This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 62022CC0305
Opinion of Advocate General Richard de la Tour delivered on 13 June 2024.###
Opinia rzecznika generalnego Richarda de la Toura przedstawiona w dniu 13 czerwca 2024 r.
Opinia rzecznika generalnego Richarda de la Toura przedstawiona w dniu 13 czerwca 2024 r.
ECLI identifier: ECLI:EU:C:2024:508
- Date of document:
- 13/06/2024
- Form:
- Opinia rzecznika generalnego
- Advocate General:
- Richard de la Tour
Wydanie tymczasowe
OPINIA RZECZNIKA GENERALNEGO
JEANA RICHARDA DE LA TOURA
przedstawiona w dniu 13 czerwca 2024 r.(1)
Sprawa C‑305/22
C.J.
Postępowanie karne
[wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Curtea de Apel Bucureşti (sąd apelacyjny w Bukareszcie, Rumunia)]
Odesłanie prejudycjalne – Przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości – Współpraca wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych – Decyzja ramowa 2002/584/WSiSW – Europejski nakaz aresztowania – Podstawa fakultatywnej odmowy wykonania europejskiego nakazu aresztowania – Zobowiązanie się przez wykonujące nakaz państwo członkowskie do wykonania kary pozbawienia wolności orzeczonej wobec osoby, której dotyczy nakaz – Decyzja ramowa 2008/909/WSiSW – Wzajemne uznawanie wyroków w sprawach karnych w celu ich wykonywania w innym państwie członkowskim – Brak zgody wydającego nakaz państwa członkowskiego – Prawo wydającego nakaz państwa członkowskiego do samodzielnego wykonania kary – Obowiązek wykonania europejskiego nakazu aresztowania po stronie wykonującego nakaz organu sądowego
I. Wprowadzenie
1. Rozpatrywany wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 4 pkt 5 i 6 oraz art. 8 ust. 1 lit. c) decyzji ramowej Rady z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi (2002/584/WSiSW)(2) oraz art. 4 ust. 2, art. 22 ust. 1 i art. 25 decyzji ramowej Rady 2008/909/WSiSW z dnia 27 listopada 2008 r. o stosowaniu zasady wzajemnego uznawania do wyroków skazujących na karę pozbawienia wolności lub inny środek polegający na pozbawieniu wolności – w celu wykonania tych wyroków w Unii Europejskiej(3).
2. Wniosek ten został złożony w kontekście postępowania krajowego, w którym Curtea de Apel Bucureşti (sąd apelacyjny w Bukareszcie, Rumunia) musi orzec w przedmiocie ważności krajowego nakazu wykonania kary pozbawienia wolności orzeczonej wobec przebywającego stale we Włoszech C.J. oraz wydanego wobec niego europejskiego nakazu aresztowania. Włoskie organy sądowe odmówiły wykonania tegoż europejskiego nakazu aresztowania w oparciu o podstawę fakultatywnej odmowy wykonania przewidzianą w art. 4 pkt 6 decyzji ramowej 2002/584(4). Organy te podjęły jednocześnie – pomimo sprzeciwu wniesionego przez rumuńskie organy sądowe co do tego, by kara została wykonana we Włoszech – decyzję o uznaniu tego wyroku i wykonaniu orzeczonej wobec C.J. kary.
3. Rozpatrywana sprawa pokazuje problem związku pomiędzy tą decyzją ramową i decyzją ramową 2008/909, które to decyzje stanowią dwa podstawowe instrumenty współpracy wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych.
4. W niniejszej opinii, która zgodnie z wnioskiem Trybunału skupi się na pytaniach prejudycjalnych pierwszym i trzecim, twierdzę, że organ sądowy nie może – powołując się na wskazaną w art. 4 pkt 6 decyzji ramowej 2002/584 podstawę fakultatywnej odmowy wykonania – odmówić wykonania europejskiego nakazu aresztowania wydanego w celu wykonania kary pozbawienia wolności, jeżeli uznanie i wykonanie wyroku skazującego zostały dokonane z naruszeniem procedury i warunków przewidzianych w decyzji ramowej 2008/909. W takiej sytuacji wydające nakaz państwo członkowskie(5) zachowuje prawo do wykonania tej kary i w konsekwencji do wykonującego nakaz organu sądowego należy wykonanie europejskiego nakazu aresztowania poprzez przekazanie temu państwu członkowskiemu osoby, której dotyczy nakaz.
II. Okoliczności faktyczne w postępowaniu głównym i pytania prejudycjalne
5. Wyrokiem Curtea de Apel București (sądu apelacyjnego w Bukareszcie) z dnia 27 czerwca 2017 r., który został zmieniony i uprawomocnił się na mocy wyroku z dnia 10 listopada 2020 r. Înalta Curte de Casație și Justiție (najwyższego sądu kasacyjnego, Rumunia), C.J. – z tytułu popełnienia szeregu przestępstw – został prawomocnie skazany na karę pozbawienia wolności w wymiarze 4 lat i 2 miesięcy oraz 3 lat pozbawienia niektórych praw (zwanym dalej „wyrokiem skazującym”).
6. W dniu 20 listopada 2020 r. Curtea de Apel București (sąd apelacyjny w Bukareszcie) wydał nakaz wykonania orzeczonej wobec C.J. kary pozbawienia wolności. W dniu 25 listopada 2020 r. sąd ten wydał wobec C.J. europejski nakaz aresztowania.
7. W dniu 31 grudnia 2020 r. Ministero della Giustizia (ministerstwo sprawiedliwości, Włochy) powiadomiło Curtea de Apel București (sąd apelacyjny w Bukareszcie) o zatrzymaniu C.J. i złożyło wniosek o przekazanie europejskiego nakazu aresztowania w języku włoskim. Ten europejski nakaz aresztowania został mu przekazany.
8. Na wniosek włoskich organów sądowych, w dniu 14 stycznia 2021 r. Curtea de Apel București (sąd apelacyjny w Bukareszcie) przekazał im wyrok skazujący. Jednocześnie sąd ten zawiadomił, że nie zgadza się co do ewentualnego uznania tego wyroku przez włoskie organy sądowe w celu wykonania go we Włoszech.
9. Na wezwanie włoskich organów sądowych Curtea de Apel București (sąd apelacyjny w Bukareszcie) w dniu 20 stycznia 2021 r. uściślił, że w przypadku odmowy wykonania europejskiego nakazu aresztowania na podstawie art. 4 pkt 6 decyzji ramowej 2002/584 nie wyrazi on zgody na incydentalne uznanie wspomnianego wyroku ani na przejęcie wykonania kary przez Republikę Włoską oraz że na podstawie decyzji ramowej 2008/909 zażąda takiego uznania i takiego przejęcia później.
10. Organy rumuńskie skierowały następnie do włoskich organów sądowych wniosek o udzielenie – zgodnie z art. 22 decyzji ramowej 2002/584 – informacji w odniesieniu do decyzji o wykonaniu europejskiego nakazu aresztowania.
11. Wyrokiem z dnia 6 maja 2021 r. Corte d’appello di Roma (sąd apelacyjny w Rzymie, Włochy) odmówił przekazania C.J., uznał wyrok skazujący i zarządził wykonanie go we Włoszech. Sąd ten uznał, że skoro C.J. miał legalne i faktyczne miejsce zamieszkania we Włoszech, nie było podstaw do wymagania, aby odbywał on karę w Rumunii, ponieważ wykonanie tej kary we Włoszech jest bardziej zgodne z wymogiem jego resocjalizacji. Rzeczony sąd uznał, że po zaliczeniu dotychczas odbytych okresów zatrzymania, pozostała do odbycia część kary wynosi 3 lata, 6 miesięcy i 21 dni.
12. W dniu 20 maja 2021 r. ów wyrok Corte d’appello di Roma (sądu apelacyjnego w Rzymie, Włochy) przekazano Curtea de Apel București (sądowi apelacyjnemu w Bukareszcie). Organy rumuńskie otrzymały następnie zaświadczenie urzędu ds. wykonania kar przy prokuraturze w Rzymie z dnia 11 czerwca 2021 r., z którego wynika, że C.J. znajduje się w sytuacji prawnej aresztu domowego zgodnie z prawem włoskim. Z zaświadczenia tego wynika również, w odniesieniu do stanu wykonania, że chodzi o nakaz wykonania przy jednoczesnym zawieszeniu, w formie aresztu domowego i że pozostającą do odbycia karą jest pozbawienie wolności w wymiarze 3 lat i 11 miesięcy (przy czym datą początku odbywania kary jest dzień 29 grudnia 2020 r., a datą zakończenia jej odbywania – 28 listopada 2024 r.)(6).
13. W piśmie z dnia 28 czerwca 2021 r. rumuńskie organy sądowe powtórzyły swoje stanowisko wskazane w pkt 9 niniejszej opinii i uściśliły, że dopóki nie zostanie im przekazane powiadomienie o rozpoczęciu wykonywania kary pozbawienia wolności poprzez osadzenie C.J. w zakładzie karnym uznają one, że zachowują – na podstawie art. 22 ust. 1 decyzji ramowej 2008/909 – prawo do wykonania wyroku skazującego z dnia 27 czerwca 2017 r. Organy te dodały, że krajowy nakaz wykonania kary pozbawienia wolności oraz międzynarodowy list gończy nie zostały unieważnione i pozostają w mocy.
14. W dniu 15 października 2021 r. urząd ds. wykonania kary przy Curtea de Apel București (sądzie apelacyjnym w Bukareszcie) – druga izba karna wniósł do sądu odsyłającego sprzeciw wobec wykonania wyroku skazującego.
15. Sąd ten uściśla, że musi orzec w przedmiocie ważności krajowego nakazu wykonania kary pozbawienia wolności oraz europejskiego nakazu aresztowania z uwagi na rozbieżność istniejącą w szczególności w sposobie, w jaki rumuńskie i włoskie organy sądowe interpretują korelację między decyzją ramową 2002/584 i decyzją ramową 2008/909. Oznacza to, że wspomniany sąd musi orzec, czy wydany przez organy rumuńskie krajowy nakaz należy uchylić w razie uznania, że wyrok skazujący został wykonany lub jest w trakcie wykonywania przez organy włoskie.
16. Nasuwają się zatem pytania, czy uznanie wyroku w ramach procedury wykonywania europejskiego nakazu aresztowania, którego dotyczyła odmowa wykonującego nakaz organu sądowego na podstawie art. 4 pkt 6 decyzji ramowej 2002/584, wymaga zgody wydającego nakaz państwa członkowskiego na podstawie art. 4 ust. 2 i art. 25 decyzji ramowej 2008/909 oraz czy przekazanie wyroku skazującego przez wydające nakaz państwo członkowskie wykonującemu nakaz państwu członkowskiemu można uznać za taką zgodę. Pojawia się również pytanie, czy taka procedura, która byłaby prowadzona z naruszeniem art. 4 ust. 2 i art. 25 tej decyzji ramowej, może rodzić skutek prawny w stosunku do kary, w zakresie jej wykonania na terytorium Rumunii. Ponadto należałoby ustalić, czy dopóki nie zawiadomiono o rozpoczęciu wykonywania kary pozbawienia wolności poprzez osadzenie osoby skazanej w zakładzie karnym, wydające nakaz państwo członkowskie zachowuje na podstawie art. 22 ust. 1 wspomnianej decyzji ramowej prawo do wykonywania wyroków wydanych na jego terytorium.
17. W tych okolicznościach Curtea de Apel Bucureşti (sąd apelacyjny w Bukareszcie) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:
„1) Czy przepisy art. 25 decyzji ramowej 2008/909 należy interpretować w ten sposób, że w przypadku gdy organ sądowy wykonujący europejski nakaz [aresztowania] zamierza zastosować art. 4 pkt 6 decyzji ramowej 2002/584 w celu uznania wyroku skazującego, jest on zobowiązany wystąpić z wnioskiem o przekazanie wyroku i zaświadczenia wydanych na podstawie decyzji ramowej 2008/909 oraz uzyskać zgodę państwa skazania zgodnie z art. 4 ust. 2 decyzji ramowej 2008/909?
2) Czy przepisy art. 4 pkt 6 decyzji ramowej 2002/584 w związku z art. 25 i art. 4 ust. 2 decyzji ramowej 2008/909 należy interpretować w ten sposób, że odmowa wykonania europejskiego nakazu aresztowania wydanego w celu wykonania kary pozbawienia wolności i uznanie wyroku skazującego bez faktycznego wykonania kary poprzez osadzenie osoby skazanej w zakładzie karnym w następstwie jej ułaskawienia i zawieszenia wykonania kary zgodnie z prawem państwa wykonującego oraz bez uzyskania zgody państwa skazania w ramach postępowania w sprawie uznania [powodują] utratę przez państwo skazania prawa do wykonania kary zgodnie z art. 22 ust. 1 decyzji ramowej 2008/909?
3) Czy art. 8 ust. 1 lit. c) decyzji ramowej 2002/584 należy interpretować w ten sposób, że wyrok skazujący na karę pozbawienia wolności – na podstawie którego wydano europejski nakaz aresztowania, którego wykonania odmówiono zgodnie z art. 4 pkt 6 [tej decyzji ramowej], przy jednoczesnym uznaniu wyroku, ale bez faktycznego wykonania kary poprzez osadzenie osoby skazanej w zakładzie karnym w następstwie jej ułaskawienia i zawieszenia wykonania kary zgodnie z prawem państwa wykonującego oraz bez uzyskania zgody państwa skazania w ramach postępowania w sprawie uznania – traci swoją wykonalność?
4) Czy przepisy art. 4 pkt 5 decyzji ramowej 2002/584 należy interpretować w ten sposób, że wyrok odmawiający wykonania europejskiego nakazu aresztowania wydanego w celu wykonania kary pozbawienia wolności i uznający wyrok skazujący na podstawie art. 4 pkt 6 decyzji ramowej 2002/584, ale bez faktycznego wykonania kary poprzez osadzenie osoby skazanej w zakładzie karnym w następstwie jej ułaskawienia i zawieszenia wykonania kary zgodnie z prawem państwa wykonującego (państwa członkowskiego Unii) oraz bez uzyskania zgody państwa skazania w ramach postępowania w sprawie uznania, stanowi wyrok skazujący »odnośnie do tych samych czynów« wydany przez państwo trzecie?
5) W razie udzielenia odpowiedzi twierdzącej na pytanie czwarte: czy przepisy art. 4 pkt 5 decyzji ramowej 2002/584 należy interpretować w ten sposób, że wyrok odmawiający wykonania europejskiego nakazu aresztowania wydanego w celu wykonania kary pozbawienia wolności i uznający wyrok skazujący zgodnie z art. 4 pkt 6 decyzji ramowej 2002/584, przy jednoczesnym zawieszeniu wykonania kary zgodnie z prawem państwa wykonującego, stanowi »wyrok aktualnie wykonywany«, jeżeli dozór osoby skazanej jeszcze się nie rozpoczął?”
18. C.J., rządy: rumuński, czeski i niderlandzki oraz Komisja Europejska przedstawili uwagi na piśmie. Uczestnicy ci, z wyjątkiem C.J., wzięli udział, podobnie jak rząd francuski, w rozprawie, która odbyła się w dniu 13 marca 2024 r. i podczas której w szczególności udzielili oni odpowiedzi na zadane przez Trybunał pytania wymagające odpowiedzi ustnej.
III. Analiza
A. Uwagi wstępne
19. W swoich uwagach na piśmie C.J. wskazał, że Tribunale di sorveglianza di Roma (sąd penitencjarny w Rzymie, Włochy) w dniu 7 lutego 2023 r. zarządził wykonanie pozostałej części kary w formie aresztu domowego. Trybunał skierował następnie do sądu odsyłającego wniosek o udzielenie informacji dotyczący uściślenia, czy informacja ta ma wpływ na przedstawione przez niego pytania prejudycjalne.
20. Sąd ten w dniu 22 listopada 2023 r. odpowiedział, że nie może potwierdzić wspomnianej informacji, ponieważ od 2021 r. włoskie organy sądowe nie przekazały mu żadnego dokumentu dotyczącego C.J. Ponadto rzeczony sąd uściślił, że gdyby informacja dotycząca przebiegu włoskiego postępowania została mu przekazana, odpowiedź na pytania od pierwszego do czwartego byłaby nadal przydatna. Co najwyżej tylko piąte pytanie mogłoby zostać uznane za już nieaktualne.
21. W świetle powyższych okoliczności uważam, że w dalszej części rozważań należy ograniczyć się do okoliczności faktycznych przedstawionych w postanowieniu odsyłającym(7), a mianowicie, że sytuacja dotycząca wykonywania we Włoszech orzeczonej wobec C.J. kary pozbawienia wolności jest następująca: istnieje krajowy nakaz wykonania tej kary przy jednoczesnym zawieszeniu, w formie aresztu domowego, w oczekiwaniu na orzeczenie włoskich organów sądowych w przedmiocie środka alternatywnego w stosunku do pozbawienia wolności.
B. W przedmiocie pytań prejudycjalnych od pierwszego do trzeciego
22. Poprzez pytania od pierwszego do trzeciego, które proponuję rozpatrzyć łącznie, sąd odsyłający zasadniczo zwraca się do Trybunału o orzeczenie, czy art. 4 pkt 6 i art. 8 ust. 1 lit. c) decyzji ramowej 2002/584 oraz art. 4 ust. 2 i 5, art. 22 ust. 1 i art. 25 decyzji ramowej 2008/909 należy interpretować w ten sposób, że organ sądowy może – powołując się na wskazaną w pierwszym z tych przepisów podstawę fakultatywnej odmowy wykonania – odmówić wykonania europejskiego nakazu aresztowania wydanego w celu wykonania kary pozbawienia wolności, jeżeli uznanie i wykonanie wyroku skazującego zostały dokonane z naruszeniem procedury i warunków przewidzianych w decyzji 2008/909. Ponadto, sąd ten zmierza do ustalenia, czy w takiej sytuacji wydające nakaz państwo członkowskie zachowuje prawo do wykonania tej kary oraz czy do wykonującego nakaz organu sądowego należy wykonanie europejskiego nakazu aresztowania poprzez przekazanie temu państwu członkowskiemu osoby, której nakaz dotyczy.
23. W celu udzielenia odpowiedzi na te pytania należy przedstawić dwa radykalnie przeciwne poglądy. Podczas gdy rząd niderlandzki utrzymuje, że podstawa fakultatywnej odmowy wykonania, o której mowa w art. 4 pkt 6 decyzji ramowej 2002/584, może być stosowana poza ramami ustanowionymi w decyzji ramowej 2008/909, pozostali uczestnicy przedmiotowego postępowania opowiadają się za przeciwnym stanowiskiem. Mnie przekonuje to ostatnie stanowisko.
24. Należy przypomnieć, że decyzja ramowa 2002/584 służy, dzięki wprowadzeniu prostszego i wydajnego systemu przekazywania osób skazanych lub podejrzanych o naruszenie przepisów ustawy karnej, ułatwieniu i przyspieszeniu współpracy sądowej, przyczyniając się w ten sposób do realizacji wyznaczonego Unii celu, jakim jest ustanowienie przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości w oparciu o wysoki stopień zaufania, jakie powinno istnieć między państwami członkowskimi(8).
25. W obszarze regulowanym tą decyzją ramową zasada wzajemnego uznawania, stanowiąca jak wynika zwłaszcza z jej motywu 6, kamień węgielny współpracy wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych, znajduje wyraz w art. 1 ust. 2 wspomnianej decyzji ramowej, ustanawiającym regułę, na mocy której państwa członkowskie wykonują każdy europejski nakaz aresztowania w oparciu o zasadę wzajemnego uznawania i zgodnie z przepisami tej samej decyzji ramowej(9).
26. Wynika z tego, po pierwsze, że wykonujące nakaz organy sądowe mogą odmówić wykonania europejskiego nakazu aresztowania wyłącznie na podstawach wynikających z decyzji ramowej 2002/584, zgodnie z jej wykładnią dokonaną przez Trybunał. Po drugie, podczas gdy wykonanie europejskiego nakazu aresztowania stanowi zasadę, odmowa wykonania jest przewidziana jako wyjątek, który należy interpretować ściśle(10).
27. Rzeczona decyzja ramowa w art. 3 wskazuje wyraźnie podstawy obligatoryjnej odmowy wykonania europejskiego nakazu aresztowania, a w art. 4 i 4a podstawy fakultatywnej odmowy jego wykonania(11).
28. O ile zasada wzajemnego uznawania stanowi podstawę reżimu ustanowionego w decyzji ramowej 2002/584, o tyle nie oznacza ona jednak bezwarunkowego obowiązku wykonania wydanego nakazu aresztowania(12). Ta decyzja ramowa zezwala bowiem właściwym organom państw członkowskich na rozstrzygnięcie w szczególnych przypadkach, że kara orzeczona w wydającym nakaz państwie członkowskim powinna zostać wykonana na terytorium państwa członkowskiego wykonującego nakaz(13).
29. Jeśli chodzi o podstawy fakultatywnej odmowy wykonania europejskiego nakazu aresztowania wyszczególnione w art. 4 decyzji ramowej 2002/584, z orzecznictwa Trybunału wynika, że państwa członkowskie dysponują pewnym zakresem uznania w ramach transpozycji decyzji ramowej do ich prawa krajowego. Mają one zatem swobodę co do tego, czy transponować te podstawy do swego prawa wewnętrznego, czy też nie. Mogą one również podjąć decyzję o ograniczeniu sytuacji, w których wykonujący nakaz organ sądowy może odmówić wykonania europejskiego nakazu aresztowania, ułatwiając tym samym przekazywanie osób, których dotyczy nakaz, zgodnie z zasadą wzajemnego uznawania ustanowioną w art. 1 ust. 2 tej decyzji ramowej(14).
30. Pragnę przypomnieć, że w odniesieniu do podstaw fakultatywnej odmowy wykonania europejskiego nakazu aresztowania art. 4 pkt 6 decyzji ramowej 2002/584 stanowi, że wykonujący nakaz organ sądowy może odmówić wykonania europejskiego nakazu aresztowania, jeśli został on wydany w celu wykonania kary pozbawienia wolności lub środka zabezpieczającego, a osoba, której dotyczy wniosek, przebywa w wykonującym nakaz państwie członkowskim, jest jego obywatelem lub ma w nim miejsce zamieszkania, a państwo to zobowiązuje się wykonać karę pozbawienia wolności lub środek zabezpieczający zgodnie z jego prawem krajowym.
31. Tak więc zastosowanie podstawy fakultatywnej odmowy wykonania europejskiego nakazu aresztowania przewidzianej we wspomnianym przepisie jest uzależnione od spełnienia dwóch warunków, a mianowicie, po pierwsze, że osoba, której dotyczy nakaz, przebywa w wykonującym nakaz państwie członkowskim, jest jego obywatelem lub ma w nim miejsce zamieszkania, a po drugie, że państwo to zobowiązuje się do wykonania zgodnie ze swoim prawem krajowym kary lub środka zabezpieczającego, w związku z którymi wydano europejski nakaz aresztowania(15).
32. W odniesieniu do pierwszego z tych warunków Trybunał orzekł, że osoba „ma miejsce zamieszkania” w wykonującym nakaz państwie członkowskim, jeżeli ustanowiła rzeczywiste miejsce zamieszkania w tym państwie, a „przebywa” w nim, jeżeli w następstwie odpowiednio długiego trwałego pobytu w tym państwie stworzyła z nim więzi porównywalne z tymi, które są wynikiem posiadania miejsca zamieszkania(16).
33. W odniesieniu do drugiego z tych warunków z brzmienia art. 4 pkt 6 decyzji ramowej 2002/584 wynika, że każda odmowa wykonania europejskiego nakazu aresztowania wymaga prawdziwego zobowiązania się przez wykonujące nakaz państwo członkowskie do wykonania kary pozbawienia wolności orzeczonej wobec osoby, której dotyczy nakaz(17). Nie można zatem uznać, że sama okoliczność, iż państwo to deklaruje swoją gotowość do zapewnienia wykonania tej kary, uzasadnia taką odmowę. Wynika z tego, że każda odmowa wykonania europejskiego nakazu aresztowania musi zostać poprzedzona weryfikacją przez wykonujący nakaz organ sądowy możliwości rzeczywistego wykonania kary zgodnie z jego prawem krajowym(18).
34. Należy zatem zapewnić, aby wykonujący nakaz organ sądowy korzystał z możliwości odmówienia wykonania europejskiego nakazu aresztowania tylko pod warunkiem zapewnienia rzeczywistego wykonania w wykonującym nakaz państwie członkowskim orzeczonej wobec osoby, której dotyczy nakaz kary pozbawienia wolności oraz aby osiągnięto w ten sposób rozwiązanie zgodne z celem realizowanym przez decyzję ramową 2002/584(19).
35. Jeżeli wykonujący nakaz organ sądowy stwierdzi, że oba warunki, które przypomniałem powyżej są spełnione, musi on jeszcze ocenić, czy istnieje prawnie uzasadniony interes przemawiający za wykonaniem na terytorium wykonującego nakaz państwa członkowskiego kary wymierzonej w wydającym nakaz państwie członkowskim. Taka ocena umożliwi temu organowi uwzględnienie celu art. 4 pkt 6 decyzji ramowej 2002/584, który to cel, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, polega na zwiększeniu szans na resocjalizację osoby, której dotyczy nakaz, po zakończeniu kary, na którą osoba ta była skazana(20). Tak więc, aby wykonujący nakaz organ sądowy mógł zadecydować, czy w świetle zamierzonego celu polegającego na resocjalizacji należy odmówić wykonania europejskiego nakazu aresztowania, musi on dysponować niezbędnym do tego zakresem uznania(21).
36. Dokonywana przez wykonujący nakaz organ sądowy analiza kwestii, czy istnieje prawnie uzasadniony interes przemawiający za wykonaniem na terytorium wykonującego nakaz państwa członkowskiego kary lub środka zabezpieczającego wymierzonych w wydającym nakaz państwie członkowskim musi być dokonywana w drodze całościowej oceny wszystkich konkretnych okoliczności charakteryzujących sytuację osoby, której dotyczy nakaz, mogących wskazywać na to, czy między tą osobą a wykonującym nakaz państwem członkowskim istnieją więzi pozwalające na stwierdzenie, że wspomniana osoba jest wystarczająco zintegrowana w tym państwie i że w związku z tym wykonanie w wykonującym nakaz państwie członkowskim kary pozbawienia wolności lub środka zabezpieczającego polegającego na pozbawieniu wolności orzeczonych w wydającym nakaz państwie członkowskim przyczyni się do realizacji celu resocjalizacyjnego, zamierzonego w owym art. 4 pkt 6(22).
37. W tym kontekście Trybunał uściślił, że należy wziąć pod uwagę decyzję ramową 2008/909. W szczególności motyw 9 tej decyzji ramowej zawiera przykładowy wykaz czynników, które mogą umożliwić organowi sądowemu uzyskanie pewności, że wykonanie kary w wykonującym nakaz państwie członkowskim przyczyni się do realizacji celu, jakim jest ułatwienie resocjalizacji osoby skazanej. Wśród tych czynników znajdują się zasadniczo więzi osoby skazanej z wykonującym nakaz państwem członkowskim oraz okoliczność, czy to państwo członkowskie stanowi centrum jej życia rodzinnego i jej interesów, zważywszy w szczególności na jej więzi rodzinne, językowe, kulturowe, społeczne czy też gospodarcze z tym państwem(23).
38. Istnieje zatem wzajemne oddziaływanie między decyzją ramową 2002/584 a decyzją ramową 2008/909. Trybunał podkreślił istnienie takiego wzajemnego oddziaływania uściślając, że w zakresie, w jakim cel realizowany przez art. 4 pkt 6 decyzji ramowej 2002/584 jest identyczny z celem wymienionym w motywie 9 i realizowanym przez art. 25 decyzji ramowej 2008/909, który odnosi się do podstawy fakultatywnej odmowy wykonania przewidzianej w rzeczonym art. 4 pkt 6, wspomniane czynniki są również istotne w ramach całościowej oceny, jaką wykonujący nakaz organ sądowy powinien przeprowadzić, stosując tę podstawę(24).
39. Wzajemne oddziaływanie między decyzją ramową 2002/584 a decyzją ramową 2008/909 nie ogranicza się jednak do oceny dotyczącej istnienia prawnie uzasadnionego interesu przemawiającego za wykonaniem na terytorium wykonującego nakaz państwa członkowskiego kary lub środka zabezpieczającego wymierzonych w wydającym nakaz państwie członkowskim. Artykuł 25 decyzji ramowej 2008/909 przewiduje bowiem w znaczenie bardziej ogólny sposób stosowanie jej do wykonywania kar w przypadku, gdy państwo członkowskie decyduje się na zastosowanie podstawy fakultatywnej odmowy wykonania przewidzianej w art. 4 pkt 6 decyzji ramowej 2002/584.
40. Zgodnie bowiem z art. 25 decyzji ramowej 2008/909 „[b]ez uszczerbku dla decyzji ramowej [2002/584] przepisy niniejszej decyzji ramowej mają odpowiednio zastosowanie w zakresie, w jakim są zgodne z przepisami tej decyzji ramowej, do wykonywania kar, w przypadku gdy państwo członkowskie rozpocznie wykonywanie kary w sprawach objętych art. 4 ust. 6 tej decyzji ramowej lub gdy działając na mocy art. 5 ust. 3 tej decyzji ramowej, postawiło ono warunek, że dana osoba musi wrócić, aby odbyć karę w danym państwie członkowskim, dzięki czemu nie uniknie ona kary”.
41. Moim zdaniem z art. 25 decyzji ramowej 2008/909 wynika, że zastosowanie przez wykonujący nakaz organ sądowy podstawy fakultatywnej odmowy wykonania przewidzianej w art. 4 pkt 6 decyzji ramowej 2002/584 zakłada, że przestrzegane są procedura i warunki ustanowione w decyzji ramowej 2008/909 w celu uznania i wykonania wyroku w sprawie karnej w państwie członkowskim innym niż państwo skazania(25). Przemawia za tym szereg okoliczności.
42. Po pierwsze, należy przytoczyć motyw 12 decyzji ramowej 2008/909, który wskazuje, że decyzja ta „powinna być stosowana odpowiednio również do wykonywania kar w przypadkach objętych art. 4 ust. 6 i art. 5 ust. 3 decyzji ramowej [2002/584]. Oznacza to między innymi, że bez uszczerbku dla przywołanej decyzji ramowej państwo wykonujące może sprawdzić, czy istnieją podstawy odmowy uznania i odmowy wykonania określone w art. 9 niniejszej decyzji ramowej, sprawdzając między innymi podwójną karalność, o ile złożyło ono oświadczenie na podstawie art. 7 ust. 4 niniejszej decyzji ramowej, jako warunek uznania i wykonania wyroku w celu stwierdzenia, czy należy wydać daną osobę, czy też wykonać karę w przypadkach objętych art. 4 ust. 6 decyzji ramowej [2002/584]”. Chociaż prawodawca Unii podkreśla jako przykład sprawdzanie przez wykonujące nakaz państwo członkowskie, czy istnieją podstawy odmowy uznania i odmowy wykonania określone w art. 9 decyzji ramowej 2008/909, moim zdaniem nie wyklucza to w żaden sposób sprawdzania innych warunków.
43. Związek między procedurami przewidzianymi w decyzji ramowej 2002/584 i w decyzji ramowej 2008/909 dla stosowania podstawy fakultatywnej odmowy wykonania wskazanej w art. 4 pkt 6 pierwszej z tych decyzji ramowych został potwierdzony również w części f) wzoru zaświadczenia zawartego w załączniku I do decyzji ramowej 2008/909. Zaświadczenie to jest przekazywane wraz z wyrokiem do celów jego uznania i wykonania oraz musi się odwoływać do tej podstawy w przypadku, gdy została ona powołana. Wynika z tego, że odmowa wykonania europejskiego nakazu aresztowania na wspomnianej podstawie wymaga przekazania wyroku i zaświadczenia przez państwo członkowskie skazania, zgodnie z zasadami ustanowionymi w tejże decyzji ramowej.
44. Po drugie, warunek zgodnie z którym każda odmowa wykonania europejskiego nakazu aresztowania na podstawie opartej na art. 4 pkt 6 decyzji ramowej 2002/584 musi zostać poprzedzona weryfikacją przez wykonujący nakaz organ sądowy możliwości rzeczywistego wykonania kary pozbawienia wolności zgodnie z jego prawem krajowym, wydaje się obejmować przepisy wdrażającego decyzję ramową 2008/909 prawa wykonującego nakaz państwa członkowskiego(26). W konsekwencji, zgodnie z art. 25 tej decyzji ramowej, celem możliwości zapewnienia rzeczywistego wykonania takiej kary, wykonujący nakaz organ sądowy musi przestrzegać procedury i warunków określonych w tejże decyzji ramowej w celu uznania i wykonania wyroku wydanego w państwie członkowskim skazania.
45. Po trzecie, jak słusznie zauważył na rozprawie rząd rumuński, nic nie wskazuje na to, że prawodawca Unii zamierzał przewidzieć dwa odmienne systemy prawne w zakresie uznawania i wykonywania wyroków w sprawach karnych w zależności od tego, czy istnieje europejski nakaz aresztowania.
46. Po czwarte, z wyroku z dnia 11 marca 2020 r., SF (Europejski nakaz aresztowania – Gwarancja ponownego przekazania do państwa wykonującego)(27) wynika, że w przypadku gdy wykonujący nakaz organ sądowy zamierza przekazać daną osobę na podstawie europejskiego nakazu aresztowania do celów ścigania, uzależniając to przekazanie – zgodnie z art. 5 pkt 3 decyzji ramowej 2002/584 – od warunku, że osoba ta zostaje przekazana do wykonującego nakaz państwa członkowskiego w celu odbycia tam kary orzeczonej wobec niej w wydającym nakaz państwie członkowskim, wykonanie tej kary w wykonującym nakaz państwie członkowskim jest regulowane decyzją ramową 2008/909(28). Na zasadzie analogii, to samo moim zdaniem musi dotyczyć podstawy fakultatywnej odmowy wykonania przewidzianej w art. 4 pkt 6 decyzji ramowej 2002/584.
47. Z okoliczności tych wynika, że w celu zastosowania przewidzianej w art. 4 pkt 6 decyzji ramowej 2002/584 podstawy fakultatywnej odmowy wykonania europejskiego nakazu aresztowania, uznanie i wykonanie kary orzeczonej wobec osoby, której dotyczy nakaz muszą zostać przeprowadzone zgodnie z procedurą i warunkami przewidzianymi w decyzji ramowej 2008/909.
48. Prowadzi to do stwierdzenia, że nie może być mowy o skutecznym wykonaniu w wykonującym nakaz państwie członkowskim kary orzeczonej wobec osoby, której dotyczy wniosek, jeżeli ta procedura i te warunki nie są przestrzegane przez owo państwo członkowskie. W rezultacie, aby wykonujące nakaz państwo członkowskie mogło się zobowiązać do wykonania kary pozbawienia wolności orzeczonej wobec osoby, której dotyczy nakaz, przy weryfikacji, czy dysponuje ono możliwością rzeczywistego wykonania tej kary zgodnie ze swoim prawem krajowym(29) i do uniknięcia w ten sposób ryzyka bezkarności tej osoby, jak wymaga tego art. 4 pkt 6 decyzji ramowej 2002/584, musi być ono uprawnione do przejęcia wykonania rzeczonej kary zgodnie z zasadami przewidzianymi w decyzji ramowej 2008/909.
49. Należy teraz wyjaśnić, jakie są to zasady.
50. W tym względzie pragnę przypomnieć, że podobnie jak decyzja ramowa 2002/584, decyzja ramowa 2008/909 konkretyzuje, w dziedzinie prawa karnego, zasady wzajemnego zaufania i wzajemnego uznawania. Owa decyzja ramowa zacieśnia współpracę sądową w zakresie uznawania i wykonywania wyroków w sprawach karnych, gdy wyrok w sprawie karnej dotyczy osób, które zostały skazane na karę pozbawienia wolności lub środek polegający na pozbawieniu wolności w innym państwie członkowskim, w celu ułatwienia ich reintegracji społecznej(30).
51. Zgodnie z jej art. 3 ust. 1, celem wspomnianej decyzji ramowej jest określenie zasad, zgodnie z którymi państwo członkowskie, aby ułatwić resocjalizację osoby skazanej, uznaje wyrok i wykonuje karę orzeczoną przez sąd innego państw członkowskiego.
52. W tym celu art. 8 decyzji ramowej 2008/909 przewiduje, że właściwy organ wykonującego nakaz państwa członkowskiego jest zasadniczo zobowiązany do uwzględnienia wniosku o uznanie wyroku i wykonanie orzeczonej w nim kary pozbawienia wolności lub środka polegającego na pozbawieniu wolności orzeczonych w innym państwie członkowskim, który został mu przekazany zgodnie z art. 4 i 5 tej decyzji ramowej. Organ ten może zasadniczo odmówić uwzględnienia takiego wniosku tylko ze względu na jedną z podstaw odmowy uznania i wykonania, których zamkniętą listę zawiera art. 9 wspomnianej decyzji ramowej(31).
53. Ponadto, art. 8 decyzji ramowej 2008/909 ustanawia w ust. 2–4 ścisłe warunki dotyczące dostosowania przez właściwy organ państwa wykonującego kary orzeczonej w wydającym nakaz państwie członkowskim, które stanowią jedyne wyjątki od ciążącego na tym organie, na mocy art. 8 ust. 1 tej decyzji ramowej, zasadniczego obowiązku uznania przekazanego mu wyroku i niezwłocznego podjęcia wszelkich niezbędnych środków w celu wykonania kary, której wymiar i rodzaj odpowiadają wymiarowi i rodzajowi przewidzianym w wyroku wydanym w państwie wydającym(32).
54. Artykuł 4 ust. 1 decyzji ramowej 2008/909 przewiduje możliwość przekazania przez państwo członkowskie skazania, zwykle wszczynające postępowanie w celu uznania i wykonania w innym państwie członkowskim wydanego na jego terytorium wyroku w sprawie karnej, temu innemu państwu członkowskiemu wyroku wraz z zaświadczeniem, którego standardowy formularz określono w załączniku I do tej decyzji ramowej.
55. Zgodnie z art. 4 ust. 2 wspomnianej decyzji ramowej „[p]rzekazanie wyroku i zaświadczenia może nastąpić, jeżeli właściwy organ państwa wydającego – w odpowiednich przypadkach po konsultacjach między właściwymi organami państwa wydającego i państwa wykonującego – uzyskał pewność, że wykonanie kary przez państwo wykonujące będzie miało na celu ułatwienie resocjalizacji osoby skazanej”.
56. Ponadto, art. 4 ust. 5 decyzji ramowej 2008/909 stanowi, że „[p]aństwo wykonujące może z własnej inicjatywy wystąpić z wnioskiem do państwa wydającego o przekazanie wyroku wraz z zaświadczeniem. […] Wnioski złożone zgodnie z niniejszym ustępem nie skutkują obowiązkiem przekazania wyroku wraz z zaświadczeniem przez państwo wydające”.
57. Artykuł 5 tej decyzji ramowej opisuje natomiast procedurę przekazywania wyroku i zaświadczenia.
58. Z przepisów tych wywodzę, po pierwsze, że przekazanie przez państwo członkowskie skazania wyroku i zaświadczenia przewidzianego w decyzji ramowej 2008/909 jest niezbędne w celu uznania tegoż wyroku i wykonania orzeczonej w nim kary, przy czym przekazanie to stanowi formę wyrażenia przez państwo członkowskie skazania zgody na przejęcie wykonania kary przez wykonujące nakaz państwo członkowskie. Uznanie wyroku i wykonanie kary następują wówczas na podstawie informacji zawartych w zaświadczeniu. Zaświadczenie to może zresztą zostać wycofane przez państwo członkowskie skazania na warunkach przewidzianych w art. 13 tej decyzji ramowej(33), w szczególności, jeżeli nie zgadza się ono z planowanym dostosowaniem kary.
59. Po drugie, państwo członkowskie skazania nie jest zobowiązane do takiego przekazania(34). Jeżeli go dokonuje oznacza to, że wyraża zgodę na wykonanie danej kary w wykonującym nakaz państwie członkowskim. Wynika z tego, że w przypadku nieprzekazania wyroku wraz z zaświadczeniem przewidzianym w tej decyzji ramowej, wykonujące nakaz państwo członkowskie nie jest upoważnione do wykonania na swoim terytorium kary orzeczonej w państwie członkowskim skazania, ponieważ to ostatnie nie wyraziło na to zgody. Nie może być inaczej w zakresie stosowania podstawy fakultatywnej odmowy wykonania przewidzianej w art. 4 pkt 6 decyzji ramowej 2002/584.
60. Przejęcie wykonania kary przez wykonujące nakaz państwo członkowskie może mieć zatem miejsce wyłącznie w ramach ustanowionych w decyzji ramowej 2008/909, która wymaga ścisłej i aktywnej współpracy z państwem członkowskim skazania(35), a w szczególności zgody tego państwa członkowskiego na wykonanie kary w wykonującym nakaz państwie członkowskim. Przekazanie wyroku przez państwo członkowskie skazania wykonującemu nakaz państwu członkowskiemu w ramach procedury wykonania europejskiego nakazu aresztowania nie spełnia tego warunku, jeżeli – tak jak w rozpatrywanej sprawie – do tego wyroku nie dołączono przewidzianego w owej decyzji ramowej zaświadczenia, a ponadto pierwsze państwo członkowskie jednoznacznie wyraża swój sprzeciw wobec wykonania orzeczonej kary w drugim państwie członkowskim.
61. Wdrożenie procedury przewidzianej w decyzji ramowej 2008/909 może zatem przyczynić się do pogłębiania wzajemnego zaufania między właściwymi organami wydającego nakaz państwa członkowskiego i wykonującego nakaz państwa członkowskiego w drodze uprzednich konsultacji będących wyrazem zasady lojalnej współpracy. Jeżeli państwo członkowskie skazania odmawia przekazania wykonania kary, wykonujące nakaz państwo członkowskie nie może jednostronnie przejąć kompetencji do wykonania tej kary i nie może się powoływać na wskazaną w art. 4 pkt 6 decyzji ramowej 2002/584 podstawę fakultatywnej odmowy wykonania.
62. Wbrew temu, co twierdził rząd niderlandzki w ramach przedmiotowego postępowania uważam, że konieczność uzyskania zgody państwa członkowskiego skazania nie może naruszać skuteczności przewidzianej w art. 4 pkt 6 decyzji ramowej 2002/584 podstawy fakultatywnej odmowy wykonania. Przy takim wymogu odmowa wykonania przewidziana w tym przepisie jest bowiem jedynie warunkowa i nie należy jej uznawać za niemającą zastosowania. Na tym etapie nie można zakładać, że państwo członkowskie skazania odmówi przekazania wyroku wraz z zaświadczeniem. Owo państwo członkowskie może być bowiem przekonane, podobnie jak wykonujące nakaz państwo członkowskie, że wykonanie kary na terytorium tego ostatniego przyczyni się do osiągnięcia celu, jakim jest ułatwienie resocjalizacji osoby skazanej.
63. Ponadto prawdą jest oczywiście, że Trybunał wywiódł z art. 25 decyzji ramowej 2008/909, że żaden jej przepis nie może mieć wpływu ani na zakres, ani na szczegółowe zasady stosowania podstawy fakultatywnej odmowy wykonania, o której mowa w art. 4 pkt 6 decyzji ramowej 2002/584(36). Nie może to jednak oznaczać, że warunki uznawania i wykonywania wyroków w sprawach karnych nie mają zastosowania w przypadku zastosowania tejże podstawy fakultatywnej odmowy wykonania, lecz raczej, że warunki te mają zastosowanie jedynie w zakresie, w jakim są zgodne z przepisami tej ostatniej decyzji ramowej(37). Świadczy to o woli prawodawcy Unii nieosłabiania celu wspomnianej decyzji ramowej, a mianowicie przekazywania osób podlegających europejskiemu nakazowi aresztowania.
64. Nie widzę zaś żadnej niezgodności z przepisami decyzji ramowej 2002/584 w wymogu, zgodnie z którym zastosowanie podstawy fakultatywnej odmowy wykonania, o której mowa w jej art. 4 pkt 6 jest uzależnione od zgody państwa członkowskiego skazania. Wręcz przeciwnie, warunek taki w zakresie, w jakim stanowi on ograniczenie możliwości odmowy przez wykonujący nakaz organ sądowy wykonania europejskiego nakazu aresztowania, przyczynia się do wzmocnienia wprowadzonego przez tę decyzję ramową systemu przekazywania z korzyścią dla przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości(38). W szczególności, zastosowanie tej podstawy odmowy wykonania pozostaje przede wszystkim uzależnione od wymogu, aby kara pozbawienia wolności orzeczona wobec osoby, której dotyczy nakaz, mogła być rzeczywiście wykonana w tym państwie członkowskim(39).
65. Ponadto prawdą jest, że Trybunał wskazał, iż związek ustanowiony przez prawodawcę Unii pomiędzy decyzją ramową 2002/584 i decyzją ramową 2008/909 powinien przyczyniać się do osiągnięcia celu polegającego na ułatwieniu resocjalizacji danej osoby. Taka resocjalizacja jest zresztą w interesie nie tylko osoby skazanej, ale także Unii Europejskiej w ogólności(40). Jednakże Trybunał orzekł również, że o ile ustanowiona w art. 4 pkt 6 decyzji ramowej 2002/584 podstawa fakultatywnej odmowy wykonania ma przede wszystkim na celu umożliwienie przypisania szczególnej wagi zwiększeniu szans resocjalizacji osoby, której dotyczy nakaz, po wykonaniu kary, na którą została ona skazana, o tyle taki cel – bez względu na to, jak jest ważny – nie może wykluczać, by państwa członkowskie podczas transponowania tej decyzji ramowej ograniczyły w sposób zgodny z podstawową zasadą wymienioną w art. 1 ust. 2 tej decyzji ramowej sytuacje, w których powinna istnieć możliwość odmowy przekazania osoby objętej zakresem stosowania wspomnianego art. 4 pkt 6(41).
66. Z powyższego wynika, że cel polegający na zwiększeniu szans na resocjalizację osoby, której dotyczy nakaz, po zakończeniu odbywania kary, na którą została ona skazana nie ma charakteru bezwzględnego i nie może przeważać nad tym zmierzającym do wdrożenia skutecznego systemu przekazywania między państwami członkowskimi.
67. Co więcej, jak słusznie zauważył na rozprawie rząd francuski, zgodnie z art. 4 decyzji ramowej 2008/909, zarówno właściwe organy wydającego nakaz państwa członkowskiego, jak i te wykonującego nakaz państwa członkowskiego muszą być przekonane, że procedura wzajemnego uznawania spełnia w danej sytuacji cel polegający na ułatwianiu resocjalizacji osoby skazanej. Ten wymóg osiągnięcia konsensusu jest zatem bezpośrednio sprzeczny z koncepcją, zgodnie z którą art. 4 pkt 6 decyzji ramowej 2002/584 zezwalałby wykonującemu nakaz państwu członkowskiemu na samodzielne ustalenie, czy wykonanie kary na jego terytorium jest uzasadnione. Wydające nakaz państwo członkowskie musi również uznać, że wykonanie kary na terytorium wykonującego nakaz państwa członkowskiego ułatwiłoby resocjalizację osoby skazanej oraz że ów cel przeważa nad tym polegającym na wykonaniu kary w wydającym nakaz państwie członkowskim. Odmienne stanowisko prowadziłoby do stworzenia podwójnego systemu wzajemnego uznawania wyroków skazujących w sprawach karnych, sprzecznego z tym, co przewiduje art. 25 decyzji ramowej 2008/909. Podczas gdy poza kontekstem europejskiego nakazu aresztowania oba państwa członkowskie powinny być przekonane, że cel w postaci ułatwienia resocjalizacji został osiągnięty, to w ramach wdrożenia europejskiego nakazu aresztowania, wykonujące nakaz państwo członkowskie mogłoby samodzielnie dokonać takiej oceny. Tymczasem, jak już wskazałem powyżej, nie sądzę, aby prawodawca Unii pragną stworzyć taki podwójny system.
68. Uważam również, że cel w postaci ułatwienia resocjalizacji osoby skazanej nie może przesłonić uzasadnionych interesów, jakie państwo członkowskie, w którym kara została orzeczona, może mieć w wykonywaniu tej ostatniej na jego terytorium. Biorąc bowiem pod uwagę różne funkcje kary w społeczeństwie, względy polityki karnej właściwe dla każdego państwa członkowskiego mogą prowadzić do tego, że państwo członkowskie skazania będzie chciało, aby orzeczona kara była wykonywana na jego terytorium, pomimo że względy związane z resocjalizacją osoby, której dotyczy nakaz mogą stać temu na przeszkodzie(42). Można tu przytoczyć przykład kar orzekanych w zakresie terroryzmu.
69. Uważam również, że w przypadku gdy państwo członkowskie decyduje się na wydanie europejskiego nakazu aresztowania w celu wykonania kary pozbawienia wolności, oznacza to, że chce ono, aby osoba, której dotyczy nakaz została mu przekazana w celu wykonania przez nie tej kary na swoim terytorium. Gdyby to państwo członkowskie rozważało w pierwszej kolejności możliwość, że owa kara będzie wykonana w innym państwie członkowskim, wdrożyłoby przewidziany w decyzji ramowej 2008/909 mechanizm uznawania i wykonywania wyroków w sprawach karnych.
70. W przypadku takiego wniosku o uznanie wyroku i wykonanie kary orzeczonej w wydającym nakaz państwie członkowskim, samym przedmiotem tego postępowania jest fakt, że osoba zainteresowana przebywa w wykonującym państwie członkowskim, aby odbyć tam wyrok, i nie zachodzi potrzeba wydania jej organom wydającego nakaz państwa członkowskiego(43).
71. Tymczasem, w sytuacji gdy państwo członkowskie skazania preferuje wydanie europejskiego nakazu aresztowania zamiast wdrożenia przewidzianego w decyzji ramowej 2008/909 mechanizmu przekazania, zasada wzajemnego uznawania wywołuje innego rodzaju konsekwencje. Zasada ta oznacza bowiem, że wykonujący nakaz organ sądowy jest zobowiązany do wykonania przekazanego mu europejskiego nakazu aresztowania.
72. Uzyskanie zgody państwa członkowskiego skazania pozwala na poszanowanie przysługującego mu wolnego wyboru między dwoma instrumentami współpracy wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych. Jak już powyżej wyjaśniłem, owo państwo członkowskie nie ma obowiązku wydania zaświadczenia przewidzianego w decyzji ramowej 2008/909. W sytuacji, gdy dane państwo członkowskie dokonuje suwerennego wyboru europejskiego nakazu aresztowania, wybór ten musi zostać uszanowany. Nie można zatem zakładać, że to samo państwo członkowskie byłoby gotowe, w przypadku odmowy wykonania tego nakazu, zrezygnować z wykonania kary na swoim terytorium. Wręcz przeciwnie, wydanie europejskiego nakazu aresztowania świadczy o jego woli wykonania kary na swoim terytorium.
73. Stanowisko rządu niderlandzkiego, zgodnie z którym zastosowanie art. 4 pkt 6 decyzji ramowej 2002/584 miałoby być równoznaczne z uznaniem wyroku skazującego, co czyniłoby zbędnym uzyskanie zgody państwa członkowskiego skazania, prowadzi do następującego paradoksu: sprowadza się ono do uznania, że w przypadku, gdy organ sądowy wydaje europejski nakaz aresztowania w celu wykonania kary oznacza to, że akceptuje on, iż owa kara, w stosownym przypadku, może zostać wykonana w innym państwie członkowskim, przy czym wydające nakaz państwo członkowskie zrzeka się w ten sposób własnej kompetencji do wykonania wspomnianej kary. Tymczasem, głównym celem europejskiego nakazu aresztowania jest zapewnienie, aby osoba, której dotyczy nakaz była przekazana organowi sądowemu wydającemu taki nakaz. Innymi słowy, celem wydania europejskiego nakazu aresztowania nie jest przekazanie kompetencji w zakresie wykonania kary innemu państwu członkowskiemu.
74. Chcąc zachować swoją kompetencję do wykonywania, wydające nakaz państwo członkowskie nie narusza zasady wzajemnego zaufania. Wykonujące nakaz państwo członkowskie jest bowiem co do zasady zobowiązane do uwzględnienia wynikającego z wydania europejskiego nakazu aresztowania wniosku o współpracę. Jak słusznie argumentował na rozprawie rząd francuski, w takiej sytuacji zasada ta nie może służyć za podstawę do uznania i wykonania orzeczenia sądu przez inne państwo członkowskie, jeżeli ani o nie nie wnioskowano ani ich nie żądano.
75. Przeciwna wykładnia prowadziłaby do umożliwienia wykonującemu nakaz państwu członkowskiemu nabycia kompetencji do wykonania kary, nawet jeżeli państwo członkowskie, w którym ta ostatnia została orzeczona nie zrzekło się tej kompetencji, o czym świadczy okoliczność wydania europejskiego nakazu aresztowania w celu wykonania tej kary. Byłoby to sprzeczne z zasadą wzajemnego zaufania, która w tego rodzaju sytuacjach zakłada przede wszystkim, że wykonujące nakaz państwo członkowskie wykonuje europejski nakaz aresztowania. Jak wskazała na rozprawie Komisja, art. 4 pkt 6 decyzji ramowej 2002/584, jako wyjątek od zasady przekazywania i w świetle fakultatywnego charakteru podstawy odmowy wykonania, którą przewiduje, nie ustanawia na rzecz osoby skazanej prawa do przekazania, lecz jedynie możliwość. Możliwość ta może zostać zastosowana wyłącznie przy spełnieniu pewnych warunków.
76. Tym samym nie jest możliwe obejście ram ustanowionych w decyzji ramowej 2008/909, ponieważ niezależnie od okoliczności, w których rozważa się uznanie wyroku skazującego w sprawie karnej, jedynie przestrzeganie zasad ustanowionych w tej decyzji ramowej umożliwi osiągnięcie właściwej równowagi zapewniającej ochronę praw państwa członkowskiego skazania.
77. W ramach rozpatrywanej sprawy bezsporne jest, że procedura i warunki przewidziane w decyzji ramowej 2008/909 w celu uznania i wykonania wyroku wydanego wobec C.J. nie były przestrzegane. Włoskie organy sądowe odmówiły bowiem wykonania europejskiego nakazu aresztowania wydanego wobec C.J. uznając jednocześnie wyrok skazujący i zarządzając jego wykonanie we Włoszech, podczas gdy rumuńskie organy sądowe zgłosiły sprzeciw wobec takiego uznania oraz wobec takiego wykonania poza terytorium Rumunii.
78. Włoskie organy sądowe nie działały więc zgodnie z uszczegółowioną w decyzji ramowej 2008/909 zasadą wzajemnego uznawania, a zatem nie mogą powoływać się na tę zasadę w stosunku do wydającego nakaz państwa członkowskiego. To ostatnie zachowuje zatem prawo do wykonania rozpatrywanego wyroku na swoim terytorium. Chociaż art. 22 ust. 1 decyzji ramowej 2008/909 przewiduje, że owo państwo członkowskie nie może już wykonywać kary po rozpoczęciu jej wykonywania na terytorium wykonującego nakaz państwa członkowskiego, nadal konieczne jest, aby to wykonywanie odbywało się w sposób zgodny z zasadami przewidzianymi w tejże decyzji ramowej. Nie dzieje się tak w przypadku, gdy uznanie wyroku w sprawie karnej zostało dokonane z naruszeniem procedury i warunków przewidzianych we wspomnianej decyzji ramowej, a w szczególności, gdy nie nastąpiło przewidziane w tej samej decyzji ramowej przekazanie przez wydające nakaz państwo członkowskie wyroku wraz z zaświadczeniem. Przyjęcie, że w takiej sytuacji rozpoczęcie wykonywania kary w wykonującym nakaz państwie członkowskim może pozbawić wydające nakaz państwo członkowskie jego kompetencji do wykonywania tej kary, otwierałoby drogę do obchodzenia zasad ustanowionych w decyzji ramowej 2008/909.
79. Pragnę dodać, że nawet gdyby wyrok wraz z zaświadczeniem przewidzianym w tejże decyzji ramowej zostały przekazane, wątpliwe jest, czy krajowy nakaz wykonania kary w formie aresztu domowego przy jednoczesnym zawieszeniu w oczekiwaniu na orzeczenie włoskich organów sądowych w odniesieniu do środka alternatywnego w stosunku do pozbawienia wolności, może zostać uznany za rozpoczęcie wykonywania tej kary w rozumieniu art. 22 ust. 1 wspomnianej decyzji ramowej. Nie wydaje się jednak konieczne rozpatrywanie tego aspektu w ramach przedmiotowej sprawy, ponieważ w każdym razie procedura i warunki przewidziane w tej samej decyzji ramowej nie były przestrzegane(44).
80. Ponadto w zakresie, w jakim decyzja wykonującego nakaz organu sądowego o odmowie wykonania europejskiego nakazu aresztowania wydanego wobec C.J. nie jest zgodna z prawem Unii, wydający nakaz organ sądowy może kontynuować procedurę przekazania tej osoby utrzymując w mocy ów nakaz lub też wydając nowy, tak aby wspierać realizację celu tej decyzji ramowej 2002/584 polegającego na zwalczaniu bezkarności(45). Innymi słowy, nie można uznać, że rozpatrywany europejski nakaz aresztowania jest już bezprzedmiotowy i jego skutki wyczerpały się. Ponadto, wydany w wydającym nakaz państwie członkowskim wyrok, na którym opiera się ten nakaz i do którego odwołuje się art. 8 ust. 1 lit. c) decyzji ramowej 2002/584 zachowuje swój charakter egzekucyjny. Jak wskazał na rozprawie rząd rumuński, do dokonaniu przekazania wydające nakaz państwo członkowskie powinno, w stosownym przypadku, mieć na względzie art. 26 ust. 1 tej decyzji ramowej. Jak bowiem Trybunał orzekł już, przepis ten, w zakresie, w jakim nakłada obowiązek uwzględnienia wszystkich okresów zatrzymania osoby skazanej w wykonującym nakaz państwie członkowskim – gwarantuje bowiem, by osoba ta nie pozostawała zatrzymana w okresie, którego całkowita długość – zarówno w wykonującym nakaz państwie członkowskim, jak i w wydającym nakaz państwie członkowskim – przekraczałaby okres, na jaki została orzeczona wobec tej osoby w wydającym nakaz państwie członkowskim kara pozbawienia wolności(46).
IV. Wnioski
81. W świetle całości powyższych rozważań proponuję, aby na pytania prejudycjalne od pierwszego do trzeciego przedstawione przez Curtea de Apel Bucureşti (sąd apelacyjny w Bukareszcie, Rumunia), Trybunał odpowiedział w następujący sposób:
Artykuł 4 pkt 6 i art. 8 ust. 1 lit. c) decyzji ramowej Rady z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi (2002/584/WSiSW) oraz art. 4 ust. 2 i 5, art. 8 ust. 1, art. 22 ust. 1 i art. 25 decyzji ramowej Rady 2008/909/WSiSW z dnia 27 listopada 2008 r. o stosowaniu zasady wzajemnego uznawania do wyroków skazujących na karę pozbawienia wolności lub inny środek polegający na pozbawieniu wolności – w celu wykonania tych wyroków w Unii Europejskiej
należy interpretować w ten sposób, że:
organ sądowy nie może – powołując się na wskazaną w pierwszym z tych przepisów podstawę fakultatywnej odmowy wykonania – odmówić wykonania europejskiego nakazu aresztowania wydanego w celu wykonania kary pozbawienia wolności, jeżeli uznanie i wykonanie wyroku skazującego zostały dokonane z naruszeniem procedury i warunków przewidzianych w decyzji ramowej 2008/909. W takiej sytuacji wydające nakaz państwo członkowskie zachowuje prawo do wykonania tej kary i do wykonującego nakaz organu sądowego należy wykonanie europejskiego nakazu aresztowania poprzez przekazanie temu państwu członkowskiemu osoby, której nakaz dotyczy.
1 Język oryginału: francuski.
2 Dz.U. 2002, L 190, s. 1.
3 Dz.U. 2008, L 327, s. 27.
4 Przepis ten przewiduje, że wykonujący nakaz organ sądowy może odmówić wykonania europejskiego nakazu aresztowania „jeśli europejski nakaz aresztowania został wydany w celu wykonania kary pozbawienia wolności lub środka zabezpieczającego, a osoba, której dotyczy wniosek, jest obywatelem wykonującego nakaz państwa członkowskiego lub w tym państwie stale przebywa, a państwo to zobowiązuje się wykonać karę pozbawienia wolności lub środek zabezpieczający zgodnie z jego prawem krajowym”.
5 Wydające nakaz państwo członkowskie może być określane w niniejszej opinii również jako państwo członkowskie skazania.
6 Zaświadczenie to zostało uzupełnione przez inne zaświadczenie, przekazane rumuńskim organom sądowym w dniu 14 lipca 2021 r., które zawierało następującą wzmiankę „[w] odniesieniu do sytuacji aresztu domowego oczekuje się wydania przez sąd penitencjarny orzeczenia w odniesieniu do środka alternatywnego”.
7 Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem sąd krajowy jest odpowiedzialny za ustalenie stanu faktycznego i prawnego odesłania prejudycjalnego: zob. w szczególności wyrok z dnia 30 listopada 2023 r., Ministero dell’Istruzione i INPS (C‑270/22, EU:C:2023:933, pkt 34 i przytoczone tam orzecznictwo).
8 Zobacz w szczególności wyrok z dnia 6 czerwca 2023 r., O.G. (Europejski nakaz aresztowania wobec obywatela państwa trzeciego) (C‑700/21, zwany dalej „wyrokiem O.G.”, EU:C:2023:444, pkt 31 i przytoczone tam orzecznictwo).
9 Zobacz w szczególności wyrok O.G. (pkt 32 i przytoczone tam orzecznictwo).
10 Zobacz w szczególności wyrok O.G. (pkt 33 i przytoczone tam orzecznictwo).
11 Zobacz w szczególności wyrok O.G. (pkt 34 i przytoczone tam orzecznictwo).
12 Zobacz w szczególności wyrok z dnia 11 marca 2020 r., SF (Europejski nakaz aresztowania – Gwarancja ponownego przekazania do państwa wykonującego) (C‑314/18, EU:C:2020:191, pkt 40 i przytoczone tam orzecznictwo).
13 Zobacz w szczególności wyrok z dnia 11 marca 2020 r., SF (Europejski nakaz aresztowania – Gwarancja ponownego przekazania do państwa wykonującego) (C‑314/18, EU:C:2020:191, pkt 41 i przytoczone tam orzecznictwo).
14 Zobacz w szczególności wyrok O.G. (pkt 35 i przytoczone tam orzecznictwo).
15 Zobacz w szczególności wyrok O.G. (pkt 46 i przytoczone tam orzecznictwo).
16 Zobacz w szczególności wyrok O.G. (pkt 47 i przytoczone tam orzecznictwo).
17 Zobacz w szczególności wyrok O.G. (pkt 48 i przytoczone tam orzecznictwo).
18 Zobacz w szczególności wyrok z dnia 24 czerwca 2019 r., Popławski (C‑573/17, EU:C:2019:530, pkt 88 i przytoczone tam orzecznictwo).
19 Zobacz w szczególności wyrok z dnia 24 czerwca 2019 r., Popławski (C‑573/17, EU:C:2019:530, pkt 92 i przytoczone tam orzecznictwo). Jak zauważył rzecznik generalny Bot w swojej opinii w sprawie Popławski (C‑579/15, EU:C:2017:116) „wprowadzenie w życie zasady wzajemnego uznawania i konieczność eliminacji wszelkiego ryzyka bezkarności wymagają uznania, że jeśli przejęcie wykonania kary przez wykonujące nakaz państwo członkowskie nie jest możliwe, bez względu na powody, należy wykonać europejski nakaz aresztowania” (pkt 57).
20 Zobacz w szczególności wyrok O.G. (pkt 49 i przytoczone tam orzecznictwo).
21 Zobacz wyrok O.G. (pkt 53).
22 Zobacz w szczególności wyrok O.G. (pkt 60 i 61 i przytoczone tam orzecznictwo).
23 Zobacz w szczególności wyrok O.G. (pkt 62 i przytoczone tam orzecznictwo).
24 Zobacz wyrok O.G. (pkt 63).
25 Zobacz również w tym względzie zawiadomienie Komisji – Podręcznik „Jak wydawać i wykonywać Europejski Nakaz Aresztowania” (Dz.U. C, C/2023/1270), pkt 2.5.2 i 5.5.2, z których wynika, że w sytuacji, o której mowa w art. 4 pkt 6 decyzji ramowej 2002/584, decyzję ramową 2008/909 należy stosować w odniesieniu do przekazania wykonania kary do państwa członkowskiego, w którym ma ona zostać wykonana.
26 Zobacz podobnie zawiadomienie Komisji – Podręcznik przekazywania osób skazanych i kar pozbawienia wolności w Unii Europejskiej – (Dz.U. 2019, C 403, s. 2), który w pkt 11.1 wskazuje, że „[z]godnie z art. 25 i motywem 12 decyzji ramowej [2008/909], w przypadku gdy mają zastosowanie art. 4 ust. 6 i art. 5 ust. 3 decyzji ramowej 2002/584, przepisy krajowe wdrażające decyzję ramową [2008/909] stosuje się odpowiednio i w zakresie, w jakim są zgodne z przepisami decyzji ramowej 2002/584, do wykonywania kar.” W tym samym punkcie sprecyzowano również, że „[z]wiązek między decyzją ramową [2008/909] a decyzją ramową 2002/584 określono w art. 25 i motywie 12 [decyzji ramowej 2008/909]” oraz że „każda odmowa wykonania [europejskiego nakazu aresztowania] na podstawie art. 4 ust. 6 decyzji ramowej 2002/584 musi zostać poprzedzona weryfikacją przez organ wykonujący możliwości rzeczywistego wykonania kary zgodnie z jego prawem krajowym wdrażającym decyzję ramową [2008/909]” (wyróżnienie własne).
27 C‑314/18, EU:C:2020:191.
28 Zobacz wyrok z dnia 11 marca 2020 r., SF (Europejski nakaz aresztowania – Gwarancja ponownego przekazania do państwa wykonującego) (C‑314/18, EU:C:2020:191, pkt 49 i nast.).
29 Zobacz w szczególności wyrok z dnia 24 czerwca 2019 r., Popławski (C‑573/17, EU:C:2019:530, pkt 88 i przytoczone tam orzecznictwo).
30 Zobacz wyrok z dnia 9 listopada 2023 r., Staatsanwaltschaft Aachen (C‑819/21, EU:C:2023:841, pkt 19).
31 Zobacz wyrok 9 listopada 2023 r., Staatsanwaltschaft Aachen (C‑819/21, EU:C:2023:841, pkt 20).
32 Zobacz w szczególności wyrok z dnia 15 kwietnia 2021 r., AV (Wyrok łączny) (C‑221/19, EU:C:2021:278, pkt 35 i przytoczone tam orzecznictwo).
33 Zgodnie z tym przepisem „[d]opóki nie rozpoczęło się wykonywanie kary w państwie wykonującym, państwo wydające może wycofać zaświadczenie z tego państwa, podając powody swojego działania. Po wycofaniu zaświadczenia państwo wykonujące zaprzestaje wykonywania kary”.
34 Zobacz w tym zakresie podręcznik przytoczony w przypisie 26 niniejszej opinii, który w pkt 1.1 wskazuje, że decyzja ramowa 2008/909 nie przewiduje, aby „[p]aństwo wydające [miało] obowiąz[ek] przekazania wyroku w celu umożliwienia jego uznania i wykonania w innym państwie członkowskim” oraz że „[p]aństwo wydające podejmuje ostateczną decyzję w sprawie przekazania, jeżeli uzna dostosowanie kary i warunków jej wykonywania za zadowalające”. Ponadto, w pkt 3.1 tego podręcznika uściślono, że w obu scenariuszach, o których mowa w art. 4 ust. 5 decyzji ramowej 2008/909 „państwo wydające nie ma jednak obowiązku przekazania wyroku na podstawie takiego wniosku. Wynika to w sposób logiczny z faktu, że państwo wydające pozostaje jedynym podmiotem, który w związku z popełnionym przestępstwem wydał wyrok w ramach wykonywania swoich suwerennych kompetencji. W związku z tym państwo wydające zachowuje pewien margines swobody przy ocenie wniosków otrzymanych czy to od państwa wykonującego, czy też od osoby skazanej”.
35 W szczególności wykonujące nakaz państwo członkowskie jest zobowiązane do dostarczenia państwu członkowskiemu skazania szeregu informacji, takich jak te wymienione w art. 12 i 21 decyzji ramowej 2008/909.
36 Zobacz wyrok z dnia 13 grudnia 2018 r., Sut (C‑514/17, EU:C:2018:1016, pkt 48).
37 Idem.
38 Zobacz w szczególności wyrok z dnia 13 grudnia 2018 r., Sut (C‑514/17, EU:C:2018:1016, pkt 43 i 44 i przytoczone tam orzecznictwo).
39 Zobacz w szczególności wyrok z dnia 13 grudnia 2018 r., Sut (C‑514/17, EU:C:2018:1016, pkt 49).
40 Zobacz wyrok z dnia 11 marca 2020 r., SF (Europejski nakaz aresztowania – Gwarancja ponownego przekazania do państwa wykonującego) (C‑314/18, EU:C:2020:191, pkt 51 i przytoczone tam orzecznictwo).
41 Zobacz w szczególności wyrok z dnia 13 grudnia 2018 r., Sut (C‑514/17, EU:C:2018:1016, pkt 46 i przytoczone tam orzecznictwo). Jak zauważył rzecznik generalny Pikamäe w odniesieniu do art. 5 pkt 3 decyzji ramowej 2002/584 w opinii przedstawionej przez niego w sprawie SF (Europejski nakaz aresztowania – Gwarancja ponownego przekazania do państwa wykonującego) (C‑314/18, EU:C:2019:427) „[c]el ułatwienia resocjalizacji osoby skazanej nie ma zatem charakteru bezwzględnego i może podlegać ważeniu z innymi wymogami” (pkt 61).
42 Zobacz w tej kwestii podręcznik przytoczony w przypisie 26 niniejszej opinii, który w pkt 3.1 wskazuje, że „[p]aństwo wydające może na przykład nie chcieć przekazać osoby skazanej, w przypadku gdy w państwie wykonującym jest przewidziany niższy wymiar kary pozbawienia wolności, biorąc pod uwagę obowiązujące w tym państwie przepisy dotyczące przedterminowego lub warunkowego zwolnienia. Przy podejmowaniu decyzji o najlepszym miejscu do odbycia kary przez sprawcę można również wziąć pod uwagę interesy ofiar. Państwo członkowskie może być również niechętne do przekazania osoby, jeżeli takie przekazanie oznaczałoby ponowną integrację tej osoby w środowisku przestępczym w kraju pochodzenia, a nie służyłoby jej resocjalizacji”. W tym samym punkcie uściślono, że „[p]ełne uprawnienia decyzyjne państwa wydającego ilustruje również art. 13 decyzji ramowej [2008/909], w którym stwierdza się, że dopóki nie rozpoczęło się wykonywanie kary w państwie wykonującym, państwo wydające może wycofać zaświadczenie z tego państwa, podając powody swojego działania. W tym kontekście zob. również art. 17 ust. 3”. Ponadto, zauważono, że „[w] państwach członkowskich zwiększa się świadomość tego, że należy uwzględniać stanowiska ofiar w kontekście wykonywania kar skazanych sprawców, w tym międzynarodowego przekazywania więźniów. Ofiary mogą znajdować się zarówno w państwie wykonującym, jak i w państwie wydającym. Wiele państw członkowskich przyjęło procedurę, w ramach której ofiary mają możliwość przedstawienia stanowiska na temat przekazania i stanowisko to jest brane pod uwagę. Nie wprowadza ona jednak prawa ofiar do sprzeciwienia się przekazaniu”.
43 Zobacz wyrok z dnia 9 listopada 2023 r., Staatsanwaltschaft Aachen (C‑819/21, EU:C:2023:841, pkt 39).
44 W tym kontekście pragnę zauważyć, że w sprawie Fira (C‑215/24) podniesiono w szczególności kwestię, czy po odmówieniu wykonania europejskiego nakazu aresztowania w celu wykonania kary pozbawienia wolności na podstawie art 4 pkt 6 decyzji ramowej 2002/584 wykonujące nakaz państwo członkowskie może zawiesić wykonywanie tej kary.
45 Zobacz podobnie wyrok z dnia 31 stycznia 2023 r., Puig Gordi i in. (C‑158/21, EU:C:2023:57, pkt 141).
46 Zobacz podobnie wyrok z dnia 28 lipca 2016 r., JZ (C‑294/16 PPU, EU:C:2016:610, pkt 43).
