadnego związku z przedmiotem sporu w postępowaniu głównym – Oczywista niedopuszczalność

W sprawie C‑34/23

mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Sąd Okręgowy w Koszalinie (Polska) postanowieniem z dnia 30 grudnia 2022 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 24 stycznia 2023 r., w postępowaniu:

RF

przeciwko

Getin Noble Bank S.A.

TRYBUNAŁ (dziewiąta izba),

w składzie: O. Spineanu-Matei (sprawozdawczyni), prezes izby, J.‑C. Bonichot i S. Rodin, sędziowie,

rzecznik generalny: L. Medina,

sekretarz: A. Calot Escobar,

postanowiwszy, po zapoznaniu się ze stanowiskiem rzecznika generalnego, orzec w formie postanowienia z uzasadnieniem, zgodnie z art. 53 § 2 regulaminu postępowania przed Trybunałem,

wydaje następujące

Postanowienie

1        Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 70 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/59/UE z dnia 15 maja 2014 r. ustanawiającej ramy na potrzeby prowadzenia działań naprawczych oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w odniesieniu do instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych oraz zmieniającej dyrektywę Rady 82/891/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/24/WE, 2002/47/WE, 2004/25/WE, 2005/56/WE, 2007/36/WE, 2011/35/UE, 2012/30/UE i 2013/36/EU oraz rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1093/2010 i (UE) nr 648/2012 (Dz.U. 2014, L 173, s. 190).

2        Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy RF a Getin Noble Bank S.A. w przedmiocie ważności umowy kredytu hipotecznego zawartej między tymi stronami.

 Ramy prawne

 Prawo Unii

3        Motyw 5 dyrektywy 2014/59 brzmi następująco:

„Potrzebny jest […] system zapewniający organom wiarygodny zestaw instrumentów umożliwiający wystarczająco wczesną i szybką interwencję w stosunku do instytucji mających problemy finansowe lub będących na progu upadłości, aby zapewnić ciągłość krytycznych funkcji finansowych i gospodarczych danej instytucji, zmniejszając jednocześnie do minimum wpływ upadłości tej instytucji na sektor gospodarczy i finansowy. System ten powinien zapewniać, by akcjonariusze ponosili straty w pierwszej kolejności, a wierzyciele ponosili straty po akcjonariuszach, pod warunkiem że żaden z wierzycieli nie poniesie strat większych niż te, które poniósłby w sytuacji, gdyby dana instytucja została zlikwidowana w ramach standardowego postępowania upadłościowego zgodnie z zasadą »niepogarszania sytuacji wierzycieli« określoną w niniejszej dyrektywie […]”.

4        Artykuł 2 ust. 1 pkt 67 tej dyrektywy stanowi:

„Do celów niniejszej dyrektywy stosuje się następujące definicje:

[…]

67)      »zobowiązanie zabezpieczone« oznacza zobowiązanie lub część pasywów, w odniesieniu do których prawo do płatności wierzyciela lub każda inna forma wykonania jest zagwarantowane prawem, zastawem, przywilejem lub uzgodnieniem ustanowienia zabezpieczeń, w tym zobowiązaniami lub pasywami wynikającymi z transakcji emerytalnych lub innych zabezpieczeń wraz z przeniesieniem własności”.

5        Zgodnie z art. 70 ust. 1 wspominanej dyrektywy:

„Państwa członkowskie zapewniają, by organy ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji posiadały uprawnienie do ograniczenia zabezpieczonym wierzycielom instytucji objętej restrukturyzacją i uporządkowaną likwidacją możliwości egzekucji zabezpieczeń wierzytelności w odniesieniu do wszelkich aktywów tej instytucji objętej restrukturyzacją i uporządkowaną likwidacją od chwili publikacji obwieszczenia o ograniczeniu zgodnie z art. 83 ust. 4 do północy w państwie członkowskim, w którym instytucja ta ma siedzibę, dnia roboczego następującego po tym opublikowaniu”.

6        Zgodnie z art. 83 ust. 4 dyrektywy 2014/59 organ ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji publikuje kopię zarządzenia lub instrumentu, za pomocą którego podejmowane jest działanie w ramach restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, albo obwieszczenie zawierające streszczenie skutków działania w ramach restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji oraz, w stosownych przypadkach, warunki i długość okresu zawieszenia lub ograniczenia, o których mowa w art. 69–71 tej dyrektywy, lub zapewnia publikację.

 Prawo polskie

 Ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym

7        Artykuł 135 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 10 czerwca 2016 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji (Dz.U. z 2016 r., poz. 996) w brzmieniu mającym zastosowanie do sporu w postępowaniu głównym (zwaną dalej „ustawą o BFG”) stanowi:

„1)      Postępowanie egzekucyjne lub zabezpieczające skierowane do majątku podmiotu w restrukturyzacji wszczęte przed wszczęciem przymusowej restrukturyzacji podlega umorzeniu.

[…]

4.      W czasie trwania przymusowej restrukturyzacji w stosunku do podmiotu w restrukturyzacji niedopuszczalne jest wszczęcie postępowania egzekucyjnego i postępowania zabezpieczającego”.

 Kodeks postępowania cywilnego

8        Artykuł 199 § 1 ustawy – Kodeks postępowania cywilnego z dnia 17 listopada 1964 r. (Dz.U. z 1964 r., nr 43, poz. 296) w brzmieniu mającym zastosowanie do sporu w postępowaniu głównym (zwanej dalej „kodeksem postępowania cywilnego”) stanowi:

„Sąd odrzuci pozew:

1)      jeżeli droga sądowa jest niedopuszczalna;

[…]”.

 Postępowanie główne i pytanie prejudycjalne

9        W dniu 31 sierpnia 2007 r. RF i Getin Noble Bank zawarli umowę kredytu hipotecznego indeksowanego do franka szwajcarskiego (CHF).

10      W dniu 29 września 2022 r. Bankowy Fundusz Gwarancyjny (Polska) wydał decyzję o wszczęciu procedury przymusowej restrukturyzacji wobec Getin Noble Bank, co doprowadziło do przeniesienia jej działalności do instytucji pomostowej utworzonej przez ten fundusz.

11      W dniu 20 listopada 2022 r. RF wniosła do Sądu Okręgowego w Koszalinie (Polska), który jest sądem odsyłającym, powództwo o stwierdzenie nieważności umowy kredytu hipotecznego zawartej z Getin Noble Bank oraz o zasądzenie od tej spółki zapłaty kwoty 80 657,30 złotych polskich (PLN) (około 18 645 EUR), powiększonej o odsetki. Tytułem roszczenia ewentualnego RF wnosi o ustalenie, że niektóre warunki tej umowy są nieuczciwe i w związku z tym nie są względem niej skuteczne, a także o zasądzenie od Getin Noble Bank zapłaty kwoty 28 780,01 PLN (około 6655 EUR), powiększonej o odsetki.

12      RF złożyła również wniosek o zastosowanie środka zabezpieczającego polegającego na zawieszeniu, na czas trwania postępowania, ciążącego na niej obowiązku zapłaty miesięcznych rat kredytu hipotecznego będącego przedmiotem postępowania głównego.

13      Sąd odsyłający uważa, że co do zasady należy uwzględnić wniosek o zastosowanie środka zabezpieczającego, ponieważ RF uprawdopodobniła roszczenie niepieniężne  polegające na stwierdzeniu nieważności umowy będącej przedmiotem postępowania głównego, a także wykazała swój interes w żądaniu zastosowania takiego środka.

14      Niemniej jednak sąd ten zauważa, że zgodnie z art. 135 ust. 1 ustawy o BFG postępowanie egzekucyjne lub zabezpieczające skierowane do majątku podmiotu w restrukturyzacji, wszczęte przed wszczęciem przymusowej restrukturyzacji, podlega umorzeniu. Zauważa on również, że na mocy art. 135 ust. 4 tej ustawy, który stanowi transpozycję art. 70 ust. 1 dyrektywy 2014/59 do prawa polskiego, w stosunku do takiego podmiotu niedopuszczalne jest wszczęcie postępowania egzekucyjnego i postępowania zabezpieczającego.

15      Sąd odsyłający wskazuje, że w prawie krajowym istnieją dwie linie orzecznicze. Pierwsza, która opiera się na wykładni literalnej art. 70 ust. 1 dyrektywy 2014/59, prowadzi do oddalenia, bez badania istoty sprawy, wniosków o zastosowanie środków zabezpieczających dotyczących majątku instytucji objętej procedurą przymusowej restrukturyzacji na podstawie art. 135 ustawy o BFG w związku z art. 199 § 1 pkt 1 kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z drugą linią orzeczniczą należy natomiast uwzględnić takie wnioski.

16      Sąd odsyłający stoi zatem na stanowisku, że zakaz określony w art. 70 ust. 1 dyrektywy 2014/59 dotyczy wyłącznie możliwości wykonania zabezpieczenia roszczenia pieniężnego w drodze egzekucji, bez zakazu kierowania jakiegokolwiek wniosku o zastosowanie środków zabezpieczającego w stosunku do podmiotu objętego przymusową restrukturyzacją.

17      Ponadto przepis ten dotyczy wyłącznie aktywów stanowiących już część majątku podmiotu w restrukturyzacji, które jako jedyne mogą zostać wyłączone z tego majątku ze względu na środki egzekucyjne lub zabezpieczające.

18      Ustanowiona w motywie 5 dyrektywy 2014/59 zasada, zgodnie z którą żaden wierzyciel nie powinien być traktowany gorzej w przypadku standardowego postępowania upadłościowego, stoi również na przeszkodzie oddaleniu wniosku o zastosowanie środka zabezpieczającego rozpatrywanego w postępowaniu głównym.

19      W tych okolicznościach Sąd Okręgowy w Koszalinie (Polska) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Czy zakaz określony w art. 70 ust. 1 dyrektywy [2014/59] dotyczy wyłącznie możliwości wykonania zabezpieczenia roszczenia pieniężnego w drodze egzekucji, czy też wszczęcia jakiegokolwiek postępowania zabezpieczającego w stosunku do podmiotu w przymusowej restrukturyzacji?”.

 Postępowanie przed Trybunałem

20      Sąd odsyłający wystąpił z wnioskiem o rozpoznanie niniejszego odesłania prejudycjalnego w trybie przyspieszonym na tej podstawie, że zgodnie z kodeksem postępowania cywilnego badanie wniosku o zastosowanie środków zabezpieczających w odniesieniu do wierzytelności roszczenia niepieniężnego należy rozpatrzyć bezzwłocznie.

21      Artykuł 105 § 1 regulaminu postępowania przed Trybunałem przewiduje, że na wniosek sądu odsyłającego lub w wyjątkowych przypadkach z urzędu, jeżeli charakter sprawy wymaga niezwłocznego rozstrzygnięcia, prezes Trybunału może postanowić, po zapoznaniu się ze stanowiskiem sędziego sprawozdawcy i rzecznika generalnego, o rozpatrzeniu odesłania prejudycjalnego w trybie przyspieszonym.

22      Taki tryb przyspieszony jest instrumentem procesowym służącym zaradzeniu nadzwyczaj pilnej sytuacji (wyrok z dnia 21 grudnia 2021 r., Randstad Italia, C‑497/20, EU:C:2021:1037, pkt 37 i przytoczone tam orzecznictwo).

23      W niniejszej sprawie postanowieniem z dnia 8 marca 2023 r. prezes Trybunału postanowił, po zapoznaniu się ze stanowiskiem sędziego sprawozdawcy i rzecznika generalnego, nie uwzględnić wniosku, o którym mowa w pkt 20 niniejszego postanowienia.

24      W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem dla uzasadnienia zastosowania trybu przyspieszonego nie mogą wystarczyć jako takie ani zwykły interes podmiotów prawa, niezależnie od tego, czy jest on ważny i zgodny z prawem, by możliwie najszybciej określić zakres praw, które wywodzą one z prawa Unii (postanowienie prezesa Trybunału z dnia 22 listopada 2018 r., Globalcaja, C‑617/18, EU:C:2018:953, pkt 14 i przytoczone tam orzecznictwo), ani okoliczność, że wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym został złożony w ramach postępowania mającego w systemie krajowym pilny charakter lub że sąd odsyłający jest zobowiązany do podjęcia wszelkich starań w celu zapewnienia szybkiego rozstrzygnięcia sprawy w postępowaniu głównym (postanowienie prezesa Trybunału z dnia 25 stycznia 2017 r., Hassan, C‑647/16, EU:C:2017:67, pkt 12 i przytoczone tam orzecznictwo).

 W przedmiocie dopuszczalności wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym

25      Na mocy art. 53 § 2 regulaminu postępowania przed Trybunałem jeżeli wniosek lub skarga są oczywiście niedopuszczalne, Trybunał, po zapoznaniu się ze stanowiskiem rzecznika generalnego, może w każdej chwili wydać postanowienie z uzasadnieniem, bez dalszych czynności procesowych.

26      Przepis ów należy zastosować w niniejszej sprawie.

27      Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem procedura przewidziana w art. 267 TFUE jest instrumentem współpracy pomiędzy Trybunałem i sądami krajowymi, dzięki któremu Trybunał dostarcza sądom krajowym elementów wykładni prawa Unii, które są niezbędne dla rozstrzygnięcia przedstawionych im sporów (zob. podobnie wyrok z dnia 16 lipca 1992 r., Meilicke, C‑83/91, EU:C:1992:332, pkt 22; a także postanowienie z dnia 17 stycznia 2019 r., Rossi i in., C‑626/17, EU:C:2019:28, pkt 20).

28      W ramach tej współpracy pytania dotyczące prawa Unii korzystają z domniemania posiadania znaczenia dla sprawy. Z kolei odrzucenie przez Trybunał wniosku sądu krajowego jest możliwe tylko wtedy, gdy jest oczywiste, że wykładnia prawa Unii, o którą wnioskowano, nie ma żadnego związku ze stanem faktycznym lub przedmiotem sporu przed sądem krajowym, gdy problem jest natury hipotetycznej bądź gdy Trybunał nie dysponuje elementami stanu faktycznego albo prawnego, które są konieczne do udzielenia użytecznej odpowiedzi na pytania, które zostały mu przedstawione (zob. podobnie wyrok z dnia 5 grudnia 2006 r., Cipolla i in., C‑94/04 i C‑202/04, EU:C:2006:758, pkt 25; a także postanowienie z dnia 17 stycznia 2019 r., Rossi i in., C‑626/17, EU:C:2019:28, pkt 21).

29      Poprzez swoje pytanie sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 70 ust. 1 dyrektywy 2014/59 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie przepisom krajowym zakazującym uwzględnienia wniosku o zastosowanie środka zabezpieczającego mającego na celu zawieszenie obowiązku zapłaty przyszłych miesięcznych rat spłaty kredytu hipotecznego przyznanego przez instytucję objętą procedurą przymusowej restrukturyzacji, do stwierdzenia nieważności którego to kredytu ze względu na nieuczciwy charakter zawartych w nim warunków zmierza kredytobiorca.

30      Getin Noble Bank kwestionuje dopuszczalność wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w szczególności ze względu na to, że art. 70 ust. 1 dyrektywy 2014/59 został przetransponowany do prawa polskiego nie przez art. 135 ust. 4 ustawy o BFG, jak twierdzi sąd odsyłający, lecz w drodze art. 142 tej ustawy, jak twierdzą również rząd polski i Komisja Europejska.

31      Zgodnie z art. 70 ust. 1 dyrektywy 2014/59/UE państwa członkowskie zapewniają, by organy ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji posiadały uprawnienie do ograniczenia zabezpieczonym wierzycielom instytucji objętej restrukturyzacją i uporządkowaną likwidacją możliwości egzekucji zabezpieczeń wierzytelności w odniesieniu do wszelkich aktywów tej instytucji objętej restrukturyzacją i uporządkowaną likwidacją od chwili publikacji obwieszczenia o ograniczeniu zgodnie z art. 83 ust. 4 tej dyrektywy do północy w państwie członkowskim, w którym instytucja ta ma siedzibę, dnia roboczego następującego po tym opublikowaniu.

32      Tymczasem, niezależnie od faktu, że z żadnego elementu akt sprawy, którymi dysponuje Trybunał, nie wynika, iż wniosek rozpatrywany w postępowaniu głównym został złożony w okresie między publikacją obwieszczenia o ograniczeniu w rozumieniu art. 83 ust. 4 dyrektywy 2014/59 a końcem dnia roboczego następującego po tej publikacji, wniosek ten ma na celu zastosowanie środka zabezpieczającego bez związku z jakimkolwiek zabezpieczeniem. Ponadto RF, będąca konsumentką, która wytoczyła powództwo o stwierdzenie nieważności umowy kredytu hipotecznego zawartej z Getin Noble Bank, nie ma statusu „zabezpieczonego wierzyciela” tego banku w rozumieniu art. 70 ust. 1 dyrektywy 2014/59.

33      W konsekwencji spór w postępowaniu głównym w sposób oczywisty nie jest objęty zakresem stosowania tego przepisu, w związku z czym pytanie prejudycjalne, które dotyczy wyłącznie jego wykładni, nie ma żadnego związku z przedmiotem tego sporu.

34      W tych okolicznościach należy stwierdzić zgodnie z art. 53 § 2 regulaminu postępowania, że niniejszy wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym jest oczywiście niedopuszczalny.

 W przedmiocie kosztów

35      Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach.

Z powyższych względów Trybunał (dziewiąta izba) postanawia, co następuje:

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Sąd Okręgowy w Koszalinie (Polska) postanowieniem z dnia 30 grudnia 2022 r. jest oczywiście niedopuszczalny.

Podpisy

*      Język postępowania: polski.