—

w imieniu Commissaire général aux réfugiés et aux apatrides przez adwokata E. Derriksa,

—

w imieniu M. Lounaniego przez adwokatów C. Marchanda i D. Alamata,

—

w imieniu rządu belgijskiego przez C. Pochet, M. Jacobs i S. Vanriego, działających w charakterze pełnomocników, wspieranych przez adwokatów D. Matray'a, C. Pironta i N. Schyntsa,

—

w imieniu rządu greckiego przez M. Michelogiannaki, działającą w charakterze pełnomocnika,

—

w imieniu rządu hiszpańskiego przez A. Rubia Gonzáleza i L. Banciellę Rodrígueza-Miñóna, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu rządu francuskiego przez F.X. Bréchota i D. Colasa, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu rządu włoskiego przez G. Palmieri, działającą w charakterze pełnomocnika, wspieraną przez M. Salvatorellego, avvocato dello Stato,

—

w imieniu rządu węgierskiego przez M.Z. Fehéra i M.M. Tátrai, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu rządu polskiego przez B. Majczynę, działającego w charakterze pełnomocnika,

—

w imieniu rządu Zjednoczonego Królestwa przez M. Holta, S. Brandona i V. Kaye, działających w charakterze pełnomocników, wspieranych przez D. Blundella, barrister,

—

w imieniu Komisji Europejskiej przez M. Condou-Durande i R. Troostersa, działających w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 12 ust. 2 lit. c) oraz art. 12 ust. 3 dyrektywy Rady 2004/83/WE z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie minimalnych norm dla kwalifikacji i statusu obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców jako uchodźców lub jako osób, które z innych względów potrzebują międzynarodowej ochrony oraz zawartości przyznawanej ochrony (Dz.U. 2004, L 304, s. 12).

2

Wniosek ten został przedstawiony w ramach sporu między Commissaire général aux réfugiés et aux apatrides (generalnym komisarzem ds. uchodźców i bezpaństwowców, zwanym dalej „Commissaire général”) a Mostafą Lounanim, obywatelem marokańskim, dotyczącego powołania się przez Commissaire général na podstawę wykluczenia Mostafy Lounaniego z możliwości uzyskania statusu uchodźcy ze względu na dopuszczenie się przez niego czynów sprzecznych z celami i zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych.

3

Zgodnie z art. 1 ust. 1 i 3 Karty Narodów Zjednoczonych, podpisanej w San Francisco (Stany Zjednoczone) w dniu 26 czerwca 1945 r.:

„Narody Zjednoczone dążą do następujących celów:

[…]

4

Konwencja dotycząca statusu uchodźców, podpisana w Genewie w dniu 28 lipca 1951 r. [Recueil des traités des Nations unies, vol. 189, s. 150, nr 2545 (1954)], weszła w życie w dniu 22 kwietnia 1954 r. Konwencja została uzupełniona Protokołem dotyczącym statusu uchodźców, zawartym w Nowym Jorku w dniu 31 stycznia 1967 r., który wszedł w życie w dniu 4 października 1967 r. (zwane dalej „konwencją genewską”).

5

W art. 1A konwencji zdefiniowano pojęcie „uchodźcy” w jej rozumieniu, po czym w art. 1F postanowiono, co następuje:

„Postanowienia niniejszej konwencji nie mają zastosowania do osoby, w stosunku do której istnieją poważne podstawy, aby sądzić, że:

[…]

6

W dniu 28 września 2001 r. Rada Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych (zwana dalej „Radą Bezpieczeństwa”) przyjęła rezolucję 1373 (2001), w preambule której to rezolucji potwierdzono „konieczność zwalczania wszelkimi środkami, zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych, zagrożeń dla pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego powodowanych przez akty terrorystyczne” [tłumaczenie nieoficjalne, podobnie jak wszystkie cytaty z kolejnych rezolucji poniżej].

7

Stosownie do pkt 3 lit. f) i g) tej rezolucji państwa zostały zobowiązane z jednej strony do „przedsięwzięcia odpowiednich środków zgodnie z odpowiednimi przepisami ich ustawodawstw krajowych oraz z postanowieniami prawa międzynarodowego, w tym międzynarodowymi normami z zakresu ochrony praw człowieka, w celu zapewnienia, przed nadaniem statusu uchodźcy, że wnioskujący o azyl nie planowali aktów terrorystycznych, nie ułatwiali popełnienia takich aktów ani też nie uczestniczyli w ich popełnieniu”, zaś z drugiej strony do „dołożenia starań, w zgodzie z prawem międzynarodowym, aby sprawcy, organizatorzy aktów terrorystycznych lub osoby ułatwiające popełnianie takich aktów nie nadużywali statusu uchodźcy”.

8

W pkt 5 wspomnianej rezolucji Rada Bezpieczeństwa zadeklarowała, że „akty, metody i praktyki terrorystyczne są sprzeczne z celami i zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych; świadome finansowanie, planowanie aktów terrorystycznych lub podżeganie do ich popełnienia również są sprzeczne z celami i zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych”.

9

W dniu 12 listopada 2001 r. Rada Bezpieczeństwa przyjęła rezolucję 1377 (2001), w pkt 5 której to rezolucji „podkreśla, że akty międzynarodowego terroryzmu są sprzeczne z celami i zasadami wskazanymi w Karcie Narodów Zjednoczonych oraz że finansowanie, planowanie i przygotowywanie aktów międzynarodowego terroryzmu, podobnie jak wszelkie inne formy wspierania go, również są sprzeczne z celami i zasadami w niej wskazanymi”.

10

W rezolucji 1624 (2005), przyjętej w dniu 14 września 2005 r., Rada Bezpieczeństwa przypomniała w szczególności, że „wszystkie państwa zobowiązane są do pełnej współpracy w zwalczaniu terroryzmu, zgodnie z ich zobowiązaniami wynikającymi z prawa międzynarodowego, w celu wykrywania, pozbawiania azylu oraz pociągania do odpowiedzialności […] każdego, kto wspiera, ułatwia finansowanie, planowanie, przygotowywanie lub popełnianie aktów terrorystycznych, uczestniczy w nich lub zamierza uczestniczyć bądź daje schronienie ich sprawcom”.

11

W pkt 1 rezolucji 1624 (2005) Rada Bezpieczeństwa wzywa „wszystkie państwa do przyjęcia koniecznych i odpowiednich środków, zgodnych z ich zobowiązaniami wynikającymi z prawa międzynarodowego, w celu:

12

W rezolucji 2178 (2014), przyjętej przez Radę Bezpieczeństwa w dniu 24 września 2014 r., wskazano w pkt 5, że „państwa członkowskie zobowiązane są do przeciwdziałania działaniom polegającym na rekrutowaniu, organizowaniu, transportowaniu lub wyposażaniu osób podróżujących do państwa innego aniżeli państwo, w którym zamieszkują lub którego obywatelstwo posiadają, w zamiarze popełnienia, planowania, przygotowywania aktów terrorystycznych lub udziału w ich popełnianiu albo też przygotowania lub udziału w szkoleniu dla terrorystów, finansowaniu podróży i działalności takich osób oraz zwalczania takich działań”.

13

W pkt 6 tej rezolucji Rada Bezpieczeństwa przypomina, że:

„[…] w rezolucji 1373 (2001) postanowiono, że wszystkie państwa członkowskie zobowiązane są dołożyć starań, aby każda osoba, która uczestniczy w finansowaniu, planowaniu, przygotowywaniu lub popełnianiu aktów terrorystycznych lub wspiera je, została pociągnięta do odpowiedzialności; w rezolucji tej postanowiono też, że państwa zobowiązane są dołożyć starań, aby sposób kwalifikowania przestępstw w ich ustawodawstwach i przepisach krajowych pozwalał, proporcjonalnie do wagi przestępstwa, na ściganie i karanie:

[…]

[…]”.

14

W motywie 3 dyrektywy 2004/83 stwierdzono, że konwencja genewska stanowi fundament międzynarodowych regulacji prawnych dotyczących ochrony uchodźców.

15

Motywy 16, 17 i 22 tej dyrektywy brzmią następująco:

[…]

16

Artykuł 12 dyrektywy 2004/83, zatytułowany „Wyłączenie [wykluczenie]”, zamieszczony w jej rozdziale III, zatytułowanym „Kwalifikacje, aby zostać uchodźcą”, stanowi w ust. 2 i 3:

„2.   Obywatel państwa trzeciego lub bezpaństwowiec zostaje wykluczony z możliwości otrzymania statusu uchodźcy, w przypadku gdy występują poważne powody, aby uważać, że:

[…]

3.   Ustęp 2 ma zastosowanie do osób, które podżegały albo w inny sposób brały udział w popełnianiu przestępstw lub działań [czynów] określonych w tymże ustępie”.

17

Zgodnie z motywem 6 decyzji ramowej Rady 2002/475/WSiSW z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie zwalczania terroryzmu (Dz.U. 2002, L 164, s. 3):

„We wszystkich państwach członkowskich należy przyjąć zbliżoną definicję przestępstw terrorystycznych, w tym również przestępstw odnoszących się do grup terrorystycznych. Ponadto w stosunku do osób fizycznych i prawnych, które popełniły lub ponoszą odpowiedzialność za tego rodzaju przestępstwa, należy przewidzieć kary i sankcje odzwierciedlające poważny charakter tych przestępstw”.

18

Artykuł 1 tej decyzji ramowej, zatytułowany „Przestępstwa terrorystyczne a podstawowe prawa i zasady”, stanowi w ust. 1:

„Każde państwo członkowskie podejmuje niezbędne środki zapewniające, że zamierzone [umyślne] czyny, wskazane poniżej w lit. a)–i), określone zgodnie z prawem krajowym jako przestępstwa, które ze względu na swój charakter i kontekst mogą wyrządzić poważne szkody krajowi lub organizacji międzynarodowej […]:

[…]

19

Artykuł 2 wspomnianej decyzji ramowej, zatytułowany „Przestępstwa dotyczące grupy terrorystycznej”, głosi:

„1.   Do celów niniejszej dyrektywy »grupa terrorystyczna« oznacza »grupę zorganizowaną złożoną z więcej niż dwóch osób, ustanowioną na przestrzeni czasu i działającą w uzgodniony sposób w celu popełniania przestępstw terrorystycznych. »rupa zorganizowana« oznacza grupę, która nie jest przypadkowo sformowana w celu natychmiastowego dokonania przestępstwa oraz w której nie ma potrzeby formalnego określenia ról członków grupy, ciągłości członkostwa lub rozwiniętej struktury.

2.   Każde państwo członkowskie podejmuje niezbędne środki zapewniające karalność następujących czynów zamierzonych [umyślnych]:

20

Artykuły 3 i 4 decyzji ramowej 2002/475 zostały zmienione na mocy decyzji ramowej 2008/919/WSiSW (Dz.U. 2008, L 330, s. 21), której motyw 10 stanowi, że „należy dokonać dalszego zbliżenia definicji przestępstw terrorystycznych, w tym przestępstw związanych z działalnością terrorystyczną, we wszystkich państwach członkowskich, tak by definicja ta obejmowała publiczne nawoływanie do popełniania przestępstw terrorystycznych, rekrutację na potrzeby terroryzmu oraz szkolenie terrorystyczne, jeżeli czyny te zostały popełnione umyślnie”.

21

Artykuł 3 decyzji ramowej 2002/475, w brzmieniu ustalonym decyzją ramową 2008/919, zatytułowany „Przestępstwa związane z działalnością terrorystyczną”, przewiduje w ust. 1 i 2:

„1.   Do celów niniejszej decyzji ramowej:

[…]

[…]

2.   Każde państwo członkowskie stosuje niezbędne środki w celu zapewnienia, by do przestępstw związanych z działalnością terrorystyczną zaliczały się następujące czyny umyślne:

[…]

[…]

22

Artykuł 4 decyzji ramowej 2002/475, w brzmieniu ustalonym decyzją ramową 2008/919, dotyczy podżegania do popełnienia jednego z przestępstw, o których mowa w art. 1–3 decyzji ramowej 2002/475, pomocnictwa w popełnieniu takich przestępstwa oraz usiłowania ich popełnienia.

23

Artykuł 55/2 loi du 15 décembre 1980 sur l’accès au territoire, le séjour, l’établissement et l’éloignement des étrangers (ustawy z dnia 15 grudnia 1980 r. o wjeździe na terytorium, pobycie, osiedlaniu się i wydalaniu cudzoziemców, Moniteur belge z dnia 31 grudnia 1980 r., s. 14584, zwanej dalej „ustawą z dnia 15 grudnia 1980 r.”) stanowi:

„Cudzoziemcowi odmawia się nadania statusu uchodźcy, jeżeli objęty jest zakresem art. 1D, 1E lub 1F konwencji genewskiej. Podobnie jest w przypadku osób podżegających do popełniania przestępstw lub aktów wskazanych w art. 1F konwencji genewskiej lub osób, które w jakikolwiek inny sposób uczestniczą w ich popełnianiu”.

24

Loi du 19 décembre 2003 relative aux infractions terroristes (ustawą z dnia 19 grudnia 2003 r. o przestępstwach terrorystycznych, Moniteur belge z dnia 29 grudnia 2003 r., s. 61689), uchwaloną w celu transpozycji do prawa belgijskiego decyzji ramowej 2002/475, wprowadzono w księdze II kodeksu karnego tytuł I ter, zatytułowany „Przestępstwa terrorystyczne”, zawierający art. 137–141 ter.

25

Artykuł 137 kodeksu karnego, w brzmieniu ustalonym ustawą z dnia 19 grudnia 2003 r. (zwany dalej „zmienionym kodeksem karnym”), stanowi w ust. 1:

„Przestępstwem terrorystycznym jest przestępstwo, o którym mowa w ust. 2 i 3, które z uwagi na swój charakter lub kontekst, w jakim zostaje popełnione, może wyrządzić poważną szkodę krajowi lub organizacji międzynarodowej i które zostaje popełnione umyślnie w celu poważnego zastraszenia ludności, bezprawnego zmuszenia rządu lub organizacji międzynarodowej do podjęcia lub zaniechania określonego działania lub wywołania poważnych zakłóceń lub zniszczenia podstawowych politycznych, konstytucyjnych, gospodarczych lub społecznych struktur kraju lub organizacji międzynarodowej”.

26

Artykuł 139 akapit pierwszy zmienionego kodeksu karnego głosi:

„Grupą terrorystyczną jest zorganizowany związek więcej niż dwóch osób, działający w sposób ciągły i w porozumieniu w celu popełniania przestępstw, o których mowa w art. 137”.

27

Zgodnie z art. 140 zmienionego kodeksu karnego, który odpowiada art. 2 decyzji ramowej 2002/475:

„1.   Kto uczestniczy w działaniach grupy terrorystycznej, w tym dostarcza informacji lub środków materialnych grupie terrorystycznej lub w jakikolwiek sposób finansuje działania grupy terrorystycznej, wiedząc, że uczestnictwo w tych działaniach przyczynia się do popełnienia przez grupę terrorystyczną zbrodni lub występku, podlega karze pozbawienia wolności od 5 do 10 lat oraz karze grzywny od 100 do 5000 EUR.

2.   Kto kieruje grupą terrorystyczną, podlega karze pozbawienia wolności od 15 do 20 lat oraz karze grzywny od 1000 do 200000 EUR”.

28

Mostafa Lounani opuścił Maroko w 1991 r. i udał się do Niemiec, gdzie złożył wniosek o udzielenie azylu, który to wniosek został rozpatrzony odmownie. W 1997 r. przybył do Belgii, gdzie od tamtej pory przebywa nielegalnie.

29

Wyrokiem z dnia 16 lutego 2006 r. M. Lounani został skazany przez tribunal correctionnel de Bruxelles (sąd karny w Brukseli, Belgia) między innymi na podstawie art. 140 zmienionego kodeksu karnego na karę sześciu lat pozbawienia wolności za uczestnictwo w działaniach grupy terrorystycznej, a konkretnie belgijskiej komórki „islamistycznej grupy bojowników marokańskich” (zwanej dalej „GICM”), jako członek jej kierownictwa, jak również za przynależność do grupy przestępczej, fałszerstwo dokumentów, posługiwanie się fałszywymi dokumentami oraz nielegalny pobyt.

30

Okoliczności faktyczne, na podstawie których tribunal correctionnel de Bruxelles (sąd karny w Brukseli) uznał M. Lounaniego winnym uczestnictwa w działaniach grupy terrorystycznej, zostały podsumowane w postanowieniu odsyłającym w następujący sposób: „udzielanie wsparcia logistycznego grupie terrorystycznej, w szczególności w postaci świadczenia usług materialnych lub intelektualnych”; „podrabianie paszportów” oraz „nielegalne przekazywanie paszportów”, „czynny udział w organizowaniu komórki wysyłającej ochotników do Iraku”. Zwłaszcza nielegalne przekazywanie paszportów zostało w wyroku z dnia 16 lutego 2006 r. uznane za „uczestnictwo w działaniach komórki zapewniającej wsparcie logistyczne ruchowi terrorystycznemu”.

31

W dniu 16 marca 2010 r. M. Lounani wystąpił do władz belgijskich z wnioskiem o udzielenie azylu, twierdząc, że w przypadku odesłania go do państwa pochodzenia obawia się prześladowania ze względu na ryzyko, iż w związku z jego skazaniem w Belgii marokańskie władze uznają go za radykalnego islamistę i dżihadystę. W dniu 8 grudnia 2010 r. Commissaire général wydał w sprawie wniosku M. Lounaniego o udzielenie azylu decyzję odmawiającą nadania mu statusu uchodźcy, powołując się na art. 55/2 ustawy z dnia 15 grudnia 1980 r. o wjeździe na terytorium, pobycie, osiedlaniu się i wydalaniu cudzoziemców oraz na art. 1F lit. c) konwencji genewskiej.

32

W dniu 24 grudnia 2010 r. M. Lounani wniósł skargę o uchylenie tej decyzji do Conseil du contentieux des étrangers (sądu ds. cudzoziemców, Belgia). Wyrokiem z dnia 13 stycznia 2011 r. sąd ten uchylił rzeczoną decyzję i zwrócił sprawę Commissaire général ze względu na to, że akta sprawy nie zawierały istotnych informacji, bez których sąd nie mógł utrzymać w mocy bądź zmienić decyzji bez konieczności przeprowadzenia dodatkowego postępowania dowodowego.

33

W dniu 2 lutego 2011 r. Commissaire général wydał nową decyzję odmawiającą nadania M. Lounaniemu statusu uchodźcy. Orzekając w przedmiocie wniesionej w dniu 18 lutego 2011 r. skargi o uchylenie tej nowej decyzji, Conseil du contentieux des étrangers (sąd ds. cudzoziemców), wyrokiem z dnia 3 marca 2011 r., uchylił ją i zwrócił sprawę Commissaire général, uznając, że w rzeczywistości organ ten nie przeprowadził dodatkowego postępowania dowodowego.

34

W dniu 24 maja 2011 r. Commissaire général wydał trzecią decyzję o wykluczeniu M. Lounaniego z możliwości uzyskania statusu uchodźcy. W dniu 14 czerwca 2011 r. M. Lounani wniósł do Conseil du contentieux des étrangers (sądu ds. cudzoziemców) skargę zmierzającą do zmiany tej decyzji oraz do nadania mu statutu uchodźcy. Wyrokiem z dnia 1 lipca 2011 r. Conseil du contentieux des étrangers (sąd ds. cudzoziemców) orzekł, że M. Lounani kwalifikuje się do uzyskania statusu uchodźcy.

35

Od tego wyroku wniesiona została skarga kasacyjna do Conseil d’État (rady państwa, Belgia), która wyrokiem z dnia 13 lipca 2012 r. uchyliła powyższy wyrok i przekazała sprawę Conseil du contentieux des étrangers (sądowi ds. cudzoziemców) do ponownego rozpoznania.

36

Orzekając ponownie, Conseil du contentieux des étrangers (sąd ds. cudzoziemców) uznał, że konkretne czyny zarzucane M. Lounani nie stanowią przestępstw terrorystycznych jako takich, gdyż w wyroku z dnia 16 lutego 2006 r. tribunal correctionnel de Bruxelles (sąd karny w Brukseli) skazał M. Lounaniego za przynależność do grupy terrorystycznej, nie zaś za popełnienie bądź udział w popełnieniu przestępstwa terrorystycznego, takiego jak określono w art. 137 zmienionego kodeksu karnego. W ocenie tego sądu nie przedstawiono żadnych dowodów, że GICM podjęła jakiekolwiek konkretne działania wyczerpujące znamiona tego typu przestępstwa, ani że M. Lounani podjął realne działania pozwalające przypisać mu indywidualną odpowiedzialność za jego popełnienie.

37

Uznając zatem, że żaden z czynów, za które skazano M. Lounaniego, nie cechuje się stopniem szkodliwości wymaganym do uznania go za czyn sprzeczny z celami i zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych w rozumieniu art. 12 ust. 2 lit. c) dyrektywy 2004/83, Conseil du contentieux des étrangers (sąd ds. cudzoziemców), wyrokiem z dnia 12 lutego 2013 r., zmienił decyzję Commissaire général z dnia 24 maja 2011 r. i nadał M. Lounaniemu status uchodźcy.

38

Commissaire général wniósł skargę kasacyjną od tego wyroku do Conseil d’État (rady państwa).

39

W tych okolicznościach Conseil d’État (rada państwa) postanowiła zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

40

Poprzez to pytanie sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 12 ust. 2 lit. c) dyrektywy 2004/83 należy interpretować w ten sposób, że aby móc powołać się na istnienie podstawy wykluczenia z możliwości uzyskania statusu uchodźcy wskazanej w tym przepisie, konieczne jest, aby osoba wnioskująca o udzielenie międzynarodowej ochrony została skazana za jedno z przestępstw terrorystycznych przewidzianych w art. 1 ust. 1 decyzji ramowej 2002/475.

41

W tym względzie należy przypomnieć, że z motywów 3, 16 i 17 dyrektywy 2004/83 wynika, że konwencja genewska stanowi fundament międzynarodowych regulacji prawnych dotyczących ochrony uchodźców oraz że przepisy dyrektywy odnoszące się do przesłanek nadania statusu uchodźcy oraz zakresu przyznawanej ochrony zostały ustanowione jako wytyczne dla właściwych organów państw członkowskich przy stosowaniu tej konwencji w oparciu o wspólne pojęcia i kryteria (wyrok z dnia 2 grudnia 2014 r., A i in., od C‑148/13 do C‑150/13, EU:C:2014:2406, pkt 45).

42

Wykładni przepisów tej dyrektywy należy zatem dokonywać w świetle ogólnej systematyki i celu tego aktu, z poszanowaniem konwencji genewskiej i innych odpowiednich traktatów, o których mowa w art. 78 ust. 1 TFUE (wyroki: z dnia 9 listopada 2010 r., B i D, C‑57/09 i C‑101/09, EU:C:2010:661, pkt 78; a także z dnia 2 grudnia 2014 r., A i in., od C‑148/13 do C‑150/13, EU:C:2014:2406, pkt 46).

43

W tym względzie art. 12 ust. 2 lit. c) dyrektywy 2004/83 odpowiada w istocie art. 1F lit. c) konwencji genewskiej, który stanowi, że postanowienia tej konwencji nie mają zastosowania do osoby, w stosunku do której istnieją poważne podstawy, aby sądzić, że jest winną czynów sprzecznych z celami i zasadami Narodów Zjednoczonych.

44

W art. 12 ust. 2 lit. c) dyrektywy 2004/83 powołano się na konkretne czyny sprzeczne z celami i zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych wskazane w preambule i art. 1 i 2 Karty Narodów Zjednoczonych.

45

Motyw 22 dyrektywy 2004/83 głosi, że działania sprzeczne z celami i zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych, o których mowa w jej art. 12 ust. 2 lit. c), zostały wymienione między innymi „w rezolucjach Organizacji Narodów Zjednoczonych dotyczących »środków w zakresie zwalczania terroryzmu«, w których stwierdza się, że »działania, metody i praktyki terrorystyczne są sprzeczne z celami i zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych« i że »świadome finansowanie, planowanie oraz podżeganie do działań terrorystycznych jest także sprzeczne z celami i zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych«”.

46

Jedną z tych rezolucji jest rezolucja Rady Bezpieczeństwa 1377 (2001), z której wynika, że sprzeczne z celami i zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych są nie tylko „akty międzynarodowego terroryzmu”, ale również „finansowanie, planowanie i przygotowywanie aktów międzynarodowego terroryzmu, podobnie jak wszelkie inne formy wspierania go”.

47

Dodatkowo z rezolucji Rady Bezpieczeństwa 1624 (2005) można wywnioskować, że czyny sprzeczne z celami i zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych nie ograniczają się do „aktów, metod i praktyk terrorystycznych”. W rezolucji tej Rada Bezpieczeństwa wezwała bowiem państwa członkowskie do zwalczania terroryzmu zgodnie z ich wynikającymi z prawa międzynarodowego zobowiązaniami do pozbawiania azylu oraz pociągania do odpowiedzialności „każdego, kto wspiera, ułatwia finansowanie, planowanie, przygotowywanie lub popełnianie aktów terrorystycznych, uczestniczy w nich lub zamierza uczestniczyć bądź daje schronienie ich sprawcom”. Ponadto w pkt 1 lit. c) wspomnianej rezolucji Rada Bezpieczeństwa wzywa państwa członkowskie do odmawiania azylu osobom, w stosunku do których posiadają one wiarygodne i poważne informacje, według których istnieją poważne podstawy pozwalające sądzić, że osoby te są winne podżegania do popełniania aktów terrorystycznych.

48

Wynika stąd, że pojęcia „czynów sprzecznych z celami i zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych”, o którym mowa w art. 1 F lit. c) konwencji genewskiej oraz w art. 12 ust. 2 lit. c) dyrektywy 2004/83, nie można interpretować jako ograniczającego się do aktów terrorystycznych określonych w rezolucjach Rady Bezpieczeństwa (zwanych dalej „aktami terrorystycznymi”).

49

Wbrew temu, co podnosi M. Lounani, pojęcia tego tym bardziej nie można interpretować jako odnoszącego się wyłącznie do przestępstw terrorystycznych wymienionych w art. 1 ust. 1 decyzji ramowej 2002/475, który wymaga skazania za takie przestępstwo.

50

Należy w tym względzie zauważyć, że jak wynika z motywu 6 decyzji ramowej 2002/475, jej celem jest przyjęcie we wszystkich państwach członkowskich zbliżonej definicji przestępstw terrorystycznych, w tym również przestępstw odnoszących się do grup terrorystycznych.

51

Jak zauważyła Komisja Europejska, w decyzji ramowej 2002/475 wymieniono w tym celu różne zachowania, które można określać ogólnym mianem terroryzmu, i pogrupowano je w cztery kategorie przestępstw, mianowicie „przestępstwa terrorystyczne” (art. 1), „przestępstwa dotyczące grupy terrorystycznej” (art. 2), „przestępstwa związane z działalnością terrorystyczną” (art. 3) i wreszcie podżeganie do popełniania niektórych z tych przestępstw, pomocnictwo w ich popełnianiu oraz usiłowanie ich popełnienia (art. 4).

52

Gdyby zamiarem prawodawcy Unii było zawężenie zakresu zastosowania art. 12 ust. 2 lit. c) dyrektywy 2004/83 poprzez ograniczenie pojęcia „czynów sprzecznych z celami i zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych” do przestępstw wymienionych w art. 1 ust. 1 decyzji ramowej 2002/475, mógłby to zrobić bez większych trudności, wyraźnie je wymieniając lub odsyłając do owej decyzji ramowej.

53

Tymczasem art. 12 ust. 2 lit. c) dyrektywy 2004/83 nie odsyła ani do decyzji ramowej 2002/475, mimo że w chwili redagowania art. 12 ust. 2 lit. c) decyzja ta była aktem obowiązującym, ani też do żadnego innego aktu Unii Europejskiej przyjętego w kontekście zwalczania terroryzmu.

54

W konsekwencji na pytanie pierwsze należy odpowiedzieć, że art. 12 ust. 2 lit. c) dyrektywy 2004/83 należy interpretować w ten sposób, iż aby móc powołać się na istnienie podstawy wykluczenia z możliwości uzyskania statusu uchodźcy wskazanej w tym przepisie, nie jest konieczne, aby osoba wnioskująca o udzielenie międzynarodowej ochrony została skazana za jedno z przestępstw terrorystycznych przewidzianych w art. 1 ust. 1 decyzji ramowej 2002/475.

55

Zdaniem Commissaire général i rządu belgijskiego pytanie trzecie, tak jak zostało ono sformułowane przez sąd odsyłający, jest niedopuszczalne; z jednej strony dlatego, że nie wskazano w nim wystarczających powodów, dla których sąd ten uważa, iż udzielenie odpowiedzi na jego pytanie jest konieczne dla rozstrzygnięcia sporu w postępowaniu głównym, zaś z drugiej strony dlatego, że udzielenie tej odpowiedzi nie przedstawia żadnej użyteczności dla rozstrzygnięcia tego sporu. W rozpatrywanej sprawie M. Lounani został bowiem skazany – na podstawie art. 140 zmienionego kodeksu karnego – nie tylko za bycie członkiem kierownictwa organizacji terrorystycznej, lecz także za inne czyny karalne na gruncie prawa belgijskiego, popełnione z pobudek terrorystycznych.

56

W tym względzie warto przypomnieć, że pytania dotyczące wykładni prawa Unii, z którymi zwrócił się sąd krajowy na gruncie stanu prawnego i faktycznego, za którego ustalenie jest odpowiedzialny – przy czym prawidłowość tych ustaleń nie podlega ocenie Trybunału – korzystają z domniemania posiadania znaczenia dla sprawy. Odmowa wydania przez Trybunał orzeczenia w przedmiocie złożonego przez sąd krajowy wniosku jest możliwa tylko wtedy, gdy jest oczywiste, że wykładnia prawa Unii, o którą wniesiono, nie ma żadnego związku ze stanem faktycznym lub z przedmiotem postępowania głównego, gdy problem jest natury hipotetycznej bądź gdy Trybunał nie dysponuje informacjami w zakresie stanu faktycznego lub prawnego niezbędnymi do udzielenia użytecznej odpowiedzi na postawione mu pytania (wyroki: z dnia 14 kwietnia 2016 r., Polkomtel, C‑397/14, EU:C:2016:256, pkt 37; z dnia 6 września 2016 r., Petruhhin, C‑182/15, EU:C:2016:630, pkt 20; z dnia 13 października 2016 r., Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej i Petrotel, C‑231/15, EU:C:2016:769, pkt 16).

57

Tymczasem w omawianym przypadku nie mamy do czynienia z taką sytuacją.

58

Należy w tym względzie przypomnieć, że sąd odsyłający zadał pytania drugie i trzecie w kontekście postępowania w przedmiocie skargi kasacyjnej od wyroku z dnia 12 lutego 2013 r., w którym to wyroku Conseil du contentieux des étrangers (sąd ds. cudzoziemców) uznał, że konkretne czyny zarzucane stronie przeciwnej w postępowaniu głównym nie są na tyle poważne, by można je było uznać za „czyny sprzeczne z celami i zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych” w rozumieniu art. 12 ust. 2 lit. c) dyrektywy 2004/83. Otóż w myśl tego wyroku skazanie M. Lounaniego przez tribunal correctionnel de Bruxelles za uczestnictwo w działaniach grupy terrorystycznej, nawet w charakterze członka jej kierownictwa, bez przypisania mu odpowiedzialności za popełnienie przestępstwa terrorystycznego jako takiego nie wystarczy, aby uznać, że po stronie M. Lounaniego występują poważne podstawy pozwalające sądzić, że dopuścił się on czynów sprzecznych z celami i zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych.

59

To właśnie w tym kontekście sąd odsyłający dąży do ustalenia w istocie, czy czyny, za które M. Lounani został skazany, można jako takie uznać za sprzeczne z celami i zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych w rozumieniu art. 12 ust. 2 lit. c) dyrektywy 2004/83, a jeśli nie, to czy skazanie M. Lounaniego za bycie członkiem kierownictwa grupy terrorystycznej stanowi wystarczającą podstawę, by uznać, że istnieją poważne powody, aby sądzić, iż podżegał on do popełnienia czynów sprzecznych z celami i zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych lub w inny sposób uczestniczył w ich popełnianiu w rozumieniu art. 12 ust. 3 tej dyrektywy.

60

Z postanowienia odsyłającego jasno więc wynika, że sąd odsyłający dąży do ustalenia, w jakim zakresie uczestnictwo w działaniach grupy terrorystycznej, za które skazany został M. Lounani, może uzasadniać powołanie się w rozpatrywanej sprawie na istnienie podstawy wykluczenia z możliwości uzyskania statusu uchodźcy przewidzianej w art. 12 ust. 2 lit. c) dyrektywy 2004/83, i w tym kontekście zastanawia się, czy skazanie go za uczestnictwo w działaniach grupy terrorystycznej w charakterze członka jej kierownictwa może uzasadniać wykluczenie z możliwości uzyskania przez niego statusu uchodźcy na podstawie art. 12 ust. 2 lit. c) w związku z art. 12 ust. 3 dyrektywy 2004/83.

61

Pytanie trzecie jest w konsekwencji dopuszczalne.

62

Poprzez pytania drugie i trzecie, które należy rozpatrzyć łącznie, sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 12 ust. 2 lit. c) oraz art. 12 ust. 3 dyrektywy 2004/83 należy interpretować w ten sposób, że czyny polegające na uczestnictwie w działaniach grupy terrorystycznej, takie jak czyny, za które skazana została strona przeciwna w postępowaniu głównym, mogą uzasadniać powołanie się na podstawę wykluczenia z możliwości uzyskania statusu uchodźcy przewidzianą tym przepisie, w sytuacji gdy zainteresowana osoba ani nie popełniła, ani nie usiłowała popełnić, ani też nie groziła popełnieniem aktów terrorystycznych.

63

Co się tyczy czynów, za które został skazany M. Lounani, z postanowienia odsyłającego wynika, że został on skazany między innymi na podstawie art. 140 zmienionego kodeksu karnego, który to artykuł stanowi transpozycję do prawa belgijskiego art. 2 decyzji ramowej 2002/475, w którym z kolei zawarto definicję przestępstwa dotyczącego grupy terrorystycznej, obejmującą, stosownie do treści ust. 2 lit. b) tego artykułu, uczestnictwo w działaniach grupy terrorystycznej.

64

Konkretniej rzecz ujmując, w uzasadnieniu wyroku z dnia 16 lutego 2006 r. skazującego M. Lounaniego za to przestępstwo tribunal correctionnel de Bruxelles (sąd karny w Brukseli) stwierdził, że zainteresowany uczestniczył w działaniach belgijskiej komórki GICM, będąc członkiem jej kierownictwa, poprzez udzielanie jej wsparcia logistycznego, w szczególności w postaci świadczenia usług materialnych lub intelektualnych, podrabianie oraz nielegalne przekazywanie paszportów, a także branie czynnego udziału w organizowaniu komórki wysyłającej ochotników do Iraku.

65

Sąd ten nie stwierdził zatem, że M. Lounani osobiście dopuścił się aktów terrorystycznych ani że podżegał do popełnienia takich aktów bądź też uczestniczył w ich popełnianiu.

66

Mimo to, jak wskazano w pkt 48 niniejszego wyroku, ze stosownych rezolucji Rady Bezpieczeństwa wynika, że pojęcie „czynów sprzecznych z celami i zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych” nie ogranicza się do samych tylko aktów terrorystycznych.

67

Należy w szczególności zauważyć, że w rezolucji 2178 (2014) Rada Bezpieczeństwa wyraziła „głębokie zaniepokojenie poważnym i rosnącym zagrożeniem ze strony zagranicznych bojowników terrorystycznych, a więc osób, które podróżują do państwa innego aniżeli państwo, w którym zamieszkują lub którego obywatelstwo posiadają, w zamiarze popełnienia, planowania lub przygotowywania aktów terrorystycznych takich aktów lub udziału w ich popełnianiu” oraz wyraziła zaniepokojenie rozwojem międzynarodowych sieci tworzonych przez grupy terrorystyczne umożliwiających im przemieszczanie się między państwami członkowskimi bojowników wszelkich narodowości, jak też przemieszczanie potrzebnych im środków.

68

W wykonaniu jednego ze środków mających przeciwdziałać temu zjawisku państwa członkowskie powinny dołożyć starań, aby przeciwdziałać i eliminować działania polegające na rekrutowaniu, organizowaniu, transportowaniu lub wyposażaniu osób podróżujących do państwa innego aniżeli państwo, w którym zamieszkują lub którego obywatelstwo posiadają, w zamiarze popełnienia, planowania, przygotowywania aktu terrorystycznego lub udziału w nim.

69

Wynika stąd, że zastosowanie podstawy wykluczenia z możliwości uzyskania statusu uchodźcy przewidzianej w art. 12 ust. 2 lit. c) dyrektywy 2004/83 nie może ograniczać się do rzeczywistych sprawców aktów terrorystycznych, lecz może rozciągać się na osoby, które dopuszczają się działań polegających na rekrutowaniu, planowaniu, transportowaniu lub wyposażaniu osób podróżujących do państwa innego aniżeli państwo, w którym zamieszkują lub którego obywatelstwo posiadają, w szczególności w zamiarze celu popełnienia, planowania lub przygotowywania aktów terrorystycznych.

70

Z łącznej lektury art. 12 ust. 2 lit. c) oraz art. 12 ust. 3 dyrektywy 2004/83 wynika ponadto, że przewidziana w pierwszym z tych przepisów podstawa wykluczenia możliwości uzyskania statusu uchodźcy stosuje się również do osób, wobec których istnieją poważne podstawy, aby sądzić, że podżegały do popełniania czynów sprzecznych z celami i zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych lub w inny sposób uczestniczyły w ich popełnianiu. Ze względów przedstawionych w pkt 48 i 66 niniejszego wyroku możliwość zastosowania tych dwu przepisów nie jest uzależniona od tego, by osoba wnioskująca o udzielenie międzynarodowej ochrony podżegała do popełnienia aktu terrorystycznego lub w inny sposób uczestniczyła w jego popełnieniu.

71

W tym względzie Komisja słusznie zauważyła, że uczestnictwo w działaniach grupy terrorystycznej może obejmować szeroki wachlarz zachowań o różnym ciężarze gatunkowym.

72

W tych okolicznościach właściwy organ danego państwa członkowskiego może posłużyć się art. 12 ust. 2 lit. c) dyrektywy 2004/83 dopiero po przeprowadzeniu – indywidualnie dla każdego przypadku – oceny konkretnych znanych mu okoliczności w celu ustalenia, czy istnieją poważne podstawy, aby sądzić, że czyny, których dopuścił się zainteresowany, spełniający poza tym kryteria uzyskania statusu uchodźcy, mieszczą się w zakresie przypadków wykluczenia (zob. podobnie wyrok z dnia 9 listopada 2010 r., B i D, C‑57/09 i C‑101/09, EU:C:2010:661, pkt 87, 94).

73

Co się tyczy kwestii, czy czyny takie jak czyny zarzucone M. Lounaniemu mogą stanowić czyny sprzeczne z celami i zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych w rozumieniu art. 12 ust. 2 lit. c) dyrektywy 2004/83, podżeganie do ich popełnienia lub inny sposób uczestniczenia w ich popełnianiu w rozumieniu art. 12 ust. 3 tej dyrektywy, ostateczna ocena wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej spoczywa na właściwych organach krajowych, z zastrzeżeniem kontroli sądu krajowego.

74

Co się tyczy okoliczności, jakie należy wziąć pod uwagę, należy zauważyć, że w postanowieniu odsyłającym wskazano, iż M. Lounani był członkiem kierownictwa międzynarodowej grupy terrorystycznej, której nazwa w dniu 10 października 2002 r. została umieszczona w prowadzonym przez Organizację Narodów Zjednoczonych wykazie osób i podmiotów objętych sankcjami i która do dzisiaj tam widnieje. Działalność M. Lounaniego, polegająca na udzielaniu wsparcia logistycznego działaniom tej grupy, ma wymiar międzynarodowy, jako że był on zaangażowany w podrabianie paszportów i pomagał ochotnikom chcącym dostać się do Iraku.

75

Tego rodzaju zachowania mogą uzasadniać wykluczenie z możliwości uzyskania statusu uchodźcy.

76

W tym względzie należy przypomnieć, że jak podkreślono w pkt 12, 13 i 67–69 niniejszego wyroku, rezolucje Rady Bezpieczeństwa, a w szczególności rezolucja 2178 (2014) w pkt 5 i pkt 6 lit. c), wymieniają wśród działań, które państwa zobowiązane są zwalczać w ramach walki z międzynarodowym terroryzmem, umyślną organizację podróży osób do państwa innego aniżeli państwo, w którym one zamieszkują lub którego obywatelstwo posiadają w zamiarze popełnienia, planowania lub przygotowywania aktów terrorystycznych lub udziału w ich popełnianiu.

77

Wobec tego okoliczność, pod warunkiem jej udowodnienia, że grupa, której członkiem kierownictwa był M. Lounani, nie dokonała aktu terrorystycznego bądź też że ochotnicy chcący dostać się do Iraku przy pomocy tej grupy ostatecznie nie dokonali żadnego takiego aktu, w żadnym razie nie pozwala wykluczyć, że czyny M. Lounaniego można uznać za sprzeczne z celami i zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych. Podobnie rzecz ma się, w świetle względów wskazanych w pkt 41–54 oraz 66–70 niniejszego wyroku, w odniesieniu do okoliczności, na które wskazał sąd odsyłający w pytaniu trzecim – że M. Lounani ani nie popełnił, ani nie usiłował popełnić, ani też nie groził popełnieniem przestępstwa terrorystycznego w rozumieniu art. 1 ust. 1 decyzji ramowej 2002/475. Z tych samych powodów możliwość zastosowania art. 12 ust. 3 dyrektywy 2004/83 nie wymaga wykazania, że M. Lounani podżegał do popełnienia takiego przestępstwa bądź też w inny sposób uczestniczył w jego popełnieniu.

78

Ponadto okoliczność, że M. Lounani został skazany przez sądy państwa członkowskiego za uczestnictwo w działaniach grupy terrorystycznej oraz że owo skazanie stało się prawomocne, stanowi, w kontekście indywidualnej oceny, do której przeprowadzenia zobowiązany jest właściwy organ, okoliczność o szczególnym znaczeniu.

79

Mając na uwadze wszystkie przytoczone powyżej okoliczności, na pytania drugie i trzecie należy odpowiedzieć, że art. 12 ust. 2 lit. c) oraz art. 12 ust. 3 dyrektywy 2004/83 należy interpretować w ten sposób, że czyny polegające na uczestnictwie w działaniach grupy terrorystycznej, takie jak czyny, za które skazana została strona przeciwna w postępowaniu głównym, mogą uzasadniać zastosowanie wykluczenia z możliwości uzyskania statusu uchodźcy, nawet jeżeli zainteresowana osoba ani nie popełniła, ani nie usiłowała popełnić, ani też nie groziła popełnieniem aktów terrorystycznych. Na potrzeby dokonania indywidualnej oceny okoliczności faktycznych pozwalających na ustalenie, czy istnieją poważne podstawy, aby sądzić, że dana osoba jest winna czynów sprzecznych z celami i zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych, podżegała do popełniania takich czynów lub inny sposób uczestniczyła w ich popełnianiu, okoliczność, że osoba ta została skazana przez sądy państwa członkowskiego za uczestnictwo w działaniach grupy terrorystycznej, stanowi okoliczność o szczególnym znaczeniu, podobnie jak okoliczność, że osoba ta była jednym z członków kierownictwa takiej grupy, bez konieczności ustalania, czy osoba ta sama podżegała do popełnienia aktu terrorystycznego lub uczestniczyła w jego popełnianiu.

80

Ze względu na odpowiedź udzieloną na trzy pierwsze pytania nie ma potrzeby udzielania odpowiedzi na pytania czwarte i piąte.

81

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (wielka izba) orzeka, co następuje: