1.

Niniejszy wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym spowoduje, że Trybunał uzupełni swoje orzecznictwo w dziedzinie ekstradycji obywateli Unii, którzy skorzystali z przysługującego im prawa do swobodnego przemieszczania się w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie, którego obywatelstwo posiadają.

2.

Podczas gdy orzecznictwo wypracowane przez Trybunał w wyroku z dnia 6 września 2016 r., Petruhhin ( 2 ), odnosi się do wniosków o ekstradycję składanych przez państwa trzecie w celu prowadzenia postępowania karnego, niniejsza sprawa dotyczy wniosku o ekstradycję skierowanego przez organy rosyjskie do organów fińskich, dotyczącego Denisa Raugeviciusa, obywatela Litwy i Rosji, w celu wykonania kary.

3.

W niniejszej opinii zaproponuję, aby Trybunał orzekł, iż art. 18 i 21 TFUE należy interpretować w ten sposób, że w okolicznościach takich jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, w sytuacji gdy do państwa członkowskiego, do którego przeniósł się obywatel Unii będący obywatelem innego państwa członkowskiego, zostaje skierowany przez państwo trzecie wniosek o ekstradycję w celu wykonania kary pozbawienia wolności, która została orzeczona w tym państwie, wezwane państwo członkowskie ma obowiązek zbadania, czy w świetle więzi osoby skazanej z tym państwem wykonanie kary w tym państwie członkowskim mogłoby ułatwić resocjalizację tej osoby. Jeśli tak jest, rzeczone państwo członkowskie musi wykorzystać wszystkie instrumenty współpracy międzynarodowej w sprawach karnych, którymi dysponuje w odniesieniu do wzywającego państwa trzeciego, w celu uzyskania jego zgody na to, aby kara została wykonana na jego terytorium, w razie potrzeby po dostosowaniu w zależności od kary przewidzianej przez jego prawo karne za przestępstwo o tym samym charakterze.

4.

Artykuł 1 przyjętej przez Radę Europy Europejskiej konwencji o ekstradycji z dnia 13 grudnia 1957 r. ( 3 ) ma następujące brzmienie:

„Umawiające się strony zobowiązują się do wzajemnego wydawania, zgodnie z postanowieniami i na warunkach określonych w niniejszej konwencji, wszystkich osób ściganych za popełnienie przestępstwa albo poszukiwanych w celu wykonania kary lub środka zabezpieczającego, orzeczonych przez właściwe organy strony wzywającej”.

5.

Artykuł 6 Europejskiej konwencji o ekstradycji, zatytułowany „Wydanie własnych obywateli”, przewiduje:

2.   Jeżeli strona wezwana odmówi wydania własnego obywatela, powinna ona na wniosek strony wzywającej przekazać sprawę właściwym organom w celu wszczęcia, w stosownych wypadkach, postępowania karnego. W tym celu przekazuje się bezpłatnie akta, informacje i przedmioty pozostające w związku z przestępstwem w drodze przewidzianej w artykule 12 ustęp 1. Stronę wzywającą zawiadamia się o sposobie załatwienia jej wniosku”.

6.

W odniesieniu do art. 6 Europejskiej konwencji o ekstradycji Republika Finlandii złożyła następujące oświadczenie:

„W rozumieniu niniejszej konwencji termin »obywatele« oznacza obywateli Finlandii, Danii, Islandii, Norwegii i Szwecji oraz cudzoziemców zamieszkałych w tych państwach” [tłumaczenie nieoficjalne].

7.

Zgodnie z § 9 akapit trzeci Suomen perustuslaki (konstytucji fińskiej) (1999/731) „[o]bywatel fiński nie może wbrew swojej woli zostać wydalony ani przekazany do innego kraju. Ustawa może jednakże przewidywać, że z powodu popełnienia przestępstwa lub w celu postępowania sądowego […] obywatel fiński może zostać wydalony lub przekazany do kraju, w którym są gwarantowane jego prawa człowieka i jego ochrona prawna”.

8.

Laki rikoksen johdosta tapahtuvasta luovuttamisesta (ustawa o ekstradycji za przestępstwa) (456/1970) ( 4 ) z dnia 7 lipca 1970 r. stanowi w § 2, że obywatel fiński nie może zostać poddany ekstradycji.

9.

Paragraf 14 akapit pierwszy ustawy o ekstradycji przewiduje:

„Oikeusministeriö [(ministerstwo sprawiedliwości, Finlandia)] decyduje o tym, czy należy uwzględnić wniosek o ekstradycję”.

10.

Paragraf 16 akapit pierwszy ustawy o ekstradycji przewiduje:

„Jeżeli osoba, której dotyczy wniosek o ekstradycję, poinformowała w toku śledztwa lub w piśmie otrzymanym przez ministerstwo sprawiedliwości przed rozstrzygnięciem sprawy, że jej zdaniem nie są spełnione prawne przesłanki ekstradycji, ministerstwo występuje przed rozstrzygnięciem sprawy do Korkein oikeus [(sądu najwyższego, Finlandia)] o opinię, jeżeli wniosek o ekstradycję nie zostanie natychmiast oddalony. Ministerstwo może wystąpić o opinię również w innych przypadkach, jeżeli uzna to za konieczne”.

11.

Zgodnie z § 17 ustawy o ekstradycji „Korkein oikeus [(sąd najwyższy)] bada z uwzględnieniem §§ 1–10 niniejszej ustawy i stosownych postanowień wiążącej Finlandię konwencji międzynarodowej, czy wniosek o ekstradycję może zostać uwzględniony. Jeżeli Korkein oikeus [(sąd najwyższy)] uważa, że istnieje przeszkoda dla ekstradycji, wniosek o ekstradycję nie może zostać uwzględniony”.

12.

Ponadto kara pozbawienia wolności orzeczona przez sąd państwa nienależącego do Unii może zostać wykonana w Finlandii na podstawie laki kansainvälisestä yhteistoiminnasta eräiden rikosoikeudellisten seuraamusten täytäntöönpanossa (ustawy o międzynarodowej współpracy przy wykonywaniu niektórych sankcji karnych) (21/1987) z dnia 16 stycznia 1987 r. Paragraf 3 tej ustawy ma następujące brzmienie:

„Kara, którą orzekł sąd państwa obcego, może być wykonana w Finlandii, jeżeli:

[…]

Kara pozbawienia wolności może być wykonana w Finlandii zgodnie z ust. 1, jeżeli skazanym jest obywatel fiński lub cudzoziemiec mający stałe miejsce zamieszkania w Finlandii i jeżeli skazany wyraził zgodę na to wykonanie […]”.

13.

W dniu 1 lutego 2011 r. D. Raugevicius, który posiada obywatelstwa litewskie i rosyjskie, został uznany w Rosji za winnego popełnienia przestępstwa posiadania środków odurzających z powodu posiadania, bez zamiaru sprzedaży, mieszanki zwierającej 3,04 g heroiny. Został on skazany na karę pozbawienia wolności w zawieszeniu.

14.

W dniu 16 listopada 2011 r. sąd leningradzkiego obwodu administracyjnego (Rosja) uchylił warunkowe zawieszenie z powodu naruszenia warunków zawieszenia kary i nakazał odbycie przez D. Raugeviciusa kary czterech lat pozbawienia wolności w zakładzie karnym.

15.

W dniu 12 lipca 2016 r. za D. Raugeviciusem został wydany międzynarodowy list gończy.

16.

W dniu 12 grudnia 2016 r. käräjäoikeus (sąd pierwszej instancji, Finlandia) orzekł wobec D. Raugeviciusa zakaz podróżowania poza granice kraje.

17.

W dniu 27 grudnia 2016 r. Federacja Rosyjska skierowała do Republiki Finlandii wniosek o ekstradycję, w którym żądała, by D. Raugevicius został zatrzymany i deportowany do Rosji w celu wykonania kary pozbawienia wolności.

18.

Denis Raugevicius sprzeciwił się swojej ekstradycji, powołując się między innymi na fakt, że już od dawna mieszka w Finlandii i że w tym państwie członkowskim ma dwoje dzieci będących obywatelami Finlandii.

19.

W dniu 7 lutego 2017 r. ministerstwo sprawiedliwości wystąpiło do Korkein oikeus (sądu najwyższego) z wnioskiem o wydanie opinii w przedmiocie tego, czy istnieje przeszkoda prawna dla ekstradycji D. Raugeviciusa do Rosji.

20.

Korkein oikeus (sąd najwyższy) podnosi, że gdy działa poprzez wydanie opinii w toku rozpatrywania wniosku o ekstradycję, jego status jest inny niż jego zwykły status w ramach wymiaru sprawiedliwości. Niemniej jednak jest zdania, że również w tym kontekście należy go uznać za „sąd” w rozumieniu art. 267 TFUE, w świetle orzecznictwa Trybunału ( 5 ), biorąc pod uwagę podstawę prawną jego istnienia, stały charakter, obligatoryjny charakter jego jurysdykcji, kontradyktoryjność postępowania, stosowanie przepisów prawa oraz jego niezawisłość. Korkein oikeus (sąd najwyższy) dodaje, że ma do czynienia ze sporem, ponieważ D. Raugevicius uważa, że nie są spełnione warunki prawne ekstradycji, zaś w ocenie ministerstwa sprawiedliwości wniosek o ekstradycję nie powinien zostać natychmiast oddalony. Wreszcie, opinia, którą Korkein oikeus (sąd najwyższy) ma wydać, jest wiążąca w tym znaczeniu, że wniosek o ekstradycję nie może zostać uwzględniony, jeżeli sąd ów stwierdzi, że istnieje przeszkoda dla ekstradycji. W tych okolicznościach Korkein oikeus (sąd najwyższy) uważa, że chodzi o postępowanie mające doprowadzić do rozstrzygnięcia o charakterze sądowym.

21.

Korkein oikeus (sąd najwyższy) podnosi, że wniosek o ekstradycję opiera się na Europejskiej konwencji o ekstradycji, a ta, podobnie jak inne konwencje międzynarodowe, nie przewiduje, by państwo, które odmówiło wydania własnego obywatela, miało obowiązek podjęcia środków w celu wykonania kary orzeczonej w innym państwie. Konwencja o ekstradycji między Unią a Federacją Rosyjską nie istnieje, a Republika Finlandii nie podpisała też z Federacją Rosyjską umowy bilateralnej o ekstradycji.

22.

Zdaniem Korkein oikeus (sądu najwyższego) znaczenie mogą mieć również konwencje międzynarodowe dotyczące uznawania wyroków karnych i przekazywania skazanych, ponieważ celem tych regulacji jest zapewnienie, żeby skazany mógł odbyć karę w państwie, którego jest obywatelem lub w którym ma miejsce zamieszkania, co może sprzyjać jego resocjalizacji i ponownej integracji społecznej.

23.

Korkein oikeus (sąd najwyższy) podnosi, że w wyroku z dnia 6 września 2016 r., Petruhhin ( 6 ), Trybunał po raz pierwszy zajął stanowisko w przedmiocie wpływu prawa Unii na ekstradycję obywatela Unii poza terytorium Unii na podstawie międzynarodowej konwencji w sprawie ekstradycji zawartej przez dane państwo członkowskie. Przypomina on, że orzeczenie to dotyczyło wniosku o ekstradycję w celu ścigania karnego, z którym wystąpiło państwo trzecie.

24.

Przypadek, którego oceny ma obecnie dokonać Korkein oikeus (sąd najwyższy), jest inny. Problem, który przed nim staje, polega zatem na tym, czy wymogi określone przez Trybunał w wyroku z dnia 6 września 2016 r., Petruhhin ( 7 ), mogą być stosowane również do sytuacji, gdy wniosek dotyczy ekstradycji obywatela Unii do państwa trzeciego w celu wykonania kary pozbawienia wolności. Należy zatem ustalić, czy i w jaki sposób mechanizmy prawa Unii w zakresie współpracy w sprawach karnych można stosować w przypadku, gdy istnieje już wykonalny wyrok wydany w państwie trzecim.

25.

Korkein oikeus (sąd najwyższy) przypomina, że na podstawie art. 21 TFUE każdy obywatel Unii ma prawo do przemieszczania się i przebywania na terytorium państw członkowskich. Na tę swobodę może oddziaływać to, czy istnieje ryzyko, że dany obywatel może zostać wydany do państwa nienależącego do Unii, jeżeli wyjedzie z państwa członkowskiego, którego jest obywatelem, do innego państwa członkowskiego. Zdaniem Korkein oikeus (sądu najwyższego), jeśli chodzi o to ograniczenie swobody przemieszczania się, nie ma znaczenia, czy wniosek o ekstradycję dotyczy środków ścigania karnego, czy też wykonania kary w państwie trzecim. Ponadto okoliczność, że obywatel ten posiada również obywatelstwo państwa trzeciego, które wnioskuje o jego ekstradycję, nie ma znaczenia dla oceny sytuacji tego obywatela z punktu widzenia prawa Unii. Korkein oikeus (sąd najwyższy) pragnie jednak uzyskać od Trybunału potwierdzenie w tych kwestiach.

26.

Sąd ten podkreśla, że istnieje różnica w traktowaniu między obywatelem fińskim a obywatelem innego państwa członkowskiego, ponieważ na podstawie prawa fińskiego jedynie ten ostatni może zostać wydany. Tymczasem sąd ów zauważa, że w sytuacji objętej zakresem stosowania prawa Unii własnych obywateli i obywateli innych państw członkowskich można stawiać w różnej sytuacji tylko wtedy, gdy spełnione są uznane w orzecznictwie Trybunału względy uzasadniające. W tym kontekście Korkein oikeus (sąd najwyższy) odwołuje się do celu w postaci zapobiegania ryzyku bezkarności osób, które popełniły przestępstwo, uznanego za zgodny z prawem Unii w wyroku z dnia 6 września 2016 r., Petruhhin ( 8 ). Zarówno ekstradycja w celu ścigania karnego, jak i ekstradycja w celu wykonania wyroku realizują ten cel. Zdaniem tego sądu należy więc zbadać, czy w odniesieniu do wykonania kary sytuacja obywateli fińskich jest odmienna od sytuacji obywateli innych państw członkowskich.

27.

Korkein oikeus (sąd najwyższy) podnosi w tym względzie, że o ile w porozumieniach międzynarodowych o ekstradycji istnieje co do zasady obowiązek ścigania obywatela w przypadku braku jego ekstradycji, o tyle nie istnieje obowiązek wykonania kary na terytorium krajowym w przypadku odmowy ekstradycji. Wynika to w szczególności z art. 6 ust. 2 Europejskiej konwencji o ekstradycji. Ponadto Republika Finlandii, podobnie jak wiele innych państw członkowskich, nie jest stroną konwencji takiej jak konwencja o międzynarodowej ważności wyroków karnych ( 9 ), z której wynikałby ogólny obowiązek wykonywania wyroków wydanych w innych państwach.

28.

Korkein oikeus (sąd najwyższy) dodaje, że zgodnie z fińskim ustawodawstwem wykonanie zagranicznego wyroku, który został wydany w państwie trzecim, wymaga zgody państwa wydania wyroku i państwa jego wykonania, a także, bez uszczerbku dla wyjątkowych sytuacji, których ta sprawa nie dotyczy, wyraźnej zgody skazanego. Wydaje się zatem, że ochrona przed ekstradycją, z której korzystają wyłącznie obywatele tego kraju, nie jest uzasadniona ani zobowiązaniem państwa, ani faktyczną możliwością wykonania na terytorium fińskim kar orzeczonych za granicą wobec własnych obywateli.

29.

Korkein oikeus (sąd najwyższy) stwierdza również, że jeżeli wniosek o ekstradycję zostaje złożony w celu wykonania kary pozbawienia wolności, stosowanie mechanizmu współpracy opartego na rozpoczęciu ścigania karnego zakłada wszczęcie nowego postępowania w sprawie tego samego przestępstwa, które mogłoby być sprzeczne z zasadą ne bis in idem. Nawet jeśli bowiem zasada ta, zawarta w art. 50 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, obowiązuje między państwami członkowskimi Unii i nie jest w ten sam sposób ustanowiona również poza nią, niektóre państwa członkowskie przestrzegają jej jednak również w przypadku wyroku wydanego w państwie trzecim.

30.

Ponadto rozpoczęcie ścigania karnego w wezwanym państwie członkowskim może być niemożliwe z innych względów prawnych. W niniejszym przypadku, gdyby D. Raugevicius był obywatelem fińskim, nie mógłby być ścigany karnie w Republice Finlandii, mimo że Finlandia ma – oparte na obywatelstwie – uprawnienie do ścigania za przestępstwa popełnione za granicą. Ze względu bowiem na to, że przestępstwo dotyczyło jedynie niewielkiej ilości środków odurzających przeznaczonych do konsumpcji osobistej, uprawnienie do ścigania karnego w Finlandii uległoby zgodnie z prawem krajowym przedawnieniu.

31.

Korkein oikeus (sąd najwyższy) zastanawia się, czy właściwe jest uruchamianie mechanizmu współpracy, takiego jak wskazany przez Trybunał w wyroku z dnia 6 września 2016 r., Petruhhin ( 10 ), w celu ścigania karnego, jeżeli za przestępstwo został już wydany wyrok za granicą.

32.

Sąd ten wskazuje, że zgodnie z logiką wyroku z dnia 6 września 2016 r., Petruhhin ( 11 ), wydaje się możliwe poinformowanie państwa członkowskiego, którego obywatelstwo posiada obywatel Unii, i zaczekanie, czy wyda ono europejski nakaz aresztowania do celów ścigania, a nawet do celów wykonania nakazu karnego, zgodnie ze swoim prawem krajowym. Jednakże w takim przypadku pojawia się pytanie, w jakim terminie to państwo członkowskie powinno podjąć swoją decyzję, również w interesie osoby, której dotyczy wniosek o ekstradycję. Ponadto, w przypadku takim jak w niniejszej sprawie, nie ma pewności, czy państwo członkowskie, którego dana osoba jest obywatelem, postanowi prowadzić ściganie karne, w szczególności ze względu na przedawnienie prawa do ścigania lub zastosowanie krajowe zasady ne bis in idem. W takim przypadku należy ustalić, czy w takich okolicznościach państwo wezwane jest zobowiązane do ekstradycji obywatela innego państwa członkowskiego, czy też wręcz przeciwnie, musi odmówić ekstradycji, oraz jakie konkretne czynniki należy wziąć pod uwagę.

33.

W tych okolicznościach Korkein oikeus (sąd najwyższy) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

34.

Pragnę przypomnieć, że celem pytań prejudycjalnych zadanych przez Korkein oikeus (sąd najwyższy) jest ustalenie, czy istnieje przeszkoda prawna w ekstradycji D. Raugeviciusa do Rosji, w którym to przypadku fińskie władze nie będą w stanie uwzględnić wniosku o ekstradycję złożonego przez państwo trzecie.

35.

Poprzez swoje pytania, które należy rozpatrzyć łącznie, sąd odsyłający zmierza w istocie do ustalenia, czy art. 18 i 21 TFUE należy interpretować w ten sposób, że w celu rozpatrzenia wniosku o ekstradycję objętego zakresem stosowania Europejskiej konwencji o ekstradycji, który został sporządzony przez państwo trzecie w celu wykonania kary orzeczonej w tym państwie, obywatele państwa członkowskiego innego niż wezwane państwo członkowskie powinni mieć możliwość skorzystania z normy, która zakazuje temu państwu członkowskiemu ekstradycji własnych obywateli.

36.

Na wstępie pragnę zauważyć, że kara podlegająca wykonaniu została orzeczona w rozstrzygnięciu sądu leningradzkiego obwodu administracyjnego (Rosja), w którym sąd ten zniósł karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, na którą D. Raugevicius został skazany w dniu 1 lutego 2011 r., skazując go na karę pozbawienia wolności w wymiarze czterech lat. Ponieważ nałożenie nowej kary jest, jak się wydaje, uzasadnione niedopełnieniem przez D. Raugeviciusa obowiązków w dziedzinie dozoru, jest prawdopodobne, że druga kara została orzeczona pod jego nieobecność. Gdyby miało to zostać potwierdzone przez sąd odsyłający, powinien on zbadać, czy podlegające wykonaniu orzeczenie karne zostało wydane zgodnie z prawem do rzetelnego procesu sądowego.

37.

Z tym zastrzeżeniem należy stwierdzić, że jak wynika z wyroku z dnia 6 września 2016 r., Petruhhin ( 12 ), wobec braku umowy międzynarodowej między Unią a danym państwem trzecim regulacje w dziedzinie ekstradycji są objęte właściwością państw członkowskich ( 13 ).

38.

Jednakże w sytuacjach objętych prawem Unii rozpatrywane normy prawa krajowego powinny być zgodne z tym prawem ( 14 ).

39.

Zatem sytuacje objęte zakresem stosowania art. 18 TFUE w związku z postanowieniami traktatu FUE dotyczącymi obywatelstwa Unii obejmują sytuacje związane z wykonywaniem określonej w art. 21 TFUE swobody przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich ( 15 ).

40.

W konsekwencji należy stwierdzić, że sytuacja obywatela Unii takiego jak D. Raugevicius – obywatel litewski, który skorzystał z przysługującego mu prawa do swobodnego przemieszczania się w Unii, osiedlając się w państwie członkowskim innym niż to, którego jest obywatelem – jest objęta zakresem stosowania traktatów w rozumieniu art. 18 TFUE.

41.

Na stwierdzenie to w żaden sposób nie wpływa okoliczność, podkreślona przez Korkein oikeus (sąd najwyższy), że dana osoba posiada również obywatelstwo państwa trzeciego, które domaga się ekstradycji tej osoby. Podwójne obywatelstwo państwa członkowskiego i państwa trzeciego nie może bowiem pozbawić zainteresowanego praw wywodzonych przez niego, jako obywatela państwa członkowskiego, z prawa Unii ( 16 ). Dla określenia zakresu stosowania prawa Unii nie ma znaczenia również okoliczność, że w przeciwieństwie do tego, co miało miejsce w sprawie, która doprowadziła do wydania wyroku z dnia 6 września 2016 r., Petruhhin ( 17 ), wniosek o ekstradycję w postępowaniu głównym został złożony w celu wykonania kary pozbawienia wolności, a nie do celów ścigania karnego.

42.

W dziedzinie stosowania traktatów art. 18 TFUE zakazuje wszelkiej dyskryminacji ze względu na przynależność państwową.

43.

Europejska konwencja o ekstradycji na podstawie swojego art. 6 ust. 1 lit. a) pozwala państwom będącym stronami na odmowę wydania własnych obywateli. W tym kontekście powyższe uprawnienie powinno jednak być wykonywane zgodnie z prawem pierwotnym, a w szczególności z postanowieniami traktatu FUE w dziedzinie równego traktowania i swobodnego przemieszczania się obywateli Unii ( 18 ).

44.

A zatem stosowanie przez państwo członkowskie przepisu jego prawa krajowego, zgodnie z którym nie dokonuje się ekstradycji własnego obywatela, powinno być zgodne z traktatem FUE, w szczególności z jego art. 18 i 21 ( 19 ).

45.

W tym względzie Trybunał orzekł, że przepisy krajowe dotyczące ekstradycji z państwa członkowskiego, które skutkują odmiennym traktowaniem w zależności od tego, czy dana osoba jest obywatelem tego państwa członkowskiego, czy też obywatelem któregoś z pozostałych państw członkowskich – w zakresie, w jakim skutkują one nieprzyznaniem obywatelom pozostałych państw członkowskich, którzy przemieścili się na terytorium wezwanego państwa członkowskiego, ochrony przed ekstradycją, z jakiej korzystają obywatele tego ostatniego państwa członkowskiego – mogą naruszać przysługującą obywatelom pozostałych państw członkowskich swobodę przemieszczania się na terytorium Unii ( 20 ).

46.

Z powyższego wynika, że w sytuacji takiej jak rozpatrywana w postępowaniu głównym nierówne traktowanie polegające na zezwoleniu na ekstradycję obywatela Unii będącego obywatelem państwa członkowskiego innego niż wezwane państwo członkowskie, takiego jak D. Raugevicius, skutkuje ograniczeniem swobody przemieszczania się w rozumieniu art. 21 TFUE ( 21 ).

47.

Takie ograniczenie może być uzasadnione jedynie wtedy, gdy jest oparte na obiektywnych względach i proporcjonalne do słusznego celu realizowanego przez rozpatrywane krajowe przepisy dotyczące ekstradycji ( 22 ).

48.

Trybunał stwierdził, że cel związany z unikaniem bezkarności osób, które popełniły przestępstwo, wpisuje się w ramy zapobiegania przestępczości i walki z tym zjawiskiem. Cel ten należy rozpatrzyć w kontekście wskazanej w art. 3 ust. 2 TUE przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, jako mający charakter zgodny z prawem Unii ( 23 ).

49.

Niemniej przepisy ograniczające swobodę podstawową, taką jak określona w art. 21 TFUE, mogą być uzasadnione obiektywnymi względami jedynie wtedy, gdy są niezbędne dla ochrony interesów, jakie mają zapewnić, i gdy cele te nie mogą zostać osiągnięte za pomocą mniej restrykcyjnych przepisów ( 24 ).

50.

W świetle orzecznictwa Trybunału, które właśnie opisałem, powstaje pytanie, czy Republika Finlandii może działać w odniesieniu do D. Raugeviciusa w sposób naruszający w mniejszym stopniu wykonywanie przysługującego mu prawa do swobodnego przemieszczania się niż podjęcie decyzji o jego ekstradycji do Rosji.

51.

Przy ustalaniu, czy istnieje alternatywny środek, który będzie w mniejszym stopniu naruszał wykonywanie praw zagwarantowanych w art. 21 TFUE i pozwoli na równie skuteczne jak decyzja o ekstradycji osiągnięcie celu polegającego na zapobieganiu ryzyku bezkarności osoby skazanej na karę pozbawienia wolności w państwie trzecim, w wyroku z dnia 6 września 2016 r., Petruhhin ( 25 ), w przedmiocie wniosku o ekstradycję do celów prowadzenia postępowania karnego Trybunał orzekł, że należy przyznać pierwszeństwo wymianie informacji z państwem członkowskim, którego obywatelem jest dana osoba, aby w stosownym wypadku umożliwić organom tego państwa członkowskiego wydanie europejskiego nakazu aresztowania dla celów ścigania. Tak więc zdaniem Trybunału, gdy do państwa członkowskiego, do którego przemieścił się będący obywatelem innego państwa członkowskiego obywatel Unii, wniosek o ekstradycję skierowało państwo trzecie, z którym to pierwsze państwo członkowskie zawarło umowę o ekstradycji, to pierwsze państwo członkowskie powinno powiadomić państwo członkowskie, którego obywatelem jest dana osoba, i w stosownym wypadku na żądanie tego ostatniego państwa członkowskiego przekazać mu tego obywatela zgodnie z przepisami decyzji ramowej Rady 2002/584/WSiSW z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi ( 26 ), zmienionej decyzją ramową Rady 2009/299/WSiSW z dnia 26 lutego 2009 r. ( 27 ), pod warunkiem że to ostatnie państwo członkowskie jest, zgodnie ze swym prawem krajowym, właściwe, aby prowadzić przeciwko tej osobie postępowanie związane z czynami popełnionymi poza jego terytorium ( 28 ).

52.

W wyroku z dnia 10 kwietnia 2018 r., Pisciotti ( 29 ), Trybunał orzekł, że podejście to, przyjęte w kontekście charakteryzującym się brakiem międzynarodowej umowy w dziedzinie ekstradycji między Unią a danym państwem trzecim, może być zastosowane w sytuacji, w której w takiej umowie przyznano wezwanemu państwu członkowskiemu możliwość nieprzeprowadzania ekstradycji własnych obywateli.

53.

Okoliczności niniejszej sprawy uniemożliwiają jednak moim zdaniem stwierdzenie, że uruchomienie mechanizmu współpracy między wezwanym państwem członkowskim a państwem członkowskim, którego dana osoba jest obywatelem, jak zostało podkreślone przez Trybunał w wyroku z dnia 6 września 2016 r., Petruhhin ( 30 ), może zostać uznane za właściwą alternatywę dla ekstradycji.

54.

Mechanizm ten opiera się bowiem, jak wskazałem, na poinformowaniu przez wezwane państwo członkowskie państwa członkowskiego, którego dana osoba jest obywatelem, w celu zapewnienia organom tego państwa możliwości wydania, w stosownych przypadkach, europejskiego nakazu aresztowania do celów ścigania karnego.

55.

Tymczasem należy przypomnieć, że wniosek o ekstradycję w postępowaniu głównym ma na celu wykonanie kary, na którą D. Raugevicius został skazany w Rosji. Należy zatem zastanowić się nie nad tym, czy przeciwko D. Raugeviciusowi mogą zostać wszczęte dalsze postępowania karne przez organy sądowe państwa członkowskiego, którego jest on obywatelem, a mianowicie Republiki Litewskiej, ale raczej nad tym, czy wykonanie tej kary w Unii stanowi rozwiązanie alternatywne w stosunku do ekstradycji. Podkreślam również, że rozwiązanie, które miałoby na celu umożliwienie litewskim organom sądowym wydanie europejskiego nakazu aresztowania w celu przeprowadzenia nowego postępowania karnego przeciwko D. Raugeviciusowi, byłoby sprzeczne z zasadą ne bis in idem.

56.

Nie wydaje mi się również możliwe stworzenie mechanizmu, za pomocą którego litewskie organy sądowe miałyby możliwość wydania europejskiego nakazu aresztowania w celu wykonania kary na terytorium Litwy. Pomijając przeszkodę prawną, którą stanowi fakt, że kara podlegająca wykonaniu została orzeczona przez sąd państwa trzeciego, chciałbym zauważyć, że w takiej sytuacji fińskie władze mogłyby zasadnie powołać się na podstawę fakultatywnej odmowy wykonania europejskiego nakazu aresztowania, zapisaną w art. 4 pkt 6 decyzji ramowej 2002/584, zgodnie z którą organ sądowy wykonujący nakaz może odmówić wykonania takiego nakazu wydanego w celu wykonania kary pozbawienia wolności, jeżeli osoba, której dotyczy wniosek, „przebywa w wykonującym nakaz państwie członkowskim, jest jego obywatelem lub ma w nim miejsce zamieszkania”, a państwo to zobowiązuje się doprowadzić do wykonania tej kary zgodnie ze swoim prawem krajowym.

57.

Trybunał orzekł już, że owa podstawa fakultatywnej odmowy wykonania ma w szczególności na celu umożliwienie wykonującemu nakaz organowi sądowemu przypisania szczególnej wagi możliwości zwiększenia szans na resocjalizację osoby, której dotyczy wniosek, po wykonaniu kary, na którą osoba ta była skazana ( 31 ).

58.

W tym względzie należy podkreślić, że jak Korkein oikeus (sąd najwyższy) wskazuje w postanowieniu odsyłającym, D. Raugevicius sprzeciwił się swojej ekstradycji, powołując się między innymi na fakt, że już od dawna mieszka w Finlandii i że w tym państwie członkowskim ma dwoje dzieci, które są obywatelami Finlandii.

59.

Te okoliczności faktyczne nie zostały zakwestionowane w toku niniejszego postępowania. Ponadto pragnę zauważyć, że w trakcie rozprawy, która odbyła się w dniu 14 maja 2018 r., Trybunał nie mógł zwrócić się z pytaniem ani do Republiki Finlandii, ani do przedstawiciela D. Raugeviciusa, aby potwierdzić te elementy i doprecyzować powiązania istniejące między D. Raugeviciusem a tym państwem członkowskim, ponieważ żadna z tych dwóch stron nie uznała za użyteczne wzięcia udziału w tej rozprawie. Oprę się więc wyłącznie na jedynych elementach stanu faktycznego, jakimi dysponuję, a mianowicie na elementach wynikających z postanowienia odsyłającego.

60.

Okoliczność, że D. Raugevicius już od dawna mieszka w Finlandii i ma w tym państwie członkowskim dwoje dzieci, będących obywatelami fińskimi, prowadzi mnie do uznania, że w celu ułatwienia jego resocjalizacji po odbyciu kary wyrok wydany w Rosji powinien zostać wykonany na terytorium fińskim, w stosownym przypadku po dostosowaniu w świetle kary przewidzianej przez prawo karne w Finlandii za przestępstwo o tym samym charakterze.

61.

Odpowiedź Republiki Finlandii na wniosek o ekstradycję złożony przez władze rosyjskie powinna zatem uwzględniać funkcję resocjalizacyjną kary, która jest ściśle powiązana z pojęciem „godności człowieka”, zapisanym w art. 1 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej.

62.

Wykonanie kary następuje po prawomocnym orzeczeniu skazania. Chodzi zatem o ostatni etap postępowania karnego, na którym następuje realizacja skutków wyroku.

63.

Obejmuje on wszystkie środki mające, po pierwsze, zapewnić rzeczywiste wykonanie kary, a po drugie, zapewnić resocjalizację osoby skazanej. W tym kontekście właściwe organy sądowe mają za zadanie określenie zasad dotyczących przebiegu odbywania kary i jej organizacji, decydując na przykład o odbywaniu kary poza zakładem karnym, przepustkach, pracy lub kształceniu poza zakładem karnym, podziale i zawieszeniu wykonania kary, środkach przedterminowego lub warunkowego zwolnienia lub stosowaniu nadzoru elektronicznego. Prawo karne wykonawcze obejmuje również środki, które mogą zostać wydane po zwolnieniu osoby skazanej z zakładu karnego, takie jak umieszczenie pod nadzorem sądowym lub też uczestnictwo w programach rehabilitacyjnych, lub też środki służące naprawieniu krzywdy wyrządzonej ofiarom.

64.

W związku z tym wszystkie środki dotyczące wykonywania i organizacji kar są indywidualizowane przez organy sądowe w taki sposób, aby oprócz zapobiegania powrotowi do przestępstwa, wspierać integrację społeczną lub resocjalizację osoby skazanej, przy poszanowaniu interesów społeczeństwa i praw ofiar.

65.

Wykonanie kary w państwie członkowskim, w którym dana osoba zamieszkuje z rodziną, przyczynia się do zmniejszenia przepaści między nią a społecznością, do której osoba ta powróci po odbyciu kary. Ustalenie takiego miejsca wykonania kary jest konieczne do utrzymania więzi społecznych nawiązanych przez daną osobę, które pozwoliły na jej włączenie do społeczeństwa i które będą sprzyjać jej resocjalizacji po odbyciu kary pozbawienia wolności.

66.

Przekazanie jest środkiem wykonania kary ( 32 ). Umożliwia on indywidualizację kary, mającą na celu ułatwienie resocjalizacji osoby skazanej.

67.

Jak już Trybunał stwierdził, resocjalizacja obywatela Unii w państwie członkowskim, w którym jest on rzeczywiście zintegrowany, jest w interesie nie tylko tego państwa, ale także Unii w ogólności ( 33 ).

68.

Znaczenie przypisane przez prawodawcę Unii celowi polegającemu na resocjalizacji zostało wyraźnie potwierdzone w szczególności w decyzji ramowej Rady 2008/909/JAI z dnia 27 listopada 2008 r. o stosowaniu zasady wzajemnego uznawania do wyroków skazujących na karę pozbawienia wolności lub inny środek polegający na pozbawieniu wolności – w celu wykonania tych wyroków w Unii Europejskiej ( 34 ), w której w art. 3 ust. 1 wyjaśniono, że jej celem jest „ułatwić resocjalizację osoby skazanej”.

69.

Ponadto Europejski Trybunał Praw Człowieka zwrócił uwagę na spoczywający na państwach członkowskich obowiązek uwzględnienia celu polegającego na resocjalizacji więźniów przy opracowywaniu polityki karnej ( 35 ).

70.

Z uwagi na cel, jakim jest zwiększenie szansy na resocjalizację osoby skazanej na karę pozbawienia wolności w innym państwie członkowskim, obywatele wezwanego państwa członkowskiego i obywatele innych państw członkowskich, którzy zamieszkują w tym państwie członkowskim, nie powinni być co do zasady traktowani odmiennie ( 36 ).

71.

Obywatele innych państw członkowskich, którzy mają rzeczywistą, stabilną i trwałą więź ze społeczeństwem wezwanego państwa członkowskiego, znajdują się w sytuacji porównywalnej z sytuacją obywateli tego państwa członkowskiego. Traktowanie ich inaczej poprzez brak przyznania im takich samych szans na resocjalizację byłoby zatem dyskryminacją ze względu na przynależność państwową, sprzeczną z art. 18 TFUE. Podejście, zgodnie z którym tylko osoby dysponujące przynależnością państwową państwa członkowskiego wezwanego są w stanie posiadać taką więź, wydaje się sprzeczne z samym pojęciem „obywatelstwa Unii” ( 37 ).

72.

Resocjalizacyjna funkcja kary wydaje się zatem narzędziem pozwalającym na realizację zasady równego traktowania, która jako taka jest nierozerwalnie związana ze statusem obywatela Unii.

73.

Podkreślam w tym względzie, że różnica w traktowaniu między obywatelami fińskimi i obywatelami innych państw członkowskich, którzy mają miejsce zamieszkania w Finlandii, nie może być w niniejszym przypadku uzasadniona celem uniknięcia bezkarności osób, które popełniły przestępstwo, który to cel został podniesiony przez Trybunał w wyroku z dnia 6 września 2016 r., Petruhhin ( 38 ).

74.

Wykonanie na terytorium fińskim kary orzeczonej w Rosji wobec D. Raugeviciusa wydaje się bowiem możliwe z dwóch powodów.

75.

W pierwszej kolejności wydaje mi się, że takie rozwiązanie wynika z przepisów zawartych w przyjętej przez Radę Europy Konwencji o przekazywaniu osób skazanych z dnia 21 marca 1983 r. ( 39 ).

76.

Zgodnie z tym, co stwierdzono w jej preambule, konwencja ta ustanawia współpracę międzynarodową w sprawach karnych, która „powinna służyć celom wymiaru sprawiedliwości i resocjalizacji osób skazanych”.

77.

Artykuł 3 ust. 1 lit. a) konwencji o przekazywaniu osób skazanych przewiduje wśród warunków przekazania wymóg, zgodnie z którym „skazany jest obywatelem państwa wykonania”. Zgodnie z art. 3 ust. 4 tej konwencji „[k]ażde państwo, przez złożenie oświadczenia skierowanego do sekretarza generalnego Rady Europy, może określić, w zakresie go dotyczącym, znaczenie pojęcia »obywatel[a]« w rozumieniu niniejszej konwencji” ( 40 ). Jednakże w oświadczeniu złożonym w dniu 29 stycznia 1987 r. Republika Finlandii wskazała, że „[z]godnie z art. 3 ust. 4 [państwo to] pod pojęciem »obywatela« rozumie obywatela państwa wykonującego oraz cudzoziemców, którzy mają miejsce zamieszkania w państwie wykonującym” ( 41 ) [tłumaczenie nieoficjalne].

78.

Republika Finlandii postanowiła zatem rozszerzyć korzyści wynikające z postanowień konwencji o przekazywaniu osób skazanych na „cudzoziemców, którzy mają miejsce zamieszkania” na jej terytorium.

79.

W ramach analizy możliwości wykonania kary w Finlandii trzeba również uwzględnić, w stosownym przypadku, Protokół dodatkowy do Konwencji o przekazywaniu osób skazanych z dnia 18 grudnia 1997 r. ( 42 ), którego art. 2 dotyczy uciekinierów z terytorium państwa skazania.

80.

W drugiej kolejności możliwość wykonania na terytorium fińskim kary orzeczonej w Rosji wobec D. Raugeviciusa wynika w każdym razie z ustawy o współpracy międzynarodowej dotyczącej egzekwowania niektórych sankcji karnych, której art. 3 stanowi, że kara orzeczona przez sąd innego państwa może zostać wykonana w Finlandii, jeśli wyrok jest prawomocny i wykonalny w państwie, w którym został wydany, i jeśli państwo, w którym kara została orzeczona, występuje o wykonanie kary lub wyraża na nie zgodę. Na mocy tego samego artykułu kara pozbawienia wolności może być wykonana w Finlandii, jeżeli skazanym jest obywatel fiński lub cudzoziemiec mający stałe miejsce zamieszkania w Finlandii i jeżeli skazany wyraził zgodę na to wykonanie.

81.

Z powyższych rozważań wynika, że aby zagwarantować realizację celu polegającego na zapobieganiu ryzyku bezkarności osób, które popełniły przestępstwo, oraz celu polegającego na zwiększeniu szans na resocjalizację osoby ściganej po wykonaniu kary, na którą została ona skazana, nie należy, w okolicznościach takich jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, uruchamiać mechanizmu współpracy wzorowanego na mechanizmie wypracowanym przez Trybunał w wyroku z dnia 6 września 2016 r., Petruhhin ( 43 ), między wezwanym państwem członkowskim i państwem członkowskim, którego dana osoba jest obywatelem, którego to mechanizmu działanie w praktyce jest złożone, a jego skutki są niepewne. Biorąc bowiem pod uwagę więzi, które – jak się wydaje – D. Raugevicius posiada z Finlandią, ani z punktu widzenia walki z bezkarnością, ani z punktu widzenia resocjalizacji nie istnieje żaden interes w tym, aby zmierzać do wykonania orzeczonej wobec niego kary w Republice Litewskiej. Dlatego uważam, że w tym kontekście nie ma potrzeby informowania państwa członkowskiego, którego dana osoba jest obywatelem, z myślą o zapewnieniu mu możliwości wydania europejskiego nakazu aresztowania w celu ścigania karnego lub wykonania kary.

82.

Natomiast państwo członkowskie, które w tych okolicznościach musi odpowiedzieć na wniosek o ekstradycję, jest zobowiązane, na mocy art. 18 i 21 TFUE, wykorzystać wszystkie instrumenty współpracy międzynarodowej w sprawach karnych, którymi dysponuje w odniesieniu do wzywającego państwa trzeciego, w celu uzyskania jego zgody na to, aby kara pozbawienia wolności orzeczona wobec danej osoby została wykonana na jego terytorium, w razie potrzeby po dostosowaniu w zależności od kary przewidzianej przez jego prawo karne za przestępstwo o tym samym charakterze. Współpracując w ten sposób z państwem trzecim, które wystąpiło o ekstradycję w celu wykonania kary na swoim terytorium, wezwane państwo członkowskie działa w sposób w mniejszym stopniu zorientowany na wykonywanie prawa do swobodnego przemieszczania się, zapobiegając – w zakresie, w jakim jest to możliwe – ryzyku, że w braku wykonania kary przestępstwo będące przyczyną wyroku skazującego pozostanie bezkarne. Działając w ten sposób, wezwane państwo członkowskie ułatwia resocjalizację osoby skazanej po odbyciu przez nią kary. Wydaje mi się w związku z tym, że podstawowe znaczenie ma to, aby cel w postaci ułatwienia resocjalizacji uwzględniać jednocześnie z celem polegającym na walce z bezkarnością, ze szczególnym naciskiem na rozwiązanie odpowiednie do osiągnięcia tych dwóch celów.

83.

Podsumowując, przy weryfikacji, czy alternatywne środki, ograniczające swobodę przemieszczania się obywatela Unii w mniejszym stopniu niż jego ekstradycja, pozwalają w równie skuteczny sposób zrealizować cel zapobiegania ryzyku bezkarności osób, które popełniły przestępstwo, sąd odsyłający musi uwzględnić inny cel, równie podstawowy w prawie Unii, a mianowicie cel ułatwienia resocjalizacji osób skazanych. W tym kontekście, jak Komisja słusznie podniosła, należy przeanalizować nie tylko formy współpracy wewnętrznej w sprawach karnych obowiązujące w Unii, ale także formy współpracy w sprawach karnych między państwami członkowskimi i państwami trzecimi wynikające z konwencji międzynarodowych, w szczególności tych, które zostały zawarte w ramach organizacji międzynarodowych, z którymi Unia współpracuje.

84.

Dodam wreszcie, iż ewentualna decyzja władz fińskich, która odmawiałaby uwzględnienia wniosku o ekstradycję złożonego przez Federację Rosyjską, nie może być uznana za sprzeczną z postanowieniami Europejskiej konwencji o ekstradycji.

85.

Jak już bowiem wskazałem powyżej, art. 6 ust. 1 lit. a) Europejskiej konwencji o ekstradycji pozwala Republice Finlandii na odmowę wydania własnych obywateli. Należy podkreślić, że korzystając z możliwości przysługującej jej na mocy art. 6 ust. 1 lit. b) tej konwencji, Republika Finlandii postanowiła określić w oświadczeniu termin „obywatele” w rozumieniu tejże konwencji jako oznaczający „obywateli Finlandii, Danii, Islandii, Norwegii i Szwecji oraz cudzoziemców zamieszkałych w tych państwach” ( 44 ).

86.

W niniejszym przypadku ów zamiar zapewnienia równej ochrony przed ekstradycją, wyrażony przez Republikę Finlandii w tym oświadczeniu, nie może w odniesieniu do obywatela Unii, takiego jak D. Raugevicius, pozostać martwą literą prawa. Artykuły 18 i 21 TFUE zobowiązują Republikę Finlandii do zapewnienia mu pełnej skuteczności.

87.

W związku z tym uważam, że art. 18 i 21 TFUE należy interpretować w ten sposób, że w okolicznościach takich jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, w sytuacji gdy do państwa członkowskiego, do którego przeniósł się obywatel Unii będący obywatelem innego państwa członkowskiego, zostaje skierowany przez państwo trzecie wniosek o ekstradycję w celu wykonania kary pozbawienia wolności, która została orzeczona w tym państwie, wezwane państwo członkowskie ma obowiązek zbadania, czy w świetle więzi osoby skazanej z tym państwem wykonanie kary w tym państwie członkowskim mogłoby ułatwić resocjalizację tej osoby ( 45 ). Jeśli tak jest, rzeczone państwo członkowskie musi wykorzystać wszystkie instrumenty współpracy międzynarodowej w sprawach karnych, którymi dysponuje w odniesieniu do wzywającego państwa trzeciego, w celu uzyskania jego zgody na to, aby kara została wykonana na jego terytorium, w razie potrzeby po dostosowaniu w zależności od kary przewidzianej przez jego prawo karne za przestępstwo o tym samym charakterze.

88.

Mając na względzie powyższe rozważania, proponuję, aby Trybunał odpowiedział na pytania prejudycjalne zadane przez Korkein oikeus (sąd najwyższy, Finlandia) w następujący sposób:

Artykuły 18 i 21 TFUE należy interpretować w ten sposób, że w okolicznościach takich jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, w sytuacji gdy do państwa członkowskiego, do którego przeniósł się obywatel Unii będący obywatelem innego państwa członkowskiego, zostaje skierowany przez państwo trzecie wniosek o ekstradycję w celu wykonania kary pozbawienia wolności, która została orzeczona w tym państwie, wezwane państwo członkowskie ma obowiązek zbadania, czy w świetle więzi osoby skazanej z tym państwem wykonanie kary w tym państwie członkowskim mogłoby ułatwić resocjalizację tej osoby. Jeśli tak jest, rzeczone państwo członkowskie musi wykorzystać wszystkie instrumenty współpracy międzynarodowej w sprawach karnych, którymi dysponuje w odniesieniu do wzywającego państwa trzeciego, w celu uzyskania jego zgody na to, aby kara została wykonana na jego terytorium, w razie potrzeby po dostosowaniu w zależności od kary przewidzianej przez jego prawo karne za przestępstwo o tym samym charakterze.