1.

Wdrażając konwencję z Aarhus ( 2 ) dyrektywa w sprawie informacji o środowisku ( 3 ) ustanawia prawo dostępu do informacji o środowisku. Jednocześnie zarówno konwencja, jak i dyrektywa przewidują wyjątki od tego prawa, które w szczególności umożliwiają ochronę materiałów przeznaczonych do wewnętrznego komunikowania się i działań (obrad) organów władzy publicznej.

2.

Niniejszy wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym ma na celu ustalenie, czy protokoły z dyskusji gabinetu rządu objęte są wyjątkiem dotyczącym wewnętrznego komunikowania się, czy też wyjątkiem dotyczącym obrad organów władzy publicznej. Ponadto należy zbadać, czy kwestia ta może zostać ponownie zbadana nawet wówczas, gdy została już rozstrzygnięta we wcześniejszym wyroku, który jest objęty powagą rzeczy osądzonej i dotyczy tego samego wniosku o dostęp.

3.

Prawo dostępu do informacji dotyczących środowiska jest zapisane w art. 4 konwencji z Aarhus.

4.

Artykuł 4 ust. 3 lit. c) konwencji z Aarhus przewiduje wyjątek dla materiałów dotyczących wewnętrznego komunikowania się:

„Żądaniu udzielenia informacji dotyczącej środowiska można odmówić, jeżeli:

[…]

5.

Poufność postępowania prowadzonego przez władze publiczne [obrad organów władzy publicznej] może podlegać ochronie zgodnie z art. 4 ust. 4 lit. a) konwencji z Aarhus:

„Żądaniu udzielenia informacji dotyczącej środowiska można odmówić, jeżeli ujawnienie jej miałoby szkodliwy wpływ na:

[…]

Powyższe powody umożliwiające odmowę będą interpretowane w sposób zawężający, biorąc pod uwagę społeczny interes przemawiający za ujawnieniem informacji i to, czy żądana informacja dotyczy wprowadzania zanieczyszczeń do środowiska”.

6.

W art. 3 ust. 1 dyrektywy w sprawie informacji o środowisku zapisano prawo dostępu do informacji o środowisku:

„Państwa członkowskie zapewniają, że organy władzy publicznej, zgodnie z postanowieniami niniejszej dyrektywy, są obowiązane udostępnić informacje o środowisku, które znajdują się w ich posiadaniu lub które są dla nich przeznaczone, każdemu wnioskodawcy na jego wniosek, bez konieczności wykazania przez niego interesu”.

7.

Artykuł 4 dyrektywy w sprawie informacji o środowisku przewiduje różne wyjątki od tego prawa.

8.

Wyjątek dotyczący wewnętrznego komunikowania się znajduje się w art. 4 ust. 1 lit. e) dyrektywy w sprawie informacji o środowisku:

„Państwa członkowskie mogą zdecydować o odmowie udostępnienia informacji o środowisku, jeśli:

[…]

9.

Ponadto art. 4 ust. 2 lit. a) dyrektywy w sprawie informacji o środowisku zawiera wyjątek w odniesieniu do obrad organów władzy publicznej:

„Państwa członkowskie mogą zdecydować o odmowie udostępnienia informacji o środowisku, jeśli ujawnienie takich informacji negatywnie wpłynie na:

[…]

Podstawy do odmowy udostępnienia informacji, o których mowa w ust. 1 i 2, są interpretowane zawężająco, przy uwzględnieniu publicznego interesu ujawnienia informacji w konkretnym przypadku. W każdym przypadku publiczny interes ujawnienia informacji jest porównywany z interesem dyktującym odmowę ich udostępnienia. Państwa członkowskie nie mogą na mocy ust. 2 lit. a), d), f), g) i h) zdecydować o odmowie udostępnienia informacji, jeśli dotyczą one emisji do środowiska”.

10.

Artykuł 28 ust. 4 pkt 3 konstytucji irlandzkiej przewiduje poufność dyskusji i posiedzeń rządu irlandzkiego. Wyjątki są przewidziane jedynie w odniesieniu do dochodzeń prowadzonych przez sądy lub podobne organy.

11.

Irlandia dokonała transpozycji dyrektywy w sprawie informacji o środowisku w drodze European Communities (Access to Information on the Environment) Regulations 2007 (S.I. nr 133/2007 z dnia 28 marca 2007 r.).

12.

W dniu 8 marca 2016 r. Right to Know CLG, organizacja prawa irlandzkiego o charakterze niezarobkowym, złożyła wniosek do irlandzkiego Taoiseach (przewodniczącego rady ministrów) o udzielenie dostępu do wszystkich dokumentów ujawniających przebieg dyskusji w łonie gabinetu w przedmiocie emisji gazów cieplarnianych w Irlandii w latach 2002–2016. Taoiseach (przewodniczący rady ministrów) oddalił ten wniosek w czerwcu 2016 r. po przeprowadzeniu wewnętrznej procedury odwoławczej. Następnie Right to Know wniosła do High Court (wysokiego trybunału, Irlandia) skargę, w której zwróciła się o przeprowadzenie kontroli sądowej decyzji oddalającej ów wniosek.

13.

Wyrokiem z dnia 1 czerwca 2018 r., Right to Know CLG/An Taoiseach [(2018) IEHC 372], High Court (wysoki trybunał) przekazał przedmiotową decyzję do ponownego rozpatrzenia przez Taoiseach (przewodniczącego rady ministrów). High Court (wysoki trybunał) stwierdził w szczególności na podstawie precedensu omówionego przez strony ( 4 ), że posiedzenia rządu irlandzkiego należy zakwalifikować jako „wewnętrzne komunikowanie się” organu władzy publicznej, wobec czego obowiązek ujawnienia protokołów zawierających informacje o emisjach do środowiska (art. 4 ust. 2 zdanie trzecie dyrektywy w sprawie informacji o środowisku) nie ma zastosowania. Jednakże Taoiseach (przewodniczący rady ministrów) nie wyważył między publicznym interesem ujawnienia informacji a interesem zachowania poufności (art. 4 ust. 2 zdanie drugie).

14.

Decyzją z dnia 16 sierpnia 2018 r. Taoiseach (przewodniczący rady ministrów) udzielił częściowego dostępu do dokumentów objętych wnioskiem. Right to Know wystąpiła następnie z wnioskiem do High Court (wysokiego trybunału) o kontrolę sądową tej drugiej decyzji. W tej sprawie sędzia, który wydał wyrok z dnia 1 czerwca 2018 r., nie jest już właściwy. Nowy sędzia zwraca się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

15.

Right to Know, Irlandia oraz Komisja Europejska przedstawiły uwagi na piśmie. Trybunał odstąpił od przeprowadzenia rozprawy na podstawie art. 76 § 2 regulaminu postępowania, uznając sprawę za wyjaśnioną w stopniu wystarczającym do wydania orzeczenia.

16.

Przyjmując dyrektywę w sprawie informacji o środowisku, prawodawca Unii zamierzał zapewnić zgodność prawa Unii z konwencją z Aarhus, ustanawiając ogólne uregulowanie. Celem dyrektywy jest zapewnienie, aby każdy wnioskodawca miał prawo dostępu do informacji o środowisku, które znajdują się w posiadaniu organów władzy publicznej lub które są dla nich przeznaczone, bez konieczności wykazywania interesu przez tę osobę ( 5 ).

17.

Prawodawca Unii przewidział w art. 4 dyrektywy w sprawie informacji o środowisku możliwość ustanowienia przez państwa członkowskie wyjątków od tego prawa. Jeżeli takie wyjątki zostały rzeczywiście wprowadzone do prawa krajowego, organy władzy publicznej mogą powoływać się na nie, aby oddalać wnioski o udzielenie informacji, które do nich wpływają ( 6 ).

18.

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy z jednej strony kwestii, czy sporne informacje są objęte wyjątkiem dotyczącym wewnętrznego komunikowania się, czy też wyjątkiem dotyczącym ochrony poufności obrad organów władzy publicznej (zob. śródtytuł A poniżej). Z drugiej strony dotyczy on kwestii, czy i w jakim zakresie możliwość zastosowania tych wyjątków w postępowaniu głównym została już ostatecznie rozstrzygnięta w wyroku z dnia 1 czerwca 2018 r., który posiada powagę rzeczy osądzonej (zob. śródtytuł B poniżej).

19.

Zgodnie z art. 4 ust. 2 zdanie trzecie dyrektywy w sprawie informacji o środowisku niektóre wyjątki od prawa dostępu do informacji o środowisku nie uzasadniają odmowy dostępu do informacji dotyczących emisji do środowiska. Jeden z tych wyjątków jest przewidziany w art. 4 ust. 2 lit. a). Pozwala on chronić poufność obrad organów władzy publicznej. Ponieważ protokoły obrad gabinetu w przedmiocie emisji gazów cieplarnianych mogą być uznane za informacje dotyczące emisji do środowiska, wątpliwe jest, czy ten wyjątek może uzasadniać odmowę dostępu.

20.

Jeżeli natomiast zastosowanie ma wyjątek dotyczący wewnętrznego komunikowania się na podstawie art. 4 ust. 1 lit. e) dyrektywy w sprawie informacji o środowisku, należy uwzględnić emisje do środowiska w ramach wyważenia zgodnie z art. 4 ust. 2 zdanie drugie jako część interesu publicznego w ujawnieniu informacji, ale rolę mogą odgrywać również przeciwstawne interesy.

21.

Pytanie pierwsze ma zatem na celu ustalenie, który z tych dwóch wyjątków ma zastosowanie. Opiera się ono jednak na założeniu, że oba wyjątki nie mogą mieć zastosowania jednocześnie. W dalszej części wykażę, że założenie to nie jest prawidłowe.

22.

Pojęcie „wewnętrznego komunikowania się” obejmuje informacje, które krążą w obrębie organu władzy publicznej i które w chwili składania wniosku o udzielenie dostępu nie opuściły wewnętrznej sfery tego organu, w szczególności poprzez ujawnienie ich osobie trzeciej lub udostępnienie ich publicznie ( 7 ). Wyjątek ten ma na celu uwzględnienie potrzeby władz publicznych w zakresie chronionej przestrzeni dla wewnętrznych przemyśleń i debat ( 8 ).

23.

Artykuł 2 pkt 2 lit. a) dyrektywy w sprawie informacji o środowisku definiuje rząd jako organ władzy publicznej w rozumieniu dyrektywy. Zgodnie z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dokumenty ujawniające przebieg dyskusji gabinetu rządu irlandzkiego pozostają w wewnętrznej sferze rządu irlandzkiego. Nie mogą one być udostępniane osobom trzecim ani publicznie. Jest to zgodne z art. 28 ust. 4 pkt 3 konstytucji irlandzkiej, który przewiduje poufność dyskusji i posiedzeń rządu irlandzkiego.

24.

W związku z tym dokumenty będące przedmiotem wniosku stanowią wewnętrzne komunikowanie się. Można odmówić dostępu do tych dokumentów, jeśli za ich ujawnieniem nie przemawia nadrzędny interes publiczny.

25.

Protokoły z formalnych posiedzeń organu władzy wykonawczej Irlandii należy zatem zakwalifikować jako wewnętrzne komunikowanie się organu władzy publicznej w rozumieniu art. 4 ust. 1 lit. e) dyrektywy w sprawie informacji o środowisku do celów wniosku o udzielenie dostępu do zawartych w nich informacji o środowisku.

26.

Ponadto zgodnie z art. 4 ust. 2 lit. a) dyrektywy w sprawie informacji o środowisku państwa członkowskie mogą postanowić, że wniosek o udzielenie informacji o środowisku podlega odrzuceniu, jeżeli ujawnienie takich informacji naruszyłoby poufność obrad organów władzy publicznej, jeśli poufność taka jest prawnie przewidziana.

27.

Jeśli wziąć pod uwagę jedynie niemiecką wersję językową tego przepisu, to wydaje się oczywiste, że obrady gabinetu rządu irlandzkiego są obradami organu władzy publicznej w rozumieniu tego przepisu.

28.

Początkowo dziwi więc, że High Court (wysoki trybunał) uznał stosowanie tego wyjątku za sztuczne i naciągane („artificial and strained”) ( 9 ). Pogląd ten może wynikać z angielskiej wersji dyrektywy w sprawie informacji o środowisku. Podobnie jak w wielu innych wersjach językowych nie można tam znaleźć terminu, który koniecznie należałoby przetłumaczyć jako „obrady”. Przeciwnie, użyto pojęcia „proceedings” ( 10 ), co przywodzi na myśl ochronę poufności postępowań. Jedynie francuska ( 11 ) i włoska ( 12 ) wersja dyrektywy odpowiada niemieckiemu pojęciu, natomiast pozostałe wersje językowe odnoszą się do działań organów publicznych ( 13 ), w szczególności do rozpatrywania wniosków lub prowadzenia spraw ( 14 ).

29.

Rozbieżności te znajdują również odzwierciedlenie w obowiązujących wersjach językowych art. 4 ust. 4 lit. a) konwencji z Aarhus, implementowanego przez art. 4 ust. 2 lit. a) dyrektywy w sprawie informacji o środowisku. Wersja angielska i wersja francuska konwencji są w tym względzie identyczne z odpowiednimi wersjami językowymi dyrektywy. W rosyjskiej wersji konwencji, która ma również moc obowiązującą, mowa jest o poufności prac władzy publicznej ( 15 ).

30.

Różne wersje językowe przepisów prawa Unii, w tym przypadku w szczególności przepisów dyrektywy w sprawie informacji o środowisku, muszą być interpretowane w sposób jednolity ( 16 ), przy czym żadna z wersji językowych nie ma pierwszeństwa ( 17 ). Należy zatem zbadać ogólną systematykę przepisu i jego cel ( 18 ).

31.

Punktem wyjścia tego badania musi być to, że wyjątki od prawa dostępu na podstawie art. 4 ust. 2 zdanie drugie dyrektywy i art. 4 ust. 4 zdanie drugie konwencji należy interpretować zawężająco ( 19 ). W celu nadania wyjątkowi dotyczącemu obrad jego własnej funkcji obok wyjątku dotyczącego „wewnętrznego komunikowania się” musi on być ograniczony do rzeczywistego procesu obradowania w procesach podejmowania decyzji, podczas gdy podstawa faktyczna, na której opiera się podejmowanie decyzji, nie jest nim objęta ( 20 ). Z tego względu Trybunał orzekł, że art. 4 ust. 2 lit. a) dyrektywy w sprawie informacji o środowisku i art. 4 ust. 4 lit. a) konwencji z Aarhus odnoszą się do końcowych etapów procesu decyzyjnego organów władzy publicznej ( 21 ), czyli do ochrony poufności (końcowych) obrad organów władzy publicznej, a nie całego postępowania administracyjnego poprzedzającego obrady organów władzy publicznej ( 22 ).

32.

Tym samym w zakresie, w jakim obrady rządu irlandzkiego mogą być przypisane do końcowego etapu postępowania, które musiałoby być ocenione przez sąd krajowy, są one obradami organu władzy publicznej w rozumieniu art. 4 ust. 2 lit. a) dyrektywy w sprawie informacji o środowisku.

33.

Poprzez pierwsze pytanie sąd odsyłający zmierza jednak do ustalenia, czy protokoły formalnych posiedzeń władzy wykonawczej państwa członkowskiego, na których członkowie rządu mają się spotykać i działać jako ciało kolegialne, należy uznać za „obrady”czy też za „komunikowanie się”. W związku z tym, wbrew powyższym rozważaniom, należałoby odróżnić od siebie dwa wyjątki z art. 4 ust. 1 lit. e) i art. 4 ust. 2 lit. a) dyrektywy w sprawie informacji o środowisku. Założenie to jest jednak błędne. Raczej oba wyjątki nakładają się na siebie ( 23 ).

34.

Opierają się one bowiem na tej samej potrzebie organów władzy publicznej posiadania chronionej przestrzeni na wewnętrzne przemyślenia i debaty.

35.

Podkreśla to w szczególności wyjątek od prawa dostępu do dokumentów organów Unii przewidziany w art. 4 ust. 3 rozporządzenia nr 1049/2001 ( 24 ). Zgodnie z tym przepisem dostępu m.in. do dokumentu sporządzonego przez instytucję na użytek wewnętrzny nie udziela się, jeśli ujawnienie takiego dokumentu poważnie naruszyłoby proces podejmowania decyzji przez tę instytucję.

36.

Ponadto, w zakresie stosowania przepisów unijnych dotyczących dostępu do dokumentów, odmowa dostępu do niektórych informacji jest często oparta na kilku wyjątkach jednocześnie, czemu Trybunał się nie sprzeciwia ( 25 ).

37.

Na pytanie pierwsze należy zatem odpowiedzieć, że protokoły z formalnych posiedzeń władzy wykonawczej państwa członkowskiego, podczas których członkowie rządu mają spotykać się i działać jako ciało kolegialne, dla celów wniosku o dostęp do zawartych w nich informacji o środowisku należy uznać za „materiały przeznaczone do wewnętrznego komunikowania się” w rozumieniu art. 4 ust. 1 lit. e) dyrektywy w sprawie informacji o środowisku. Jeżeli posiedzenia te należą do ostatniego etapu postępowania, chodzi tu również o „obrady” organu w rozumieniu art. 4 ust. 2 lit. a).

38.

W pozostałych pytaniach High Court (wysoki trybunał) zmierza do ustalenia, czy powaga rzeczy osądzonej uniemożliwia mu zakwestionowanie ustaleń poczynionych w jego wyroku z dnia 1 czerwca 2018 r. na podstawie przedmiotowego wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym. Zgodnie bowiem z pierwszym, posiadającym powagę rzeczy osądzonej wyrokiem z dnia 1 czerwca 2018 r. sporne informacje objęte są wyjątkiem dotyczącym wewnętrznego komunikowania się w rozumieniu art. 4 ust. 1 lit. e) dyrektywy w sprawie informacji o środowisku ( 26 ), a nie wyjątkiem dotyczącym ochrony obrad organów władzy publicznej w rozumieniu art. 4 ust. 2 lit. a) dyrektywy ( 27 ).

39.

Sąd odsyłający rozważa obecnie wydanie orzeczenia o przeciwstawnym rozstrzygnięciu, czyli objęcie spornych informacji wyjątkiem dotyczącym obrad, a nie wyjątkiem dotyczącym wewnętrznego komunikowania się. Możliwe jednak, że wyjątek dotyczący obrad nie znajdzie zastosowania, ponieważ zgodnie z art. 4 ust. 2 zdanie trzecie dyrektywy w sprawie informacji o środowisku nie pozwala on na odmowę udostępnienia informacji o emisjach do środowiska. Ograniczenie to nie ma jednak zastosowania do ochrony wewnętrznego komunikowania się.

40.

Z odpowiedzi na pytanie pierwsze wynika jednak, że przesłanki tych dwóch wyjątków mogą istnieć jednocześnie i że w każdym razie zgodnie z dostępnymi danymi na temat spornych informacji chodzi tu o wewnętrzne komunikowanie się. Dlatego też można powołać się na wyjątek dotyczący ochrony wewnętrznego komunikowania się przeciwko ujawnieniu informacji, nawet jeśli informacje mają za przedmiot emisje do środowiska i dotyczą obrad organów władzy publicznej.

41.

Z tego powodu nieistotne jest, czy ustalenie, że chodzi o wewnętrzne komunikowanie się a nie o obrady organów władzy publicznej, jest objęte zakresem powagi rzeczy osądzonej. Poniższe rozważania mają zatem zastosowanie posiłkowo, w przypadku gdyby Trybunał chciał jednak wypowiedzieć się w przedmiocie tych pytań.

42.

Wobec braku przepisów prawa Unii dotyczących powagi rzeczy osądzonej krajowych orzeczeń sądowych kwestia ta wchodzi w zakres autonomii proceduralnej państw członkowskich. Zastosowanie mają jednak zasady równoważności i skuteczności ( 28 ).

43.

Drugie pytanie prejudycjalne ma na celu ustalenie, czy jest zgodne z zasadą skuteczności, aby powaga rzeczy osądzonej nie ograniczała się do sentencji wyroku, lecz obejmowała również jego uzasadnienie.

44.

Zasada skuteczności nie zostaje w każdym razie naruszona, jeżeli zakres powagi rzeczy osądzonej zgodnie z prawem krajowym odpowiada zasadom stosowanym w tym zakresie w prawie Unii. W prawie Unii powaga rzeczy osądzonej obejmuje te części uzasadnienia, które są niezbędnym wsparciem sentencji i których nie można od niej oddzielić ( 29 ). Natomiast części uzasadnienia wyroku, które nie wspierają sentencji, nie są objęte powagą rzeczy osądzonej prawa Unii ( 30 ).

45.

Gdyby to ograniczenie powagi rzeczy osądzonej miało zastosowanie do postępowania głównego, subsumpcja spornych informacji pod wyjątkiem dotyczącym ochrony wewnętrznego komunikowania się miałaby powagę rzeczy osądzonej jako wspierające sentencję uzasadnienie wyroku z dnia 1 czerwca 2018 r. Byłoby ono konieczne, aby uchylić odrzucenie wniosku o dostęp i przekazać wniosek do administracji w celu wydania nowej decyzji.

46.

Natomiast mniej oczywista jest kwestia, czy odrzucenie wyjątku dotyczącego ochrony poufności obrad nie może być również oddzielone od sentencji wyroku. Z punktu widzenia High Court (wysokiego trybunału) odmowa ta była nierozerwalnie związana z zastosowaniem wyjątku dotyczącego wewnętrznego komunikowania się, ponieważ uznał on, że można zastosować zawsze tylko jeden wyjątek. Jednakże, zgodnie z rozważaniami dotyczącymi pytania pierwszego, oba wyjątki mogą mieć zastosowanie jednocześnie.

47.

Ostatecznie nie chodzi jednak o to, czy są one rozdzielne. Zasada skuteczności nie wymaga bowiem, aby państwa członkowskie dostosowały w prawie krajowym zakres powagi rzeczy osądzonej do kryteriów prawa Unii dotyczących powagi rzeczy osądzonej. Pozwala ona również na szerszy zakres powagi rzeczy osądzonej, o ile nie czyni on wykonywania praw przyznanych przez porządek prawny Unii praktycznie niemożliwym lub nadmiernie utrudnionym.

48.

Z zastrzeżeniem poniższych rozważań, w szczególności w odniesieniu do możliwości zaskarżenia ( 31 ), nie wydaje się, by rozszerzenie powagi rzeczy osądzonej na uzupełniające uzasadnienie orzeczenia sądowego nadmiernie utrudniało wykonywanie takich praw.

49.

W konsekwencji odpowiedź na pytanie drugie brzmi, że zasada skuteczności nie wymaga, aby powaga rzeczy osądzonej wyroku była ograniczona do uzasadnienia wspierającego sentencję tego wyroku.

50.

Poprzez pytania trzecie i czwarte sąd odsyłający dąży do ustalenia, czy zgodne z zasadą skuteczności jest, aby ustalenia poczynione w jego wyroku z dnia 1 czerwca 2018 r., objęte powagą rzeczy osądzonej, dotyczące tego samego wniosku o udzielenie dostępu stały na przeszkodzie ponownemu rozważeniu subsumpcji spornych informacji z wyjątkiem dotyczącym wewnętrznego komunikowania się i wyjątkiem dotyczącym obrad organów władzy publicznej w postępowaniu głównym. W szczególności zmierza do ustalenia, czy dla zgodności powagi rzeczy osądzonej ustaleń dokonanych w pierwszym wyroku w ramach drugiego postępowania sądowego ma znaczenie okoliczność, że w pierwszym postępowaniu nie został złożony wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym do Trybunału oraz że strony nie zwróciły uwagi sądu na odpowiednie orzecznictwo Trybunału.

51.

W konsekwencji sąd odsyłający stara się dowiedzieć, czy prawo Unii wymaga od niego pominięcia ustaleń objętych powagą rzeczy osądzonej, jeżeli istnieje możliwość, że mogą one naruszać prawo Unii.

52.

Prawdą jest, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem prawo Unii nie zobowiązuje sądu krajowego do pominięcia stosowania krajowych przepisów proceduralnych dotyczących powagi rzeczy osądzonej. Dotyczy to również sytuacji, gdy pozwoliłoby to na usunięcie naruszenia przepisu prawa Unii ( 32 ).

53.

Inaczej jest jednak w przypadku, gdy obowiązujące krajowe przepisy proceduralne pozwalają sądowi krajowemu, pod pewnymi warunkami, na zmianę orzeczenia, któremu przysługuje powaga rzeczy osądzonej, w celu doprowadzenia do zgodności powstałej z tego orzeczenia sytuacji z prawem krajowym. Sąd musi wówczas również skorzystać z tej możliwości, zgodnie z zasadami równoważności i skuteczności, aby przywrócić zgodność sytuacji z prawem Unii ( 33 ).

54.

Wprawdzie sam wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym nie zawiera informacji o odpowiednich wymogach prawa krajowego, ale znajdują się one w dołączonym do niego wyroku ( 34 ), w którym sąd odsyłający zdecydował o skierowaniu wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym do Trybunału. Zgodnie z tym wyrokiem sądy irlandzkie mogą w szczególnych okolicznościach zezwolić stronie na dochodzenie spornej kwestii w kolejnym postępowaniu, niezależnie od tego, że została ona rozstrzygnięta na niekorzyść strony we wcześniejszym postępowaniu. Korzystając z tych uprawnień dyskrecjonalnych, sąd musi wyważyć konstytucyjne prawo dostępu do sądów w stosunku do interesu publicznego i dobra wspólnego. W interesie publicznym leży, aby spory sądowe były (co do zasady) rozstrzygane ostatecznie i aby dana osoba nie była narażona na powtarzające się lub podwójne spory sądowe w odniesieniu do kwestii, które zostały już wcześniej rozstrzygnięte.

55.

Przy wykonywaniu tego uprawnienia zarówno zasada równoważności, jak i zasada skuteczności mogą wymagać od sądu odsyłającego pominięcia ustaleń objętych powagą rzeczy osądzonej poczynionych w wyroku z dnia 1 czerwca 2018 r.

56.

Zasada równoważności wymaga, aby sąd odsyłający korzystał z uprawnień dyskrecjonalnych w kwestiach z zakresu prawa Unii w podobny sposób, jak czyni to w sprawach o charakterze czysto wewnętrznym. Co prawda sąd odsyłający nie przedstawił żadnych konkretnych informacji na temat praktyki irlandzkiej. Jednakże w angielskim common law, gdzie stan prawny wydaje się być podobny do tego w Irlandii, duże znaczenie ma to, czy strona, przeciwko której poczyniono ustalenia objęte powagą rzeczy osądzonej we wcześniejszym wyroku, miała możliwość zaskarżenia tego rozstrzygnięcia w drodze odwołania ( 35 ).

57.

Ponieważ Right to Know, Irlandia i ww. wyrok z dnia 23 kwietnia 2021 r. zajmują się kwestią, czy Right to Know mogła wnieść odwołanie od wyroku z dnia 1 czerwca 2018 r., ta okoliczność prawdopodobnie odgrywa podobną rolę w praktyce irlandzkiej. A na podstawie powyższych rozważań wydaje się wątpliwe, aby takie odwołanie było możliwe.

58.

Co prawda Irlandia twierdzi, że Right to Know mogła zaskarżyć wyrok z dnia 1 czerwca 2018 r. w drodze odwołania, niemniej wyrok z dnia 23 kwietnia 2021 r. i oświadczenia Right to Know podają to w wątpliwość. Biorąc pod uwagę, że w wyroku z dnia 1 czerwca 2018 r. Right to Know uzyskała uchylenie zaskarżonego odrzucenia jej wniosku o udzielenie dostępu, istnieje ryzyko, że odwołanie od niektórych części uzasadnienia wyroku zostałoby oddalone jako przedwczesne ( 36 ).

59.

Ostatecznie odpowiadałoby to sytuacji prawnej przed sądami Unii. Zgodnie z art. 56 akapit drugi zdanie pierwsze statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej odwołanie może zostać wniesione (tylko) przez stronę, której żądania nie zostały uwzględnione, w całości lub w części. Natomiast odwołania, które ograniczają się do zakwestionowania uzasadnienia wyroku ostatecznie korzystnego dla wnoszącego odwołanie, są niedopuszczalne ( 37 ). Ponadto nawet w zasadniczo dopuszczalnych postępowaniach odwoławczych niektóre zarzuty, które są skierowane tylko przeciwko uzasadnieniu orzeczenia co do istoty, jeżeli strona nie zgłasza jednocześnie sprzeciwu wobec tego orzeczenia, są niedopuszczalne ze względu na brak interesu prawnego ( 38 ).

60.

Gdyby Right to Know rzeczywiście nie mogła zaskarżyć ustaleń poczynionych w wyroku z dnia 1 czerwca 2018 r., miałoby to znaczenie nie tylko dla stosowania zasady równoważności, ale również dla stosowania zasady skuteczności.

61.

Prima facie brak środka odwoławczego nie wydaje się być szczególnie poważnym utrudnieniem w korzystaniu z praw. Zasada skutecznej ochrony sądowej, która w znacznym stopniu pokrywa się z zasadą skuteczności ( 39 ), przyznaje bowiem jednostkom na podstawie prawa Unii dostęp do sądu, a nie do kilku instancji sądowych ( 40 ). W tym przypadku z wyroku z dnia 1 czerwca 2018 r. wynika, że istniał dostęp do sądu w tym znaczeniu.

62.

Tymczasem w niniejszej sprawie brak środka odwoławczego pociąga za sobą naruszenie zasady równości stron. Należy bowiem uznać, że strona przeciwna, Taoiseach (przewodniczący rady ministrów), jako strona przegrywająca sprawę miała jak najbardziej możliwość zaskarżenia wyroku z dnia 1 czerwca 2018 r.

63.

Zasada równości stron stanowi integralną część zasady skutecznej ochrony sądowej praw jednostki wywodzących się z prawa Unii, zapisanej w art. 47 karty praw podstawowych ( 41 ). Jest ona logiczną konsekwencją samego pojęcia rzetelnego procesu i wiąże się z obowiązkiem przyznania każdej ze stron rozsądnej możliwości przedstawienia jej stanowiska, w tym również jej dowodów, w warunkach niestawiających jej w wyraźnie mniej korzystnej sytuacji w stosunku do strony przeciwnej ( 42 ).

64.

Jest jednak wyraźnie niekorzystne, jeśli strona jest związana ustaleniem, które następnie okaże się niekorzystne, podczas gdy strona przeciwna, która czerpie korzyści z tego ustalenia, mogłaby wybrać, czy je zaskarżyć, czy zaakceptować.

65.

Oba aspekty przywołane przez sąd odsyłający w pytaniu czwartym, a mianowicie rezygnacja z wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w wyroku objętym powagą rzeczy osądzonej i luki w argumentacji stron, są co prawda istotne, ale same w sobie nie mają decydującego znaczenia.

66.

Tak więc okoliczność, że do Trybunału nie skierowano wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w ramach postępowania zakończonego wyrokiem z dnia 1 czerwca 2018 r., może raczej przemawiać za ponownym rozpatrzeniem kwestii prawnej, która była już przedmiotem orzeczenia objętego powagą rzeczy osądzonej. Wobec braku obowiązku odesłania prejudycjalnego okoliczność ta ma jednak stosunkowo niewielkie znaczenie w procesie wyważenia ( 43 ).

67.

Jeśli strony, a w szczególności Right to Know, nie odniosły się w postępowaniu prowadzącym do wydania wyroku z dnia 1 czerwca 2018 r. do odpowiedniego orzecznictwa Trybunału już dostępnego, przemawia to raczej za tym, że ustalenia poczynione w tym wyroku są dla nich wiążące. W takim przypadku nie podjęły one bowiem wszelkich racjonalnych starań w celu uzyskania prawidłowego, korzystnego dla nich rozstrzygnięcia. Jest tak, tym bardziej gdy w danym prawie procesowym obowiązuje silna zasada dyspozytywności, która wymaga od stron przedstawienia właściwych precedensów. Jednakże również ta okoliczność ma jedynie ograniczone znaczenie, ponieważ brak precedensów powinien był wzmocnić konieczność zastanowienia się przez High Court (wysoki trybunał) już w pierwszym postępowaniu nad wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym. Ponadto kluczowy wyrok dotyczący wykładni pojęcia materiałów przeznaczonych do wewnętrznego komunikowania się ( 44 ) został wydany dopiero po wydaniu wyroku z dnia 1 czerwca 2018 r.

68.

W konsekwencji na pytania trzecie i czwarte należy odpowiedzieć, że sąd krajowy jest zobowiązany na podstawie zasad równoważności i skuteczności do pominięcia ustaleń objętych powagą rzeczy osądzonej w celu przywrócenia zgodności danej sytuacji z prawem Unii, w przypadku gdy mające zastosowanie krajowe przepisy proceduralne przewidują taką możliwość w sytuacji o charakterze czysto krajowym. W zakresie, w jakim sąd dysponuje uprawnieniami dyskrecjonalnymi, powinien on w szczególności wziąć pod uwagę kwestię, czy strona poszkodowana w wyniku ustaleń objętych powagą rzeczy osądzonej miała możliwość zaskarżenia tych ustaleń i czy istniała w tym względzie równość stron. Natomiast kwestia, czy wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym został skierowany do Trybunału przed dokonaniem ustaleń objętych powagą rzeczy osądzonej lub czy strony przedstawiły sądowi krajowemu przed dokonaniem tych ustaleń odpowiednie orzecznictwo Trybunału, ma mniejsze znaczenie dla wykonywania uprawnień dyskrecjonalnych.

69.

Proponuję zatem, aby Trybunał orzekł następująco: