–

w imieniu rządu węgierskiego – M.Z. Fehér i R. Kissné Berta, w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu rządu niderlandzkiego – M.K. Bulterman i J. Hoogveld, w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu Komisji Europejskiej – M. Wasmeier i I. Zaloguin, w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/13/UE z dnia 22 maja 2012 r. w sprawie prawa do informacji w postępowaniu karnym (Dz.U. 2012, L 142, s. 1), dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/48/UE z dnia 22 października 2013 r. w sprawie prawa dostępu do adwokata w postępowaniu karnym i w postępowaniu dotyczącym europejskiego nakazu aresztowania oraz w sprawie prawa do poinformowania osoby trzeciej o pozbawieniu wolności i prawa do porozumiewania się z osobami trzecimi i organami konsularnymi w czasie pozbawienia wolności (Dz.U. 2013, L 294, s. 1), art. 47 i 48 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą”) oraz zasad legalności i skuteczności.

2

Wniosek ten został złożony w ramach postępowania karnego wszczętego przeciwko AB w związku z posiadaniem nielegalnych substancji, znalezionych u AB w następstwie przeszukania osoby, które doprowadziło do zatrzymania tych substancji.

3

Motywy 14 i 36 dyrektywy 2012/13 stanowią:

[…]

4

Artykuł 1 tej dyrektywy, zatytułowany „Przedmiot”, ma następujące brzmienie:

„Niniejsza dyrektywa ustanawia przepisy dotyczące prawa osób podejrzanych lub oskarżonych do informacji dotyczących praw przysługujących im w postępowaniu karnym oraz oskarżenia przeciwko nim. Niniejsza dyrektywa ustanawia również przepisy dotyczące prawa osób podlegających europejskiemu nakazowi aresztowania do informacji dotyczących przysługujących im praw”.

5

Artykuł 2 wspomnianej dyrektywy, zatytułowany „Zakres”, stanowi w ust. 1:

„Niniejsza dyrektywa ma zastosowanie od chwili poinformowania osób przez właściwe organy państwa członkowskiego, że są one podejrzane lub oskarżone o popełnienie przestępstwa, do czasu zakończenia postępowania, rozumianego jako ostateczne rozstrzygnięcie tego, czy osoba podejrzana lub oskarżona popełniła przestępstwo, w tym również, w stosownych przypadkach, wydania wyroku oraz rozstrzygnięcia wszelkich środków odwoławczych”.

6

Artykuł 3 tej dyrektywy, zatytułowany „Prawo do informacji o prawach”, stanowi:

„1.   Państwa członkowskie zapewniają, aby osobom podejrzanym lub oskarżonym niezwłocznie udzielano informacji dotyczących przynajmniej poniższych praw procesowych, stosowanych zgodnie z prawem krajowym, aby umożliwić skuteczne wykonywanie tych praw:

2.   Państwa członkowskie zapewniają, aby informacje określone w ust. 1 zostały udzielone ustnie lub pisemnie, w prostym i przystępnym języku, z uwzględnieniem wszelkich szczególnych potrzeb osób podejrzanych lub oskarżonych, wymagających szczególnego traktowania”.

7

Artykuł 8 dyrektywy 2012/13, zatytułowany „Weryfikacja i środki ochrony prawnej”, stanowi:

„1.   Państwa członkowskie zapewniają, aby udzielenie informacji osobom podejrzanym lub oskarżonym zgodnie z art. 3–6 zostało odnotowane przy użyciu procedur rejestracji określonych w prawie danego państwa członkowskiego.

2.   Państwa członkowskie zapewniają, aby osoby podejrzane lub oskarżone lub ich obrońcy mieli prawo zakwestionowania, zgodnie z procedurami przewidzianym[i] w prawie krajowym, braku lub odmowy udzielenia przez właściwe organy informacji zgodnie z niniejszą dyrektywą”.

8

Motywy 12, 20 i 50 dyrektywy 2013/48 stanowią:

[…]

[…]

9

Artykuł 1 tej dyrektywy, zatytułowany „Przedmiot”, stanowi:

„W niniejszej dyrektywie ustanawia się normy minimalne dotyczące praw podejrzanych i oskarżonych w postępowaniu karnym oraz osób objętych postępowaniem na mocy decyzji ramowej [2002/584] […] [do] dostępu do adwokata, do poinformowania osoby trzeciej o pozbawieniu wolności i do porozumiewania się z osobami trzecimi i organami konsularnymi w czasie pozbawienia wolności”.

10

Artykuł 2 wspomnianej dyrektywy, zatytułowany „Zakres stosowania”, w ust. 1 stanowi:

„Niniejszą dyrektywę stosuje się do podejrzanych lub oskarżonych w postępowaniu karnym od chwili poinformowania ich przez właściwe organy państwa członkowskiego, za pomocą oficjalnego powiadomienia lub w inny sposób o tym, że są podejrzani lub oskarżeni o popełnienie przestępstwa, niezależnie od tego, czy zostali pozbawieni wolności. Niniejsza dyrektywa ma zastosowanie do czasu zakończenia postępowania, przez co rozumie się ostateczne rozstrzygnięcie kwestii, czy podejrzany lub oskarżony popełnił przestępstwo, w tym w stosownych przypadkach wydanie wyroku skazującego i rozpatrzenie wszelkich środków odwoławczych”.

11

Artykuł 3 tej dyrektywy ma następujące brzmienie:

„1.   Państwa członkowskie zapewniają, aby podejrzani i oskarżeni mieli prawo dostępu do adwokata w takim terminie i w taki sposób, aby osoby te mogły rzeczywiście i skutecznie wykonywać przysługujące im prawo do obrony.

2.   Podejrzani lub oskarżeni mają prawo dostępu do adwokata bez zbędnej zwłoki. W każdym wypadku podejrzani lub oskarżeni mają dostęp do adwokata począwszy od najwcześniejszego spośród następujących terminów:

3.   Prawo dostępu do adwokata pociąga za sobą, co następuje:

[…]

6.   W wyjątkowych okolicznościach i jedynie na etapie postępowania przygotowawczego państwa członkowskie mogą zastosować czasowe odstępstwo od stosowania praw przewidzianych w ust. 3, w zakresie, w jakim jest to uzasadnione – w świetle konkretnych okoliczności danej sprawy – jednym z następujących istotnych powodów:

[…]

12

Artykuł 12 dyrektywy 2013/48, zatytułowany „Środki naprawcze [odwoławcze]”, stanowi:

„1.   Państwa członkowskie zapewniają, aby podejrzani lub oskarżeni w postępowaniu karnym, jak również osoby podlegające nakazowi w postępowaniu dotyczącym europejskiego nakazu aresztowania miały do dyspozycji na mocy prawa krajowego skuteczny środek naprawczy [odwoławczy] w przypadku naruszenia ich praw przewidzianych w niniejszej dyrektywie.

2.   Bez uszczerbku dla krajowych przepisów i systemów dotyczących dopuszczalności dowodów państwa członkowskie zapewniają, aby w postępowaniu karnym przy ocenie wyjaśnień złożonych przez podejrzanych lub oskarżonych lub dowodów uzyskanych z naruszeniem ich prawa dostępu do adwokata lub w przypadkach, gdy zezwolono na odstępstwo od tego prawa zgodnie z art. 3 ust. 6, przestrzegane były prawo do obrony i prawo do rzetelnego postępowania”.

13

Zgodnie z art. 54 Nakazatelno protsesualen kodeks (kodeksu postępowania karnego, DV nr 86, z dnia 28 października 2005 r.; zwanego dalej „NPK”), w brzmieniu mającym zastosowanie w postępowaniu głównym, za oskarżonego uważa się osobę, której został nadany taki status na warunkach i w trybie przewidzianym w tym kodeksie.

14

Artykuł 55 kodeksu postępowania karnego, zatytułowany „Prawa oskarżonego”, stanowi:

„(1)   Oskarżony ma następujące prawa: do otrzymania informacji o przestępstwie, w związku z którym nadano mu status oskarżonego, oraz o dowodach, na podstawie których to nastąpiło; do złożenia wyjaśnień w związku z oskarżeniem lub do odmowy ich złożenia; do dostępu do akt sprawy, w tym do informacji uzyskanych za pomocą specjalnych środków dochodzeniowych oraz do uzyskania niezbędnych wyciągów; do przedstawiania dowodów; do udziału w postępowaniu karnym; do zgłaszania wniosków, uwag i zastrzeżeń; do wypowiedzenia się w ostatniej kolejności; do zaskarżania czynności naruszających jego prawa i słuszne interesy; oraz do obrońcy. Oskarżony ma prawo do tego, aby jego obrońca uczestniczył w czynnościach dochodzeniowych i innych czynnościach procesowych wymagających udziału oskarżonego, chyba że wyraźnie zrzeknie się tego prawa […].

(2)   Oskarżony ma prawo do otrzymania ogólnych informacji ułatwiających mu wybór obrońcy. Ma on prawo do swobodnego porozumiewania się ze swoim obrońcą, spotykania się z nim na osobności, uzyskania pomocy prawnej i pomocy w zakresie pokrycia kosztów postępowania, w tym przed rozpoczęciem i w trakcie przesłuchania oraz wszelkich innych czynności procesowych, w których oskarżony bierze udział.

[…]”.

15

Artykuł 164 tego kodeksu, zatytułowany „Przeszukanie”, stanowi:

„(1)   Przeszukanie osoby w postępowaniu przygotowawczym bez nakazu sądowego wydanego przez sędziego właściwego sądu pierwszej instancji lub sądu pierwszej instancji, w którego okręgu czynność jest wykonywana, jest dopuszczalne:

(2)   Przeszukanie przeprowadza osoba tej samej płci, w obecności świadków przeszukania tej samej płci.

(3)   Protokół z przeprowadzonej czynności dochodzeniowej należy przedstawić sędziemu do zatwierdzenia niezwłocznie, najpóźniej jednak w ciągu 24 godzin”.

16

Artykuł 212 wspomnianego kodeksu, zatytułowany „Postępowanie przygotowawcze”, stanowi:

„(1)   Postępowanie przygotowawcze wszczyna się na podstawie postanowienia prokuratora.

(2)   Postępowanie przygotowawcze uważa się za wszczęte wraz ze sporządzeniem protokołu pierwszej czynności dochodzeniowej, gdy przeprowadza się oględziny, przeszukanie, zatrzymanie rzeczy i przesłuchanie świadków, jeżeli natychmiastowe wykonanie tej czynności jest jedyną możliwością zebrania i zabezpieczenia dowodów, a także jeżeli przeprowadza się przeszukanie zgodnie z art. 164.

(3)   Organ ścigania, który dokonał czynności zgodnie z ust. 2, informuje o tym prokuratora niezwłocznie, lecz nie później niż w ciągu 24 godzin”.

17

Artykuł 219 tego kodeksu, zatytułowany „Postawienie zarzutów – Oskarżenie i wydanie w tym celu postanowienia”, stanowi:

„(1)   Jeżeli uzyskano wystarczające dowody winy określonej osoby związane z popełnieniem przestępstwa ściganego z oskarżenia publicznego i nie ma podstaw do umorzenia postępowania karnego, organ ścigania informuje o tym prokuratora i stawia zarzut osobie (lub oskarża osobę), wydając postanowienie w tym celu.

(2)   Organ ścigania może również postawić zarzut osobie (lub oskarżyć osobę) poprzez sporządzenie protokołu z pierwszej czynności dochodzeniowej przeprowadzonej wobec tej osoby; o czym informuje prokuraturę.

(3)   W postanowieniu o postawieniu zarzutu osobie (lub o oskarżeniu osoby) oraz w protokole, o którym mowa w ust. 2, należy wskazać:

[…]

(8)   Zanim nie wypełni swoich obowiązków, o których mowa w ust. 1–7, organ ścigania nie może przeprowadzić czynności dochodzeniowych wiążących się z udziałem oskarżonego”.

18

W dniu 8 lutego 2022 r. trzech inspektorów policji Rayonno upravlenye Lukovit (komisariatu rejonowego w mieście Łukowit) zatrzymało do kontroli pojazd, którym kierował IJ i w którym znajdowali się również AB i KL.

19

Zanim kierowca pojazdu został poddany badaniu na spożycie środków odurzających, AB i KL oświadczyli inspektorom policji, że są w posiadaniu środków odurzających. Informacja ta została przekazana ustnie dyżurnemu funkcjonariuszowi komendy rejonowej policji w Łukowicie, który sporządził protokół z tego ustnego zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa.

20

Ponieważ badanie kierowcy na spożycie środków odurzających dało wynik pozytywny, jeden z inspektorów policji przeprowadził kontrolę pojazdu.

21

Ponadto dyżurny funkcjonariusz przeprowadził przeszukanie osoby wobec AB, sporządzając protokół „przeszukania osoby i zatrzymania rzeczy w warunkach niecierpiących zwłoki, które podlegają zatwierdzeniu a posteriori przez sędziego”. Okoliczność, że przeszukanie to zostało przeprowadzone bez uprzedniego zezwolenia sędziego, została uzasadniona w tym protokole istnieniem „wystarczających poszlak wskazujących na posiadanie przedmiotów prawnie zabronionych, opisanych w protokole dotyczącym ustnego zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa”.

22

Podczas tego przeszukania u AB znaleziono substancję będącą środkiem odurzającym. W tym samym dniu dyżurny funkcjonariusz poinformował zatem prokuratora Rayonna prokuratura Lovech, teritorialno otdelenie Lukovit (prokuratury rejonowej w mieście Łowecz, oddział terenowy w Łukowicie, Bułgaria) o wynikach tego przeszukania oraz o tym, że przeszukanie to zostało przeprowadzone w ramach „postępowania przygotowawczego” w rozumieniu art. 212 kodeksu postępowania karnego, wszczętego przez komisariat rejonowy w Łukowicie.

23

W ramach tego samego postępowania przygotowawczego, lecz już po przeprowadzeniu przeszukania, podczas przesłuchania w komisariacie policji zwrócono się do AB o przedstawienie wyjaśnień na piśmie. AB wskazał wówczas, że znalezione przy nim substancje są środkami odurzającymi przeznaczonymi na jego własny użytek.

24

W dniu 9 lutego 2022 r. prokurator Rayonna prokuratura Lovech, teritorialno otdelenie Lukovit (prokuratury rejonowej w mieście Łowecz, oddział terenowy w Łukowicie) zwrócił się, na podstawie art. 164 ust. 3 kodeksu postępowania karnego, do Rayonen sad Lukovit (sądu rejonowego w Łukowicie, Bułgaria), będącego sądem odsyłającym, z wnioskiem o zatwierdzenie protokołu przeszukania osoby przeprowadzonego wobec AB i wynikającego z niego zatrzymania rzeczy. Spór w postępowaniu głównym dotyczy owego wniosku o zatwierdzenie a posteriori tego przeszukania i zatrzymania.

25

Sąd odsyłający powziął wątpliwości co do kwestii, czy przewidziana w prawie krajowym kontrola sądowa środków przymusu w zakresie gromadzenia dowodów w fazie wstępnej postępowania karnego stanowi wystarczającą gwarancję poszanowania praw osób podejrzanych i oskarżonych, przewidzianych w dyrektywach 2012/13 i 2013/48.

26

W szczególności sąd ten przede wszystkim wskazuje, że w prawie krajowym nie ma jasnego przepisu dotyczącego zakresu kontroli sądowej środków przymusu służących do gromadzenia dowodów przewidzianych w ramach postępowania przygotowawczego, a zgodnie z orzecznictwem sądów krajowych kontrola przeszukania, przeszukania osoby i zatrzymania rzeczy dotyczy ich formalnej zgodności z prawem. W tym względzie sąd ten przypomina, że Europejski Trybunał Praw Człowieka wielokrotnie wydawał niekorzystne dla Republiki Bułgarii orzeczenia z powodu naruszenia art. 3 i 8 EKPC.

27

Następnie sąd odsyłający wyjaśnia, że prawo bułgarskie nie zna pojęcia „podejrzanego”, o którym mowa w tych dyrektywach, zna natomiast wyłącznie pojęcie „oskarżonego”. Ta ostatnia kwalifikacja wymaga postanowienia prokuratora lub organu śledczego. Istnieje jednak utrwalona praktyka policji i prokuratury polegająca na opóźnianiu momentu, począwszy od którego dana osoba jest uważana za „oskarżonego”, co faktycznie prowadzi do obejścia obowiązków w zakresie przestrzegania prawa do obrony tej osoby.

28

Wreszcie zarówno z doktryny, jak i z orzecznictwa krajowego wynika, iż właściwy sąd – nawet jeśli jest przekonany, że prawo do obrony danej osoby nie zostało zachowane – nie może dokonać kontroli zarzutu lub aktu oskarżenia wobec tej osoby, gdyż naruszałoby to konstytucyjne uprawnienie prokuratora do wszczęcia postępowania karnego. W takim przypadku sąd sprawujący kontrolę nad środkami przymusu przyjętymi w kontekście postępowania przygotowawczego może jedynie zaakceptować czynność dochodzeniową, o ile została ona dokonana w warunkach niecierpiących zwłoki – nawet jeśli skutkuje to naruszeniem prawa do obrony.

29

W tym względzie sąd odsyłający wskazuje, że nawet jeśli prawo krajowe nie zna pojęcia „podejrzanego”, to art. 219 ust. 2 kodeksu postępowania karnego mógłby co do zasady gwarantować prawo do obrony osobom, co do których nie ma wystarczających dowodów winy, lecz które, z uwagi na konieczność przeprowadzenia czynności dochodzeniowych z ich udziałem, uzyskają status procesowy „osób oskarżonych”, a zatem będą mogły korzystać z uprawnień, o których mowa w art. 55 kodeksu postępowania karnego, spełniających wymogi dyrektyw 2012/13 i 2013/48.

30

Ten przepis proceduralny nie jest jednak jasny. Jest on ponadto stosowany w sposób niejednoznaczny i sprzeczny, a nawet nie jest stosowany w ogóle. Sąd odsyłający nie ma zaś żadnych wątpliwości, że w niniejszej sprawie AB ma status „osoby oskarżonej o popełnienie przestępstwa” w rozumieniu EKPC interpretowanej w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka – niezależnie od kwalifikacji prawnej jego sytuacji zgodnie z prawem krajowym. W tym kontekście, zgodnie z tym prawem krajowym, dana osoba będzie mogła skorzystać ze swojego prawa do obrony dopiero wtedy, gdy uzyska status „osoby oskarżonej” – co zależy od woli organu prowadzącego dochodzenie pod nadzorem prokuratora.

31

W tym względzie sąd odsyłający jest zdania, że brak zapewnienia informacji i dostępu do obrońcy na wczesnym etapie postępowania karnego stanowi nieusuwalne uchybienie proceduralne, które może negatywnie wpłynąć na sprawiedliwy i rzetelny charakter całego późniejszego postępowania karnego.

32

W tych okolicznościach Rayonen sad Lukovit (sąd rejonowy w Łukowicie) postanowił zawiesić postępowanie i skierować do Trybunału następujące pytania prejudycjalne:

33

Poprzez pytania pierwsze i drugie, które należy rozpatrzyć łącznie, sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 2 ust. 1 dyrektywy 2012/13 i art. 2 ust. 1 dyrektywy 2013/48 należy interpretować w ten sposób, że dyrektywy te mają zastosowanie do sytuacji, w której wobec osoby, co do której istnieją informacje, że posiada ona nielegalne substancje, przeprowadzono przeszukanie osoby i zatrzymanie tych substancji, podczas gdy prawu krajowemu nie jest znane pojęcie „podejrzanego”, o którym mowa w tych dyrektywach, a wspomniana osoba nie została oficjalnie poinformowana o tym, że ma status „oskarżonego”.

34

Dyrektywy 2012/13 i 2013/48 mają za wspólny przedmiot zdefiniowanie minimalnych reguł dotyczących określonych praw osób podejrzanych i oskarżonych w ramach postępowania karnego. Dyrektywa 2012/13 dotyczy w szczególności prawa do informacji o przysługujących osobie prawach, a dyrektywa 2013/48 odnosi się do prawa do pomocy adwokata, prawa do powiadomienia osoby trzeciej o pozbawieniu wolności oraz prawa osób pozbawionych wolności do porozumiewania się z osobami trzecimi i z organami konsularnymi. Ponadto z motywów tych dyrektyw wynika, że opierają się one w tym względzie na prawach wymienionych w szczególności w art. 47 i 48 karty i mają na celu realizację tych praw w odniesieniu do osób podejrzanych lub oskarżonych w ramach postępowania karnego (zob. podobnie wyrok z dnia 19 września 2019 r., Rayonna prokuratura Lom,C‑467/18, EU:C:2019:765, pkt 36, 37).

35

Co się tyczy zakresu stosowania dyrektywy 2012/13, Trybunał orzekł już, że z jej art. 1 i art. 2 ust. 1 wynika, że dyrektywa ta ogranicza się do ustanowienia przepisów dotyczących praw osób podejrzanych lub oskarżonych do informacji o prawach przysługujących im w postępowaniu karnym oraz oskarżenia skierowanego przeciwko nim od chwili poinformowania danej osoby przez właściwe organy o tym, że jest ona podejrzana lub oskarżona o popełnienie przestępstwa (postanowienie z dnia 6 września 2022 r., Delgaz Grid,C‑95/22, EU:C:2022:697, pkt 25).

36

Co się tyczy zakresu stosowania dyrektywy 2013/48 – jej art. 2 ust. 1 przewiduje, że dyrektywa ta ma zastosowanie do podejrzanych lub oskarżonych w postępowaniu karnym od chwili poinformowania ich przez właściwe organy państwa członkowskiego, za pomocą oficjalnego powiadomienia lub w inny sposób, o tym, że są podejrzani lub oskarżeni o popełnienie przestępstwa, niezależnie od tego, czy zostali pozbawieni wolności.

37

W tym względzie Trybunał orzekł już, że brzmienie art. 2 ust. 1 dyrektywy 2013/48, a w szczególności sformułowanie „od chwili poinformowania ich przez właściwe organy państwa członkowskiego, za pomocą oficjalnego powiadomienia lub w inny sposób”, wskazuje na to, że dla możności stosowania tej dyrektywy powiadomienie danej osoby przez właściwe organy państwa członkowskiego jest wystarczające, bez względu na tryb tego powiadomienia – natomiast sposób, w jaki taka informacja dotrze do tej osoby, jest nieistotny [zob. podobnie wyrok z dnia 12 marca 2020 r., VW (Prawo dostępu do obrońcy w wypadku niestawiennictwa), C‑659/18, EU:C:2020:201, pkt 25, 26].

38

Ponieważ zakresy stosowania dyrektyw, odpowiednio, 2012/13 i 2013/48 zostały zdefiniowane w sposób prawie identyczny w art. 2 każdej z tych dyrektyw, należy stwierdzić, że co do zasady zakresy te pokrywają się. Stwierdzenie to jest zgodne ze wspólnym celem obydwu dyrektyw, jakim jest zapewnienie ochrony praw osób podejrzanych lub oskarżonych w ramach postępowania karnego. Z powyższego wynika, jak zauważył rzecznik generalny w pkt 38 opinii, że dodatkowe wyjaśnienie zawarte w art. 2 nowszej z tych dwóch dyrektyw – a mianowicie w dyrektywie 2013/48, zgodnie z którą informacja może być przekazana „za pomocą oficjalnego powiadomienia lub w inny sposób” – należy uznać za mające zastosowanie do dyrektywy 2012/13.

39

Z rozważań tych wynika w pierwszej kolejności, że aby dana sytuacja była objęta zakresem stosowania tych dyrektyw, wymagane są dwa elementy. Konieczne jest zatem, po pierwsze, aby właściwe organy krajowe powzięły podejrzenia, że dana osoba popełniła przestępstwo lub że jest ona ścigana z tego tytułu, i po drugie, aby informacja w tym zakresie została przekazana tej osobie przez te organy poprzez oficjalne powiadomienie lub w jakikolwiek inny sposób.

40

Do celów stosowania dyrektyw 2012/13 i 2013/48 ważne jest zatem, aby wspomniane organy upewniły się, że dana osoba dowiedziała się o tym, że jest podejrzana o popełnienie przestępstwa lub jest w związku z tym ścigana.

41

W drugiej kolejności należy wskazać, że aby zapewnić prawidłowy przebieg danego postępowania przygotowawczego, właściwe organy krajowe powinny dysponować pewnym zakresem uznania przy wyborze momentu, w którym poinformują daną osobę, że jest ona podejrzana lub oskarżona o popełnienie przestępstwa – pod warunkiem jednak, że nie będzie nadmiernego opóźnienia w przekazaniu tej informacji, uniemożliwiającego danej osobie skuteczne wykonanie przysługującego jej prawa do obrony, które to prawo dyrektywy 2012/13 i 2013/48 mają chronić.

42

W niniejszej sprawie sąd odsyłający wskazuje, że przedmiotem postępowania głównego jest wniosek prokuratora Rayonna prokuratura Lovech, teritorialno otdelenie Lukovit (prokuratury rejonowej w mieście Łowecz, oddział terenowy w Łukowicie) o zatwierdzenie a posteriori przeszukania osoby AB i zatrzymanie nielegalnych substancji wykrytych w związku z tym przeszukaniem. Przeszukanie to zostało zarządzone i przeprowadzone w następstwie przyznania się przez tę osobę przed funkcjonariuszami policji, że posiada ona takie substancje.

43

W przypadku gdy dana osoba, taka jak AB, przyznaje się w ten sposób przed funkcjonariuszami policji, naraża się ona na uznanie jej za podejrzaną o popełnienie przestępstwa. Gdy wyciągając konsekwencje z tego przyznania się, funkcjonariusze ci dokonują przeszukania danej osoby i zatrzymania rzeczy, co do których osoba ta zadeklarowała, że ma je w swoim posiadaniu, czynności te, po pierwsze, wykazują, że osoba ta jest odtąd uznawana za podejrzaną przez właściwy organ, i po drugie, informują, w sposób dorozumiany, lecz ewidentny, wspomnianą osobę o tym podejrzeniu. W tych okolicznościach obie przesłanki stosowania dyrektyw 2012/13 i 2013/48 wydają się być spełnione.

44

W tym względzie dla celów stosowania tych dyrektyw bez znaczenia wydają się być, po pierwsze, okoliczność, że prawo danego państwa członkowskiego nie przewiduje, że dana osoba może mieć status „podejrzanego”, i po drugie, okoliczność, że AB nie został oficjalnie poinformowany o tym, że ma status „oskarżonego”. Zakres stosowania dyrektyw 2012/13 i 2013/48 należy bowiem interpretować w sposób jednolity we wszystkich państwach członkowskich, a zatem nie może on zależeć od różnego znaczenia, jakie prawa tych państw nadają pojęciom „podejrzanego” i „oskarżonego”, ani od warunków, od których spełnienia uzależniono uzyskanie tych statusów zgodnie z prawem tych państw.

45

W związku z powyższym na pytania pierwsze i drugie należy odpowiedzieć, że art. 2 ust. 1 dyrektywy 2012/13 i art. 2 ust. 1 dyrektywy 2013/48 należy interpretować w ten sposób, że dyrektywy te mają zastosowanie do sytuacji, w której wobec osoby, co do której istnieją informacje, że posiada ona nielegalne substancje, przeprowadzono przeszukanie osoby i zatrzymanie tych substancji. Okoliczność, że prawu krajowemu nie jest znane pojęcie „podejrzanego” i że wspomniana osoba nie została oficjalnie poinformowana o tym, że ma status „oskarżonego”, nie ma w tym względzie znaczenia.

46

Poprzez pytanie czwarte, które należy rozpatrzyć przed rozpatrzeniem pytania trzeciego, sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 8 ust. 2 dyrektywy 2012/13 i art. 12 ust. 1 dyrektywy 2013/48 w związku z art. 47 i 48 karty należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym sąd rozpatrujący, na podstawie mającego zastosowanie prawa krajowego, wniosek o zatwierdzenie a posteriori przeszukania osoby i wynikającego z niego zatrzymania nielegalnych substancji, przeprowadzonych w fazie wstępnej postępowania karnego, nie jest właściwy do dokonania weryfikacji, czy przy tych czynnościach były przestrzegane zagwarantowane w tych dyrektywach prawa podejrzanego lub oskarżonego.

47

W niniejszej sprawie sąd odsyłający wyjaśnił, że o ile, zgodnie z art. 164 ust. 3 kodeksu postępowania karnego, przeszukanie osoby przeprowadzone w fazie wstępnej postępowania karnego powinno zostać poddane kontroli sądowej a posteriori, o tyle, zgodnie z właściwym orzecznictwem krajowym, kontrola ta dotyczy jedynie spełnienia wymogów formalnych, od których zależy zgodność z prawem tego środka i wynikającego z niego zatrzymania rzeczy, i nie pozwala właściwemu sądowi na zbadanie przestrzegania praw gwarantowanych przez dyrektywy 2013/48 i 2012/13.

48

Należy zauważyć, że zgodnie z art. 8 ust. 2 dyrektywy 2012/13 państwa członkowskie zapewniają, aby osoby podejrzane lub oskarżone lub ich obrońcy mieli prawo zakwestionowania, zgodnie z procedurami przewidzianym w prawie krajowym, braku lub odmowy udzielenia przez właściwe organy informacji zgodnie z tą dyrektywą.

49

Mając na względzie znaczenie prawa do skutecznego środka prawnego, chronionego na mocy art. 47 karty, oraz jasne, bezwarunkowe i precyzyjne brzmienie art. 8 ust. 2 dyrektywy 2012/13, należy stwierdzić, że ten ostatni przepis stoi na przeszkodzie wszelkiemu środkowi krajowemu utrudniającemu wykonywanie skutecznych środków odwoławczych w wypadku naruszenia praw chronionych na mocy tej dyrektywy (wyrok z dnia 19 września 2019 r., Rayonna prokuratura Lom,C‑467/18, EU:C:2019:765, pkt 57).

50

Taki sam sposób wykładni jest wymagany w odniesieniu do art. 12 dyrektywy 2013/48, zgodnie z którym „podejrzani lub oskarżeni w postępowaniu karnym […] [mają] do dyspozycji na mocy prawa krajowego skuteczny środek naprawczy [odwoławczy] w przypadku naruszenia ich praw przewidzianych w niniejszej dyrektywie” (wyrok z dnia 19 września 2019 r., Rayonna prokuratura Lom,C‑467/18, EU:C:2019:765, pkt 58).

51

Z powyższego wynika, że art. 8 ust. 2 dyrektywy 2012/13 i art. 12 ust. 1 dyrektywy 2013/48 nakładają na państwa członkowskie obowiązek zapewnienia poszanowania prawa do rzetelnego procesu sądowego i prawa do obrony, zapisanych, odpowiednio, w art. 47 i art. 48 ust. 2 karty, poprzez ustanowienie skutecznego środka odwoławczego umożliwiającego każdemu podejrzanemu lub oskarżonemu zwrócenie się do sądu odpowiedzialnego za zbadanie, czy jego prawa wynikające z tych dyrektyw nie zostały naruszone.

52

W tym kontekście art. 8 ust. 2 dyrektywy 2012/13 i art. 12 ust. 1 dyrektywy 2013/48 stanowią, że prawo do stwierdzenia ewentualnych naruszeń tych praw przyznaje się, odpowiednio, zgodnie „z procedurami przewidzianym[i] w prawie krajowym” i „na mocy prawa krajowego”. Przepisy te nie określają zatem ani szczegółowych zasad, zgodnie z którymi powinna istnieć możliwość podniesienia naruszeń tych praw, ani momentu, w toku postępowania karnego, w którym można to uczynić, pozostawiając w ten sposób państwom członkowskim pewien zakres uznania przy określaniu szczególnych procedur, które będą miały zastosowanie w tym względzie.

53

Zamiar przyznania przez prawodawcę Unii takiego zakresu uznania znajduje potwierdzenie w motywach dyrektyw 2012/13 i 2013/48. Po pierwsze bowiem, zgodnie z motywem 36 dyrektywy 2012/13, prawo do żądania stwierdzenia okoliczności, że właściwe organy nie udzielają lub odmawiają udzielenia informacji lub ujawnienia niektórych materiałów sprawy zgodnie z tą dyrektywą, „nie pociąga za sobą obowiązku zapewnienia przez państwa członkowskie szczególnych procedur odwoławczych, odrębnego mechanizmu lub procedury wnoszenia skarg, za pomocą których można zakwestionować taki brak lub odmowę”. Po drugie, w motywie 50 dyrektywy 2013/48 wskazano w istocie, że spoczywający na państwach członkowskich obowiązek zapewnienia poszanowania prawa do obrony i prawa do rzetelnego postępowania pozostaje bez uszczerbku dla krajowych przepisów lub systemów dotyczących dopuszczalności dowodów i nie powinien uniemożliwiać państwom członkowskim utrzymywania systemu, w ramach którego przed sądem można powołać się na wszystkie istniejące dowody „bez konieczności przeprowadzania jakiejkolwiek odrębnej lub uprzedniej oceny dopuszczalności takich dowodów”.

54

Ponadto art. 47 i 48 karty nie stoją na przeszkodzie temu, by państwa członkowskie nie były, w konsekwencji, zobowiązane do ustanowienia niezależnych środków odwoławczych, które osoby podejrzane lub oskarżone mogłyby wnieść w celu obrony praw przyznanych im na mocy dyrektyw 2012/13 i 2013/48. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem prawo Unii, w tym postanowienia karty, nie skutkuje bowiem zobowiązaniem państw członkowskich do ustanowienia środków prawnych innych niż środki przewidziane w prawie krajowym, chyba że z systematyki danego krajowego porządku prawnego wynika, iż nie istnieje żaden sądowy środek prawny pozwalający, choćby w trybie wpadkowym, zapewnić ochronę uprawnień wynikających dla podmiotów prawa z prawa Unii (zob. podobnie wyrok z dnia 21 grudnia 2021 r., Randstad Italia,C‑497/20, EU:C:2021:1037, pkt 62 i przytoczone tam orzecznictwo).

55

Z powyższego wynika, że prawo Unii nie stoi na przeszkodzie ograniczeniu przez państwo członkowskie kontroli sądowej środków przymusu związanych z gromadzeniem dowodów popełnienia przestępstwa do formalnej zgodności z prawem tych środków, jeżeli następnie w ramach procesu karnego sąd rozpoznający sprawę co do istoty jest w stanie zweryfikować, czy przestrzegano praw oskarżonego, o których mowa w dyrektywach 2012/13 i 2013/48, w związku z art. 47 i art. 48 ust. 2 karty.

56

W niniejszej sprawie sąd odsyłający wskazuje, że z utrwalonego orzecznictwa krajowego wynika, iż informacje uzyskane od osób, które zostały przesłuchane w charakterze świadków ich własnych działań, nie mogą być uwzględnione jako dowody, ponieważ osoby te są w rzeczywistości podejrzanymi.

57

Jak w pkt 72 opinii wskazał w istocie rzecznik generalny, orzecznictwo to wydaje się pozwalać, przynajmniej w niektórych przypadkach, na wyłączenie informacji i dowodów uzyskanych z naruszeniem wymogów prawa Unii, w niniejszym przypadku art. 3 dyrektywy 2012/13 dotyczącego powiadomienia podejrzanego o jego prawach oraz art. 3 dyrektywy 2013/48 dotyczącego dostępu do adwokata.

58

Jednakże na podstawie jedynie akt sprawy, jakimi dysponuje Trybunał, nie jest możliwe ustalenie, czy w niniejszym przypadku właściwe przepisy krajowe są zgodne z wymogami wymienionymi w pkt 55 niniejszego wyroku. W tym celu sąd odsyłający powinien upewnić się co do tego, że gdy w ramach postępowania karnego oskarżony wskazuje na nieprawidłowości proceduralne związane z naruszeniami praw wynikających z jednej z tych dwóch dyrektyw, sąd rozpoznający sprawę co do istoty może zawsze stwierdzić te nieprawidłowości i jest zobowiązany do wyciągnięcia wszelkich konsekwencji wynikających z tych naruszeń, w szczególności w odniesieniu do niedopuszczalności lub mocy dowodowej dowodów zebranych w tych okolicznościach.

59

Na wypadek gdyby sąd rozpoznający sprawę co do istoty nie miał możliwości dokonania takiego stwierdzenia i wyciągnięcia konsekwencji z tych naruszeń, należy przypomnieć utrwalone orzecznictwo Trybunału, zgodnie z którym w celu zapewnienia skuteczności wszystkich przepisów prawa Unii zasada pierwszeństwa wymaga w szczególności, aby sądy krajowe interpretowały w możliwie najszerszym zakresie swoje prawo wewnętrzne w sposób zgodny z prawem Unii [wyrok z dnia 8 marca 2022 r., Bezirkshauptmannschaft Hartberg‑Fürstenfeld (Bezpośrednia skuteczność), C‑205/20, EU:C:2022:168, pkt 35 i przytoczone tam orzecznictwo].

60

W braku możliwości dokonania wykładni zgodnej z prawem Unii oraz biorąc pod uwagę okoliczność, że – jak wynika z pkt 49–51 niniejszego wyroku – art. 8 ust. 2 dyrektywy 2012/13 i art. 12 ust. 1 dyrektywy 2013/48 mają bezpośrednią skuteczność, zasada pierwszeństwa wymaga od sądu krajowego, do którego kompetencji należy stosowanie tych przepisów prawa Unii, by zapewnił pełną skuteczność wymogów wynikających z tych przepisów w zawisłym przed nim sporze, w razie konieczności odstępując z własnej inicjatywy od stosowania wszelkich przepisów krajowych, także późniejszych, które są niezgodne ze wspomnianymi przepisami prawa Unii – bez konieczności zwracania się o wcześniejsze uchylenie tych przepisów krajowych lub oczekiwania na ich uchylenie w drodze ustawodawczej lub w jakimkolwiek innym trybie konstytucyjnym [zob. podobnie wyrok z dnia 28 października 2022 r., Generalstaatsanwaltschaft München (Ekstradycja i ne bis in idem), C‑435/22 PPU, EU:C:2022:852, pkt 108 i przytoczone tam orzecznictwo].

61

W świetle powyższych rozważań na pytanie czwarte należy odpowiedzieć, że art. 8 ust. 2 dyrektywy 2012/13 i art. 12 ust. 1 dyrektywy 2013/48 w związku z art. 47 i 48 karty należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym sąd rozpatrujący, na podstawie mającego zastosowanie prawa krajowego, wniosek o zatwierdzenie a posteriori przeszukania osoby i wynikającego z niego zatrzymania nielegalnych substancji, przeprowadzonych w fazie wstępnej postępowania karnego, nie jest właściwy do dokonania weryfikacji, czy przy tych czynnościach były przestrzegane zagwarantowane w tych dyrektywach prawa podejrzanego lub oskarżonego, pod warunkiem, po pierwsze, że osoba ta może następnie żądać przed sądem rozpatrującym sprawę co do istoty stwierdzenia ewentualnego naruszenia praw wynikających ze wspomnianych dyrektyw, i po drugie, że sąd ten ma wówczas obowiązek wyciągnięcia konsekwencji z takiego naruszenia, w szczególności w zakresie niedopuszczalności lub mocy dowodowej dowodów zebranych w tych okolicznościach.

62

Trzecie pytanie prejudycjalne dotyczy wykładni zasad legalności i zakazu arbitralnego wykonywania uprawnień oraz art. 3 ust. 3 lit. b) dyrektywy 2013/48 w świetle przepisów krajowych, zgodnie z którymi jedynie osoby formalnie posiadające status „oskarżonego” korzystają z praw wynikających z tej dyrektywy, podczas gdy moment przyznania tego statusu pozostawiono uznaniu organu ścigania.

63

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem w ramach ustanowionej w art. 267 TFUE procedury współpracy między sądami krajowymi a Trybunałem do tego ostatniego należy udzielenie sądowi krajowemu użytecznej odpowiedzi, która umożliwi mu rozstrzygnięcie zawisłego przed nim sporu. Mając to na uwadze, po pierwsze, Trybunał powinien w razie potrzeby przeformułować przedłożone mu pytania (zob. podobnie postanowienie z dnia 24 marca 2023 r., Direktor na Teritorialno podelenie na Natsionalnia osiguritelen institut‑Veliko Tarnovo, C‑30/22, EU:C:2023:259, pkt 33 i przytoczone tam orzecznictwo).

64

Po drugie, do Trybunału należy wyprowadzenie z całości informacji przedstawionych mu przez sąd odsyłający, a w szczególności z uzasadnienia postanowienia odsyłającego, tych aspektów prawa, które wymagają wykładni w świetle przedmiotu sporu w postępowaniu głównym [zob. podobnie wyrok z dnia 1 sierpnia 2022 r., TL (Brak tłumaczenia ustnego i tłumaczenia pisemnego), C‑242/22 PPU, EU:C:2022:611, pkt 37 i przytoczone tam orzecznictwo].

65

Otóż z wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym wynika, że spór w postępowaniu głównym dotyczy wniosku o zatwierdzenie a posteriori przez sąd przeszukania osoby i wynikającego z niego zatrzymania rzeczy, których posiadanie jest nielegalne, przeprowadzonych w fazie wstępnej postępowania karnego, oraz że, w celu udzielenia użytecznej odpowiedzi na pytanie trzecie, należy w rzeczywistości zbadać w takim przypadku zakres i charakter przewidzianego w art. 3 dyrektywy 2013/48 prawa dostępu do obrońcy.

66

W związku z tym należy stwierdzić, że poprzez to pytanie sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 3 dyrektywy 2013/48 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie przepisom krajowym przewidującym, że wobec podejrzanego lub oskarżonego można zastosować, w fazie wstępnej postępowania karnego, przeszukanie osoby i zatrzymanie rzeczy, których posiadanie jest nielegalne, bez przyznania tej osobie prawa dostępu do obrońcy.

67

Zgodnie z jej art. 1 w dyrektywie 2013/48 ustanawia się normy minimalne dotyczące w szczególności praw podejrzanych i oskarżonych w postępowaniu karnym do dostępu do obrońcy i do poinformowania osoby trzeciej o pozbawieniu wolności.

68

W tym względzie art. 3 ust. 1 tej dyrektywy nakłada na państwa członkowskie obowiązek zapewnienia, aby podejrzani i oskarżeni mieli prawo dostępu do obrońcy w takim terminie i w taki sposób, aby umożliwić im konkretne i skuteczne wykonywanie ich prawa do obrony.

69

Ta ogólna zasada została doprecyzowana w art. 3 ust. 2, który przewiduje, że dostęp ten musi być możliwy „bez zbędnej zwłoki”, a w każdym razie od chwili zaistnienia pierwszego z czterech szczególnych zdarzeń wymienionych w art. 3 ust. 2 lit. a)–d).

70

Ponadto art. 3 ust. 3 lit. c) dyrektywy 2013/48 stanowi, że podejrzani lub oskarżeni mają co najmniej prawo do obecności swojego obrońcy podczas przeprowadzania czynności dochodzeniowych lub czynności związanych ze zbieraniem dowodów, o których mowa w tym przepisie, w przypadku gdy czynności te są przewidziane w prawie krajowym oraz jeżeli dla danej czynności jest wymagana lub dozwolona obecność podejrzanego lub oskarżonego.

71

Tymczasem należy zauważyć, że przeszukanie osoby i zatrzymanie nielegalnych substancji nie zostały wymienione wśród zdarzeń wskazanych w art. 3 ust. 2 lit. a)–d) i art. 3 ust. 3 lit. c) tej dyrektywy.

72

W szczególności co się tyczy, po pierwsze, przewidzianego w art. 3 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2013/48 prawa osób podejrzanych lub oskarżonych do dostępu do obrońcy przed ich przesłuchaniem przez policję lub inny organ ścigania lub organ sądowy, należy podkreślić, że z motywu 20 dyrektywy 2013/48 wynika, iż zgodnie z zamiarem prawodawcy Unii, ponieważ wstępne pytania zadane przez policję mają na celu w szczególności ustalenie, czy należy wszcząć dochodzenie, na przykład w trakcie kontroli drogowej, nie stanowią one „przesłuchania” w rozumieniu tej dyrektywy, a zatem nie są objęte zakresem jej art. 3 ust. 2 lit. a) jako w każdym wypadku przyznające podejrzanym i oskarżonym prawo dostępu do obrońcy.

73

Po drugie, co się tyczy przewidzianego w art. 3 ust. 2 lit. c) dyrektywy 2013/48 prawa osób podejrzanych lub oskarżonych do dostępu do obrońcy „niezwłocznie” po pozbawieniu wolności, należy podkreślić, że prawo to niekoniecznie oznacza, iż dostęp do obrońcy skonkretyzuje się w sposób natychmiastowy, czyli w momencie tego pozbawienia wolności.

74

W tym względzie z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dotyczącego art. 6 EKPC, do którego odnosi się motyw 12 dyrektywy 2013/48, wynika – co się tyczy prawa do pomocy obrońcy w rozumieniu art. 6 ust. 3 lit. c) EKPC – że przeszukanie przeprowadzone w toku kontroli drogowej, w wyniku którego zostały złożone oświadczenia samooskarżające, nie wykazuje żadnego istotnego ograniczenia swobody działania danej osoby, które mogłoby wystarczyć do uczynienia pomocy prawnej obowiązkową od tej fazy postępowania (zob. podobnie wyrok ETPC z dnia 18 lutego 2010 r. w sprawie Zaichenko przeciwko Rosji, CE:ECHR:2010:0218JUD003966002, §§ 47, 48).

75

Ogólnie rzecz biorąc, w celu ustalenia, czy brak dostępu do obrońcy podczas przeszukania osoby i zatrzymania rzeczy, których posiadanie jest nielegalne, pozbawił podejrzanego lub oskarżonego prawa zagwarantowanego w art. 3 dyrektywy 2013/48, należy wziąć pod uwagę art. 3 ust. 1, który wymaga zbadania, czy dostęp ten został przyznany w takim terminie i w taki sposób, aby podejrzany lub oskarżony mógł rzeczywiście i skutecznie wykonywać przysługujące im prawo do obrony.

76

W niniejszej sprawie do właściwego sądu należy, zgodnie z prawem krajowym, dokonanie niezbędnych ustaleń z uwzględnieniem wszystkich okoliczności istotnych w tym względzie. Dokładniej rzecz ujmując, sąd ten będzie musiał sprawdzić, czy obecność obrońcy w chwili przeszukania osoby przeprowadzonego wobec AB i wynikającego z niego zatrzymania nielegalnych substancji była obiektywnie konieczna dla zapewnienia skutecznego wykonywania przez tę osobę prawa do obrony.

77

W tym względzie należy uściślić – z zastrzeżeniem dokonania weryfikacji przez właściwy sąd krajowy – że środki zastosowane wobec AB nie wydają się a priori być podjęte w kontekście takim, że w chwili ich podjęcia zainteresowany musiał skorzystać z prawa dostępu do obrońcy w rozumieniu art. 3 dyrektywy 2013/48.

78

Z powyższych rozważań wynika, że art. 3 dyrektywy 2013/48 należy interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie przepisom krajowym przewidującym, że wobec podejrzanego lub oskarżonego można zastosować, w fazie wstępnej postępowania karnego, przeszukanie osoby i zatrzymanie rzeczy, których posiadanie jest nielegalne, bez przyznania tej osobie prawa dostępu do obrońcy, pod warunkiem że z rozpatrzenia wszystkich istotnych okoliczności wynika, że taki dostęp nie jest niezbędny do tego, by wspomniana osoba mogła rzeczywiście i skutecznie wykonać swoje prawo do obrony.

79

Poprzez pytanie piąte sąd odsyłający dąży do ustalenia, czy zasady państwa prawnego należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie przepisom krajowym i orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którymi sąd krajowy „nie jest uprawniony do kontroli nadania danej osobie statusu oskarżonego, podczas gdy […] od tego formalnego aktu […] zależy czy zostanie tej osobie fizycznej zapewnione prawo do obrony w przypadku zastosowania wobec niej środków przymusu w celach przeprowadzenia dochodzenia”.

80

W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału procedura ustanowiona w art. 267 TFUE jest instrumentem współpracy między Trybunałem a sądami krajowymi, dzięki któremu Trybunał dostarcza sądom krajowym elementów wykładni prawa Unii, które są im niezbędne dla rozstrzygnięcia przedstawionych im sporów (postanowienie z dnia 27 marca 2023 r., Belgische Staat,C‑34/22, EU:C:2023:263, pkt 43 i przytoczone tam orzecznictwo).

81

Ponieważ postanowienie odsyłające stanowi podstawę tego postępowania przed Trybunałem, niezbędne jest przedstawienie przez sąd krajowy minimum wyjaśnień dotyczących powodów wyboru przepisów prawa Unii, o których wykładnię się zwraca, jak również związku, jaki dostrzega on między tymi przepisami a ustawodawstwem krajowym mającym zastosowanie w rozpatrywanym przez niego sporze (zob. podobnie postanowienie z dnia 27 marca 2023 r., Belgische Staat,C‑34/22, EU:C:2023:263, pkt 44 i przytoczone tam orzecznictwo).

82

W niniejszej sprawie pytanie piąte odnosi się w sposób ogólny do „zasad państwa prawnego”, zaś wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym nie zawiera ponadto omówienia powodów, dla których sąd odsyłający zastanawia się w ramach tego pytania nad wykładnią tych „zasad”, w związku z czym Trybunał nie może ocenić, w jakim zakresie odpowiedź na wspomniane pytanie jest niezbędna, aby umożliwić sądowi odsyłającemu wydanie orzeczenia w ramach sporu w postępowaniu głównym.

83

Z powyższego wynika, że pytanie piąte jest niedopuszczalne.

84

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (czwarta izba) orzeka, co następuje: