—

w imieniu Green Network SpA przez V. Cerullego Irellego, avvocato,

—

w imieniu Gestore dei Servizi Energetici SpA – GSE przez G. Robertiego, I. Perego oraz M. Serponego, avvocati,

—

w imieniu rządu włoskiego przez G. Palmieri, działającą w charakterze pełnomocnika, wspieraną przez P. Gentilego, avvocato dello Stato,

—

w imieniu Komisji Europejskiej przez K. Herrmann, E. White’a, L. Pignataro-Nolin oraz A. Aresu, działających w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 3 ust. 2 TFUE i art. 216 TFUE w związku z art. 5 dyrektywy 2001/77/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 września 2001 r. w sprawie wspierania produkcji na rynku wewnętrznym energii elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawialnych (Dz.U. L 283, s. 33 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 12, t. 2, s. 121) i umową między Europejską Wspólnotą Gospodarczą a Konfederacją Szwajcarską z dnia 22 lipca 1972 r. (Dz.U. L 300, s. 188), dostosowaną decyzją nr 1/2000 Wspólnego Komitetu WE–Szwajcaria z dnia 25 października 2000 r. (Dz.U. 2001, L 51, s. 1, zwaną dalej „umową o wolnym handlu”).

2

Wniosek ten został przedstawiony w ramach sporu między Green Network SpA (zwanym dalej „Green Network”) a Autorità per l’energia elettrica e il gas (zwaną dalej „AEEG”) w przedmiocie grzywny administracyjnej nałożonej przez AEEG na Green Network z powodu odmowy przez Green Network zakupu zielonych certyfikatów proporcjonalnie do ilości pochodzącej ze Szwajcarii energii elektrycznej, którą spółka ta zaimportowała do Włoch.

3

Umowa o wolnym handlu została zawarta przez Europejską Wspólnotę Gospodarczą na podstawie art. 113 traktatu EWG dotyczącego wspólnej polityki handlowej, następnie art. 113 traktatu WE, następnie, po zmianie, art. 133 WE. Postanowienia art. 133 WE znajdują się obecnie w art. 207 TFUE. Zgodnie z art. 1 wspomnianej umowy ma ona na celu w szczególności propagowanie, poprzez poszerzanie wzajemnej wymiany handlowej, harmonijnego rozwoju stosunków gospodarczych między Wspólnotą i Konfederacją Szwajcarską, zapewnienie, aby wymiana handlowa pomiędzy umawiającymi się stronami odbywała się przy poszanowaniu zasad konkurencji i przyczynienie się w ten sposób, poprzez zniesienie barier w wymianie handlowej, do harmonijnego rozwoju i do wzrostu światowego handlu.

4

Dyrektywa 2001/77 została uchylona od dnia 1 stycznia 2012 r. dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych, zmieniającą i w następstwie uchylającą dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE (Dz.U. L 140, s. 16). Niemniej jednak ze względu na moment wystąpienia okoliczności faktycznych będących przedmiotem postępowania głównego dyrektywa 2001/77 jest dyrektywą mającą zastosowanie ratione temporis.

5

Zgodnie z motywami 1–3, 10, 11 i 14–16 dyrektywy 2001/77:

[…]

[…]

6

Artykuł 1 dyrektywy 2001/77 stanowił:

„Celem niniejszej dyrektywy jest wspieranie zwiększania udziału odnawialnych źródeł energii w produkcji energii elektrycznej na wewnętrzny rynek energii elektrycznej oraz stworzenia podstaw dla opracowania przyszłych ram Wspólnoty w omawianym przedmiocie”.

7

Artykuł 2 tej dyrektywy, zatytułowany „Definicje”, stanowił:

„Do celów niniejszej dyrektywy stosuje się następujące definicje:

[…]

[…]”.

8

Artykuł 3 omawianej dyrektywy przewidywał:

„1.   Państwa członkowskie podejmują odpowiednie działania w kierunku zwiększenia zużycia energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii stosownie do krajowych celów indykatywnych określonych w ust. 2. […]

2.   Nie później niż do dnia 27 października 2002 r. i następnie co pięć lat w okresie późniejszym państwa członkowskie przyjmują i publikują sprawozdanie, w którym zawierają krajowe cele indykatywne w zakresie przyszłego zużycia energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii w stosunku procentowym do całkowitego zużycia energii elektrycznej w ciągu następnych 10 lat. […] Aby wytyczyć te cele do roku 2010, państwa członkowskie:

[…].

4.   Komisja na podstawie określonych w ust. 2 i 3 sprawozdań państw członkowskich dokonuje oceny:

[…]”.

9

Artykuł 4 tej dyrektywy zatytułowany „Systemy wsparcia” miał następujące brzmienie:

„1.   Nie naruszając art. 87 i 88 [WE], Komisja ocenia stosowane przez państwa członkowskie mechanizmy, zgodnie z którymi producent energii elektrycznej, na podstawie przepisów wydanych przez władze państwowe, otrzymuje bezpośrednie lub pośrednie wsparcie oraz, na bazie których przyczynia się do osiągnięcia celów ustanowionych w art. 6 i 174 traktatu, co jednak może skutkować ograniczeniami w handlu.

2.   Nie później niż dnia 27 października 2005 r. Komisja przedstawia należycie udokumentowane sprawozdanie z doświadczeń zebranych w trakcie stosowania i współistnienia różnorodnych mechanizmów określonych w ust. 1. Sprawozdanie ocenia osiągnięcia systemów wsparcia określonych w ust. 1, w tym efektywności pod względem kosztów, we wspieraniu zużycia energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii, zgodnie z krajowymi celami indykatywnymi określonymi w art. 3 ust. 2. Jeżeli stosowne, sprawozdaniu temu towarzyszy propozycja dla Wspólnoty odnosząca się do włączenia w jej ramy systemów wspierania wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii.

Każda propozycja do włączenia w ramy Wspólnoty:

10

Artykuł 5 dyrektywy 2001/77, zatytułowany „Gwarancja pochodzenia energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii”, stanowił:

„1.   Państwa członkowskie nie później niż [do] dnia 27 października 2003 r. zapewnią, że w rozumieniu niniejszej dyrektywy pochodzenie energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii można potwierdzić gwarancją ich pochodzenia, na podstawie obiektywnych, przejrzystych i niedyskryminujących kryteriów, ustanowionych przez każde państwo członkowskie. Zapewniają one, że gwarancja pochodzenia jest wystawiana w odpowiedzi na odpowiadający tym kryteriom wniosek.

2.   Państwa członkowskie mogą powołać jeden lub więcej właściwych organów, niezwiązanych z działalnością wytwórczą i dystrybucyjną, do nadzorowania wystawiania gwarancji pochodzenia.

3.   Gwarancja pochodzenia:

4.   Gwarancje pochodzenia, wystawione zgodnie z ust. 2, powinny podlegać wzajemnemu uznawaniu przez państwa członkowskie, wyłącznie jako dowód w kwestiach określonych w ust. 3. Wszelka odmowa uznania gwarancji pochodzenia za taki dowód, w szczególności z przyczyn związanych z ochroną przed nadużyciem finansowym, musi się opierać na obiektywnych, przejrzystych i niedyskryminujących kryteriach. W przypadku odmowy uznania gwarancji pochodzenia Komisja może zmusić stronę odmawiającą do uznania gwarancji, szczególnie w obliczu zastosowania obiektywnych, przejrzystych i niedyskryminujących kryteriów, na podstawie których takie uznanie następuje.

5.   Państwa członkowskie lub właściwe organy uruchamiają odpowiednie mechanizmy, aby zapewnić zarówno ścisłość, jak i rzetelność gwarancji pochodzenia oraz, w sprawozdaniu określonym w art. 3 ust. 3, ogólnie określają środki podjęte w celu zapewnienia systemowi gwarancji należytej rzetelności.

6.   Po konsultacjach z państwami członkowskimi Komisja, w sprawozdaniu wymienionym w art. 8, rozważa, na jakich formach i metodach mogłyby się wzorować państwa członkowskie, w celu zagwarantowania pochodzenia energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii. Gdy jest to konieczne, Komisja przedstawia Parlamentowi Europejskiemu i Radzie propozycję przyjęcia wspólnych zasad w tym względzie”.

11

Tak jak to wynika z akapitu pierwszego załącznika do dyrektywy 2001/77, dostarcza on wartości bazowych do ustalenia krajowych celów indykatywnych związanych z energią elektryczną wytwarzaną z odnawialnych źródeł energii, o których mowa w art. 3 ust. 2 tej dyrektywy. Z tabeli znajdującej się w tym załączniku oraz z wyjaśnień jej dotyczących wynika, że wartości bazowe dotyczą w stosunku do każdego państwa członkowskiego z osobna, po pierwsze, „produkcji krajowej [zielonej energii elektrycznej]” w 1997 r. oraz, po drugie, częściowo, udziału procentowego, odpowiednio za lata 1997 i 2010, zielonej energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii w zużyciu energii elektrycznej, przy czym ten udział jest obliczany „na podstawie produkcji krajowej [zielonej energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii] podzielonej przez krajowe zużycie energii elektrycznej brutto”.

12

Artykuł 11 ust. 1 decreto legislativo – Attuazione della direttiva 96/92/CE recante norme comuni per il mercato interno dell’energia elettrica [dekretu ustawodawczego nr 79 z dnia 16 marca 1999 r. w sprawie wykonania dyrektywy 96/92/WE dotyczącej wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej], (GURI nr 75 z dnia 31 marca 1999 r., s. 8, zwanego dalej „dekretem ustawodawczym nr 79/1999”) nakłada na podmioty, które wytworzyły energię elektryczną lub dokonały jej importu obowiązek wprowadzenia w następnym roku do systemu krajowego pewnej ilości energii elektrycznej pochodzącej z instalacji, które rozpoczęły działanie lub zwiększyły produkcję po wejściu w życie tego energii elektrycznej wytworzonej z odnawialnych źródeł energii (zwanej dalej „zieloną energią”) pochodzącej z instalacji, które rozpoczęły działanie lub zwiększyły produkcję po wejściu w życie tego dekretu. Na podstawie art. 11 ust. 3 w szczególności można spełnić ten obowiązek, nabywając całą tę ilość lub jej część od innych producentów, pod warunkiem że energia elektryczna wprowadzona do krajowej sieci przesyłowej jest zielona, albo dokonując zakupu zielonych certyfikatów od wskazanego operatora krajowej sieci przesyłowej – od dnia 1 listopada 2005 r. Gestore servizi energetici GSE SpA (zwanego dalej „GSE”). Zainteresowani producenci lub importerzy powinni zatem albo przedstawić certyfikaty potwierdzające, że dana ilość wytworzonej lub zaimportowanej energii elektrycznej została wytworzona z odnawialnych źródeł energii, albo dokonać zakupu zielonych certyfikatów.

13

Artykuł 4 ust. 6 decreto ministeriale – Direttive per l’attuazione delle norme in materia di energia elettrica da fonti rinnovabili di cui ai commi 1, 2 e 3 dell’articolo 11 del decreto legislativo 16 marzo 1999, n. 79 [rozporządzenia ministerialnego z dnia 11 listopada 1999 r. – wytyczne dotyczące wykonania przepisów dotyczących energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych, o których mowa w art. 11 ust. 1, 2 i 3 dekretu ustawodawczego nr 79 z dnia 16 marca 1999 r.] (GURI nr 292 z dnia 14 grudnia 1999 r., s. 26, zwanego dalej „rozporządzeniem ministerialnym z dnia 11 listopada 1999 r.”), brzmi następująco:

„Obowiązek wynikający z art. 11 ust. 1 i 2 dekretu ustawodawczego [nr 79/1999] może być spełniony poprzez import, w całości lub w części, energii elektrycznej wytworzonej przez elektrownie oddane do użytku po dniu 1 kwietnia 1999 r., zasilane przez źródła odnawialne, pod warunkiem że elektrownie te są położone w innych państwach, które przyjęły podobne instrumenty na rzecz wspierania źródeł odnawialnych i zachęcania do korzystania z nich w oparciu o mechanizmy rynkowe przyznające taką samą możliwość elektrowniom znajdującym się we Włoszech. W takim przypadku wniosek, o którym mowa w ustępie 3, jest składany przez podmiot odpowiedzialny wraz z umową na zakup energii wytwarzanej przez elektrownię i dokumentem zezwalającym na wprowadzenie jej do krajowego systemu elektroenergetycznego. Wszystkie dane muszą być poświadczone przez organ wyznaczony zgodnie z art. 20 ust. 3 dyrektywy 96/92/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 grudnia 1996 r. dotyczącej wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej (Dz.U. 1997, L 27, s. 20 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 12, t. 2, s. 12)] w państwie, w którym elektrownia się znajduje. W przypadku państw spoza Unii Europejskiej przyjęcie wniosku zależy od zawarcia umowy między operatorem krajowej sieci przesyłowej a analogicznym organem lokalnym, określającej warunki niezbędnych kontroli”.

14

Na podstawie art. 20 ust. 3 decreto legislativo n. 387 – Attuazione della direttiva 2001/77/CE relativa alla promozione dell’energia elettrica prodotta da fonti energetiche rinnovabili nel mercato interno dell’elettricità [dekretu ustawodawczego nr 387 w przedmiocie wykonania dyrektywy 2001/77/WE w sprawie wspierania produkcji na rynku wewnętrznym energii elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawialnych) z dnia 29 grudnia 2003 r. (dodatek zwyczajny do GURI nr 25 z dnia 31 stycznia 2004 r., zwanego dalej „dekretem ustawodawczym nr 387/2003”), podmioty gospodarcze, które importują energię elektryczną wytworzoną w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej, mogą zwrócić się do GSE z wnioskiem o zwolnienie z wprowadzonego w art. 11 dekretu ustawodawczego nr 79/1999 w odniesieniu do części zaimportowanej zielonej energii obowiązku zakupu zielonych certyfikatów, przedstawiając GSE uwierzytelniony odpis gwarancji pochodzenia wydany zgodnie z art. 5 dyrektywy 2001/77. W przypadku importu energii elektrycznej wytworzonej w państwie trzecim wspomniany art. 20 ust. 3 uzależnia to zwolnienie od zawarcia między Republiką Włoską a danym państwem trzecim umowy przewidującej, że dana energia elektryczna jest wytwarzana z odnawialnych źródeł energii i gwarantowana jako taka na tych samych zasadach, jak przewidziane w art. 5 dyrektywy 2001/77.

15

Umowa taka została zawarta w dniu 6 marca 2007 r. między właściwymi ministerstwami włoskimi i szwajcarskim departamentem federalnym środowiska, transportu, energii i komunikacji. Umowa ta ustanawia wzajemne uznawanie gwarancji pochodzenia w odniesieniu do energii importowanej od roku 2006, czyli roku, w którym Konfederacja Szwajcarska przyjęła uregulowanie zgodne z przepisami dyrektywy 2001/77.

16

Na podstawie art. 4 dekretu ustawodawczego nr 387/2003 GSE jest zobowiązane do przeprowadzenia kontroli przestrzegania obowiązku, o którym mowa w art. 11 dekretu ustawodawczego nr 79/1999 i zgłoszenia AEEG podmiotów niewykonujących obowiązku. AEEG w takim przypadku jest właściwy do nałożenia kar, które przewiduje legge n. 481 – Norme per la concorrenza e la regolazione dei servizi di pubblica utilità. Istituzione delle Autorità di regolazione dei servizi di pubblica utilità [ustawa nr 481 w sprawie zasad konkurencji i uregulowania usług użyteczności publicznej – utworzenie organu regulacyjnego usług użyteczności publicznej] z dnia 14 listopada 1995 r. (dodatek zwyczajny do GURI nr 270 z dnia 18 listopada 1995 r.).

17

W roku 2005 Green Network dokonała importu do Włoch 873855 MWh energii elektrycznej ze Szwajcarii na podstawie umowy o dostawę energii elektrycznej zawartej ze spółką Aar e Ticino SA di Elettricità. Według pisemnych oświadczeń Aar e Ticino SA di Elettricità ta energia elektryczna została wytworzona w Szwajcarii z odnawialnych źródeł energii.

18

Na podstawie art. 20 ust. 3 dekretu ustawodawczego nr 387/2003 Green Network zwróciła się do GSE z wnioskiem o zwolnienie za rok 2006 z obowiązku zakupu zielonych certyfikatów wprowadzonego w art. 11 dekretu ustawodawczego nr 79/1999 w odniesieniu do ilości energii elektrycznej zaimportowanej w ten sposób ze Szwajcarii.

19

Decyzją z dnia 7 lipca 2006 r. GSE oddaliło ten wniosek, ponieważ w roku 2005 Republika Włoska i Konfederacja Szwajcarska nie zawarły jeszcze umowy określonej w art. 20 ust. 3. GSE nakazało Green Network zakup 378 zielonych certyfikatów na kwotę ogólną 2367792 EUR. Ponieważ Green Network nie zastosowała się do tego nakazu, AEEG nałożyła na nią decyzją z dnia 21 stycznia 2011 r. grzywnę administracyjną w wysokości 2466450 EUR.

20

Ponieważ skarga wniesiona przez Green Network przeciwko tej decyzji została oddalona przez Tribunale amministrativo regionale per la Lombardia (sąd administracyjny dla regionu Lombardia), spółka ta wniosła apelację od wyroku wydanego przez ten sąd przed Consiglio di Stato (radę państwa). W uzasadnieniu tego odwołania Green Network powtarza w szczególności swoją przedstawioną w pierwszej instancji argumentację, zgodnie z którą art. 20 ust. 3 dekretu nr 387/2003 jest niezgodny z art. 3 ust. 2 TFUE i z art. 216 TFUE, ponieważ Unia ma wyłączną kompetencją zewnętrzną do zawierania umów takich jak umowa przewidziana przez przepis prawa krajowego.

21

Green Network twierdzi ponadto, że ze względu na tę niezgodność powinien znaleźć zastosowanie art. 4 ust. 6 rozporządzenia ministerialnego z dnia 11 listopada 1999 r. W tym kontekście Green Network twierdzi, że umowa między operatorami sieci przesyłowych dotycząca zasady wzajemnego uznawania certyfikatów, którego wymóg wprowadza art. 4 ust. 6, została zawarta w sposób milczący pomiędzy Gestore della Rete di Trasmissione Nazionale (GRTN), operatorem krajowej sieci przesyłowej, który został zastąpiony przez GSE, i analogicznym operatorem szwajcarskim.

22

Sąd odsyłający wskazuje w tym względzie, że na wypadek gdyby Trybunał orzekł w odpowiedzi na pytania pierwsze i drugie, które sąd odsyłający kieruje do Trybunału, iż przepis taki jak art. 20 ust. 3 dekretu nr 387/2003 narusza wyłączną kompetencję zewnętrzną Unii, niniejsza sprawa byłaby rzeczywiście uregulowana art. 4 ust. 6 rozporządzenia ministerialnego z dnia 11 listopada 1999 r. W tym zakresie sąd odsyłający uważa również za konieczne zwrócenie się do Trybunału z pytaniami prejudycjalnymi trzecim i czwartym, które dotyczą tego przepisu krajowego.

23

W takim kontekście Consiglio di Stato postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

24

Jak wynika z brzmienia pytań prejudycjalnych, dotyczą one w istocie interpretacji art. 3 ust. 2 TFUE i art. 216 TFUE.

25

Należy jednak zauważyć, że postępowanie główne dotyczy zakwestionowania decyzji AEEG, którą nałożono na Green Network karę administracyjną, ponieważ Green Network nie wykonała obowiązku zakupu zielonych certyfikatów za rok 2006. W tych okolicznościach – ze względu na okoliczność, że traktat z Lizbony wszedł w życie dopiero w dniu 1 grudnia 2009 r., w celu wyjaśnienia kwestii poruszonych w przedstawionych pytaniach należy wziąć pod uwagę nie postanowienia traktatu FUE wskazane przez sąd odsyłający, ale, na co wskazują w szczególności GSE, rząd włoski i Komisja uregulowania dotyczące wyłącznej kompetencji zewnętrznej Wspólnoty, które wynikały z traktatu WE.

26

W tym względzie należy zauważyć, że spośród poszczególnych przypadków zewnętrznej kompetencji wyłącznej Unii, obecnie ujętych w art. 3 ust. 2 TFUE jedynie istotny z punktu widzenia niniejszej sprawy i stanowiący podstawę pytań sądu odsyłającego jest przypadek ujęty w ostatnim fragmencie zdania tworzącego to postanowienie, to jest sytuację, w której zawarcie umowy międzynarodowej „może wpływać na wspólne zasady lub zmieniać ich zakres”.

27

Sformułowania użyte zaś w tym ostatnim fragmencie zdania odpowiadają tym, którymi Trybunał, w pkt 22 wyroku Komisja/Rada, zwanego „wyrokiem AETR” (22/70, EU:C:1971:32), zdefiniował charakter zobowiązań międzynarodowych, których państwa członkowskie nie mają prawa podejmować poza ramami instytucji Wspólnoty, jeżeli zostały ustanowione przez nią wspólne zasady mające na celu realizację celów traktatu (zob. wyrok Komisja/Rada, C‑114/12, EU:C:2014:2151, pkt 66).

28

W konsekwencji pytania prejudycjalne należy w niniejszej sprawie rozumieć jako odnoszące się do wyłącznej kompetencji zewnętrznej Wspólnoty w rozumieniu orzecznictwa zapoczątkowanego wspomnianym wyrokiem AETR (EU:C:1971:32) i rozwijanego poczynając od tego wyroku (zwanej dalej „wyłączną kompetencją zewnętrzną w rozumieniu orzecznictwa AETR”).

29

Zgodnie ze wspomnianym orzecznictwem ryzyko wpływu zobowiązań międzynarodowych zaciągniętych przez państwa członkowskie na wspólne zasady Wspólnoty lub zmiany ich zakresu, mogące uzasadniać istnienie wyłącznej kompetencji zewnętrznej Wspólnoty, istnieje wówczas, gdy zobowiązania te należą do dziedziny stosowania rzeczonych zasad (zob. w szczególności wyrok Komisja/Rada, EU:C:2014:2151, pkt 68 i przytoczone tam orzecznictwo; a także opinia 1/13, EU:C:2014:2303, pkt 71).

30

Stwierdzenie istnienia takiego ryzyka nie zakłada całkowitej zgodności między dziedziną, jaką obejmują zobowiązania międzynarodowe, a dziedziną uregulowań wspólnotowych (wyrok Komisja/Rada, EU:C:2014:2151, pkt 69 i przytoczone tam orzecznictwo; a także opinia 1/13, EU:C:2014:2303, pkt 72).

31

W szczególności zakres zasad wspólnotowych może zostać naruszony lub zmieniony przez takie zobowiązania międzynarodowe, jeżeli zobowiązania te należą do dziedziny, która jest już w znacznej mierze objęta takimi zasadami (wyrok Komisja/Rada, EU:C:2014:2151, pkt 70 i przytoczone tam orzecznictwo; a także opinia 1/13, EU:C:2014:2303, pkt 73).

32

Ponadto państwa członkowskie nie mogą, poza ramami instytucji wspólnotowych, podjąć takich zobowiązań i to nawet przy braku ewentualnej sprzeczności między tymi zobowiązaniami i wspólnymi zasadami Wspólnoty (wyrok Komisja/Rada, EU:C:2014:2151, pkt 71 i przytoczone tam orzecznictwo).

33

Mimo to, skoro Wspólnota posiada jedynie kompetencje powierzone, to istnienie danej kompetencji, zwłaszcza gdy ma ona charakter wyłączny, powinno znaleźć uzasadnienie we wnioskach płynących z konkretnej analizy relacji istniejących między przewidywaną umową międzynarodową a obowiązującym prawem wspólnotowym. Analiza ta powinna uwzględniać dziedziny objęte, odpowiednio, zasadami wspólnotowymi i postanowieniami przewidywanej umowy, ich możliwym do przewidzenia rozwojem, jak również charakterem i treścią tych zasad i postanowień, celem sprawdzenia, czy umowa mogłaby wpływać na jednolite i spójne stosowanie zasad wspólnotowych i prawidłowe funkcjonowanie wprowadzonego przez nie systemu (zob. opinia 1/13, EU:C:2014:2303, pkt 74 i przytoczone tam orzecznictwo).

34

Poprzez swe pierwsze pytanie sąd odsyłający zmierza w istocie do ustalenia, czy ze względu na obowiązywanie dyrektywy 2001/77, a w szczególności jej art. 5, traktat WE powinien być interpretowany w ten sposób, że Wspólnota ma wyłączną kompetencją zewnętrzną w rozumieniu orzecznictwa AETR, która stoi na przeszkodzie przepisowi prawa krajowego takiemu jak będący przedmiotem postępowania głównego, który przewiduje przyznanie zwolnienia z obowiązku nabycia zielonych certyfikatów z uwagi na wprowadzenie na krajowy rynek zużycia energii elektrycznej zaimportowanej z państwa trzeciego, pod warunkiem uprzedniego zawarcia pomiędzy państwem członkowskim a danymi państwami trzecimi umowy, na podstawie której jest gwarantowane, że tak importowana energia elektryczna jest zieloną energią, na identycznych zasadach, jak przewidziane we wspomnianym art. 5 (zwany dalej „pierwszym spornym przepisem krajowym”).

35

Na wstępie należy zauważyć, że dyrektywa 2001/77 została przyjęta na podstawie art. 175 WE, którego postanowienia zostały przejęte przez dotyczący polityki Wspólnoty w dziedzinie środowiska art. 192 TFUE, który przewidywał kompetencje dzielone pomiędzy Wspólnotę i państwa członkowskie (zob. w szczególności wyrok Komisja/Rada, C‑370/07, EU:C:2009:590, pkt 49).

36

W tym kontekście i jak wynika w szczególności z orzecznictwa przypomnianego w pkt 29–33 niniejszego wyroku, ewentualne istnienie wyłącznej kompetencji zewnętrznej Wspólnoty, która to kompetencja może stać na przeszkodzie przepisowi takiemu jak pierwszy sporny przepis krajowy, zależy w niniejszej sprawie od kwestii, czy umowa takiego rodzaju, jak ten, którego zawarcie przewidziane jest w omawianym przepisie, może mieć wpływ na wspólne przepisy, jakie określa dyrektywa 2001/77 lub zmieniać zakres wspomnianych przepisów.

37

W tym względzie należy zaznaczyć, że sama okoliczność, iż w okresie istotnym dla okoliczności faktycznych postępowania głównego żadna umowa tego rodzaju nie została jeszcze zawarta między Republiką Włoską a Konfederacją Szwajcarską, nie może wykluczać istnienia ewentualnego naruszenia wyłącznej kompetencji zewnętrznej Wspólnoty.

38

Przepis taki jak pierwszy sporny przepis krajowy, uzależniając dostęp do korzyści, jaką przyznaje on importerom energii elektrycznej od uprzedniego zawarcia takiej umowy międzynarodowej, uruchamia bowiem proces mogący prowadzić do rzeczywistej realizacji takiego zawarcia umowy, co, jak zaznaczył rzecznik generalny w pkt 83–85 opinii, byłoby wystarczające, by mieć wpływ na wyłączną kompetencję zewnętrzną Wspólnoty, jeśli nawet takowa została udowodniona (zob. podobnie wyrok Komisja/Grecja, C‑45/07, EU:C:2009:81, pkt 21–23).

39

Jeśli chodzi o dziedzinę objętą umowami, których zawarcie jest przewidziane pierwszym spornym przepisem krajowym, i o ich treść, należy przypomnieć, że umowy te mają w istocie na celu określenie, na jakich warunkach i na jakich zasadach energia elektryczna wytwarzana w państwie trzecim i importowana do państwa członkowskiego powinna być poświadczana jako zielona energia przez organy wspomnianego państwa trzeciego, aby mogła być uznana za taką energię na rynku wewnętrznym zużycia energii elektrycznej tego państwa członkowskiego w szczególności w ramach wdrożenia wprowadzonego przez to państwo członkowskie krajowego systemu wsparcia zużycia zielonej energii.

40

Odnośnie dziedziny objętej mającymi znaczenie dla sprawy przepisami przewidzianymi w tym względzie dyrektywą 2001/77 i treści tej dyrektywy, należy uwzględnić w szczególności art. 3–5 tej dyrektywy.

41

Z jednej strony w odniesieniu do art. 5 wspomnianej dyrektywy, do którego odsyłają wyraźnie pytania prejudycjalne, należy niewątpliwie zaznaczyć, że, jak wynika zarówno z brzmienia, jak i z systematyki tego artykułu, gwarancje pochodzenia służące poświadczeniu, że energia elektryczna została wytworzona z odnawialnych źródeł, których wystawianie przez właściwe organy państw członkowskich przewidziano we wspomnianym artykule, dotyczą wyłącznie energii elektrycznej wytworzonej w miejscach objętych ich jurysdykcją, a nie energii wytworzonej w państwach trzecich.

42

Jednak okoliczność ta nie ma wpływu na fakt, że wspomniany artykuł ma na celu harmonizację warunków i mechanizmów, na jakich i zgodnie z którymi energia elektryczna może i powinna być poświadczona w państwach członkowskich i we Wspólnocie jako zielona energia i być uznana za taką na rynku wewnętrznym zużycia energii elektrycznej.

43

W art. 5 ust. 1 dyrektywy 2001/77 wprowadzono obowiązek zapewnienia przez państwa członkowskie, że pochodzenie zielonej energii, określonej w art. 2 tej dyrektywy wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii można potwierdzić jako taką na podstawie obiektywnych, przejrzystych i niedyskryminujących kryteriów, ustanowionych przez każde państwo członkowskie oraz na podstawie zapewnienia, że gwarancja pochodzenia jest wystawiana w odpowiedzi na odpowiadający tym kryteriom wniosek.

44

W art. 5 ust. 3 tiret pierwsze wspomnianej dyrektywy przewidziano w szczególności, że gwarancja pochodzenia wyszczególnia źródło energii, z którego energia elektryczna została wyprodukowana, określając daty i miejsca produkcji. Zgodnie z art. 5 ust. 5 tej dyrektywy państwa członkowskie lub właściwe organy wyznaczone przez te państwa powinny uruchamiać odpowiednie mechanizmy, aby zapewnić zarówno ścisłość, jak i rzetelność gwarancji pochodzenia.

45

Jeżeli chodzi o cel wspomnianych gwarancji pochodzenia, w motywie 10 dyrektywy 2001/77 wskazano, że gwarancje te są wymagane w celu ułatwienia handlu zieloną energią i w celu udostępnienia konsumentowi przejrzystych kryteriów wyboru między taką energią elektryczną i energią elektryczną wytwarzaną z nieodnawialnych źródeł energii. W art. 5 ust. 3 tiret drugie tej dyrektywy sprecyzowano, że gwarancja pochodzenia służy zapewnieniu producentom energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii możliwości wykazania, że sprzedawana przez nich energia elektryczna jest wytwarzana z odnawialnych źródeł.

46

Zgodnie z art. 5 ust. 4 dyrektywy 2001/77 gwarancje pochodzenia powinny podlegać wzajemnemu uznawaniu przez państwa członkowskie wyłącznie jako dowód w kwestiach określonych w art. 5 ust. 3 tej dyrektywy.

47

Należy zaś zaznaczyć w tym względzie, że umowy takie jak te, których zawarcie między Republiką Włoską a państwem trzecim przewidziano w pierwszym spornym przepisie krajowym, mają właśnie służyć zapewnieniu, że gwarancje pochodzenia wydane przez organy tego państwa trzeciego, podobnie jak gwarancje pochodzenia wydane w państwach członkowskich w zastosowaniu przepisów art. 5 dyrektywy 2001/77 i pod warunkiem spełnienia wymogów analogicznych do wymogów przewidzianych we wspomnianych przepisach, będą uznane na rynku zużycia tego państwa członkowskiego za potwierdzające, że energia elektryczna importowana ze wspomnianego państwa trzeciego jest zieloną energią w rozumieniu tej dyrektywy.

48

Umowa taka może zatem rozszerzać zakres zastosowania zharmonizowanego mechanizmu certyfikacji dotyczącego gwarancji pochodzenia wydanych w państwach członkowskich ustanowionego art. 5 dyrektywy 2001/77, umożliwiając w szczególności gwarancjom pochodzenia wydanym w państwach trzecich korzystanie na rynku wewnętrznym zużycia energii elektrycznej w danym państwie członkowskim ze statusu analogicznego do statusu przysługującego gwarancjom pochodzenia wystawionym w państwach członkowskich między innymi w przypomnianych w pkt 45 niniejszego wyroku szczególnych celach polegających na ułatwieniu handlu i udostępnieniu konsumentowi przejrzystych kryteriów wyboru.

49

Z powyższego wynika, że umowa tego rodzaju może zmienić zakres wspólnych zasad, jakie określa art. 5 dyrektywy 2001/77.

50

Z drugiej strony i w odniesieniu do okoliczności, że gwarancje pochodzenia wydane przez organy państwa trzeciego zgodnie z umową taką jak umowa, której zawarcie przewidziano w pierwszym spornym przepisie krajowym, mają w szczególności być uznane w kontekście krajowego systemu wsparcia zużycia zielonej energii, umożliwiając zwolnienie ich posiadacza z obowiązku nabycia zielonych certyfikatów, należy zauważyć, co następuje.

51

Niewątpliwie z art. 4 dyrektywy 2001/77 i z motywu 15 tej dyrektywy wynika, że, zachęcając państwa członkowskie do ustanowienia takich systemów wsparcia, dyrektywa ta nie ustanawia wspólnotowych ram w odniesieniu do tych systemów (zob. wyrok IBV & Cie, C‑195/12, EU:C:2013:598, pkt 63).

52

Jeśli zatem chodzi o formę, jaką mogą przybrać mechanizmy wsparcia, należy zaznaczyć, że motyw 14 dyrektywy 2001/77 poprzestaje na wymienieniu różnych rodzajów środków stosowanych zwykle w tym zakresie przez państwa członkowskie, to znaczy zielonych certyfikatów, pomocy inwestycyjnej, zwolnień z podatku lub zwrotów podatkowych, obniżenia podatku lub systemów bezpośrednich dopłat do cen (zob. wyrok IBV & Cie, EU:C:2013:598, pkt 64).

53

Artykuł 4 wspomnianej dyrektywy również nie zawiera szczególnych wskazówek odnośnie do treści środków wsparcia, których ustanawianie jest w ten sposób wspierane przez prawodawcę wspólnotowego, oprócz wyjaśnień, zgodnie z którymi takie środki mogą przyczynić się do osiągnięcia celów określonych w art. 6 WE i art. 174 ust. 1 WE (zob. wyrok IBV & Cie, EU:C:2013:598, pkt 65).

54

Z powyższego wynika w szczególności, że dyrektywa 2001/77 przyznaje państwom członkowskim szeroki zakres uznania w celu ustanowienia i wdrożenia takich systemów wsparcia (zob. podobnie wyrok IBV & Cie, EU:C:2013:598, pkt 80).

55

Jednak należy również uwzględnić, że, jak wynika z art. 1 dyrektywy 2001/77, jej celem jest wspieranie zwiększania udziału odnawialnych źródeł energii w produkcji energii elektrycznej na wewnętrzny rynek energii elektrycznej. W motywie 1 tej dyrektywy podkreślono, że obecnie we Wspólnocie potencjał eksploatacyjny odnawialnych źródeł energii nie jest w pełni wykorzystany i że uznano potrzebę wspierania odnawialnych źródeł energii elektrycznej za sprawę priorytetową, ponieważ jej wykorzystanie niesie za sobą pozytywny wpływ na ochronę środowiska i przyczynia się do trwałego rozwoju oraz może ponadto tworzyć lokalne zatrudnienie i pozytywnie wpływać na spójność społeczną, a także przyczyniać się do zabezpieczenia dostaw i umożliwić przyspieszenie realizacji celów Kioto.

56

Ponadto z art. 3 ust. 1 i 2 dyrektywy 2001/77 w związku z załącznikiem do niej wynika, że państwa członkowskie powinny w szczególności ustalić krajowe cele indykatywne przyszłego zużycia zielonej energii elektrycznej poprzez uwzględnienie jako wartości odniesienia, po pierwsze, „produkcji krajowej” zielonej energii w 1997 r., oraz po drugie, procent, odpowiednio za lata 1997 i 2010, zielonej energii elektrycznej w zużyciu brutto energii elektrycznej, przy czym część ta jest obliczana na podstawie „produkcji krajowej” zielonej energii podzielonej przez konsumpcję brutto energii elektrycznej (zob. wyrok Essent Belgium, od C‑204/12 do C‑208/12, EU:C:2014:2192, pkt 67).

57

Z powyższego wynika w szczególności, że krajowe instrumenty wsparcia dla producentów energii elektrycznej przewidziane w art. 4 dyrektywy 2001/77, które zostały ustanowione w szczególności w celu realizacji przez państwa członkowskie odpowiednich krajowych celów indykatywnych, powinny zasadniczo prowadzić do zwiększenia krajowej produkcji zielonej energii (wyrok Essent Belgium, EU:C:2014:2192, pkt 68).

58

Ponadto z art. 3 ust. 4 tiret drugie dyrektywy 2001/77 w związku z załącznikiem do niej wynika, że krajowe cele indykatywne powinny być zgodne z globalnym celem indykatywnym na szczeblu samej Wspólnoty.

59

Tymczasem, jak podniosła w tym względzie Komisja, okoliczność zawarcia przez państwo członkowskie umowy z państwem trzecim w celu umożliwienia uwzględnienia w ramach funkcjonowania krajowego systemu wsparcia zielonego charakteru energii elektrycznej wytwarzanej w tym państwie trzecim może kolidować, z jednej strony z celami dyrektywy 2001/77 przypomnianymi w pkt 55 niniejszego wyroku, a z drugiej strony z ciążącym na państwach członkowskich obowiązkiem zwiększania ich produkcji zielonej energii, aby przyczynić się do osiągnięcia krajowych celów indykatywnych, które zostały im wyznaczone zgodnie z art. 3 tej dyrektywy i uczestniczyć zatem w realizacji globalnego celu indykatywnego na szczeblu samej Wspólnoty.

60

Zawarcie takich umów przez państwa członkowskie w braku jakiegokolwiek upoważnienia w tym celu dyrektywą 2001/77 może zatem zagrozić funkcjonowaniu systemu ustanowionego tą dyrektywą oraz jej celom.

61

Ponadto, jak wynika z orzecznictwa przypomnianego w pkt 33 niniejszego wyroku, ocena dotycząca kwestii, czy dana dziedzina jest już w większości objęta zasadami wspólnotowymi, wymaga w szczególności uwzględnienia nie tylko obecnego wspólnotowego stanu prawnego w danej dziedzinie, ale także jego rozwoju, jeżeli jest możliwy do przewidzenia w momencie, w którym przeprowadzana jest ta ocena.

62

Należy podkreślić w tym względzie, że chociaż dyrektywa 2001/77 nie ustanawia, jak zostało wskazane, wspólnotowych ram w odniesieniu do krajowych systemów wsparcia energii elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawialnych, prawodawca wspólnotowy tym niemniej jednak wyraźnie przewidział w motywie 15 tej dyrektywy i w jej art. 4 ust. 2, że Komisja była wezwana do przedstawienia nie później niż dnia 27 października 2005 r. sprawozdania z doświadczeń zebranych w trakcie stosowania i współistnienia różnorodnych mechanizmów, któremu w danym przypadku towarzyszy propozycja dla Wspólnoty odnosząca się do włączenia w jej ramy omawianych systemów wspierania wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii, szczegółowo przedstawiając w tym względzie szereg kryteriów, jakie powinny spełnić te ramy.

63

Pierwszy sporny przepis krajowy został zaś właśnie ustanowiony w okresie, w którym Komisja była w ten sposób wezwana do zbadania wspomnianego doświadczenia w celu przedstawienia takiego sprawozdania i ewentualnego ustanowienia przez prawodawcę wspólnotowego takich ram wspólnotowych.

64

Ponadto należy zaznaczyć w tym kontekście, że, jak zauważył sąd odsyłający, w odróżnieniu od sytuacji pod rządami dyrektywy 2001/77 i jak wynika z motywów 37 i 38 dyrektywy 2009/28 oraz z art. 9 i 10 dyrektywy 2009/28, która zastąpiła dyrektywę 2001/77, prawodawca wspólnotowy w ramach tej nowej dyrektywy w szczególności podjął się szczegółowego wyjaśnienia warunków, na jakich zielona energia wytworzona w państwie trzecim i importowana do danego państwa członkowskiego może w ramach współpracy między wspomnianymi państwami być uwzględniana w danym przypadku przez to państwo członkowskie dla realizacji wiążącego celu w odniesieniu do udziału zielonej energii w ostatecznym zużyciu energii, który to cel wyznaczono temu państwu wspomnianą dyrektywą.

65

W świetle całości powyższych rozważań na pytanie pierwsze należy odpowiedzieć, że traktat WE powinien być interpretowany w ten sposób, iż ze względu na przepisy dyrektywy 2001/77 Wspólnota ma wyłączną kompetencję zewnętrzną, która stoi na przeszkodzie przepisowi takiemu jak pierwszy sporny przepis prawa krajowego.

66

Jak wynika z brzmienia pytania drugiego, dotyczy ono podobnie jak pytanie pierwsze wykładni art. 3 ust. 2 TFUE i art. 216 TFUE. W związku z tym, tak jak to wynika z rozważań przedstawionych w pkt 24–28 niniejszego wyroku, pytanie to należy w świetle tego brzmienia rozumieć jako dotyczące kwestii, czy ze względu na istnienie umowy o wolnym handlu Wspólnocie powierzono wyłączną kompetencją zewnętrzną w rozumieniu orzecznictwa AETR, która stoi na przeszkodzie przepisowi takiemu jak pierwszy sporny przepis prawa krajowego.

67

Ponieważ z odpowiedzi na pytanie pierwsze wynika, że Wspólnocie ze względu na obowiązywanie dyrektywy 2001/77 powierzono wyłączną kompetencję zewnętrzną, która stoi na przeszkodzie takiemu przepisowi krajowemu, nie ma potrzeby orzekania w przedmiocie pytania drugiego przedłożonego przez sąd odsyłający.

68

Poprzez pytanie trzecie sąd odsyłający zmierza w istocie do ustalenia, czy ze względu na obowiązywanie dyrektywy 2001/77, a w szczególności jej art. 5, traktat WE powinien być interpretowany w ten sposób, że Wspólnota ma wyłączną kompetencję zewnętrzną w rozumieniu orzecznictwa AETR, która stoi na przeszkodzie ustanowieniu przepisu prawa krajowego takiego jak będący przedmiotem postępowania głównego, przewidującego przyznanie zwolnienia z obowiązku nabycia zielonych certyfikatów z uwagi na wprowadzenie na krajowy rynek zużycia energii elektrycznej importowanej z państwa trzeciego, pod warunkiem uprzedniego zawarcia między operatorem krajowej sieci przesyłowej a analogicznym organem lokalnym tego państwa trzeciego umowy określającej warunki niezbędnych kontroli w celu poświadczenia, że tak importowana energia elektryczna jest zieloną energią (zwanemu dalej „drugim spornym przepisem krajowym”).

69

W tym względzie należy niewątpliwie zauważyć, że w świetle informacji, którymi dysponuje Trybunał, nic nie pozwala a priori uznać, iż umowa taka jak przewidziana w ten sposób, która byłaby zawarta między organami takimi jak operator krajowej sieci przesyłowej i analogiczny organ państwa trzeciego, może stanowić umowę, w drodze której państwo członkowskie podejmuje w rozumieniu orzecznictwa AETR w stosunku do wspomnianego państwa trzeciego „zobowiązania międzynarodowe” mogące mieć wpływ na wspólne zasady Wspólnoty lub zmieniać ich zakres. W świetle tych informacji nie okazuje się w szczególności, że taka umowa może wyrażać zamiar zainteresowanych państw zobowiązania się zgodnie z prawem międzynarodowym (zob. podobnie w szczególności opinia 1/13, EU:C:2014:2303, pkt 39).

70

W kontekście niniejszej sprawy należy jednak przypomnieć, że sąd odsyłający zauważa, iż gdyby miało się potwierdzić w świetle odpowiedzi na pierwsze pytanie prejudycjalne, że należy odmówić zastosowania pierwszego spornego przepisu krajowego na tej podstawie, iż narusza on wyłączną kompetencję zewnętrzną Wspólnoty, drugi sporny przepis krajowy powinien znaleźć zastosowanie w postępowaniu głównym.

71

W tym względzie należy zaznaczyć, że cel drugiego spornego przepisu krajowego jest podobny do celu pierwszego spornego przepisu krajowego. Drugi sporny przepis krajowy dotyczy bowiem zasadniczo i podobnie do pierwszego spornego przepisu krajowego wprowadzenia transgranicznych mechanizmów służących poświadczeniu zielonego charakteru energii elektrycznej importowanej z państwa trzeciego i wprowadzonej na włoski rynek zużycia energii.

72

O ile dane mechanizmy nie są już, jak w kontekście pierwszego spornego przepisu krajowego, bezpośrednim wynikiem umowy międzynarodowej zawartej między dwoma podmiotami prawa międzynarodowego i prawem tym regulowanej, o tyle ich wprowadzenie następuje na podstawie upoważnienia normatywnego przewidzianego drugim spornym przepisem krajowym na rzecz operatora krajowej sieci przesyłowej w związku z negocjowaniem tych mechanizmów z analogicznym organem lokalnym danego państwa trzeciego.

73

Jak zatem również podniósł rzecznik generalny w pkt 103 opinii, zasada lojalnej współpracy ustanowiona w art. 10 WE, którego postanowienia zostały przejęte po zmianie przez art. 4 ust. 3 TUE, stoi na przeszkodzie temu, by, po tym, gdy niezgodność z prawem wspólnotowym przepisu takiego jak pierwszy sporny przepis krajowy została w ten sposób stwierdzona i w konsekwencji sąd krajowy odstąpił od tego przepisu, zastosowanie znalazła zastępczo norma krajowa, która podobnie do drugiego spornego przepisu krajowego jest zasadniczo analogiczna do tej normy, od której w ten sposób odstąpiono.

74

W świetle powyższych okoliczności na pytanie trzecie należy udzielić odpowiedzi, że prawo Unii stoi na przeszkodzie temu, by po odstąpieniu przez sąd krajowy od przepisu takiego jak pierwszy sporny przepis krajowy z uwagi na niezgodność tego przepisu z prawem Unii, wspomniany sąd zastępczo stosował przepis krajowy zasadniczo analogiczny do wspomnianego przepisu taki jak drugi sporny przepis krajowy.

75

Ze względu na treść odpowiedzi na pytanie trzecie udzielenie odpowiedzi na pytanie czwarte jest bezprzedmiotowe.

76

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (czwarta izba) orzeka, co następuje: