1.

W drodze niniejszego wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym Bundesgerichtshof (federalny trybunał sprawiedliwości, Niemcy) zadał cztery pytania dotyczące wykładni szeregu przepisów prawa Unii odnoszących się do kraju pochodzenia owoców i warzyw przeznaczonych do sprzedaży konsumentowi jako produkty świeże.

2.

Wniosek ten został złożony w ramach skargi rewizyjnej w sporze między Zentrale zur Bekämpfung unlauteren Wettbewerbs Frankfurt am Main eV (centralnym urzędem ds. zwalczania nieuczciwej konkurencji, zwanym dalej „Zentrale”) a spółką Prime Champ Deutschland Pilzkulturen GmbH (zwaną dalej „Prime Champ”) w przedmiocie skargi o zaprzestanie wprowadzania do obrotu przez tą spółkę pieczarek hodowlanych zebranych w Niemczech opatrzonych etykietą „pochodzenie: Niemcy”.

3.

Zentrale uważa, że posługiwanie się przez Prime Champ taką etykietą, bez dodatkowych wyjaśnień, wprowadza w błąd w rozumieniu art. 2 ust. 1) lit. a) ppkt (i) dyrektywy 2000/13/WE ( 2 ) i art. 7 ust. 1 lit. a) rozporządzenia (UE) nr 1169/2011 ( 3 ), które zakazują wprowadzania konsumenta w błąd w odniesieniu do informacji na temat środków spożywczych, jeżeli istotne etapy produkcji i uprawy tych grzybów nie miały miejsca w Niemczech.

4.

W związku z tym poprzez pytania prejudycjalne sąd odsyłający zmierza zasadniczo do ustalenia, czy na podstawie powyższego zakazu stosowania informacji, które wprowadzałyby konsumenta w błąd, można zarzucić przedsiębiorstwu zamieszczenie wskazania kraju pochodzenia środka spożywczego bez dodatkowych wyjaśnień, ze względu na fakt, że istotne etapy produkcji tego środka spożywczego miały miejsce w innym państwie członkowskim, chociaż przedsiębiorstwo to nie jest zobowiązane do zamieszczenia takich informacji na podstawie przepisów szczególnych prawa Unii dotyczących etykietowania. Moim zdaniem nie.

5.

Artykuł 113a ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 1234/2007 ( 4 ) stanowi:

„Produkty sektora owoców i warzyw przeznaczone do sprzedaży konsumentowi jako produkty świeże mogą być wprowadzone do obrotu jedynie, jeśli są solidnej i właściwej jakości handlowej oraz jeśli zawierają informację o kraju pochodzenia”.

6.

Rozporządzenie nr 1234/2007 zostało zastąpione rozporządzeniem (UE) nr 1308/2013 ( 5 ). Własciwe dla niniejszej sprawy przepisy tego rozporządzenia mają zastosowanie od dnia 1 stycznia 2014 r. ( 6 ). Artykuł 76 ust. 1 tego rozporządzenia odtwarza w istocie treść art. 113a ust. 1 rozporządzenia nr 1234/2007.

7.

Artykuł 23 rozporządzenia (EWG) nr 2913/92 ( 7 ) (zwanego dalej „wspólnotowym kodeksem celnym”) stanowi:

„1.   Towarami pochodzącymi z danego kraju są towary całkowicie uzyskane w tym kraju.

2.   Określenie »towary całkowicie uzyskane w danym kraju« oznacza:

[…]

[…]”.

8.

Wspólnotowy kodeks celny został zastąpiony rozporządzeniem (UE) nr 952/2013 ( 8 ) (zwanym dalej „unijnym kodeksem celnym”). Stosowne przepisy tego rozporządzenia mają zastosowanie w niniejszej sprawie od dnia 1 czerwca 2016 r. ( 9 ).

9.

Rozdział 2 unijnego kodeksu celnego jest zatytułowany „Pochodzenie towarów”. Sekcja 1 tego rozdziału została zatytułowana „Niepreferencyjne pochodzenie towarów”. Artykuł 59, określający zakres stosowania tej sekcji 1, stanowi:

„W art. 60 oraz 61 ustanawia się reguły określania niepreferencyjnego pochodzenia towarów do celów stosowania:

[…]

10.

Artykuł 60 tego rozporządzenia, zatytułowany „Nabywanie pochodzenia”, powtarza w istocie treść art. 23 ust. 1 wspólnotowego kodeksu celnego.

11.

Rozporządzenie delegowane (UE) 2015/2446 ( 10 ) ma zastosowanie od dnia 1 maja 2016 r. ( 11 ). Jego art. 31 lit. b) powtarza w istocie treść art. 23 ust. 2 lit. b) wspólnotowego kodeksu celnego.

12.

Artykuł 2 ust. 1 lit. a) ppkt (i) dyrektywy 2000/13 przewiduje, że etykietowanie i zastosowane metody etykietowania nie mogą wprowadzać nabywcy w błąd, w szczególności co do pochodzenia środka spożywczego.

13.

Dyrektywa 2000/13 została zastąpiona rozporządzeniem nr 1169/2011, które weszło w życie w dniu 13 grudnia 2014 r. ( 12 ).

14.

Artykuł 1 ust. 4 tego rozporządzenia stanowi, że:

„Niniejsze rozporządzenie stosuje się bez uszczerbku dla wymogów dotyczących etykietowania, przewidzianych w szczególnych przepisach unijnych mających zastosowanie do szczególnych środków spożywczych”.

15.

Artykuł 2 ust. 3 wspomnianego rozporządzenia stanowi:

„Na użytek niniejszego rozporządzenia kraj pochodzenia środka spożywczego odnosi się do pochodzenia środka spożywczego określonego zgodnie z art. 23–26 [wspólnotowego kodeksu celnego]” ( 13 ).

16.

Artykuł 7 ust. 1 lit. a) tego rozporządzenia, który przejmuje zasadniczo treść art. 2 ust. 1 lit. a) ppkt (i) dyrektywy 2000/13, brzmi następująco:

„Informacje na temat żywności nie mogą wprowadzać w błąd, w szczególności:

17.

Paragraf 11 ust. 1 zdania pierwsze i drugie pkt 1 Lebensmittel, Bedarfsgegenstände und Futtermittelgesetzbuch (niemieckiego kodeksu środków spożywczych, artykułów użytkowych i pasz dla zwierząt, zwanego dalej „LFGB”), w wersji obowiązującej w 2013 r., zakazywał wprowadzania do obrotu i reklamowania środków spożywczych opatrzonych wprowadzającą w błąd nazwą, lub prezentowanych w sposób wprowadzający w błąd, a w szczególności stosowania oświadczeń, które mogą wprowadzać w błąd co do źródła lub pochodzenia. Przepis ten miał na celu transpozycję art. 2 ust. 1 lit. a) ppkt (i) dyrektywy 2000/13.

18.

Paragraf 11 ust. 1 pkt 1 LFGB w brzmieniu obecnie obowiązującym zakazuje podmiotom prowadzącym przedsiębiorstwo spożywcze oraz importerom w rozumieniu art. 8 ust. 1 rozporządzenia nr 1169/2011 wprowadzania do obrotu i reklamowania środków spożywczych opatrzonych informacjami o środku spożywczym, które nie odpowiadają wymogom art. 7 ust. 1 rozporządzenia nr 1169/2011 w związku z ust. 4 tego artykułu.

19.

Prime Champ zajmuje się produkcją i wprowadzaniem do obrotu pieczarek hodowlanych, posługując się informacją „pochodzenie: Niemcy”.

20.

Proces uprawy grzybów obejmuje kilka etapów. Najpierw przez okres 7–11 dni surowce trafiające na kompost są rozcierane i mieszane w Belgii i Niderlandach. Drugim etapem produkcji jest trwająca 5–6 dni pasteryzacja i przygotowanie kompostu w Niderlandach. Trzeci etap produkcji polega na inokulacji do kompostu grzybni (zarodników grzybów) przez okres 15 dni. W czwartym etapie produkcji w Niderlandach inicjowane jest wytwarzanie owocników na warstwie torfu i wapnia w skrzyniach hodowlanych, a po upływie 10–11 dni grzyby osiągają ok. 3 mm. Skrzynie hodowlane są transportowane po ok. dwóch tygodniach do Niemiec, gdzie w zakładzie rolniczym Prime Champ, po upływie około 1–5 dni, następuje pierwszy zbiór, a po upływie ok. 10–15 dni drugi zbiór pieczarek.

21.

Zentrale uważa, że oznaczenie „pochodzenie: Niemcy” na etykietach tych grzybów bez dodatkowych wzmianek wprowadza w błąd, ponieważ istotne etapy produkcji i hodowli, a dokładniej cykl produkcji przed zbiorami, nie odbywają się w Niemczech, a kompost z grzybami przewozi się do Niemiec dopiero na trzy dni lub mniej przed pierwszym zbiorem.

22.

Po przesłaniu Prime Champ wezwania do usunięcia uchybienia w grudniu 2013 r. Zentrale wniosła do Landgericht Ulm (sąd okręgowy w Ulm, Niemcy) o nakazanie Prime Champ, pod rygorem nałożenia określonych sankcji pieniężnych, zaprzestania oferowania lub używania w obrocie handlowym lub promowania pieczarek hodowlanych ze wskazaniem „pochodzenie: Niemcy”.

23.

Sąd ten oddalił żądanie Zentrale, który odwołał się od tego orzeczenia.

24.

Skarga odwoławcza została oddalona przez Oberlandesgericht Stuttgart (wyższy sąd regionalny w Stuttgarcie, Niemcy). Sąd ten orzekł, że wprawdzie wskazanie „pochodzenie: Niemcy” może wprowadzać w błąd, ponieważ przeciętny konsument może z tego wywnioskować, że nie tylko zbiory, ale również cały proces produkcyjny miał miejsce w Niemczech, jednak Prime Champ jest zobowiązana do umieszczenia kwestionowanego wskazania kraju pochodzenia na podstawie prawa Unii. Zgodnie bowiem z art. 113a ust. 1 rozporządzenia nr 1234/2007 i art. 76 ust. 1 rozporządzenia nr 1308/2013, jako kraj pochodzenia produktów pochodzenia roślinnego wskazuje się kraj dokonania zbioru, a zatem nie można na podstawie prawa nieuczciwej konkurencji zarzucać Prime Champ, że zamieściła takie oznaczenie.

25.

Zentrale wniosło skargę rewizyjną od tego orzeczenia do Bundesgerichtshof (federalnego trybunału sprawiedliwości).

26.

Sąd ten wyjaśnia, że ze względu na to, iż skarżąca w postępowaniu głównym opiera swoje powództwo o zaniechanie na niebezpieczeństwie ponowienia praktyk, skarga rewizyjna jest zasadna tylko wtedy, gdy zarzucane pozwanej zachowanie było niezgodne z prawem zarówno w chwili zaistnienia spornych okoliczności faktycznych, a mianowicie w 2013 r., jak i w momencie wydania orzeczenia na etapie skargi rewizyjnej.

27.

Sąd odsyłający uważa zatem, że skarga rewizyjna może zostać uwzględniona, jeżeli oznaczenie kraju pochodzenia używane przez Prime Champ jest sprzeczne z zakazem wprowadzania w błąd, ustanowionym w art. 2 ust. 1 lit. a) ppkt (i) dyrektywy 2000/13, transponowanym przez § 11 ust. 1 zdanie pierwsze i drugie pkt 1 LFGB w brzmieniu obowiązującym w 2013 r. oraz w art. 7 ust. 1 lit. a) rozporządzenia nr 1169/2011 w związku z § 11 ust. 1 pkt 1 LFGB w brzmieniu obecnie obowiązującym, niezależnie od obowiązku zamieszczenia tego wskazania wynikającego z przepisów dotyczących wspólnej organizacji rynków w sektorze rolnym, a mianowicie art. 113a ust. 1 rozporządzenia nr 1234/2007 i art. 76 ust. 1 rozporządzenia nr 1308/2013 ( 14 ).

28.

W tych okolicznościach, postanowieniem z dnia 21 września 2017 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 7 grudnia 2017 r., Bundesgerichtshof (federalny trybunał sprawiedliwości) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

29.

Zentrale, Prime Champ, rządy niemiecki, francuski i włoski oraz Komisja Europejska przedstawiły Trybunałowi uwagi na piśmie. Strony te, z wyjątkiem rządów francuskiego i włoskiego, stawiły się na rozprawie, która odbyła się w dniu 23 stycznia 2019 r.

30.

W swoich czterech pytaniach prejudycjalnych sąd odsyłający zwraca się do Trybunału w kwestii związku między przepisami prawa Unii dotyczącymi kraju pochodzenia owoców i warzyw, przeznaczonych do sprzedaży konsumentowi jako produkty świeże, należącymi do trzech różnych dziedzin, a mianowicie przepisów w dotyczących rolnictwa, przepisów celnych i przepisów w zakresie ochrony konsumentów.

31.

Dokładniej rzecz ujmując, rzeczone przepisy prawa Unii dotyczą, po pierwsze, wskazania kraju pochodzenia przy wprowadzaniu do obrotu świeżych owoców i warzyw wymaganego przez art. 113a ust. 1 rozporządzenia nr 1234/2007 i art. 76 ust. 1 rozporządzenia nr 1308/2013, po drugie, definicji w odniesieniu do niepreferencyjnego pochodzenia towarów określonych w art. 23–26 wspólnotowego kodeksu celnego i w art. 60 unijnego kodeksu celnego w związku z art. 31–36 rozporządzenia delegowanego 2015/2446, a także, po trzecie, zakaz stosowania informacji, które wprowadzałyby konsumenta w błąd co do kraju pochodzenia, przewidziany w art. 2 ust. 1 lit. a) ppkt (i) dyrektywy 2000/13 i w art. 7 ust. 1 lit. a) rozporządzenia nr 1169/2011.

32.

Przez swoje pytania prejudycjalne pierwsze i drugie sąd odsyłający zastanawia się nad związkiem między oznaczeniem kraju pochodzenia przy wprowadzaniu do obrotu owoców i warzyw, wymaganym przez przepisy dotyczące rolnictwa a definicjami dotyczącymi niepreferencyjnego pochodzenia towarów zawartymi w kodeksach celnych ( 15 ), aby dowiedzieć się w istocie, czy Prime Champ zobowiązana jest wskazać Niemcy jako kraj pochodzenia pieczarek hodowlanych w sporze w postępowaniu głównym (część B).

33.

Nawet przy założeniu, że tak jest, sąd odsyłający, poprzez pytania trzecie i czwarte, dąży do ustalenia, czy oznaczenie kraju pochodzenia używane przez Prime Champ bez dodatkowych wyjaśnień, z uwagi na to, że istotne etapy produkcji pieczarek hodowlanych mają miejsce w innych państwach członkowskich, nie jest jednak sprzeczne z zakazem wprowadzenia w błąd ustanowionym w przepisach dotyczących ochrony konsumentów (część C) ( 16 ).

34.

Z uwagi na fakt, że zdaniem sądu odsyłającego skarga rewizyjna może być zasadna, tylko wtedy, gdy zarzucane Prime Champ zachowanie było niezgodne z prawem Unii zarówno w chwili zaistnienia spornych okoliczności faktycznych, w 2013 r., jak i w momencie wydania orzeczenia na etapie skargi rewizyjnej ( 17 ), należy zbadać przedstawione pytania w świetle przepisów mających zastosowanie zarówno w 2013 r., jak i obecnie.

35.

Rozporządzenia nr 1234/2007 i nr 1308/2013 ustanawiające wspólną organizację rynków produktów rolnych określają normy dotyczące wprowadzania do obrotu produktów rolnych. W odniesieniu do obrotu produktami w sektorze owoców i warzyw, które mają zostać sprzedane konsumentowi jako produkty świeże, art. 113a ust. 1 rozporządzenia nr 1234/2007 oraz art. 76 ust. 1 rozporządzenia nr 1308/2013 stanowią, że produkty takie mogą być wprowadzane do obrotu tylko wtedy, gdy wskazano kraj pochodzenia.

36.

Ani rozporządzenie nr 1234/2007, ani rozporządzenie nr 1308/2013 nie zawierają definicji pojęcia „kraju pochodzenia” w rozumieniu tych rozporządzeń. Pojęcie to nie zostało też zdefiniowane w rozporządzeniu wykonawczym (UE) nr 543/2011 ( 18 ).

37.

W tym względzie sąd odsyłający poprzez pytanie pierwsze zmierza do ustalenia, czy w celu określenia „kraju pochodzenia” owoców i warzyw w rozumieniu art. 113a ust. 1 rozporządzenia nr 1234/2007 i art. 76 ust. 1 rozporządzenia nr 1308/2013 należy odnieść się do zawartych w kodeksach celnych definicji dotyczących niepreferencyjnego pochodzenia towarów (część 1). Jeśli tak, to w pytaniu drugim ów sąd zmierza do ustalenia, czy kraj dokonania zbioru pieczarek hodowlanych jest ich krajem pochodzenia zgodnie z tymi definicjami, jeśli istotne etapy produkcji miały miejsce w innych państwach członkowskich (część 2).

38.

Na wstępie pragnę zauważyć, że z utrwalonego orzecznictwa wynika, iż w celu ustalenia znaczenia i zakresu przepisu prawa Unii należy nadać mu wykładnię, którą należy ustalić uwzględniając jego brzmienie, kontekst przepisu oraz cele, do których zmierza uregulowanie, którego ów przepis stanowi część ( 19 ).

39.

Wynika z tego, że pojęcie „kraj pochodzenia”, o którym mowa w art. 113a ust. 1 rozporządzenia nr 1234/2007 i art. 76 ust. 1 rozporządzenia nr 1308/2013, należy interpretować w świetle znaczenia i celów tych przepisów i rozporządzeń, których stanowi ono część. Jak podnosi Zentrale, przepisy te w odniesieniu do pojęcia „kraj pochodzenia” nie odsyłają do kodeksów celnych.

40.

Jednakże należy stwierdzić, że takie odesłanie znajduje się w kodeksach celnych.

41.

Artykuł 59 lit. c) unijnego kodeksu celnego stanowi bowiem, że przepisy określone w art. 60 dotyczące ustalania niepreferencyjnego pochodzenia towarów mają zastosowanie do innych środków unijnych odnoszących się do pochodzenia towarów.

42.

Podobnie jak Komisja, uważam, że art. 76 ust. 1 rozporządzenia nr 1308/2013 powinien zostać uznany za taki środek. W tym względzie pragnę zauważyć, że art. 76 ust. 1 rozporządzenia nr 1308/2013 stanowi przepis prawa Unii dotyczący pochodzenia towarów, co stanowi jedyną przesłankę wymaganą w art. 59 lit. c) unijnego kodeksu celnego do tego, aby przepis ten znalazł zastosowanie.

43.

Argument ten potwierdza fakt, iż rozporządzenie nr 1169/2011 mające na celu zapewnienie wysokiego poziomu ochrony konsumentów w zakresie informacji na temat żywności ( 20 ) odsyła w swoim art. 2 ust. 3, jeśli chodzi o wskazanie kraju pochodzenia towaru w rozumieniu tego rozporządzenia, do definicji dotyczących niepreferencyjnego pochodzenia towarów zawartych w kodeksach celnych. Z motywu 33 tego rozporządzenia wynika, że owo odesłanie dokonane przez prawodawcę jest uzasadnione okolicznością, iż definicje te są „dobrze znane podmiotom działającym na rynku spożywczym”.

44.

Jak wskazują Prime Champ, rząd francuski i Komisja, okoliczność, że prawodawca w ramach rozporządzenia nr 1169/2011, które ma na celu ochronę konsumentów, postanowił zawrzeć odesłanie do owych definicji zawartych w kodeksach celnych, wyraźnie wskazuje, iż takie odesłanie ma zastosowanie również w odniesieniu do art. 113a ust. 1 rozporządzenia nr 1234/2007 i art. 76 ust. 1 rozporządzenia nr 1308/2013, które realizują podobny cel, jakim jest ochrona konsumentów ( 21 ).

45.

W odniesieniu do wspólnotowego kodeksu celnego pragnę zauważyć, że kodeks ten nie zawiera przepisu odpowiadającego art. 59 lit. c) unijnego kodeksu celnego. Uważam jednak, że wspólnotowy kodeks celny zawiera zasadę odpowiadającą rzeczonemu przepisowi unijnego kodeksu celnego. Jak bowiem wynika z prac przygotowawczych dotyczących art. 59 lit. c) unijnego kodeksu celnego, przepis ten ma na celu wyjaśnienie, że niepreferencyjne reguły pochodzenia wchodzą również w zakres zastosowania innych środków unijnych odnoszących się do pochodzenia towarów, co wskazuje, moim zdaniem, że zasada taka została przewidziana także we wspólnotowym kodeksie celnym ( 22 ).

46.

W związku z powyższym należy oddalić argument podniesiony przez Zentrale, według którego fakt, że rozporządzenia nr 1234/2007 i nr 1308/2013 nie odwołują się do kodeksów celnych w odniesieniu do pojęcia „kraju pochodzenia”, stoi na przeszkodzie temu, aby zawarte w nich definicje znajdowały zastosowanie.

47.

W związku z tym zaproponuję, podobnie jak Prime Champ, rządy francuski i włoski ( 23 ) oraz Komisja, aby na pierwsze pytanie prejudycjalne Trybunał udzielił odpowiedzi, że art. 113a ust. 1 rozporządzenia nr 1234/2007 i art. 76 ust. 1 rozporządzenia nr 1308/2013 należy interpretować w ten sposób, że w celu zdefiniowania pojęcia „kraj pochodzenia”, o którym mowa w tych przepisach, należy posłużyć się definicjami dotyczącymi niepreferencyjnego pochodzenia towarów, zawartymi odpowiednio w art. 23–26 wspólnotowego kodeksu celnego i w art. 60 unijnego kodeksu celnego w związku z art. 31–36 rozporządzenia delegowanego 2015/2446.

48.

Podobnie jak Prime Champ, rządy francuski i włoski oraz Komisja uważam, że zgodnie z zawartymi w kodeksach celnych definicjami dotyczącymi niepreferencyjnego pochodzenia towarów krajem pochodzenia pieczarek hodowlanych jest kraj dokonania ich zbioru, nawet jeżeli istotne etapy produkcji odbywają się w innych państwach członkowskich, a pieczarki hodowlane zostały przewiezione do kraju, w którym dokonano zbiorów, dopiero na trzy dni lub mniej przed pierwszym zbiorem.

49.

Na wstępie pragnę zauważyć, że należy wyjść z założenia, iż termin „warzywa”, o którym mowa w art. 113a ust. 1 rozporządzenia nr 1234/2007 i art. 76 ust. 1 rozporządzenia nr 1308/2013 w sprawie wspólnej organizacji rynków w sektorze rolnym, obejmuje pieczarki hodowlane takie jak będące przedmiotem sporu w postępowaniu głównym ( 24 ).

50.

Następnie, z przedstawionej przeze mnie propozycji odpowiedzi na pierwsze pytanie prejudycjalne wynika, że kraj pochodzenia w rozumieniu tych przepisów musi zostać określony zgodnie z zawartymi w kodeksach celnych definicjami dotyczącymi niepreferencyjnego pochodzenia towarów.

51.

W tym względzie art. 23 ust. 1 wspólnotowego kodeksu celnego i art. 60 ust. 1 unijnego kodeksu celnego przewidują, że towar całkowicie uzyskany w danym kraju lub na danym terytorium uznawany jest za pochodzący z tego kraju lub terytorium. W tym względzie art. 23 ust. 2 lit. a)–j) wspólnotowego kodeksu celnego i art. 31 lit. a)–j) rozporządzenia delegowanego 2015/2446 zawierają wykaz poszczególnych towarów uznawanych za całkowicie uzyskane w danym kraju.

52.

W przypadku produktów pochodzenia roślinnego z art. 23 ust. 2 lit. b) wspólnotowego kodeksu celnego wynika, że takie produkty są całkowicie uzyskane w kraju, w którym zostały zebrane. Taki sam przepis znajduje się w art. 31 lit. b) rozporządzenia delegowanego 2015/2446. Innymi słowy, z przepisów tych wynika, że produkty roślinne, które zostały zebrane w danym kraju, uznaje się za pochodzące z tego kraju.

53.

W tym względzie Komisja oraz rząd niemiecki podkreślają, że sprawa w postępowaniu głównym ma nietypowy charakter i podnoszą, że w większości przypadków kraj dokonania zbioru świeżych warzyw i owoców, z uwagi na ich charakter, stanowi również kraj, w którym mają miejsce wszystkie etapy produkcji przed zbiorami ( 25 ).

54.

W tym kontekście Komisja stwierdziła podczas rozprawy, że fakt produkowania pieczarek hodowlanych w sposób „transgraniczny” jest nowością. Wydaje się, że w 2015 r., kiedy rozporządzenie delegowane 2015/2446 zostało zredagowane, Komisja nie brała pod uwagę uregulowania tej metody produkcji. Zapytana podczas rozprawy o powody, dla których przepisy dotyczące tej metody produkcji nie zostały jeszcze przyjęte, Komisja wyjaśniła, że taki proces nie został jeszcze w wystarczającym stopniu przemyślany na poziomie legislacyjnym. Prime Champ natomiast wyjaśniła na tej samej rozprawie, że stosuje tę metodę produkcji od 2012 r. i nie jest w tym odosobniona, ponieważ inne przedsiębiorstwa prowadzą produkcję również zgodnie z tą metodą.

55.

Moim zdaniem, względy te nie pozwalają jednak na odstępstwo od brzmienia art. 23 ust. 2 lit. b) wspólnotowego kodeksu celnego i art. 31 lit. b) rozporządzenia delegowanego 2015/2446, które przewidują wyraźnie, że określenie kraju pochodzenia produktów pochodzenia roślinnego zależy wyłącznie od miejsca, gdzie zostały one zebrane. Jak wyjaśnia Komisja, zgodnie z tymi przepisami należy założyć, że prawodawca nie przywiązał żadnej wagi do okoliczności, że etapy produkcji poprzedzające zbiory odbywają się w jednym lub kilku państwach członkowskich.

56.

Należy zatem odrzucić argument podniesiony przez Zentrale, zgodnie z którym z systematyki art. 23 i 24 wspólnotowego kodeksu celnego oraz równoważnych przepisów unijnego kodeksu celnego wynika, że zastosowanie zawartych w kodeksach celnych definicji dotyczących niepreferencyjnego pochodzenia towarów jest uzależnione od warunku, iż towar został całkowicie uzyskany w danym kraju.

57.

W szczególności, jeśli chodzi o art. 24 wspólnotowego kodeksu celnego i równoważny przepis art. 60 unijnego kodeksu celnego w związku z art. 32 rozporządzenia delegowanego 2015/2446, przepisy te nie mogą prowadzić do sprzecznego rezultatu. Rzeczone przepisy dotyczące pochodzenia towarów, w produkcji których w produkcję których zaangażowane jest więcej niż jeden kraj lub więcej niż jedno terytorium, nie mają bowiem zastosowania do świeżych warzyw takich jak będących przedmiotem sporu w postępowaniu głównym ( 26 ).

58.

W związku z tym zaproponuję Trybunałowi, aby na drugie pytanie prejudycjalne odpowiedział, że art. 23 ust. 1 i ust. 2 lit. b) rozporządzenia nr 1234/2007 oraz art. 60 ust. 1 unijnego kodeksu celnego w związku z art. 31 lit. b) rozporządzenia delegowanego 2015/2446 należy interpretować w ten sposób, że krajem pochodzenia pieczarek hodowlanych jest kraj dokonania ich zbioru w rozumieniu tych przepisów, bez względu na to, że istotne etapy produkcji miały miejsce w innych państwach członkowskich Unii, a pieczarki hodowlane zostały przewiezione do kraju, w którym dokonano zbiorów, dopiero na trzy dni lub mniej przed pierwszym zbiorem.

59.

Przypominam, że poprzez pytania prejudycjalne trzecie i czwarte sąd odsyłający zmierza w istocie do ustalenia, czy oznaczenie kraju pochodzenia używane przez Prime Champ bez dodatkowych wyjaśnień na temat miejsca produkcji jest sprzeczne z zakazem wprowadzania konsumentów w błąd ustanowionym w art. 2 ust. 1 lit. a) ppkt (i) dyrektywy 2000/13 i w art. 7 ust. 1 lit. a) rozporządzenia nr 1169/2011.

60.

W związku z tym, jak wynika z wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, sąd odsyłający zastanawia się przede wszystkim nad kwestią, czy oznaczenie kraju pochodzenia wymagane w przepisach dotyczących rolnictwa należy uznać za lex specialis w stosunku do zakazu wprowadzania w błąd, w związku z czym zakaz ten nie znajduje zastosowania przy ustalaniu kraju pochodzenia (trzecie pytanie prejudycjalne). Gdyby Trybunał odpowiedział na to pytanie w ten sposób, że obowiązek wskazania kraju pochodzenia, nałożony na mocy przepisów dotyczących rolnictwa, miał zastosowanie równolegle z zakazem wprowadzenia w błąd, sąd odsyłający zastanawia się w dalszej kolejności nad kwestią, czy możliwe jest uzupełnienie wskazania miejsca pochodzenia o dodatkowe wyjaśnienia, aby uniknąć wprowadzania konsumenta w błąd w rozumieniu ww. przepisów (czwarte pytanie prejudycjalne) ( 27 ).

61.

To ostatnie pytanie, tak jak zostało sformułowane, nie jest jednak moim zdaniem decydujące przy ustaleniu, czy oznaczenie kraju pochodzenia używane przez Prime Champ bez dodatkowych wyjaśnień jest sprzeczne z zakazem wprowadzania konsumentów w błąd. Oczywiście, byłoby ono decydujące, gdyby przepisy dotyczące rolnictwa regulowały w sposób wyczerpujący kwestię kraju pochodzenia owoców i warzyw ( 28 ). Tymczasem moim zdaniem tak nie jest.

62.

Żaden bowiem przepis dotyczący rolnictwa nie zabrania przedsiębiorstwu uzupełnienia wskazania kraju pochodzenia o dodatkowe wyjaśnienia, o ile nie wprowadzają one same w sobie konsumenta w błąd. W tym względzie należy przypomnieć, że wszystkie ograniczenia w korzystaniu z podstawowego prawa do wolności wypowiedzi, które chroni także tzw. „komunikację komercyjną”, ustanowionego w art. 11 ust. 1 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, muszą być zgodnie z art. 52 ust. 1 rzeczonej karty przewidziane ustawą.

63.

Mając na uwadze powyższe, czwarte pytanie należy rozumieć w ten sposób, że sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy zaniechanie zamieszczenia takich dodatkowych wyjaśnień wprowadza w błąd w rozumieniu art. 2 ust. 1) lit. a) ppkt (i) dyrektywy 2000/13 i art. 7 ust. 1 lit. a) rozporządzenia nr 1169/2011 ( 29 ).

64.

W tym względzie, w celu udzielenia sądowi odsyłającemu użytecznej odpowiedzi, która umożliwi mu rozstrzygnięcie zawisłego przed nim sporu, wystarczy moim zdaniem, że Trybunał ograniczy się do udzielenia odpowiedzi na pytanie czwarte. Zakładając bowiem nawet, że art. 7 ust. 1 lit. a) rozporządzenia nr 1169/2011 i art. 2 ust. 1 lit. a) ppkt (i) dyrektywy 2000/13 znajdują zastosowanie, uważam, iż – jak wykażę w dalszej części opinii – zaniechanie uzupełnienia wskazania kraju pochodzenia o dodatkowe wyjaśnienia, jak ma to miejsce w postępowaniu głównym, nie wprowadza w żadnym wypadku w błąd w rozumieniu tych przepisów ( 30 ).

65.

W związku z tym w dalszej części mojego wywodu ograniczę się do zwięzłego wyjaśnienia, dlaczego mam poważne wątpliwości co do możliwości stosowania tych przepisów w sytuacji takiej, jak rozpatrywana w postępowaniu głównym (część 2), a następnie udzielę odpowiedzi na czwarte pytanie prejudycjalne (część 3).

66.

Podobnie jak sąd odsyłający jestem zdania, że na pytanie, czy wskazanie kraju pochodzenia wymagane w przepisach dotyczących rolnictwa należy uznać za lex specialis w stosunku do zakazu wprowadzania w błąd, należy odpowiedzieć mając na względzie art. 1 ust. 4 rozporządzenia nr 1169/2011. Artykuł ten, który reguluje zakres stosowania tego rozporządzenia, wskazuje, że rozporządzenie to „stosuje się bez uszczerbku dla wymogów dotyczących etykietowania, przewidzianych w szczególnych przepisach unijnych mających zastosowanie do szczególnych środków spożywczych” ( 31 ).

67.

W świetle motywu 8 rozporządzenia nr 1169/2011, który stanowi, że „[o]gólne wymogi dotyczące etykietowania uzupełniono o szereg przepisów mających zastosowanie […] do niektórych kategorii środków spożywczych”, wydaje mi się, iż art. 1 ust. 4 tego rozporządzenia należy rozumieć w ten sposób, że ma on co do zasady równoległe zastosowanie do przepisów szczególnych dotyczących niektórych środków spożywczych.

68.

Jednak założenie takie powinno podlegać pewnym ograniczeniom.

69.

W tym względzie Komisja podniosła zasadniczo na rozprawie, że zgodnie z wykładnią literalną, celowościową i systemową art. 1 ust. 4 rozporządzenia nr 1169/2011 wyrażenie „bez uszczerbku” należy rozumieć w ten sposób, że rozporządzenie nr 1169/2011 ma równoległe zastosowanie do przepisów szczególnych mających zastosowanie do niektórych środków spożywczych, pod warunkiem że te szczególne przepisy nie są z sprzeczne z przepisami rozporządzenia nr 1169/2011. Jak rozumiem argument Komisji, sprzeczność taka istnieje tylko w zakresie, w jakim stosowanie przepisów szczególnych uniemożliwia równoległe stosowanie rozporządzenia nr 1169/2011. Komisja uważa, że w niniejszej sprawie taka sprzeczność nie występuje, ponieważ wskazanie „pochodzenie: Niemcy” mogłoby zostać użyte po dodaniu wyjaśnień uzupełniających ( 32 ).

70.

W przeciwieństwie do tego, co Komisja twierdzi w swoich uwagach, uważam, że istnieją przekonujące argumenty, które mogą uzasadniać stanowisko, zgodnie z którym art. 1 ust. 4 rozporządzenia nr 1169/2011 nie jest ograniczony do przypadków, w których istnieje rzeczywista sprzeczność w rozumieniu proponowanym przez Komisję.

71.

Okoliczność, że rozporządzenie nr 1169/2011 ma zastosowanie bez uszczerbku dla przepisów szczególnych dotyczących etykietowania oznacza bowiem, że rozporządzenie to nie stoi na przeszkodzie stosowaniu takich przepisów szczególnych. W związku z tym art. 1 ust. 4 rozporządzenia nr 1169/2011 wyraża moim zdaniem w istocie zasadę lex specialis.

72.

Zgodnie z tą zasadą, jak mi się wydaje, równoległe stosowanie rozporządzenia nr 1169/2011 jest również wykluczone, o ile prowadziłoby do pozbawienia przepisu szczególnego w zakresie etykietowania jego skuteczności (effet utile).

73.

Byłoby tak, moim zdaniem, w wypadku gdyby art. 7 ust. 1 lit. a) rozporządzenia nr 1169/2011 znalazł zastosowanie do sytuacji takiej jak rozpatrywana w postępowaniu głównym. Artykuł 76 ust. 1 rozporządzenia nr 1308/2013 stanowi bowiem przepis szczególny w zakresie etykietowania w rozumieniu art. 1 ust. 4 rozporządzenia nr 1169/2011 ( 33 ), a jak wyjaśnię w części 3 niniejszej opinii, w szczególności w pkt 82 i 83, uważam, że w art. 76 ust. 1 rozporządzenia nr 1308/2013 prawodawca określił w sposób wyraźny kraj pochodzenia świeżych owoców i warzyw jako kraj, w którym dokonano ich zbioru.

74.

Jeżeli jednak art. 7 ust. 1 lit. a) rozporządzenia nr 1169/2011 miałby być stosowany w taki sposób, że wskazanie kraju pochodzenia na podstawie art. 76 ust. 1 rozporządzenia nr 1308/2013 mogłoby wprowadzać w błąd w rozumieniu tego pierwszego przepisu, art. 76 ust. 1 rozporządzenia nr 1308/2013 byłby, moim zdaniem, z uwagi na tą okoliczność, pozbawiony skuteczności (effet utile).

75.

W odniesieniu do dyrektywy 2000/13 pragnę zauważyć, że art. 1 ust. 4 rozporządzenia nr 1169/2011 nie posiada odpowiednika w tej dyrektywie. Uważam jednak, że zasada odpowiadająca zasadzie ustanowionej w tym przepisie ma również zastosowanie do dyrektywy 2000/13. Nic bowiem w pracach przygotowawczych do rozporządzenia nr 1169/2011 nie wskazuje, że miało ono na celu zmianę dyrektywy w tej kwestii, a zatem należy rozumieć art. 1 ust. 4 jako kodyfikację zasady lex specialis, mającej już zastosowanie na mocy dyrektywy 2000/13. Innymi słowy, uważam, że względy podobne do omówionych powyżej w odniesieniu do rozporządzenia nr 1169/2011 mogą być podnoszone w odniesieniu do art. 2 ust. 1 lit. a) ppkt (i) dyrektywy 2000/13, w świetle w świetle art. 113a ust. 1 rozporządzenia nr 1234/2007.

76.

Artykuł 7 ust. 1 lit. a) rozporządzenia nr 1169/2011 zakazuje, aby informacje na temat żywności wprowadzały w błąd co do kraju pochodzenia.

77.

Uważam przede wszystkim, że zakaz ten obejmuje zaniechania wprowadzające w błąd. Wyrażenie „informacje na temat żywności” zostało bowiem zdefiniowane w art. 2 ust. 2 lit. a) tego rozporządzenia jako „informacje dotyczące danego środka spożywczego udostępniane konsumentowi finalnemu za pośrednictwem etykiety, innych materiałów towarzyszących lub innych środków, w tym nowoczesnych narzędzi technologicznych lub przekazu ustnego”. Choć definicja ta formalnie nie dotyczy zaniechań, należy wyjść z założenia, że zostały one objęte tym przepisem w zakresie, w jakim mogą one wprowadzać konsumentów w błąd co do kraju pochodzenia ( 34 ).

78.

Następnie, w odniesieniu do pojęcia wprowadzania w „błąd” w rozumieniu art. 7 ust. 1 lit. a) rozporządzenia nr 1169/2011, pragnę zauważyć, że przepis ten nie zawiera jego definicji. Jednakże, moim zdaniem, na wzór definicji zaniechań wprowadzających w błąd zawartej w art. 7 ust. 1 dyrektywy 2005/29, pojęcie „błędu”, o którym mowa w art. 7 ust. 1 lit. a) tego rozporządzenia, należy rozumieć w ten sposób, że obejmuje ono istotne informacje potrzebne przeciętnemu konsumentowi, stosownie do okoliczności, do podjęcia świadomej decyzji dotyczącej transakcji i tym samym powoduje lub może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej transakcji, której inaczej by nie podjął.

79.

Pragnę bowiem zauważyć, że nawet jeżeli taka definicja nie znajduje się w rozporządzeniu nr 1169/2011, jedynie zaniechanie wskazania istotnych informacji, potrzebnych przeciętnemu konsumentowi, może ze swej natury wprowadzać konsumenta w błąd. Jak zresztą wskazałem w przypisie 34 niniejszej opinii, rozporządzenie nr 1169/2011 ma na celu, podobnie jak dyrektywa 2005/29, zapewnienie wysokiego poziomu ochrony konsumentów.

80.

Wreszcie pragnę zauważyć, że art. 2 ust. 3 rozporządzenia nr 1169/2011 stanowi, iż kraj pochodzenia środka spożywczego w rozumieniu tego rozporządzenia odnosi się do pochodzenia towarów określonego zgodnie z definicjami dotyczącymi niepreferencyjnego pochodzenia towarów zawartymi w kodeksach celnych.

81.

Moim zdaniem, zaniechanie dodatkowych wyjaśnień w odniesieniu do wskazania kraju pochodzenia zgodnie z definicjami zawartymi w kodeksach celnych, takiego jak w niniejszej sprawie, nie można uznać za stanowiącego istotną informację dla przeciętnego konsumenta, mogącą wprowadzać w błąd co do kraju pochodzenia w rozumieniu art. 7 ust. 1 lit. a) rozporządzenia nr 1169/2011.

82.

Prawodawca określił bowiem w sposób jasny i precyzyjny kraj pochodzenia środka spożywczego w rozumieniu rozporządzenia nr 1169/2011 poprzez zawarte w art. 2 ust. 3 tego rozporządzenia odesłanie do kodeksów celnych ( 35 ). W odniesieniu do produktów pochodzenia roślinnego prawodawca określił bardziej szczegółowo, że krajem pochodzenia tych produktów jest kraj ich zbioru. Dokonując tego wyboru ustawodawca zdecydował jednocześnie, że nie należy przywiązywać wagi do okoliczności, iż wytwarzanie takich produktów może co do zasady odbywać się w różnych krajach. Przypominam w tym względzie, że prawodawca utrzymał tę zasadę nawet po zapoznaniu się z „transgraniczną” metodą produkcji pieczarek hodowlanych.

83.

Należy zatem stwierdzić, że, jak wynika z łącznej lektury art. 7 ust. 1 lit. a) i art. 2 ust. 3 rozporządzenia nr 1169/2011 oraz definicji dotyczących niepreferencyjnego pochodzenia towarów zawartych w kodeksach celnych, takie informacje nie mogą zostać uznane za istotne dla przeciętnego konsumenta ( 36 ).

84.

Wniosek ten potwierdza ponadto fakt, że Komisja przyjęła inne przepisy dotyczące wskazania kraju pochodzenia wyłącznie w odniesieniu do mięsa świeżego, schłodzonego i zamrożonego ze świń, z owiec, kóz i drobiu. Dokładniej, przepisy takie zostały zawarte w rozporządzeniu wykonawczym (UE) nr 1337/2013 ( 37 ) ze względu na to, że stosowanie zawartych w kodeksach celnych definicji dotyczących niepreferencyjnego pochodzenia towarów nie pozwalało na wystarczające poinformowanie konsumentów o pochodzeniu tych rodzajów mięsa, biorąc pod uwagę okoliczności, w których mięso pochodzi od zwierząt, które urodziły się, były chowane i zostały poddane ubojowi w różnych krajach ( 38 ).

85.

Chociaż mogę w pełni zrozumieć argument Zentrale, zgodnie z którym konsumenci powinni być informowani w przypadku, gdy produkt podlega istotnym etapom produkcji w różnych krajach, należy stwierdzić w świetle powyższych rozważań, że prawodawca nie uznał tych informacji za istotne, a zatem za mogące wprowadzać konsumenta w błąd co do kraju pochodzenia w rozumieniu art. 7 ust. 1 lit. a) rozporządzenia nr 1169/2011.

86.

Należy zatem oddalić argument podniesiony przez Komisję, zgodnie z którym do sądów krajowych należy orzekanie w kwestii, czy w konkretnych przypadkach wskazanie kraju pochodzenia, takie jak bedące przedmiotem sporu w postępowaniu głównym, skutkuje wprowadzeniem konsumenta w błąd. Takie stanowisko mogłoby bowiem naruszać przywołaną powyżej swobodę decyzji prawodawcy.

87.

Jeśli chodzi o art. 2 ust. 1 lit. a) ppkt (i) dyrektywy 2000/13, uważam, że w odniesieniu do tego przepisu mają również zastosowanie względy podobne do powyższych. W tym względzie pragnę zauważyć, że chociaż dyrektywa 2000/13 nie zawiera definicji kraju pochodzenia w rozumieniu tej dyrektywy ( 39 ), okoliczność ta nie może prowadzić do sprzecznego z powyższym rezultatem, ponieważ taka definicja wynika nadal z art. 113a ust. 1 rozporządzenia nr 1234/2007 w związku z art. 23 ust. 2 lit. b) wspólnotowego kodeksu celnego. Z powyższego wynika, że etykietowanie zgodne z definicjami dotyczącymi niepreferencyjnego pochodzenia towarów, zawartymi we wspólnotowym kodeksie celnym, również nie wprowadza w błąd w rozumieniu art. 2 ust. 1) lit. a) ppkt (i) dyrektywy 2000/13.

88.

W związku z tym zaproponuję Trybunałowi, aby odpowiedział na czwarte pytanie prejudycjalne, że art. 7 ust. 1 lit. a) rozporządzenia nr 1169/2011 i art. 2 ust. 1 lit. a) ppkt (i) dyrektywy 2000/13 należy interpretować w ten sposób, że brak przedstawienia konsumentowi dodatkowych wyjaśnień, uzupełniających oznaczenie kraju pochodzenia, określonego zgodnie z zawartymi w kodeksach celnych definicjami dotyczącymi niepreferencyjnego pochodzenia towarów, nie stanowi wprowadzenia w „błąd” w rozumieniu powyższych przepisów.

89.

W świetle powyższych rozważań proponuję, aby Trybunał odpowiedział na pytania prejudycjalne przedstawione przez Bundesgerichtshof (federalny trybunał sprawiedliwości, Niemcy) w następujący sposób: