1.

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 96 rozporządzenia (WE) nr 2100/94 ( 2 ).

2.

Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy spółką Club de Variedades Vegetales Protegidas a spółką José Cánovas Pardo SL (zwaną dalej „spółką Pardo”) w przedmiocie uprawiania przez tę ostatnią drzew mandarynkowych odmiany Nadorcott bez zezwolenia posiadacza ( 3 ).

3.

Dokładniej rzecz ujmując – spółka Pardo wniosła do sądu odsyłającego skargę kasacyjną dotyczącą wyłącznie kwestii przedawnienia. Spór w postępowaniu głównym charakteryzuje się w tym względzie tym, że posiadacz dopuścił do upływu trzyletniego terminu przewidzianego w art. 96 rozporządzenia nr 2100/94. Ustalono bowiem, że w chwili wytoczenia powództwa przeciwko spółce Pardo posiadacz wiedział od ponad trzech lat o działaniach naruszających jego prawa i znał tożsamość sprawcy tych działań.

4.

Pytania skierowane do Trybunału mają na celu określenie konsekwencji, jakie należy wyciągnąć z upływu tego trzyletniego terminu.

5.

Z powodów przedstawionych poniżej zaproponuję Trybunałowi, aby na przedstawione pytania odpowiedział w ten sposób, że skutki tego przedawnienia obejmują, w przypadku działań rozciągających się w czasie, wyłącznie działania podjęte ponad trzy lata wcześniej. Innymi słowy, posiadacz zachowuje prawo do wniesienia powództwa przewidzianego w art. 94 i 95 rozporządzenia nr 2100/94 w odniesieniu do działań podjętych w ciągu ostatnich trzech lat.

6.

Artykuł 94 rozporządzenia nr 2100/94, zatytułowany „Naruszenie”, stanowi:

„1.   Każda osoba, która:

może być przedmiotem działania, podjętego przez posiadacza, mającego na celu zaniechanie naruszenia lub wypłatę słusznego wynagrodzenia lub obu.

2.   Osoba, która działa umyślnie lub z niedbalstwa, jest ponadto obowiązana do naprawienia wszelkich szkód wynikających z naruszenia. W przypadkach winy nieumyślnej nieznacznego stopnia, roszczenia można zmniejszyć stosownie do stopnia winy nieumyślnej, nie mogą być one jednak mniejsze od korzyści, która odniosła osoba naruszająca prawo”.

7.

Artykuł 95 tego rozporządzenia stanowi:

„Posiadacz może żądać słusznego wynagrodzenia od każdej osoby, która w okresie między publikacją wniosku o przyznanie wspólnotowego prawa do ochrony odmian roślin a jego przyznaniem dokonała czynu, który byłby zabroniony po przyznaniu tego prawa”.

8.

Zgodnie z art. 96 wspomnianego rozporządzenia:

„Roszczenia na podstawie art. 94 i 95 ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia ostatecznego przyznania wspólnotowego prawa do ochrony odmian roślin i dnia, w którym uprawniony dowiedział się o naruszeniu swego prawa i o osobie, która je naruszyła, a w każdym przypadku po 30 latach od dnia, w którym nastąpiło naruszenie”.

9.

Okoliczności powstania sporu dotyczące wspólnotowej ochrony odmiany mandarynek Nadorcott, wynikające z postanowienia odsyłającego, można streścić w następujący sposób.

10.

W dniu 22 sierpnia 1995 r. spółka Nador Cott Protection SARL złożyła do Wspólnotowego Urzędu Ochrony Odmian Roślin (zwanego dalej „CPVO”) wniosek o przyznanie wspólnotowego prawa do ochrony tej odmiany roślin. Wniosek ten został opublikowany w dzienniku urzędowym CPVO w dniu 22 lutego 1996 r.

11.

W dniu 4 października 2004 r. CPVO przyznał wspólnotowe prawo do ochrony. Decyzja ta została opublikowana w dzienniku urzędowym CPVO w dniu 15 grudnia 2004 r.

12.

W dniu 14 kwietnia 2005 r. Federación de Cooperativas Agrícolas Valencianas (federacja spółdzielni rolniczych z Walencji, Hiszpania) wniosła do Izby Odwoławczej CPVO odwołanie od tej decyzji o przyznaniu prawa, ze skutkiem zawieszającym. Odwołanie to zostało odrzucone decyzją z dnia 8 listopada 2005 r., opublikowaną w dzienniku urzędowym CPVO w dniu 15 lutego 2006 r.

13.

W dniu 21 marca 2006 r. Federación de Cooperativas Agrícolas Valencianas wniosła do Sądu Unii Europejskiej skargę, tym razem niemającą skutku zawieszającego, na tę ostatnią decyzję. Sąd oddalił tę skargę wyrokiem z dnia 31 stycznia 2008 r., Federación de Cooperativas Agrarias de la Comunidad Valenciana/CPVO – Nador Cott Protection (Nadorcott) ( 4 ).

14.

Choć Nador Cott Protection jest posiadaczem praw do odmiany mandarynki Nadorcott, to spółka Carpa Dorada posiada wyłączną licencję na prawa do tej odmiany roślin. Carpa Dorada powierzyła zarządzanie jej prawami spółce Gestión de Licencias Vegetales (zwanej dalej „GESLIVE”) do dnia 12 grudnia 2008 r., a następnie spółce Club de Variedades Vegetales Protegidas.

15.

Od 2006 r. spółka Pardo uprawia mandarynki odmiany Nadorcott na działce położonej w miejscowości Alhama de Murcia (Hiszpania) (4457 drzew).

16.

W dniu 30 października 2007 r. GESLIVE skierowała do spółki Pardo wezwanie do zaprzestania uprawy tej odmiany roślin do czasu wystąpienia o stosowną licencję.

17.

W dniu 30 marca 2011 r. spółka Club de Variedades Vegetales Protegidas skierowała do spółki Pardo nowe wezwanie, na wypadek gdyby okazało się, że prowadziła ona plantację 5000 drzew mandarynkowych odmiany Nadorcott, o zaprzestanie tej uprawy.

18.

W listopadzie 2011 r. spółka Club de Variedades Vegetales Protegidas złożyła do Juzgado de lo mercantil (sądu ds. gospodarczych, Hiszpania) wniosek o dokonanie czynności przygotowawczych mających na celu stwierdzenie naruszenia.

19.

Spółka Club de Variedades Vegetales Protegidas wniosła przeciwko spółce Pardo powództwo o stwierdzenie naruszenia uzasadnionych praw do odmiany Nadorcott w okresie tymczasowej ochrony (obejmującym okres od dnia 26 lutego 1996 r. do dnia 15 lutego 2006 r.) ( 5 ). Zażądała ona również zasądzenia od spółki Pardo słusznego wynagrodzenia w wysokości 17500 EUR bez podatku VAT.

20.

Ponadto spółka Club de Variedades Vegetales Protegidas wniosła powództwo o stwierdzenie naruszenia w odniesieniu do działań polegających na uprawie odmiany po dniu 15 lutego 2006 r. W szczególności wniosła ona o stwierdzenie naruszenia uzasadnionych praw do odmiany Nadorcott popełnionego od tej daty aż do jego zaprzestania. Zażądała ona również nakazania spółce Pardo zaprzestania tej uprawy bez zezwolenia posiadacza odmiany; usunięcia oraz, w stosownym przypadku, zniszczenia wszelkiego materiału roślinnego tej odmiany będącego w jej posiadaniu, wypłacenia jej wynagrodzenia w wysokości 35000 EUR bez podatku VAT; i opublikowania, na własny koszt, nagłówka oraz sentencji wyroku.

21.

Juzgado de lo Mercantil (sąd ds. gospodarczych) oddalił to powództwo na tej podstawie, że upłynął trzyletni termin przedawnienia ustanowiony w art. 96 rozporządzenia nr 2100/94. Na poparcie swojego stanowiska sąd ten stwierdził, że posiadacz wiedział o działaniach związanych z uprawą podejmowanych przez spółkę Pardo przynajmniej od dnia 30 października 2007 r., czyli od daty wezwania spółki Pardo przez GESLIVE.

22.

Spółka Club Variedades Vegetales Protegidas wniosła apelację od tego wyroku do Audiencia de Murcia (sądu okręgowego w Murcji, Hiszpania). Sąd ten stwierdził, po pierwsze, że działania stanowiące naruszenie miały charakter powtarzalny, a po drugie, że bieg przedawnienia został przerwany w listopadzie 2009 r. wraz z podjęciem pewnych czynności przygotowawczych. W związku z tym wspomniany sąd orzekł, że jedynie działania związane z uprawą podejmowane ponad trzy lata przed podjęciem tych czynności przygotowawczych uległy przedawnieniu.

23.

Co do istoty Audiencia Provincial de Murcia (sąd okręgowy w Murcji) stwierdził, że spółka Pardo nie kwestionuje ani uprawy, ani braku zezwolenia posiadacza odmiany roślin, lecz jedynie wynagrodzenie. W tym względzie sąd ten zastosował, w celu pokrycia zarówno odszkodowania za naruszenie, jak również wynagrodzenia należnego z tytułu ochrony tymczasowej, kwotę w wysokości 7 EUR od drzewa, co daje łączną kwotę 31199 EUR. Ponadto nakazał spółce Pardo zaprzestanie działań stanowiących naruszenie, usunięcie oraz, w stosownym przypadku, zniszczenie wszelkiego materiału roślinnego tej odmiany będącego w jej posiadaniu, w tym materiału ze zbioru, oraz opublikowanie na własny koszt nagłówka oraz sentencji wyroku.

24.

Spółka Pardo wniosła skargę kasacyjną do Tribunal Supremo (sądu najwyższego, Hiszpania), w której zakwestionowała dokonaną przez sąd apelacyjny wykładnię art. 96 rozporządzenia nr 2100/94 w odniesieniu do przedawnienia.

25.

Tribunal Supremo (sąd najwyższy) podkreśla, że wprowadził w tym względzie rozróżnienie między pojedynczymi naruszeniami a naruszeniami utrzymującymi się w czasie lub „ciągłymi”. Sąd ten powołuje się na niedawny wyrok w dziedzinie prawa znaków towarowych, w którym orzekł, że w przypadku gdy naruszenie polega na działaniu ciągłym, rozpoczęcie biegu terminu przedawnienia zostaje odroczone dopóty, dopóki naruszenie trwa lub się powtarza. Sąd odsyłający zastanawia się, czy wykładnię tę można zastosować do art. 96 rozporządzenia nr 2100/94.

26.

Co się tyczy sporu w postępowaniu głównym, sąd odsyłający podnosi, po pierwsze, że od chwili dowiedzenia się przez posiadacza o działaniach podejmowanych z naruszeniem jego praw i o tożsamości sprawcy tych działań upłynęło ponad trzy lata, a po drugie, że naruszenia trwały w chwili wniesienia powództw przewidzianych w art. 94 i 95 rozporządzenia nr 2100/94. W takim przypadku sąd ten zastanawia się, czy przedawnienie przewidziane w art. 96 tego rozporządzenia dotyczy:

27.

W tych okolicznościach Tribunal Supremo (sąd najwyższy) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

28.

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym wpłynął do sekretariatu Trybunału w dniu 9 marca 2018 r. Strony w postępowaniu głównym, rząd grecki i Komisja Europejska przedstawiły uwagi na piśmie.

29.

Postępowanie w niniejszej sprawie zostało zawieszone postanowieniem prezesa Trybunału z dnia 13 lutego 2019 r. do czasu wydania orzeczenia w sprawie C‑176/18, Club de Variedades Vegetales Protegidas ( 6 ). Po doręczeniu tego wyroku w dniu 10 stycznia 2020 r. sąd odsyłający postanowił podtrzymać swój wniosek.

30.

Na wstępie pragnę zauważyć, że zakres sporu w postępowaniu głównym ogranicza się do kwestii przedawnienia. Po pierwsze bowiem, przed sądem apelacyjnym spółka Pardo nie zakwestionowała ani uprawy, ani braku zezwolenia posiadacza. Po drugie, wniesiona przez nią do sądu odsyłającego skarga kasacyjna dotyczy wyłącznie przedawnienia ( 7 ).

31.

Tak więc, inaczej niż w przypadku sprawy Club de Variedades Vegetales Protegidas ( 8 ), do Trybunału nie zwrócono się o dokonanie wykładni art. 13 rozporządzenia nr 2100/94 w celu dokonania kwalifikacji działań będących przedmiotem sporu w postępowaniu głównym.

32.

Jeśli chodzi o pytania przedłożone Trybunałowi w niniejszej sprawie, pragnę podkreślić, że odnoszą się one do pierwszej normy dotyczącej przedawnienia ustanowionej w art. 96 rozporządzenia nr 2100/94, a mianowicie do przepisu, zgodnie z którym roszczenia posiadacza ulegają przedawnieniu z upływem trzech lat od dnia, w którym ostatecznie przyznano wspólnotowe prawo do ochrony odmian roślin i w którym posiadacz dowiedział się o działaniu i tożsamości sprawcy naruszenia ( 9 ).

33.

Pragnę przypomnieć, że przepisy dotyczące przedawnienia przewidziane w art. 96 rozporządzenia nr 2100/94 wpływają nie na istnienie prawa do ochrony odmiany roślin, lecz jedynie na możliwość wytoczenia przez jej posiadacza powództwa przeciwko sprawcy działań naruszających prawa wyłączne, które wywodzi on z tej ochrony.

34.

Trybunałowi zaproponowano trzy wykładnie w celu udzielenia odpowiedzi na przedstawione mu pytania.

35.

Zgodnie z pierwszą wykładnią w takim przypadku przedawnienie przewidziane w art. 96 rozporządzenia nr 2100/94 obejmowałoby w całości roszczenia posiadacza przewidziane w art. 94 i 95 tego rozporządzenia, niezależnie od daty popełnienia naruszeń. Mając od ponad trzech lat świadomość zarówno spornych działań, jak i tożsamości ich sprawcy, posiadacz traciłby wszelką możliwość dochodzenia swoich praw w odniesieniu do nich. Jest to zasadniczo stanowisko przyjęte przez sąd pierwszej instancji w postępowaniu głównym ( 10 ), a także stanowisko bronione przez spółkę Pardo.

36.

Zgodnie z drugą wykładnią roszczenia podniesione przez posiadacza są jedynie częściowo przedawnione. Skutki przedawnienia dotyczą wyłącznie działań podjętych ponad trzy lata przed wniesieniem powództw przewidzianych w art. 94 i 95 rozporządzenia nr 2100/94. Jest to zasadniczo stanowisko rządu greckiego. Wykładnia ta pokrywa się również, przynajmniej częściowo, z rozstrzygnięciem przyjętym przez sąd apelacyjny w postępowaniu głównym ( 11 ).

37.

Wreszcie zgodnie z wykładnią trzecią roszczenia przewidziane w art. 94 i 95 rozporządzenia nr 2100/94 nie są w żaden sposób przedawnione, biorąc pod uwagę fakt, że działania podjęte z naruszeniem praw posiadacza trwają w chwili wniesienia rzeczonych powództw. Posiadacz może dochodzić swoich praw w odniesieniu do wszystkich spornych działań, jeżeli sprawca tych działań (spółka Pardo w sporze w postępowaniu głównym) nie zaprzestał ich ( 12 ). Takie stanowisko prezentuje w istocie spółka Club de Variedades Vegetales Protegidas

38.

Rozpocznę od odrzucenia tej trzeciej wykładni (brak przedawnienia), badając kwestię dnia rozpoczęcia biegu przedawnienia (dies a quo) przewidzianego w pierwszej normie dotyczącej przedawnienia ustanowionej w art. 96 rozporządzenia nr 2100/94.

39.

Następnie przedstawię powody, dla których należy przyjąć drugą wykładnię (przedawnienie częściowe), a nie pierwszą wykładnię (całkowite przedawnienie) przy badaniu kwestii skutków tego przepisu dotyczącego przedawnienia.

40.

Poprzez pytanie pierwsze sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy trzyletni termin przewidziany w pierwszej normie dotyczącej przedawnienia ustanowionej w art. 96 rozporządzenia nr 2100/94 może rozpocząć bieg, nawet jeśli działania naruszające prawa posiadacza nie ustały.

41.

Zgodnie z pierwszą normą dotyczącą przedawnienia ustanowioną w art. 96 rozporządzenia nr 2100/94 roszczenia posiadacza ulegają przedawnieniu z upływem trzech lat od dnia, w którym ostatecznie przyznano wspólnotowe prawo do ochrony odmian roślin i w którym posiadacz dowiedział się o działaniu i tożsamości sprawcy naruszenia.

42.

W ten sposób dniem rozpoczęcia biegu przedawnienia lub dies a quo jest dzień, w którym spełnione są dwie przesłanki: po pierwsze, przyznano wspólnotowe prawo do ochrony odmiany roślin; po drugie, posiadacz dowiedział się o działaniu i tożsamości jego sprawcy.

43.

Konkretniej rzecz ujmując, jak podkreślił rząd grecki, trzyletni termin przedawnienia rozpoczyna bieg w dniu, w którym miało miejsce ostatnie zdarzenie spośród z jednej strony przyznania wspólnotowego prawa do ochrony, a z drugiej strony dowiedzenia się przez posiadacza o działaniu i tożsamości sprawcy.

44.

W kontekście sporu w postępowaniu głównym z postanowienia odsyłającego wynika, że te dwie przesłanki zostały spełnione najpóźniej w dniu 30 października 2007 r. Izba Odwoławcza CPVO odrzuciła bowiem odwołanie o skutku zawieszającym od decyzji o przyznaniu wspólnotowego prawa do ochrony decyzją z dnia 8 listopada 2005 r., opublikowaną w dniu 15 lutego 2006 r. ( 13 ). Ponadto w dniu 30 października 2007 r. GESLIVE skierowała do spółki Pardo pierwsze wezwanie do zaprzestania uprawy tej odmiany ( 14 ).

45.

Uściśliwszy powyższe, uznaję za oczywiste, że trzecia wykładnia zaproponowana Trybunałowi, zgodnie z którą termin przedawnienia nie może rozpocząć biegu przed zaprzestaniem spornych działań, sprowadzałaby się do zredagowania na nowo pierwszej normy dotyczącej przedawnienia ustanowionej w art. 96 rozporządzenia nr 2100/94.

46.

Ta pierwsza norma nie odnosi się bowiem w żaden sposób do dnia zaprzestania spornych działań. Stwierdzenie to samo w sobie wystarcza do odrzucenia tej wykładni, która prowadziłaby w praktyce do dodania trzeciej przesłanki w celu określenia dies a quo: ochrona powinna zostać przyznana, posiadacz musi wiedzieć o działaniach i tożsamości sprawcy oraz wspomniane działania muszą ustać.

47.

Dodam, że taka wykładnia byłaby sprzeczna z celem pewności prawa, do którego dąży każda norma dotycząca przedawnienia, jak słusznie podniósł rząd grecki. Funkcją terminów przedawnienia jest bowiem zapewnienie pewności prawa, co potwierdza utrwalone orzecznictwo Trybunału ( 15 ). Trybunał wyjaśnił w szczególności, że aby spełnić tę funkcję, taki termin powinien być wcześniej ustalony i każde stosowanie terminu przedawnienia w drodze analogii powinno być w wystarczający sposób możliwe do przewidzenia dla jednostki ( 16 ).

48.

Tymczasem trzecia proponowana wykładnia jest sprzeczna z wymogiem pewności prawa, ponieważ posiadacz mógłby podnieść w każdej chwili, dopóki sporne działania nie ustają, roszczenia przewidziane w art. 94 i 95 rozporządzenia nr 2100/94 w odniesieniu do wszystkich tych działań, i to niezależnie od daty ich podjęcia.

49.

W ramach sporu w postępowaniu głównym wykładnia ta pozwalałaby zatem posiadaczowi na umożliwienie spółce Pardo uprawy mandarynek odmiany Nadorcott przez kilkadziesiąt lat przed wniesieniem do sądu powództwa w odniesieniu do wszystkich działań podjętych z naruszeniem jego praw.

50.

Taka wykładnia byłaby w sposób oczywisty niezgodna z celem pewności prawa, do którego zmierzają normy dotyczące przedawnienia. Podkreślam w tym względzie, że sprawca naruszenia mógł podejmować zarzucane mu działania w dobrej wierze, to znaczy nie wiedząc o tym, że naruszały one prawa posiadacza.

51.

Paradoksalny skutek wykładni trzeciej proponowanej Trybunałowi należy ponadto podkreślić w bardziej systemowej perspektywie. Nie wydaje mi się bowiem, aby druga normadotycząca przedawnienia ustanowiona w art. 96 rozporządzenia nr 2100/94, która przewiduje termin trzydziestoletni, miała zastosowanie w przypadku takim jak rozpatrywany w postępowaniu głównym, ponieważ norma ta zakłada brak wiedzy posiadacza o spornych działaniach i ich sprawcy. Gdyby zatem przyjąć proponowaną Trybunałowi wykładnię trzecią, zgodnie z którą termin przedawnienia rozpoczyna bieg dopiero w momencie, gdy zaprzestano spornych działań, działania trwające w czasie, o których posiadacz wie, nigdy nie mogłyby ulec przedawnieniu ani na podstawie pierwszego przepisu (zakładającego zaprzestanie działań), ani na podstawie drugiego (zakładającego brak wiedzy).

52.

W świetle powyższego nie mam najmniejszej wątpliwości co do konieczności odrzucenia tej trzeciej wykładni. Początek biegu terminu trzech lat przewidzianego w art. 96 rozporządzenia nr 2100/94 nie może być uzależniony od zaprzestania rozpatrywanych działań: jedynymi kryteriami mającymi zastosowanie są dzień przyznania wspólnotowego prawa do ochrony i dzień, w którym posiadacz dowiedział się o działaniu i tożsamości sprawcy.

53.

Tytułem uzupełnienia pragnę jeszcze uściślić, że kryterium „wiedzy” posiadacza należy moim zdaniem rozumieć jako odnoszące się do każdej sytuacji, w której właściciel wiedział lub powinien był wiedzieć o działaniu i tożsamości sprawcy. Gdyby bowiem zastosowano jedynie kryterium faktycznej wiedzy, posiadacz miałby możliwość przesunięcia w nieskończoność momentu rozpoczęcia biegu przedawnienia poprzez odmowę zapoznania się z działaniem lub z tożsamością sprawcy. Taka wykładnia jest niedopuszczalna w świetle celu każdej normy dotyczącej przedawnienia, a mianowicie pewności prawa dłużnika ( 17 ). Korzystniej byłoby moim zdaniem zmienić brzmienie art. 96 rozporządzenia nr 2100/94 w celu odzwierciedlenia w sposób bardziej precyzyjny rzeczywistego znaczenia tego kryterium.

54.

W świetle powyższych rozważań na zadane przez sąd odsyłający pytanie pierwsze należy odpowiedzieć w następujący sposób: Artykuł 96 rozporządzenia nr 2100/94 należy interpretować w ten sposób, że termin trzech lat rozpoczyna bieg w chwili zdarzenia, które miało miejsce w ostatniej kolejności, to jest albo w dniu udzielenia wspólnotowego prawa do ochrony, albo w dniu, w którym posiadacz dowiedział się o działaniu i o tożsamości sprawcy, i to niezależnie od daty ewentualnego zaprzestania działań.

55.

Poprzez pytania drugie i trzecie, które należy zbadać łącznie, sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 96 rozporządzenia nr 2100/94 należy interpretować w ten sposób, że jeżeli upłynął trzyletni termin w odniesieniu do działań powtarzanych w czasie, skutki przedawnienia rozciągają się na wszystkie działania niezależnie od daty ich podjęcia, czy też wyłącznie na działania podjęte ponad trzy lata przed wniesieniem powództw, o których mowa w art. 94 i 95 tego rozporządzenia.

56.

Zacznijmy od przypomnienia oczywistości: normy dotyczące przedawnienia ustanowione w art. 96 rozporządzenia nr 2100/94 mogą wywoływać skutki wyłącznie w odniesieniu do działań podjętych w przeszłości. W związku z tym powództwo wniesione na podstawie art. 94 ust. 1 tego rozporządzenia o zaniechanie w przyszłości działań naruszających prawa posiadacza nie może ulec przedawnieniu.

57.

W związku z tym pytanie zadane przez sąd odsyłający wymaga określenia zakresu skutków tego przedawnienia w stosunku do przeszłości, a dokładniej w ramach powództw mających na celu wypłatę słusznego wynagrodzenia (art. 94 ust. 1 i art. 95 rozporządzenia nr 2100/94) lub naprawienie szkody wyrządzonej przez działania popełnione umyślnie lub przez niedbalstwo (art. 94 ust. 2 tego rozporządzenia).

58.

W praktyce powstaje następujące pytanie: czy w przypadku gdy posiadacz dopuści do upływu trzyletniego terminu przedawnienia, traci on w całości prawo do żądania zapłaty słusznego wynagrodzenia lub naprawienia szkody za działania popełnione w przeszłości (co odpowiada pierwszej wykładni zaproponowanej Trybunałowi ( 18 )), czy też zachowuje to prawo w odniesieniu do najnowszych działań, a mianowicie działań podjętych w ciągu ostatnich trzech lat (co odpowiada drugiej wykładni ( 19 ))?

59.

Muszę stwierdzić, że brzmienie art. 96 rozporządzenia nr 2100/94 nie rozstrzyga wyraźnie tej kwestii, w przeciwieństwie do zbadanej powyżej kwestii dies a quo.

60.

Niemniej jednak wiele przemawia za drugą wykładnią zaproponowaną Trybunałowi, zgodnie z którą posiadacz zachowuje prawo do dochodzenia odszkodowania za działania podjęte w ciągu ostatnich trzech lat.

61.

W pierwszej kolejności – art. 96 rozporządzenia nr 2100/94 przewiduje przedawnienie „działania”, a nie przedawnienie zachowania, które jest postrzegane jako „zestaw działań”. To użycie liczby pojedynczej jest tym bardziej istotne, że roszczenia przewidziane w art. 94 i 95 tego rozporządzenia obejmują najczęściej szereg odrębnych działań, z których każde narusza prawa posiadacza ( 20 ).

62.

Użycie liczby pojedynczej sugeruje, że do celów stosowania art. 96 rozporządzenia nr 2100/94 działania naruszające prawa posiadacza należy analizować oddzielnie. Zatem w celu określenia skutków przedawnienia dla każdego działania należy oddzielnie zbadać, czy upłynął trzyletni termin przedawnienia.

63.

W praktyce sąd krajowy powinien sprawdzić w odniesieniu do każdego działania stanowiącego naruszenie, czy upłynęło ponad trzy lata od zdarzenia, które miało miejsce jako ostatnie spośród – z jednej strony – dnia przyznania wspólnotowego prawa do ochrony i – z drugiej strony – dnia, w którym posiadacz dowiedział się o działaniu i tożsamości sprawcy z drugiej, przy założeniu, że nie mógł się o nim dowiedzieć przed podjęciem rozpatrywanego działania.

64.

Oznacza to, że działania podejmowane w okresie ochrony tymczasowej, o których mowa w art. 95 rozporządzenia nr 2100/94, przedawnią się przed działaniami podejmowanymi po przyznaniu wspólnotowego prawa do ochrony, które są przedmiotem art. 94 tego rozporządzenia.

65.

Wydaje mi się, że rozwiązanie to zostało przyjęte przez doktrynę w dziedzinie ochrony odmian roślin ( 21 ).

66.

W drugiej kolejności pragnę zwrócić uwagę na praktyczne konsekwencje wykładni przeciwstawnej, zgodnie z którą upływ trzyletniego terminu przewidzianego w art. 96 rozporządzenia nr 2100/94 spowodowałby przedawnienie rozciągające się na wszystkie działania naruszające prawa posiadacza, niezależnie od daty ich podjęcia.

67.

W praktyce wykładnia ta mogłaby doprowadzić do paradoksalnego rozwiązania, zgodnie z którym przedawnieniu ulegałoby każde przyszłe działanie stanowiące naruszenie, gdyby było objęte zachowaniem, o którym posiadacz wiedział od ponad trzech lat, jak słusznie podniosła spółka Club de Variedades Vegetales Protegidas.

68.

Tak więc zgodnie ze wspomnianą wykładnią w ramach sporu w postępowaniu głównym okoliczność, że posiadacz dopuścił do upływu terminu trzech lat od pierwszego wezwania z dnia 30 października 2007 r., wystarczyłaby do pozbawienia go wszelkiej możliwości dochodzenia swoich praw w odniesieniu do spornego zachowania, także na przyszłość, gdyby zachowanie to trwało.

69.

Taka wykładnia wydaje mi się trudna do pogodzenia z tym, co stanowi jednocześnie przedmiot i cel rozporządzenia nr 2100/94, a mianowicie wspólnotową ochroną odmian roślin.

70.

Pragnę ponadto podkreślić, że ryzyko to nie jest w żaden sposób teoretyczne, ponieważ zachowania rozciągające się w czasie obejmują dużą liczbę działań naruszających prawa posiadacza w dziedzinie ochrony odmian roślin ( 22 ).

71.

W trzeciej kolejności pragnę zauważyć, że proponowana przeze mnie wykładnia jest powszechnie przyjęta w dziedzinie przedawnienia naruszeń prawa patentowego, które wykazuje podobieństwa do prawa ochrony odmian roślin ( 23 ).

72.

I tak w doktrynie niemieckiej ( 24 ), francuskiej ( 25 ) i belgijskiej ( 26 ) podkreślono w szczególności, że czyn zabroniony stanowiący naruszenie w dziedzinie patentów należy rozpatrywać jako „ciąg naruszeń”, a nie jako „naruszenie ciągłe” ( 27 ). Rozwiązanie to odpowiada zasadniczo rozwiązaniu, które zaproponowałem powyżej, polegającemu na oddzielnym rozpatrywaniu działań naruszających prawa posiadacza do celów stosowania art. 96 rozporządzenia nr 2100/94.

73.

W czwartej kolejności, dla dopełnienia wywodu, pragnę uściślić, że zarówno rozporządzenie (UE) 2017/1001 w sprawie znaku towarowego Unii Europejskiej ( 28 ), jak i dyrektywa (UE) 2015/2436 mająca na celu zbliżenie ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do znaków towarowych ( 29 ) zawierają zasadę „utraty roszczenia w wyniku tolerowania”, odpowiadającą w istocie pierwszej wykładni zaproponowanej Trybunałowi ( 30 ) – którą właśnie odrzuciłem.

74.

W art. 61 ust. 1 rozporządzenia 2017/1001 i art. 9 ust. 1 dyrektywy 2015/2436 przewidziano bowiem, że właściciel, który przez okres kolejnych pięciu lat przyzwalał na używanie późniejszego znaku towarowego, będąc świadomym takiego używania, traci prawo do złożenia wniosku o jego unieważnienie, chyba że zgłoszenia dokonano w złej wierze ( 31 ). Ponadto w art. 16 ust. 1 wspomnianego rozporządzenia i art. 18 ust. 1 wspomnianej dyrektywy dodano, że w takim przypadku właścicielowi nie przysługuje prawo zakazywania używania takiego znaku towarowego w postępowaniu w sprawie naruszenia.

75.

A zatem prawo znaków towarowych zawiera przepis przewidujący, że właściciel traci wszelką możliwość działania, w tym w przyszłości, jeżeli dopuszcza do upływu terminu pięciu lat od dowiedzenia się o używaniu późniejszego znaku towarowego, czy to w ramach wniosku o unieważnienie, czy to w postępowaniu w sprawie naruszenia.

76.

Istnienie tego przepisu nie podważa jednak rozumowania, które przedstawiłem powyżej, i to z następujących dwóch powodów.

77.

Po pierwsze, istnienie tego przepisu wynika z dwóch cech właściwych prawu znaków towarowych, które nie mają odpowiednika ani w prawie patentowym, ani w prawie odmian roślin. W przeciwieństwie bowiem do tych dwóch ostatnich systemów własności intelektualnej, których okres obowiązywania jest ograniczony w czasie ( 32 ), obowiązywanie ochrony znaków towarowych jest potencjalnie nieograniczone w czasie, przy czym właściciel jest zobowiązany do przedłużenia rejestracji co dziesięć lat ( 33 ). Z tego punktu widzenia zasada utraty roszczenia w wyniku tolerowania może być postrzegana jako złagodzenie potencjalnie nieograniczonego czasu obowiązywania ochrony znaków towarowych.

78.

Ponadto istnienie tej zasady jest uzasadnione również ze względu na podstawową funkcję znaku towarowego, która polega na zagwarantowaniu konsumentowi lub użytkownikowi końcowemu identyfikacji pochodzenia towaru lub usługi oznaczonych tym znakiem poprzez umożliwienie im odróżnienia, bez ryzyka pomyłki, tego towaru lub tej usługi od towarów lub usług mających inne pochodzenie ( 34 ). Utrata roszczenia w wyniku tolerowania zakłada w pewnym sensie, że podstawowa funkcja znaku towarowego nie może być już spełniana, jeżeli właściciel tolerował przez okres pięciu lat używanie późniejszego znaku towarowego stwarzające prawdopodobieństwo wprowadzenia w błąd.

79.

Po drugie, pragnę podkreślić, że zasada utraty roszczenia w wyniku tolerowania jest przedmiotem wyraźnych i szczegółowych przepisów zarówno w rozporządzeniu 2017/1001, jak i w dyrektywie 2015/2436. Ze względu na jej drastyczne dla praw właściciela konsekwencje jestem zdania, że istnienia takiej zasady nie można domniemywać w ramach systemu ochrony własności intelektualnej. W związku z tym z braku równoważnych przepisów w rozporządzeniu nr 2100/94 należy wyciągnąć wniosek, że w odniesieniu do ochrony odmian roślin nie następuje utrata roszczenia w wyniku tolerowania.

80.

W świetle całości powyższych rozważań na drugie i trzecie pytanie sądu odsyłającego należy udzielić następującej odpowiedzi: Wykładni art. 96 rozporządzenia nr 2100/94 należy dokonywać w ten sposób, że jeżeli w odniesieniu do działań powtarzanych w czasie upłynął termin trzech lat, przedawniają się jedynie działania podjęte ponad trzy lata przed wniesieniem powództw, o których mowa w art. 94 i 95 tego rozporządzenia.

81.

W związku z tym posiadacz zachowuje prawo do wniesienia wspomnianych powództw w odniesieniu do działań podjętych w ciągu ostatnich trzech lat.

82.

W świetle powyższych rozważań proponuję, aby na pytania prejudycjalne przedłożone mu przez Tribunal Supremo (sąd najwyższy, Hiszpania) Trybunał odpowiedział w następujący sposób: