1.

Pomimo wybiórczej harmonizacji ( 2 ) proceduralne aspekty ochrony praw własności intelektualnej nadal w dużej mierze podlegają niejednorodnym regulacjom krajowym. Przepisy dyrektywy 2004/48/WE ( 3 ) mają na celu ograniczenie wynikających z tego niekorzystnych dla rozwoju rynku wewnętrznego zjawisk, określając w tym zakresie katalog środków, jakie powinny zostać przewidziane w prawie krajowym w celu zapewnienia egzekwowania praw autorskich i pokrewnych w ramach procedur sądowych.

2.

Trudności, jakie pojawiają się w niniejszej sprawie, nie dotyczą jednak katalogu wspomnianych środków, lecz osób, które powinny być uprawnione do dysponowania nimi przed sądami krajowymi. Główne pytanie dotyczy tego, czy art. 4 lit. c) dyrektywy 2004/48 zobowiązuje państwa członkowskie do uznania zdolności organizacji zbiorowego zarządzania prawami własności intelektualnej (zwanych dalej „OZZ”) do występowania we własnym imieniu w sporach mających za przedmiot stosowanie środków przewidzianych przez ową dyrektywę.

3.

Pytanie to pojawia się w niniejszej sprawie w związku z działalnością organizacji posiadającej uprawnienia do udzielania tak zwanych licencji zbiorowych z rozszerzonym skutkiem. Wprowadzone w państwach skandynawskich w latach 60. ( 4 ) licencje z rozszerzonym skutkiem stanowią oryginalny mechanizm zarządzania prawami własności intelektualnej, umożliwiający niektórym OZZ przyznawanie praw do eksploatacji nie tylko w imieniu ich członków, ale także w imieniu innych podmiotów, które nie zdecydowały się na indywidualne zarządzanie swoimi prawami. Mechanizm ten sprawdził się w dziedzinach, w których wielość utworów, z których mogą korzystać licencjobiorcy, oraz nadmierne rozdrobnienie rynku utrudniają zarządzanie za pomocą indywidualnych umów, powodując znaczną niepewność prawną ( 5 ).

4.

Szerokie uprawnienia przyznane OZZ w dziedzinie zarządzania prawami rodzą pytanie o rolę, jaką organizacje te powinny odgrywać w sądowej ochronie własności intelektualnej. Odpowiedź na to pytanie powinna uwzględniać istotne różnice występujące pomiędzy państwami członkowskimi w zakresie procedur sądowych. Różnice te tłumaczą moim zdaniem ostrożność prawodawcy Unii, który nie zdecydował się na pełną harmonizację regulacji krajowych w ramach obowiązujących przepisów prawa Unii.

5.

Zgodnie z art. 9 dyrektywy 93/83 ( 6 ), zatytułowanym „Korzystanie z prawa retransmisji drogą kablową”:

„1.   Państwa członkowskie zobowiązane są zapewnić, aby prawo przysługujące właścicielom i posiadaczom praw autorskich i praw pokrewnych, polegające na udzielaniu lub odmowie udzielenia operatorom kablowym zezwoleń na retransmisje drogą kablową, realizowane było wyłącznie za pośrednictwem organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi.

2.   W przypadku gdy podmiot praw autorskich nie przekaże sprawy zarządzania swoimi prawami organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, organizację, która zarządza prawami tej samej kategorii, uważa się za uprawnioną do zarządzania prawami takiego podmiotu. Jeżeli dana kategoria praw podlega zarządzaniu przez więcej niż jedną organizację zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, podmiotowi praw autorskich przysługuje swoboda wyboru organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi uprawnionej do zarządzania jego prawami. Podmiot praw autorskich określony w niniejszym ustępie ma te same prawa i obowiązki wynikające z umowy między operatorem kablowym a organizacją zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, która zarządza jego prawami, co podmiot praw, który upoważnił daną organizację, oraz może wysuwać roszczenia do tych praw w terminie ustalonym przez dane państwo członkowskie, nie krótszym jednak niż trzy lata od daty retransmisji drogą kablową, przedmiotem którego był jego utwór lub inne treści podlegające ochronie.

3.   Państwo członkowskie może postanowić, że w przypadku zezwolenia przez podmiot praw autorskich na wstępną transmisję utworu lub innego przedmiotu objętego ochroną na terytorium danego państwa członkowskiego przyjmuje się, że wyraził on zgodę, aby jego prawa do retransmisji drogą kablową wykonywane były nie indywidualnie, lecz zgodnie z przepisami niniejszej dyrektywy”.

6.

Motywy 3, 10 i 18 dyrektywy 2004/48 stanowią:

[…]

[…]

7.

Zgodnie z art. 1 dyrektywy 2004/48, zatytułowanym „Przedmiot”:

„Niniejsza dyrektywa dotyczy środków, procedur i środków naprawczych niezbędnych do realizacji praw własności intelektualnej. Do celów niniejszej dyrektywy, określenie »prawa własności intelektualnej« obejmuje prawa własności przemysłowej”.

8.

Artykuł 2 tej dyrektywy, zatytułowany „Zakres”, stanowi ust. 1:

„Bez uszczerbku dla środków przewidzianych lub środków, które mogą być przewidziane w prawie [Unii] lub krajowym, w zakresie, w jakim te środki mogą dawać właścicielom praw większe korzyści, przewidziane niniejszą dyrektywą procedury i środki naprawcze stosuje się, zgodnie z art. 3, do wszelkich naruszeń praw własności intelektualnej określonych w prawie [Unii] i/lub prawie wewnętrznym zainteresowanego państwa członkowskiego”.

9.

Artykuł 3 rzeczonej dyrektywy, zatytułowany „Obowiązki ogólne”, stanowi:

„1.   Państwa członkowskie zapewniają objęte niniejszą dyrektywą środki, procedury i środki naprawcze niezbędne do stosowania praw własności intelektualnej […].

2.   Powyższe środki, procedury i środki naprawcze są […] skuteczne, proporcjonalne i odstraszające, i stosowane w taki sposób, aby zapobiec tworzeniu ograniczeń handlu prowadzonego zgodnie z prawem i zapewnić zabezpieczenia przed ich nadużywaniem”.

10.

Artykuł 4 dyrektywy 2004/48, zatytułowany „Osoby uprawnione do występowania o zastosowanie środków, procedur i środków naprawczych”, ma następujące brzmienie:

„Za osoby uprawnione do występowania o zastosowanie środków, procedur i środków naprawczych określonych w niniejszym rozdziale państwa członkowskie uznają:

11.

Motyw 12 dyrektywy 2014/26 ( 7 ) stanowi:

„Niniejsza dyrektywa, chociaż ma zastosowanie do wszystkich organizacji zbiorowego zarządzania, z wyjątkiem tytułu III, który ma zastosowanie jedynie do organizacji zbiorowego zarządzania zarządzających prawami autorskimi do utworów muzycznych dla wykorzystania online na więcej niż jednym terytorium, nie narusza ustaleń dotyczących zarządzania prawami w państwach członkowskich, takich jak samodzielne zarządzanie, rozszerzony skutek umowy między reprezentacyjną organizacją zbiorowego zarządzania a użytkownikiem, tj. rozszerzone zbiorowe licencje, obowiązkowe zbiorowe zarządzanie, prawne domniemanie reprezentacji i przeniesienie praw na rzecz organizacji zbiorowego zarządzania”.

12.

Artykuł 3 tej dyrektywy, zatytułowany „Definicje”, przewiduje w lit. a):

„Do celów niniejszej dyrektywy stosuje się następujące definicje:

13.

Zgodnie z art. 35 rzeczonej dyrektywy, zatytułowanym „Rozstrzyganie sporów”:

„1.   Państwa członkowskie zapewniają, aby spory między organizacjami zbiorowego zarządzania a użytkownikami, dotyczące w szczególności obowiązujących lub proponowanych warunków udzielenia licencji lub naruszenia umowy, mogły być przekazywane do rozstrzygnięcia przez sąd lub, w stosownych przypadkach, przez inny niezależny i bezstronny organ rozstrzygania sporów posiadający wiedzę fachową w zakresie prawa własności intelektualnej.

2.   [Artykuły] 33 i 34 oraz ust. 1 niniejszego artykułu pozostają bez uszczerbku dla prawa stron do dochodzenia i obrony swoich praw na drodze sądowej”.

14.

Artykuł 26 ust. 1 tekijänoikeuslaki (404/1961) (ustawy o prawie autorskim), w brzmieniu zmienionym ustawą 607/2015 (zwanej dalej „ustawą o prawie autorskim”), zatytułowany „Licencja umowna”, przewiduje, że przepisy tej ustawy dotyczące licencji umownych mają zastosowanie do umowy zawartej między użytkownikiem a zatwierdzoną przez ministerstwo edukacji i kultury organizacją, która w konkretnej branży reprezentuje wielu twórców wykorzystywanych w Finlandii utworów w odniesieniu do korzystania z utworów twórców należących do tej samej branży. W świetle takiej umowy zatwierdzoną organizację uznaje się za uprawnioną do reprezentowania również twórców innych utworów w tej samej branży. Licencjobiorca, który uzyskał licencję zbiorową z rozszerzonym skutkiem na podstawie takiej umowy, może zgodnie z warunkami określonymi w tej umowie korzystać ze wszystkich utworów twórców należących do tej samej branży.

15.

Zgodnie z art. 26 ust. 4 ustawy o prawie autorskim warunki określone przez organizację, o której mowa w ust. 1 tego artykułu, dotyczące podziału wynagrodzenia za zwielokrotnianie utworów, ich udostępnianie lub przekazywanie między twórcami, których organizacja ta reprezentuje bezpośrednio, lub dotyczące korzystania z wynagrodzenia do celów wspólnych dla twórców, stosuje się również do twórców działających w tej samej branży, których organizacja ta bezpośrednio nie reprezentuje.

16.

Kopiosto r.y. jest OZZ reprezentującą podmioty uprawione z tytułu praw autorskich w rozumieniu art. 3 lit. a) dyrektywy 2014/26, która została zatwierdzona przez ministerstwo edukacji i kultury jako organizacja uprawniona do udzielania licencji z rozszerzonym skutkiem. Licencje te dotyczą, w szczególności, praw do retransmisji utworów zawartych w programie radiowym lub telewizyjnym. Jednocześnie Kopiosto zarządza licencjami i udziela ich w imieniu wielu twórców na podstawie udzielanych przez nich pełnomocnictw .

17.

Spółka Telia Finland Oyj (zwana dalej „Telią”) zarządza siecią telewizji kablowej, w której transmitowane są sygnały krajowych ogólnodostępnych kanałów telewizyjnych do odbioru publicznego.

18.

W dniu 24 stycznia 2018 r. Kopiosto wytoczył przed markkinaoikeus (sądem ds. gospodarczych, Finlandia) powództwo o stwierdzenie naruszenia praw mające na celu uznanie, że Telia dokonała retransmisji programów telewizyjnych bez upoważnienia ze strony Kopiosto. W związku z tym Kopiosto wniósł o zasądzenie odszkodowania i zadośćuczynienia, powołując się przede wszystkim na swój status organizacji uprawnionej do udzielania licencji z rozszerzonym skutkiem, a pomocniczo na swój status pełnomocnika twórców, którzy powierzyli mu zarządzanie ich prawami.

19.

Wyrokiem z dnia 18 czerwca 2019 r. markkinaoikeus (sąd ds. gospodarczych) odrzucił żądania Kopiosto ze względu na to, że organizacja ta nie była uprawniona do wytoczenia we własnym imieniu powództwa o stwierdzenie naruszenia praw.

20.

Kopiosto wniósł do Korkein oikeus (sądu najwyższego, Finlandia) skargę na ów wyrok, powołując się na swój bezpośredni interes w występowaniu w sporach dotyczących praw objętych udzielanymi przez Kopiosto licencjami.

21.

W odpowiedzi na argumenty wysunięte przez Kopiosto Telia twierdzi, że zdolność tej organizacji do udzielania licencji zbiorowych nie pozwala Kopiosto na wytoczenie we własnym imieniu powództwa o stwierdzenie naruszenia praw, które to powództwo jest zastrzeżone dla podmiotów tych praw, czyli twórców lub ich nabywców.

22.

W braku krajowych przepisów regulujących kwestię rozpatrywaną w postępowaniu głównym sąd odsyłający uznaje, że dopuszczalność powództwa Kopiosto o stwierdzenie naruszenia praw zależy od wykładni, jaką należy nadać odpowiednim przepisom dyrektywy 2004/48 w świetle art. 17 i 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą”).

23.

W tym kontekście sąd odsyłający ma przede wszystkim wątpliwości, czy uprawnienie OZZ do występowania o zastosowanie środków przewidzianych w dyrektywie 2004/48 zależy wyłącznie od ich ogólnej zdolności sądowej, czy też również od istnienia przyjętych specjalnie w tym celu przepisów w odpowiednim prawie.

24.

Korkein oikeus (sąd najwyższy) zmierza następnie do ustalenia, czy wykorzystane w motywie 18 dyrektywy 2004/48 pojęcie „bezpośredniego interesu” stanowi autonomiczne pojęcie prawa Unii, tak że jednolita wykładnia tego pojęcia prowadziłaby do uznania bezpośredniego interesu OZZ w występowaniu we własnym imieniu o zastosowanie środków przewidzianych w owej dyrektywie.

25.

Wreszcie, w przypadku gdyby OZZ były uprawnione do występowania o zastosowanie środków przewidzianych w dyrektywie 2004/48, sąd odsyłający zastanawia się, jakie byłyby tego konsekwencje w świetle ustanowionych – w art. 17 i 47 karty – praw podstawowych uprawnionych podmiotów niebędących członkami takich organizacji, w sytuacji gdy organizacje te są uprawnione do udzielania licencji zbiorowych z rozszerzonym skutkiem.

26.

W tym kontekście Korkein oikeus (sąd najwyższy) postanowił zawiesić postępowanie i przedstawić Trybunałowi następujące pytania prejudycjalne:

27.

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym wpłynął do Trybunału w dniu 15 marca 2022 r. Uwagi na piśmie zostały przedstawione przez strony postępowania głównego, rządy fiński i polski oraz Komisję. Po zakończeniu pisemnego etapu postępowania Trybunał uznał, że posiada wystarczającą wiedzę, aby wydać orzeczenie bez przeprowadzenia rozprawy.

28.

Poprzez pytanie pierwsze sąd odsyłający zmierza do ustalenia, czy w odniesieniu do organizacji udzielających licencji umownych, które zbiorowo zarządzają prawami własności intelektualnej, zdolność sądowa przysługująca w celu obrony tych praw, której istnienie stanowi warunek istnienia czynnej legitymacji procesowej przysługującej na podstawie art. 4 lit. c) dyrektywy 2004/48, oznacza jedynie ogólną zdolność do bycia stroną w postępowaniu sądowym, czy też również prawo do wytoczenia we własnym imieniu powództwa w celu obrony takich praw, które to prawo musi być wyraźnie uznane przez przepisy krajowe.

29.

Gwoli jasności, i w celu dokonania wyraźnego rozróżnienia pomiędzy zdolnością sądową (która zasadniczo wynika z osobowości prawnej) a czynną legitymacją procesową (która jest oceniana w świetle charakteru i przedmiotu sporu) proponuję, aby Trybunał przeformułował to pytanie w taki sposób, że poprzez owo pytanie sąd odsyłający zmierza w istocie do ustalenia, czy uprawnienie organizacji zbiorowego zarządzania prawami własności intelektualnej do występowania o zastosowanie przewidzianych w rozdziale II dyrektywy 2004/48 środków, procedur i środków naprawczych, w rozumieniu art. 4 lit. c) tej dyrektywy, jest uzależnione wyłącznie od zdolności sądowej tych organizacji, czy też również od wyraźnego ustanowienia w prawie krajowym ich legitymacji procesowej czynnej w ramach obrony praw podmiotowych, za którą są odpowiedzialne.

30.

W celu udzielenia odpowiedzi na to pytanie należy przede wszystkim ustalić, czy „uprawnienie do występowania” w rozumieniu art. 4 lit. c) dyrektywy 2004/48 zależy wyłącznie od zdolności sądowej OZZ, czy też zależy również od istnienia po stronie tych organizacji czynnej legitymacji procesowej. W tym drugim przypadku należy ustalić również, czy ta legitymacja procesowa powinna być wyraźnie ustanowiona przez przepisy odpowiedniego prawa.

31.

Ta pierwsza kwestia nie wydaje mi się szczególnie złożona. Nie ulega moim zdaniem wątpliwości, że uprawnienie OZZ do występowania o zastosowanie środków przewidzianych w rozdziale II dyrektywy 2004/48 jest uzależnione od ich czynnej legitymacji procesowej, w związku z czym sama ogólna zdolność sądowa nie wystarcza w tym zakresie.

32.

Pojęcie „uprawnienia do występowania” użyte w art. 4 lit. c) dyrektywy 2004/48 wydaje się być w tym względzie nieścisłe. Niemniej przepis ten należy intepretować w świetle motywu 18 tej dyrektywy. Jego sformułowania zostały zinterpretowane w wyroku SNB‑REACT ( 8 ), w którym Trybunał orzekł, że „państwa członkowskie są zobowiązane przyznać organizacji zbiorowej reprezentacji właścicieli znaków towarowych […] legitymację [uprawnienie] do występowania we własnym imieniu o zastosowanie przewidzianych tą dyrektywą środków naprawczych w celu ochrony praw owych właścicieli oraz do wnoszenia we własnym imieniu powództw mających na celu egzekwowanie tych praw, pod warunkiem że dana organizacja jest uznana przez przepisy prawa krajowego za podmiot posiadający bezpośredni interes w obronie rzeczonych praw oraz że na podstawie tych przepisów owej organizacji przysługuje w tym celu zdolność sądowa” ( 9 ).

33.

Moim zdaniem wynika z tego jasno, że „uprawnienie do występowania” w rozumieniu art. 4 lit. c) dyrektywy 2004/48 nie zależy jedynie od ogólnej zdolności sądowej, ale także od istnienia na podstawie właściwych przepisów czynnej legitymacji procesowej po stronie OZZ .

34.

Pragnę dodać, że przeciwna wykładnia, która uzależniałaby „uprawnienie do występowania” w rozumieniu art. 4 lit. c) dyrektywy 2004/48 wyłącznie od zdolności sądowej, pozbawiałaby ten warunek jakiegokolwiek praktycznego znaczenia.

35.

Jak bowiem wskazuje rząd fiński ( 10 ), zdolność sądowa jest zwykłym atrybutem osobowości prawnej, która zasadniczo przysługuje OZZ niezależnie od różnorodności form, jakie organizacje te przyjmują na podstawie przepisów krajowych ( 11 ). W praktyce wątpliwości budzą jedynie czynna legitymacja procesowa lub interes prawny OZZ ( 12 ).

36.

W świetle powyższych rozważań uważam, że uprawnienie do występowania w rozumieniu art. 4 lit. c) dyrektywy 2004/48 jest uzależnione od istnienia czynnej legitymacji procesowej po stronie OZZ. Należy zatem ustalić, czy legitymacja ta powinna być wyraźnie przewidziana w przepisach.

37.

Ponieważ pierwsze pytanie prejudycjalne dotyczy konieczności wyraźnego ustanowienia legitymacji procesowej czynnej OZZ w prawie krajowym, sąd odsyłający dąży do ustalenia, czy ustanowienie tej legitymacji powinno mieć podstawę w przepisie prawa pisanego.

38.

W tej kwestii, w świetle trudności, które pojawiły się w związku z ewentualnym uznaniem legitymacji OZZ do wytoczenia we własnym imieniu powództw w miejsce uprawnionych podmiotów ( 13 ), uważam, że przyjęcie tekstu o randze ustawy najlepiej odpowiadałoby potrzebie pewności prawa.

39.

Jednakże w praktyce w większości państw członkowskich nie istnieje żaden akt prawny regulujący konkretnie czynną legitymację procesową OZZ ( 14 ). Nie można zatem wykluczyć, że kwestia ta jest regulowana przez ogólne przepisy proceduralne lub jest rozstrzygana przez orzecznictwo ( 15 ), zwłaszcza w tych państwach członkowskich, w których sądy niższych instancji są formalnie zobowiązane do stosowania orzecznictwa sądów najwyższych ( 16 ).

40.

W tej sytuacji wydaje mi się, iż wykładnia literalna art. 4 lit. c) dyrektywy 2004/48, w zakresie, w jakim uzależnia ona legitymację procesową czynną OZZ od „przepisów odpowiedniego prawa” (podkreślenie moje), w pewnych okolicznościach groziłaby osłabieniem skuteczności (effet utile) owej dyrektywy.

41.

Uważam zatem, iż Trybunał mógłby w niniejszym przypadku kierować się swoim orzecznictwem dotyczącym zasad transpozycji dyrektyw ( 17 ). Zgodnie z tym orzecznictwem „transpozycja dyrektywy nie wymaga w sposób konieczny, aby jej treść została formalnie i dosłownie przejęta przez wyraźny, szczególny przepis prawa i wystarczyć mogą ogólne ramy prawne [może ogólny kontekst prawny], pod warunkiem że zapewni to rzeczywiście pełne stosowanie dyrektywy w sposób wystarczająco jasny i precyzyjny” ( 18 ).

42.

Taki kontekst prawny może wynikać w szczególności z utrwalonej praktyki sądowej ( 19 ).

43.

Proponuję zatem, aby na pierwsze pytanie prejudycjalne Trybunał odpowiedział, że uprawnienie OZZ do występowania o zastosowanie przewidzianych w rozdziale II dyrektywy 2004/48 środków, procedur i środków naprawczych, w rozumieniu art. 4 lit. c) tej dyrektywy, jest uzależnione od ustanowienia ich czynnej legitymacji procesowej w ramach obrony praw podmiotowych, za którą są odpowiedzialne. W braku przepisów przyjętych w tym celu w obowiązujących aktach prawa legitymacja ta może wynikać z ogólnego kontekstu prawnego, pod warunkiem że jej zakres i skutki dla sytuacji podmiotów prawa są określone w sposób wystarczająco jasny i precyzyjny.

44.

W postaci, w jakiej zostało sformułowane, drugie pytanie prejudycjalne ma na celu zbadanie autonomicznego charakteru wyrażenia „bezpośredni interes w obronie praw autorskich reprezentowanych podmiotów tych praw”.

45.

Wyrażenie to nie znajduje się w żadnym przepisie dyrektywy 2004/48. W nieco innym sformułowaniu wyrażenie to zostało natomiast użyte przez Trybunał w wyroku SNB‑REACT ( 20 ), w kontekście wykładni art. 4 lit. c) dyrektywy 2004/48 w świetle motywu 18 owej dyrektywy ( 21 ), który odwołuje się do pojęcia „bezpośredniego interesu”.

46.

W oparciu o ten motyw Trybunał orzekł, że art. 4 lit. c) dyrektywy 2004/48 należy rozumieć w ten sposób, że w przypadku gdy organizacja odpowiedzialna za zbiorowe zarządzanie prawami własności intelektualnej zostaje uznana przez odpowiednie przepisy prawa krajowego za posiadającą bezpośredni interes w obronie tych praw, państwa członkowskie są zobowiązane uznać legitymację tej organizacji do występowania o zastosowanie środków przez ową dyrektywę ( 22 ).

47.

W tym kontekście wydaje mi się, że sąd odsyłający, zwracając się do Trybunału z pytaniem o autonomiczny charakter pojęcia „bezpośredniego interesu”, którego dotyczy wyrok SNB‑REACT, dąży do ustalenia istnienia i ewentualnego zakresu spoczywającego na państwach członkowskich na mocy przepisów dyrektywy 2004/48 obowiązku uznania interesu OZZ w występowaniu we własnym imieniu w sporach dotyczących stosowania środków, o których mowa w art. 4 lit. c) tej dyrektywy, w przypadku gdy taki interes nie wynika z przepisów krajowych.

48.

Proponuję zatem, aby drugie pytanie prejudycjalne zostało przeformułowane w ten sposób, iż poprzez to pytanie sąd odsyłający zmierza co do istoty do ustalenia, czy art. 4 lit. c) dyrektywy 2004/48 należy interpretować w ten sposób, że państwa członkowskie są zobowiązane do uznania bezpośredniego interesu organizacji uprawnionych do udzielania zbiorowych licencji, o których mowa w tym przepisie, w występowaniu we własnym imieniu o zastosowanie środków, procedur i środków naprawczych przewidzianych w rozdziale II tej dyrektywy, takich jak powództwo o stwierdzenie naruszenia praw, w przypadku gdy taki interes nie wynika z przepisów krajowych.

49.

Na pytanie to udzielono co do istoty negatywnej odpowiedzi w wyroku SNB‑REACT ( 23 ) i nie widzę powodów, dla których Trybunał miałby udzielić innej odpowiedzi w niniejszej sprawie.

50.

Dla przypomnienia – zgodnie z art. 4 lit. c) dyrektywy 2004/48 uprawnienie do występowania w rozumieniu tego przepisu jest uzależnione od „przepisów odpowiedniego prawa”. W tym kontekście Trybunał wskazał, iż „o ile art. 4 lit. a) dyrektywy 2004/48 przewiduje, iż za osoby uprawnione do występowania o zastosowanie środków, procedur i środków naprawczych określonych w rozdziale II tej dyrektywy państwa członkowskie uznają w każdym wypadku właścicieli praw własności intelektualnej, o tyle art. 4 lit. b)–d) tego aktu precyzuje, że państwa członkowskie przyznają tę legitymację innym osobom i określonym organizacjom wyłącznie w zakresie dozwolonym przez przepisy odpowiedniego prawa i zgodnie z tymi przepisami” ( 24 ).

51.

W odniesieniu do wyrażenia „przepisy odpowiedniego prawa” zawartego w tym przepisie Trybunał orzekł, że dotyczy ono nie tylko prawa krajowego, ale także prawa Unii ( 25 ).

52.

W związku z tym w celu udzielenia odpowiedzi na drugie pytanie prejudycjalne należy ustalić, czy obowiązujące obecnie przepisy prawa Unii uznają bezpośredni interes OZZ, takich jak Kopiosto, w występowaniu we własnym imieniu o zastosowanie środków przewidzianych w dyrektywie 2004/48.

53.

Moim zdaniem tak nie jest.

54.

W pierwszej kolejności – interesu takiego nie można wywieść z przepisów dyrektywy 2004/48.

55.

Wręcz przeciwnie – i niezależnie od brzmienia art. 4 lit. c) dyrektywy 2004/48, które wydaje mi się jasne – prace legislacyjne dotyczące tego przepisu wskazują, że dyrektywa ta nie zobowiązuje państw członkowskich do przyznania OZZ możliwości występowania w sporach dotyczących praw podmiotowych uprawnionych podmiotów. Przepis zawarty w pierwotnym wniosku Komisji, który przewidywał taki obowiązek, został bowiem odrzucony ( 26 ).

56.

W drugiej kolejności – nie wydaje mi się również, by interes prawny OZZ wynikał z przepisów dyrektywy 2014/26. Uważam jednak, że można w tej kwestii mieć wątpliwości.

57.

Artykuł 35 ust. 1 dyrektywy 2014/26 przewiduje bowiem, że państwa członkowskie powinny zapewnić, „aby spory między organizacjami zbiorowego zarządzania a użytkownikami dotyczące w szczególności obowiązujących lub proponowanych warunków udzielenia licencji lub naruszenia umowy mogły być przekazywane do rozstrzygnięcia przez sąd” (podkreślenie moje). Zważywszy na treść tego przepisu, można by się w nim dopatrywać dorozumianego uznania interesu OZZ w występowaniu w sporach z użytkownikami.

58.

Wyizolowana wykładnia tego przepisu byłaby jednak sprzeczna z celami i ogólną systematyką dyrektywy 2014/26, której przedmiotem nie jest określenie zdolności procesowych OZZ ( 27 ). Taka wykładnia byłaby również trudna do pogodzenia z art. 4 lit. c) dyrektywy 2004/48, który kwestię tę reguluje i od którego dyrektywa 2014/16 nie wprowadza odstępstw. Uważam zatem, że art. 35 ust. 1 tej ostatniej dyrektywy nie ustanawia interesu prawnego OZZ.

59.

Wreszcie interes taki nie wynika również z art. 12 dyrektywy (UE) 2019/790 ( 28 ), który pozwala państwom członkowskim na wprowadzenie systemu licencji zbiorowych z rozszerzonym skutkiem ( 29 ) w niektórych sytuacjach określonych w tym przepisie.

60.

W tej kwestii nie podzielam analizy Komisji ( 30 ), która, jak się wydaje, wyrażenia „organizacji […] [w odniesieniu do której] istnieje domniemanie, że reprezentuje podmioty uprawnione” oraz „prawnego domniemania reprezentacji”, zawarte, odpowiednio, w art. 12 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2019/790 i motywie 12 dyrektywy 2014/26, zinterpretowała jako określające zdolność procesową OZZ. Tymczasem w kontekście, w którym wyrażenia te zostały użyte, określają one jeden ze sposobów udzielania licencji z rozszerzonym skutkiem, który różni się od modelu „klasycznego” tym, że pozostawia uprawnionym podmiotom większą swobodę ( 31 ).

61.

Pragnę dodać, że przyznanie uprawnienia do zarządzania prawami nie oznacza uznania związanej z tym czynnej legitymacji procesowej lub interesu prawnego. Niektóre mechanizmy zarządzania zbiorowego, takie jak system prawnego domniemania reprezentacji, niekoniecznie prowadzą do przeniesienia praw na OZZ, tak że uprawnienie do udzielenia licencji z rozszerzonym skutkiem nie oznacza dorozumianego ustanowienia po stronie OZZ czynnej legitymacji procesowej w zastępstwie uprawnionych podmiotów ( 32 ). Może to wynikać, w stosownym przypadku, ze specjalnie przyjętych w tym celu przepisów ( 33 ).

62.

W świetle powyższych rozważań uważam, że obowiązujące przepisy prawa Unii nie nakładają na państwa członkowskie obowiązku uznania interesu OZZ w występowaniu przez nie we własnym imieniu w sporach dotyczących stosowania środków przewidzianych w dyrektywie 2004/48.

63.

Proponuję zatem, aby na drugie pytanie prejudycjalne Trybunał odpowiedział, iż art. 4 lit. c) dyrektywy 2004/48 należy interpretować w ten sposób, że państwa członkowskie nie są zobowiązane do uznania bezpośredniego interesu organizacji uprawnionych do udzielania zbiorowych licencji, o których mowa w tym przepisie, w występowaniu przez nie we własnym imieniu o zastosowanie środków, procedur i środków naprawczych przewidzianych w rozdziale II tej dyrektywy, takich jak powództwo o stwierdzenie naruszenia praw, w przypadku gdy taki interes nie wynika z mających zastosowanie przepisów krajowych.

64.

Trzecie pytanie prejudycjalne zostało postawione na wypadek, gdyby w braku odpowiednich przepisów w prawie krajowym uznano, iż przepisy dyrektywy 2004/48 zobowiązują państwa członkowskie do uznania legitymacji OZZ do występowania we własnym imieniu w sporach dotyczących praw objętych licencjami z rozszerzonym skutkiem. Sąd odsyłający zastanawia się, czy taki obowiązek byłby zgodny z prawami ustanowionymi w art. 17 i 47 karty.

65.

W świetle odpowiedzi, jakiej proponuję udzielić na drugie pytanie prejudycjalne, nie uważam za konieczne odpowiadać na pytanie trzecie. Problem podniesiony przez sąd odsyłający może powstawać i być analizowany jedynie w kontekście przepisów krajowych ustanawiających czynną legitymację procesową lub interes prawny OZZ, a sytuacja taka nie zachodzi w niniejszej sprawie ( 34 ).

66.

Pragnę dodać, że czynną legitymację procesową można przyznać OZZ jedynie wtedy, gdy interesy i prawa podstawowe twórców są odpowiednio zabezpieczone, co zależy od ogółu uregulowań materialnych i proceduralnych należących do prawa krajowego, które zostały częściowo zharmonizowane przez przepisy dyrektywy 2014/26.

67.

Uregulowania te dotyczą kwestii takich jak istnienie mechanizmu „opt‑out” w zakresie zarządzania prawami, prawo interwencji lub sprzeciwu po stronie uprawnionego podmiotu, konsekwencje ewentualnego wycofania pozwu przez OZZ, zakres i skutki procedur alternatywnego rozstrzygania sporów czy możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności odszkodowawczej zarządcy w ramach stosunku quasi umownego, takiego jak negotiorum gestio. W okolicznościach niniejszej sprawy kwestie te mają jednak charakter hipotetyczny.

68.

W świetle wszystkich powyższych rozważań proponuję, aby na pytania prejudycjalne przedstawione przez Korkein oikeus (sąd najwyższy, Finlandia) Trybunał odpowiedział w następujący sposób: