1. 

Niniejsza sprawa dotyczy środków kontroli granicznej podjętych w Estonii przeciwko towarom rzekomo naruszającym prawa do wzoru przemysłowego. Trybunał uzyskał w ten sposób ponowną możliwość wykładni rozporządzenia Rady (WE) nr 1383/2003 (zwanego dalej „rozporządzeniem”) ( 2 ), mianowicie w odniesieniu do postępowania mającego na celu ustalenie, czy nastąpiło naruszenie prawa własności intelektualnej, o którym mowa w art. 13 ust. 1 rozporządzenia.

2. 

Riigikohus (estoński sąd najwyższy) przedstawił Trybunałowi dwa pytania prejudycjalne. Pyta on, po pierwsze, czy postępowanie określone w art. 13 ust. 1 rozporządzenia może być prowadzone przez organy celne, i po drugie, czy te organy są uprawnione do wszczęcia owego postępowania.

3. 

Powyższe pytania powstały w toku postępowania sądowego wszczętego przez Sintax Trading OÜ (zwaną dalej „Sintax”) przeciwko Maksu- ja Tolliamet (estońskiemu urzędowi ds. podatków i ceł, zwanemu dalej „MTA”), który oddalił wniosek Sintax o zwolnienie zatrzymanych towarów, uzasadniając ową odmowę faktem, że towary naruszają prawo do zarejestrowanego wzoru przemysłowego, którego właścicielem jest OÜ Acerra (zwana dalej „Acerra”).

4.

Środki kontroli granicznej stanowią istotny element ochrony praw własności intelektualnej w Unii Europejskiej. Rozporządzenie nie jest ani pierwszym ( 3 ), ani ostatnim unijnym aktem prawnym regulującym te kwestie. W rzeczywistości z mocą od dnia 1 stycznia 2014 r. zostało ono uchylone przez rozporządzenie nr 608/2013 ( 4 ). Zważywszy jednak na okres, w którym nastąpiły zdarzenia będące przedmiotem niniejszej sprawy, w sprawie tej stosuje się przepisy tego rozporządzenia.

5.

Motywy 2 i 3 rozporządzenia mają następujące brzmienie:

6.

Artykuł 10 rozporządzenia stanowi:

„Prawo obowiązujące w państwie członkowskim, na terytorium którego towary znajdują się w jednej z sytuacji określonych w art. 1 ust. 1, stosuje się w celu zdecydowania, czy prawo własności intelektualnej zostało naruszone na mocy prawa krajowego.

Prawo to stosuje się również do natychmiastowego powiadomienia właściwych służb celnych lub urzędu celnego, określonego w art. 9 ust. 1, o wszczęciu procedury przewidzianej w art. 13, chyba że procedura ta została wszczęta przez te służby lub urząd”.

7.

Zgodnie z art. 13 ust. 1 rozporządzenia:

„Jeżeli w ciągu 10 dni roboczych od otrzymania powiadomienia o zawieszeniu dopuszczenia lub o zatrzymaniu urząd celny określony w art. 9 ust. 1 nie został powiadomiony o wszczęciu postępowania mającego ustalić, czy nastąpiło naruszenie prawa własności intelektualnej na mocy prawa krajowego zgodnie z art. 10, lub nie otrzymał zgody posiadacza [właściciela] prawa przewidzianej w art. 11 ust. 1 stosownie do przypadku, towary zostają dopuszczone lub ich zatrzymanie zostaje zakończone, stosownie do przypadku, z zastrzeżeniem dokonania wszystkich formalności celnych.

Okres ten może być przedłużony o maksymalnie 10 dni roboczych w stosownych przypadkach”.

8.

Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1891/2004 ( 5 ) ustala środki konieczne do zastosowania rozporządzenia. Jego motyw 1 stanowi:

„Rozporządzenie (WE) nr 1383/2003 wprowadziło wspólne zasady mające na celu zakaz dopuszczenia do swobodnego obrotu, wywozu, powrotnego wywozu, objęcia procedurą zawieszającą, umieszczania w strefie wolnocłowej lub w składach wolnocłowych towarów podrabianych i towarów pirackich, a także skuteczne przeciwdziałanie nielegalnemu obrotowi takimi towarami, nie ograniczając przy tym wolności handlu zgodnego z prawem”.

9.

Tolliseadus (estoński kodeks celny, zwany dalej „TS”) w § 39 ust. 4 i 6 stanowi:

„(4)   W odniesieniu do towarów, w stosunku do których istnieje podejrzenie o naruszanie prawa własności intelektualnej w rozumieniu […] rozporządzenia (WE) nr 1383/2003 dotyczącego działań organów celnych skierowanych przeciwko towarom podejrzanym o naruszenie niektórych praw własności intelektualnej oraz środków podejmowanych w odniesieniu do towarów, co do których stwierdzono, że naruszyły takie prawa […], posiadacz prawa sporządza pisemną opinię na podstawie badania próbek towarów w terminie 10 dni roboczych od chwili powiadomienia go o zatrzymaniu towarów. Posiadacz [właściciel] prawa nie otrzymuje żadnego wynagrodzenia za sporządzenie opinii […].

(6)   Organy celne niezwłocznie przekazują właściwej osobie odpis opinii sporządzonej przez posiadacza [właściciela] prawa, która w terminie 10 dni od dnia doręczenia odpisu opinii może przedstawić organom celnym pisemne zastrzeżenia wobec tej opinii wraz z odpowiednimi dowodami”.

10.

Paragraf 45 ust. 1 TS ma następujące brzmienie:

„Organy celne orzekają przepadek towarów określonych w art. 53, 57 i 75 wspólnotowego kodeksu celnego i dokonują ich sprzedaży, zniszczenia pod dozorem celnym lub udostępniają je nieodpłatnie w trybie określonym w §§ 97 i 98”.

11.

Paragraf 6 Haldusmentluse seadus (kodeksu postępowania administracyjnego, zwanego dalej „HMS”) stanowi:

„Organ administracji publicznej podejmuje wszelkie czynności niezbędne do wyjaśnienia istotnych dla sprawy okoliczności faktycznych i stosownie do okoliczności przeprowadza w tym zakresie postępowanie dowodowe z urzędu”.

12.

Acerra jest właścicielem prawa do zarejestrowanego wzoru przemysłowego butelki, wpisanego w dniu 15 lutego 2010 r. do rejestru w Estonii pod nr 01563 „Pudel” (butelka).

13.

W dniu 6 grudnia 2010 r. Acerra poinformowała MTA, że Sintax próbowała dostarczyć do Estonii produkt w butelkach o kształcie chronionym zarejestrowanym wzorem.

14.

W dniu 23 grudnia 2010 r. MTA przeprowadził dodatkową kontrolę przesyłki 63700 butelek wysłanych do Sintax przez ukraińską spółkę. MTA uznał, że stopień podobieństwa butelek do zarejestrowanego wzoru był wystarczający do powzięcia podejrzenia naruszenia praw własności intelektualnej. Decyzją z dnia 27 grudnia 2010 r. MTA zarządził zatrzymanie podejrzanych towarów w składzie celnym.

15.

W tym samym dniu MTA poinformował o zdarzeniu Acerrę, zwracając się do niej o wydanie opinii dotyczącej zatrzymanych towarów. W dniu 6 stycznia 2011 r. Acerra przedstawiła MTA wymaganą opinię, w której podniosła, że będące przedmiotem przywozu butelki naruszają przysługujące jej prawa własności intelektualnej.

16.

Sintax zareagowała na dwa sposoby. Po pierwsze, w dniu 18 stycznia 2011 r. wystąpiła do MTA z wnioskiem o zwolnienie towarów. Następnie, w dniu 7 lutego 2011 r. wytoczyła powództwo przeciwko Acerrze przed Harju Maakohus (sądem pierwszej instancji w Harju), kwestionując ważność wzoru przemysłowego Acerry.

17.

Odnośnie do wniosku o zwolnienie towarów MTA poinformował Sintax pismem z dnia 11 lutego 2011 r., że Acerra wydała opinię na temat butelek przywiezionych do Estonii i uznała je za identyczne ze swoim zarejestrowanym wzorem przemysłowym. Zgodnie z rozporządzeniem nr 1383/2003 MTA nie mógł zwolnić towarów, ponieważ – zdaniem MTA – nastąpiło naruszenie praw własności intelektualnej. MTA nie był organem właściwym do orzekania w przedmiocie ważności tego prawa własności intelektualnej. Tego samego dnia Sintax po raz drugi zażądała zwolnienia towarów. W dniu 17 lutego 2011 r. MTA ponownie oddalił wniosek o zwolnienie towarów, przedstawiając podobne uzasadnienie ( 6 ).

18.

W dniu 10 marca 2011 r. Sintax wniosła skargę do Tallinna Halduskohus (sądu administracyjnego w Tallinnie) w celu uzyskania orzeczenia zwalniającego towary. W dniu 3 czerwca 2011 r. sąd ten nakazał MTA wydanie decyzji o zwolnieniu towarów. MTA wniósł odwołanie do Tallinna Ringkonnakohus (sądu okręgowego w Tallinnie), który oddalił owo odwołanie wyrokiem z dnia 19 stycznia 2012 r. Przedstawił jednak odmienne uzasadnienie wydanego wyroku. MTA zaskarżył ten wyrok do sądu odsyłającego, podnosząc zarzuty naruszenia przepisów prawa.

19.

Powództwo Sintax o unieważnienie prawa do wzoru przemysłowego zostało oddalone w dniu 21 grudnia 2011 r., w chwili gdy toczyło się postępowanie odwoławcze w sprawie, o której mowa w punkcie powyżej. Uprawomocnienie tego wyroku skutkuje utrzymaniem w mocy ważnie zarejestrowanego wzoru przemysłowego.

20.

Postanowieniem z dnia 5 grudnia 2012 r. Riigikohus zawiesił postępowanie i przedłożył Trybunałowi Sprawiedliwości następujące pytania prejudycjalne:

21.

Republika Czeska, Republika Estońska i Komisja przedstawiły uwagi na piśmie. Nie złożono wniosku o przeprowadzenie rozprawy, a zatem nie została ona przeprowadzona.

22.

Pytania sformułowane przez sąd odsyłający nie mogą być zrozumiane w oderwaniu od kontekstu systemu środków kontroli granicznej ustanowionego przez rozporządzenie i sposobu, w jaki sądy estońskie dokonywały wykładni okoliczności faktycznych w odniesieniu do tego systemu. Zanim przystąpię do rozpatrywania pytań, omówię zatem po kolei obydwie powyższe kwestie.

23.

W celu ochrony właścicieli prawa, przestrzegających prawa producentów i podmiotów gospodarczych, a także konsumentów ( 7 ), rozporządzenie ustanawia przede wszystkim system działań organów celnych skierowanych przeciwko towarom podejrzanym o naruszanie praw własności intelektualnej ( 8 ), a także pewną liczbę środków skierowanych przeciwko towarom w odniesieniu, do których stwierdzono, że naruszają takie prawa.

24.

W odniesieniu do towarów ( 9 ) podejrzanych o naruszanie praw własności intelektualnej środki kontroli granicznej mogą być co do zasady zastosowane na wniosek właściciela prawa ( 10 ), który to wniosek uwzględniają organy celne ( 11 ). Organy celne zawieszają zwolnienie towarów lub zatrzymują towary podejrzane o naruszanie prawa własności intelektualnej, w odniesieniu do których uwzględniono wniosek, w miarę potrzeby po konsultacji z wnioskodawcą ( 12 ). Jeśli nie przedłożono lub nie uwzględniono żadnego wniosku, a organy celne mają wystarczające podstawy do powzięcia podejrzenia, że towary naruszają prawa własności intelektualnej, mogą zawiesić zwolnienie tych towarów lub zatrzymać je z urzędu na okres trzech dni roboczych, aby umożliwić właścicielowi prawa złożenie wniosku ( 13 ).

25.

Są to jednak środki o charakterze tymczasowym. Artykuł 13 ust. 1 rozporządzenia stanowi, że jeżeli w ciągu 10 dni roboczych od otrzymania powiadomienia o zawieszeniu zwolnienia lub o zatrzymaniu towarów organy celne nie zostały poinformowane o wszczęciu postępowania mającego ustalić, czy nastąpiło naruszenie prawa własności intelektualnej, należy zwolnić towary lub zakończyć ich zatrzymanie ( 14 ). Towary uznane za naruszające prawo własności intelektualnej podlegają środkom określonym w rozdziale IV rozporządzenia, w tym zniszczeniu towarów naruszających te prawa ( 15 ).

26.

W chwili gdy ustalono, że towary naruszają prawo własności intelektualnej, stosuje się środki wymienione w rozdziale IV rozporządzenia: towary nie mogą zostać wprowadzone na obszar celny Unii ani być przedmiotem jakichkolwiek innych działań wymienionych w art. 16, a państwa członkowskie są zobowiązane do przyjęcia środków koniecznych w celu umożliwienia właściwym organom zastosowania środków określonych w art. 17, w tym zniszczenia towarów.

27.

Z ustalonego w sprawie stanu faktycznego nie wynika, czy wymogi proceduralne przewidziane w przepisach rozporządzenia zostały spełnione, a w szczególności czy właściciel prawa wniósł wniosek o podjęcie działania przez organy celne. Do sądów krajowych należy ustalenie, czy wymogi te zostały spełnione.

28.

W swojej skardze na zatrzymanie towarów wniesionej do sądu administracyjnego w Tallinnie Sintax podniosła między innymi, że postępowanie wymienione w art. 13 ust. 1 rozporządzenia, mające ustalić, czy nastąpiło naruszenie prawa własności intelektualnej, nie zostało wszczęte w terminie. MTA twierdził jednak, że poczynił ustalenia potwierdzające naruszenie prawa własności intelektualnej przez towary.

29.

Sąd administracyjny w Tallinnie orzekł, że zawiadomienie przesłane przez MTA do Acerry należy interpretować jako pierwszą czynność podjętą przez MTA w postępowaniu administracyjnym mającym ustalić, czy nastąpiło naruszenie prawa własności intelektualnej, dopuszczalną na podstawie art. 9 i 10 rozporządzenia. Jak się wydaje, sąd ten stanął w ten sposób na stanowisku, że postępowanie, o którym mowa w art. 13 ust. 1 rozporządzenia, zostało wszczęte przez MTA w dniu 27 grudnia 2010 r. Sąd nie ustalił jednak, że MTA wydał następnie jakąkolwiek decyzję. Niewydanie decyzji przez MTA i wykładnia art. 14 rozporządzenia dokonana przez ten sąd skłoniły go do wydania orzeczenia na korzyść Sintax.

30.

MTA wniósł odwołanie od tego wyroku, podnosząc, że nie posiadał możliwości wydania decyzji ustalającej, czy nastąpiło naruszenie, ponieważ Sintax wniosła powództwo o unieważnienie prawa własności intelektualnej, a art. 14 rozporządzenia nie mógł być zastosowany z powodu niewniesienia zabezpieczenia.

31.

Sąd okręgowy w Tallinnie utrzymał w mocy wyrok sądu administracyjnego, przedstawiając jednak odmienne uzasadnienie. Zgodnie z wykładnią okoliczności faktycznych przedstawioną przez sąd okręgowy postępowanie, o którym mowa w art. 13 ust. 1 rozporządzenia, nie zostało wszczęte, ponieważ to nie organy celne, ale raczej sąd powszechny powinien ustalać, czy nastąpiło naruszenie praw własności intelektualnej.

32.

MTA wniósł skargę kasacyjną od tego wyroku, argumentując, że kwestia właściwości organów celnych do ustalenia, czy nastąpiło naruszenie, została podniesiona po raz pierwszy i że organy celne miały taką właściwość.

33.

W swoim postanowieniu odsyłającym estoński sąd najwyższy stwierdził, że „co do zasady” możliwa jest wykładnia estońskiego prawa ( 17 ) przyznająca organom celnym właściwość do ustalania pirackiego charakteru towarów ( 18 ). Sąd odsyłający powziął jednak wątpliwości, czy taka wykładnia prawa krajowego nie jest sprzeczna z prawem Unii i uważa za konieczne udzielenie odpowiedzi na obydwa postawione Trybunałowi pytania, aby móc określić treść zaleceń, których udzieli on MTA.

34.

Jak już wspomniałem, estoński sąd najwyższy zapytuje w istocie o dwie kwestie: czy postępowanie określone w art. 13 ust. 1 rozporządzenia może być prowadzone przez organy celne (pytanie 1) i czy organy celne mogą także wszcząć odpowiednie postępowanie (pytanie 2).

35.

W pierwszym pytaniu estoński sąd najwyższy zapytuje, czy organy celne mogą prowadzić postępowanie określone w art. 13 ust. 1 rozporządzenia. Zanim jednak dokonam analizy owego przepisu, przedstawię zwięzłe streszczenie stanowisk stron i sądu odsyłającego.

36.

Sąd odsyłający powziął wątpliwości, czy rozporządzenie pozwala organom celnym na prowadzenie postępowania wymienionego w art. 13 ust. 1 rozporządzenia. Tytuł rozdziału III rozporządzenia odnosi się do „organów celnych i […] organu właściwego do podejmowania decyzji” i z tego powodu wydaje się dokonywać wyraźnego rozróżnienia obydwu organów. Stwierdza jednak, że orzecznictwo nie pozwala na jednoznaczne rozstrzygnięcie tej kwestii.

37.

Wszyscy uczestnicy niniejszego postępowania są zdania, iż na pierwsze pytanie należy odpowiedzieć twierdząco.

38.

Zgodnie ze stanowiskiem Republiki Estonii rozporządzenie jedynie harmonizuje środki kontroli granicznej. Z motywu 8 i z art. 10 rozporządzenia wyraźnie wynika, że ustalenie, czy nastąpiło naruszenie wymienione w art. 13 ust. 1 rozporządzenia, reguluje prawo krajowe i że – zgodnie z zasadą autonomii proceduralnej państw członkowskich – określenie organu właściwego należy do kompetencji państw członkowskich. Na poparcie swojej argumentacji Estonia wskazuje na treść art. 49 i 55 porozumienia TRIPS, ponieważ pierwszy ze wskazanych przepisów wyraźnie przewiduje zastosowanie procedur administracyjnych. Zgodnie ze stanowiskiem przedstawionym przez Estonię odniesienie w tytule rozdziału III wskazuje jedynie, że organy te mogą być różne, ale nie jest to warunek konieczny. Także art. 10 rozporządzenia stanowi, że postępowanie wymienione w art. 13 ust. 1 może być wszczęte przez służby celne i, zważywszy, że służby administracyjne rzadko wszczynają postępowanie sądowe w celu ochrony interesów jednostek, art. 10 w sposób dorozumiany ustanawia wymóg istnienia postępowania administracyjnego. Postępowanie administracyjne pomogłoby także w osiągnięciu celów rozporządzenia, to jest wyższego poziomu ochrony przed naruszaniem praw własności intelektualnej. Estonia uważa, że jej stanowisko w tej kwestii znajduje potwierdzenie w orzecznictwie.

39.

Republika Czeska co do istoty zgadza się ze stanowiskiem przedstawionym przesz Estonię. Dodaje, że odmienna wykładnia byłaby dopuszczalna tylko w przypadku, gdyby rozróżnienie pomiędzy organami celnymi i organem podejmującym decyzję w postępowaniu określonym w art. 13 ust. 1 realizowało cel określony w rozporządzeniu.

40.

Zgodnie ze stanowiskiem Komisji postępowanie wymienione w art. 13 ust. 1 rozporządzenia jest postępowaniem uregulowanym w prawie krajowym w celu wydania orzeczenia co do istoty, czy rzeczywiście nastąpiło naruszenie praw własności intelektualnej. Postępowanie to należy odróżnić od procedury regulującej zatrzymanie towarów (działanie organów celnych). Komisja podniosła, że art. 41–49 porozumienia TRIPS ustanawiają warunki prowadzenia postępowania co do istoty, ale do państwa członkowskiego należy określenie między innymi, czy organem właściwym w sprawie powinien być sąd, czy też organ administracji, chociaż decyzje organów administracji powinny być przedmiotem kontroli sądowej na podstawie art. 41 ust. 4.

41.

Nie można kwestionować, że organ administracji także może być organem właściwym do ustalenia, czy nastąpiło naruszenie prawa własności intelektualnej na podstawie prawa krajowego, jak wskazał na to Trybunał, gdy odwoływał się do pojęcia „organu sądowego lub innego organu właściwego do wydania orzeczenia co do istoty”, mającego ustalić, czy nastąpiło naruszenie ( 19 ). Neutralne sformułowanie samego rozporządzenia, a mianowicie odwołanie do pojęcia „organu właściwego do podejmowania decyzji w sprawie” w tytule rozdziału III, i fakt, że nie reguluje ono kwestii, który organ prowadzi postępowanie wymienione w art. 13 ust. 1, potwierdzają, że celem rozporządzenia jest pozostawienie uprawnienia do określenia organu właściwego państwom członkowskim ( 20 ).

42.

Natomiast fakt, że rozporządzenie nie wyłącza prowadzenia postępowania określonego w art. 13 ust. 1 przez organ administracji w związku z faktem, że organy celne niewątpliwie są organami administracji, nie prowadzi sam w sobie do wniosku, że organy celne są upoważnione do prowadzenia odnośnego postępowania.

43.

Właściwie istnieje kilka okoliczności, na które należy zwrócić szczególną uwagę, zanim ów wniosek zostanie wyprowadzony. Po pierwsze, warto przypomnieć, że samo rozporządzenie w tytule rozdziału III zestawia te dwa pojęcia i w konsekwencji wydaje się implikować rozróżnienie pomiędzy „organami celnymi” i „organem właściwym do podejmowania decyzji w sprawie”, to jest organem ustalającym, czy prawo własności intelektualnej zostało naruszone.

44.

Ponadto sformułowanie art. 10 rozporządzenia, do którego powrócę w swoich uwagach na temat drugiego pytania prejudycjalnego, wskazuje, że ów przepis zakłada, że organ podejmujący decyzję, czy prawo własności intelektualnej zostało naruszone i służby celne lub urząd celny, który mógł wszcząć dane postępowanie, są odrębnymi podmiotami ( 21 ).

45.

W tej chwili nasuwa się pytanie, czy w rzeczonych warunkach – i jak wydaje się to sugerować Komisja – Trybunał powinien orzec bez dalszych rozważań, że rozporządzenie nie pozostaje w sprzeczności z uznaniem organów celnych za właściwe do ustalenia, czy nastąpiło naruszenie.

46.

Rzeczywiście Komisja zaproponowała Trybunałowi, aby orzekł, że do właściwości państw członkowskich należy rozstrzygnięcie, który organ jest właściwy, i określenie szczegółowych warunków postępowania mającego ustalić, czy nastąpiło naruszenie prawa własności intelektualnej. Komisja ostrzega jednak, że prawo krajowe powinno wyraźnie określać, który organ jest w tym postępowaniu właściwy. Podkreśla ona także, że postępowanie mające ustalić, czy nastąpiło naruszenie, nie może być tym samym co postępowanie mające na celu wydanie rozstrzygnięcia, czy należy zawiesić zwolnienie towarów i zatrzymać towary lub nie, w przypadku gdy w odniesieniu do towarów powzięto podejrzenie naruszenia prawa własności intelektualnej. Pozostaje jednak ustalić, czy te zabezpieczenia są wystarczające.

47.

Moim zdaniem tak nie jest.

48.

Okoliczność, że na podstawie prawa krajowego to organ administracji może być upoważniony do ustalenia, czy prawo własności intelektualnej zostało naruszone w postępowaniu wymienionym w art. 13 ust. 1 rozporządzenia, nie zmienia ani charakteru, ani treści decyzji, którą ten organ musi podjąć. Oczywiste jest, że w takim postępowaniu organ administracji orzekałby w zakresie praw i uzasadnionych interesów jednostek, a mianowicie – zgodnie z terminologią rozporządzenia – „zgłaszającego, posiadacza lub właściciela towarów” ( 22 ). Należy w tym kontekście ponownie podkreślić, że w następstwie wydania tej decyzji w odniesieniu do towarów mogą zostać podjęte środki przewidziane w rozdziale IV rozporządzenia.

49.

W sprawie Sopropé, w której organy celne wydały decyzję w sprawie opłat celnych, Trybunał orzekł, że zgodnie z ogólną zasadą prawa Unii „adresaci decyzji, która w sposób odczuwalny oddziałuje na ich interesy, powinni być w stanie skutecznie przedstawić swoje stanowisko odnośnie do elementów, na których organ administracji zamierza oprzeć swoją decyzję” ( 23 ). Owa analiza powinna oczywiście być stosowana mutatis mutandis po wejściu w życie Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą”) wraz z traktatem z Lizbony ( 24 ).

50.

Oczywiście jak słusznie wskazała Komisja, regulowanie zasad postępowania wymienionego w art. 13 ust. 1 rozporządzenia ogólnie należy do zakresu właściwości państw członkowskich w wykonaniu ich autonomii proceduralnej ( 25 ). Niemniej jednak działania państw członkowskich w tym względzie należy uważać za „stosowanie prawa Unii” w rozumieniu art. 51 ust. 1 karty ( 26 ).

51.

Z uwagi na powyższe stwierdzenia następnym etapem wymaganej analizy będzie określenie, w jaki sposób, a dokładniej w których przepisach prawa w kontekście po traktacie z Lizbony należy umiejscowić gwarancje proceduralne, do których nawiązano i które stanowią jednocześnie przedmiot ochrony jako ogólne zasady prawa Unii.

52.

Moim zdaniem należy przede wszystkim zaznaczyć tutaj, że znaczenie charakteru funkcji, która jest wykonywana, przeważa nad znaczeniem charakteru organu wykonującego tę funkcję. Oczywiście prawdą jest, że Trybunał orzekł, że art. 6 ust. 1 europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (zwanej dalej „EKPC”), na którym opiera się art. 47 ust. 2 karty ( 27 ), ogólnie odnosi się do postępowania przed „sądem”, a nie postępowania administracyjnego ( 28 ). Należy jednak podkreślić, że okoliczności niniejszej sprawy są z pewnością szczególne. Organ administracyjny wykonywałby w niniejszej sprawie funkcję, której charakter i szczegółowe warunki wykonywania wydają się być równoważne do tych, jakie wykonuje organ sądowy. To właśnie w tym znaczeniu powinno być rozumiane moje stwierdzenie zawarte w opinii w sprawie Philips, że organem właściwym „zazwyczaj” jest sąd ( 29 ). Z tej perspektywy sugerowałbym, że art. 47 karty powinien być identyfikowany jako właściwa podstawa prawna wymienionych gwarancji proceduralnych.

53.

Wykładnia art. 6 ust. 1 EKPC przez Europejski Trybunał Praw Człowieka dodatkowo potwierdza przedstawioną przeze mnie argumentację. Zgodnie ze stanowiskiem tego Trybunału pojęcie „rozstrzygania o […] prawach […] o charakterze cywilnym” z art. 6 ust. 1 EKPC obejmuje swoim zakresem spory dotyczące istnienia i naruszenia praw własności intelektualnej, bez względu na charakter prawny organu rozpatrującego te spory na podstawie prawa krajowego ( 30 ). Ochrona przewidziana w art. 6 EKPC stosowana jest, gdy, tak jak w niniejszej sprawie, zaistniał spór tego właśnie rodzaju, a sposób rozwiązania tego sporu będzie miał decydujący wpływ te prawa. W takim jednak przypadku państwa członkowskie nie są zobowiązane do przedstawienia tego sporu sądowi spełniającemu wszystkie wymogi art. 6 EKPC w każdym stadium postępowania. „Wymogi elastyczności i skuteczności […] mogą uzasadniać uprzednią interwencję organów administracyjnych […], które nie spełniają w każdym względzie wszystkich rzeczonych wymogów” ( 31 ). Takie twierdzenie zakłada w sposób dorozumiany, że, co do zasady wymogi materialne art. 6 EKPC są także stosowane do tych postępowań administracyjnych, nawet jeśli być może nie z tym samym stopniem rygorystyczności. Zgodnie z art. 52 ust. 3 karty należy transponować te rozważania do art. 47 karty.

54.

Na podstawie poprzedzającej analizy, nietrudno jest zidentyfikować zasadnicze gwarancje, które powinny towarzyszyć postępowaniom wymienionym w art. 13 ust. 1 rozporządzenia.

55.

.Tak więc, jak wskazała Komisja, prawo krajowe musi wyraźnie przyznawać organom celnym uprawnienie do podejmowania odpowiednich decyzji. Oczywiste jest, że nie istnieje możliwość wywodzenia właściwości organów celnych z uprawnień, które można by określić jako ich „zwykłe” uprawnienia. Podobnie od organów celnych upoważnionych do podejmowania rzeczonych decyzji wymaga się, aby działały w sposób, który zapewnia ich niezależność i bezstronność. Ponadto adresaci decyzji, która w sposób odczuwalny oddziałuje na ich interesy, powinni w poszanowaniu swego prawa do obrony być w stanie skutecznie przedstawić swoje stanowisko odnośnie do informacji, na których organ administracyjny zamierza oprzeć swoją decyzję ( 32 ). Zainteresowanej osobie powinno być więc przyznane prawo do bycia wysłuchanym. Ponadto oczywiste jest, że decyzja podjęta przez organ celny powinna podlegać kontroli sądowej.

56.

W rezultacie proponuję udzielenie odpowiedzi, że wykładni art. 13 ust. 1 rozporządzenia należy dokonywać w ten sposób, że nie wyłącza on możliwości upoważnienia przez państwa członkowskie organów celnych do prowadzenia postępowania wymienionego w tym przepisie, pod warunkiem że owo uprawnienie zostanie wyraźnie uregulowane w prawie krajowym, organy celne będą działały w sposób, który zapewni ich niezależność i bezstronność, prawo do bycia wysłuchanym będzie przestrzegane i zostanie zapewniona możliwość kontroli sądowej wydanych decyzji.

57.

W drugim pytaniu sąd odsyłający zasadniczo pyta, czy państwa członkowskie mogą ustanowić przepisy, zgodnie z którymi organy celne byłyby uprawnione do wszczynania procedury wymienionej w art. 13 ust. 1 rozporządzenia.

58.

Wszyscy uczestnicy niniejszego postępowania podnoszą, że taka możliwość istnieje. Podkreślają oni, że stosownie do art. 10 ust. 1 postępowanie wymienione w art. 13 ust. 1 rozporządzenia jest regulowane prawem krajowym. Estonia i Republika Czeska wskazują, że art. 14 ust. 2 i art. 10 akapit drugi stanowią, że postępowanie może być wszczęte przez osobę niebędącą właścicielem prawa i w rzeczywistości przez organy celne i że ta wykładnia językowa jest zgodna z celem rozporządzenia, a mianowicie zwalczaniem naruszeń praw własności intelektualnej i ochroną konsumenta przed towarami naruszającymi takie prawa.

59.

Z ustalonego w sprawie stanu faktycznego nie wynika wyraźnie, czy organy krajowe wszczęły postępowanie wymienione w art. 13 ust. 1 rozporządzenia. Obowiązek rozpatrzenia okoliczności faktycznych spoczywa na sądach krajowych.

60.

Oczywiście prawdą jest, że Trybunał orzekł, że rozporządzenie przyznaje zasadniczą rolę właścicielowi prawa: zgodnie z art. 5 rozporządzenia to właśnie na właścicielu prawa ciąży obowiązek złożenia wniosku o podjęcie działania przez organy celne, a podjęcie tych działań przez organy celne z urzędu na podstawie art. 4 ust. 1 jest tylko dozwolone, „aby umożliwić właścicielowi prawa złożenie wniosku o podjęcie działań zgodnie z art. 5”. Trybunał orzekł w tym kontekście, że „w celu umożliwienia wydania prawomocnego wyroku przeciwko takim praktykom przez organ krajowy właściwy do wydania orzeczenia rozstrzygającego sprawę co do istoty wymagane jest uprzednie złożenie przez właściciela prawa wniosku o podjęcie działania. Jeżeli właściciel nie złożył takiego wniosku, środek polegający na zawieszeniu zwolnienia lub zatrzymaniu towarów traci moc w trybie natychmiastowym […]” ( 33 ). Mimo iż powyższe stwierdzenie odnosiło się do rozporządzenia [Rady] nr 3295/94, jest ono także prawdziwe w odniesieniu do rozporządzenia będącego w mocy w czasie, w którym miały miejsce zdarzenia będące przedmiotem niniejszej sprawy.

61.

Po wyjaśnieniu powyższego należy zauważyć, że zamiarem Trybunału nie było ujęcie wszystkich możliwości wszczęcia postępowania wymienionego w art. 13 ust. 1 rozporządzenia, lecz rozważenie najczęściej występującego w tym zakresie przypadku.

62.

W rzeczywistości art. 14 ust. 2 akapit trzeci rozporządzenia wyraźnie odwołuje się do sytuacji, w których „procedura mająca na celu ustalenie, czy prawo własności intelektualnej zostało naruszone na mocy prawa krajowego, została wszczęta w inny sposób niż z inicjatywy właściciela prawa do wzoru […]”. Artykuł 10 ust. 2 stanowi, że prawo obowiązujące w danym państwie członkowskim „stosuje się również do natychmiastowego powiadomienia właściwych służb celnych lub urzędu celnego określonego w art. 9 ust. 1 o wszczęciu procedury przewidzianej w art. 13, chyba że procedura ta została wszczęta przez te służby lub urząd”. Przepis ten wyraźnie zakłada, że procedura uregulowana w art. 13 może być wszczęta przez służbę celną lub urząd celny określony w art. 9 ust. 1. Ów przepis rozstrzyga tę kwestię. Nie istnieje potrzeba rozstrzygnięcia, jak to sugeruje sąd odsyłający, w jakim zakresie wszczęcie przez organy celne postępowania wymienionego w art. 13 ust. 1 rozporządzenia jest konieczne lub użyteczne dla ochrony konsumentów.

63.

W świetle powyższych rozważań i nie do końca przejrzystych okoliczności sprawy bardzo ważne jest ponowne przypomnienie, że jeśli odpowiednie warunki są spełnione, art. 13 ust. 1 rozporządzenia nakłada na organy celne obowiązek zwolnienia towarów lub zakończenia ich zatrzymania. Powyższy obowiązek jest konsekwencją celu rozporządzenia, jakim jest nieutrudnianie wolności handlu zgodnego z prawem, przy jednoczesnym zapobieganiu handlowi towarami naruszającymi prawa własności intelektualnej wymienione w motywie 2 rozporządzenia. W konsekwencji powstrzymanie się przez właściciela prawa od wszczęcia postępowania w przyznanym mu limicie czasowym może być zastąpione tylko wszczęciem postępowania przez organy celne ze skutkiem zapobiegnięcia zwolnieniu towarów, pod warunkiem że organy celne wydały formalną decyzję o wszczęciu postępowania. W szczególności nie wystarcza do uzasadnienia oddalenia wniosku o zwolnienie towarów zwykłe oświadczenie właściela prawa, że uważa on, że przywóz owych towarów narusza jego prawa własności intelektualnej. Oczywiście to na sądach krajowych ciąży obowiązek dokonania oceny okoliczności sprawy.

64.

Powiedziawszy to, proponuję odpowiedzieć na drugie pytanie w ten sposób, że wykładni art. 13 ust. 1 rozporządzenia należy dokonywać w ten sposób, że nie wyłącza on możliwości ustanowienia przez państwa członkowskie przepisów prawa umożliwiających również organom celnym formalne wszczęcie postępowania wymienionego w tym przepisie.

65.

Z uwagi na powyższe rozważania proponuję, aby Trybunał odpowiedział na pytania zadane przez Riigikohus w następujący sposób: