—

w imieniu Établissement national des produits de l’agriculture et de la mer (FranceAgriMer) przez H. Didier oraz F. Pineta, avocats,

—

w imieniu rządu francuskiego przez G. de Bergues’a, S. Meneza, oraz C. Candat, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu rządu polskiego przez M. Szpunara oraz B. Majczynę, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu Komisji Europejskiej przez B. Schimę oraz D. Triantafyllou, działających w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni rozporządzenia Rady (EWG) nr 822/87 z dnia 16 marca 1987 r. w sprawie wspólnej organizacji rynku wina (Dz.U. L 84, s. 1), zmienionego rozporządzeniem Rady (EWG) nr 2253/88 z dnia 19 lipca 1988 r. (Dz.U. L 198, s. 35) (zwanego dalej „rozporządzeniem nr 822/87”), rozporządzenia Komisji (EWG) nr 1059/83 z dnia 29 kwietnia 1983 r. w sprawie umów składowania wina stołowego, moszczu gronowego, zagęszczonego moszczu gronowego i rektyfikowanego zagęszczonego moszczu gronowego (Dz.U. L 116, s. 77), zmienionego rozporządzeniem Komisji (EWG) nr 2646/1999 z dnia 15 grudnia 1999 r. (Dz.U. L 324, s. 10) (zwanego dalej „rozporządzeniem nr 1059/83”), oraz rozporządzenia Rady (WE, Euratom) nr 2988/95 z dnia 18 grudnia 1995 r. w sprawie ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich (Dz.U. L 312, s. 1).

2

Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy Établissement national des produits de l’agriculture et de la mer (FranceAgriMer), będącą następcą prawnym Office national interprofessionnel des vins (Onivins), a Vinifrance SA (zwaną dalej „spółką Vinifrance”) w przedmiocie odzyskania całej pomocy w odniesieniu do składowania otrzymanej przez tę ostatnią.

3

Z art. 1 oraz z załącznika I pkt 6 do rozporządzenia nr 822/87 wynika, że reguluje ono w szczególności zagęszczony moszcz gronowy zdefiniowany jako moszcz niekarmelizowany otrzymywany w drodze częściowej dehydratacji moszczu gronowego i „wyprodukowany we Wspólnocie”.

4

W tym względzie art. 32 ust. 1 i 2 tego rozporządzenia stanowi:

„1.   Ustanawia się system pomocy na prywatne składowanie:

[…]

2.   Przyznanie pomocy, o której mowa w ust. 1, jest uzależnione od zawarcia z agencjami interwencyjnymi […] umowy długoterminowego składowania” [tłumaczenie nieoficjalne, podobnie jak inne cytaty z tego rozporządzenia poniżej].

5

Z art. 1 rozporządzenia nr 1059/83 wynika, że ustanawia ono szczegółowe zasady, jakie należy stosować przy zawieraniu umów składowania.

6

Motyw trzeci tego rozporządzenia wskazuje, iż ze względu na to, „[…] że umowy są zawierane pomiędzy agencjami interwencyjnymi i producentami występującymi z takim wnioskiem, należy podać definicję producenta i, uwzględniwszy obowiązki, jakim powinien on podlegać, nałożyć wymóg, by był on właścicielem produktu będącego przedmiotem umowy składowania” [tłumaczenie nieoficjalne, podobnie jak wszystkie cytaty z tego rozporządzenia poniżej].

7

Artykuł 2 omawianego rozporządzenia stanowi:

„1.   Agencje interwencyjne zawierają umowy tylko z samodzielnymi producentami lub ich zrzeszeniami.

W rozumieniu niniejszego rozporządzenia »producent« oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną albo grupę takich osób, które wykonują lub wykonywały we własnym imieniu jakąkolwiek z następujących czynności:

2.   Producenci mogą zawierać umowy wyłącznie dotyczące produktów wyprodukowanych przez siebie lub na własną odpowiedzialność i których są właścicielami”.

8

Artykuł 12 tego rozporządzenia ustala kwotę pomocy w odniesieniu do składowania w całej Unii Europejskiej w oparciu o ryczałtowe stawki na hektolitr dziennie, w szczególności w odniesieniu do moszczu gronowego.

9

Artykuł 17 ust. 1 rozporządzenia 1059/83 stanowi:

„Z wyjątkiem przypadków siły wyższej,

10

Motywy czwarty, piąty i ósmy rozporządzenia nr 2988/95 brzmią następująco:

„skuteczność zwalczania oszustw wymierzonych w interesy finansowe Wspólnot wymaga ustalenia wspólnych zasad prawnych we wszystkich obszarach polityki Wspólnot;

nieprawidłowe postępowanie oraz środki administracyjne i kary odnoszące się do tego postępowania są przewidziane w zasadach [przepisach] sektorowych zgodnie z niniejszym rozporządzeniem;

[…]

w prawie wspólnotowym zostały określone sankcje [kary] administracyjne Wspólnoty w ramach wspólnej polityki rolnej; sankcje tego rodzaju należy również wprowadzić w innych obszarach”.

11

Artykuł 1 tego rozporządzenia przewiduje:

„1.   W celu ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich niniejszym przyjmuje się ogólne zasady dotyczące jednolitych kontroli oraz środków administracyjnych i kar dotyczących nieprawidłowości w odniesieniu do prawa wspólnotowego.

2.   Nieprawidłowość oznacza jakiekolwiek naruszenie przepisów prawa wspólnotowego wynikające z działania lub zaniedbania [zaniechania] ze strony podmiotu gospodarczego, które spowodowało lub mogło spowodować szkodę w ogólnym budżecie Wspólnot lub w budżetach, które są zarządzane przez Wspólnoty, albo poprzez zmniejszenie lub utratę przychodów, które pochodzą ze środków własnych pobieranych bezpośrednio w imieniu Wspólnot, albo też w związku z nieuzasadnionym wydatkiem”.

12

Zgodnie z art. 2 ust. 3 tego rozporządzenia „[w] postanowieniach prawa wspólnotowego zostaną określone charakter oraz zakres środków administracyjnych i sankcji, jakie są niezbędne dla prawidłowego stosowania danych zasad, z uwzględnieniem charakteru i wagi nieprawidłowości, przyznanej lub uzyskanej korzyści oraz stopnia odpowiedzialności”.

13

Artykuł 4 tego rozporządzenia, zawarty w jego tytule II, noszącym nazwę „Środki i kary administracyjne”, przewiduje:

„1.   Każda nieprawidłowość będzie pociągała za sobą z reguły cofnięcie bezprawnie [nienależnie] uzyskanej korzyści:

[…]

2.   Stosowanie środków wymienionych w ust. 1 ogranicza się do wycofania uzyskanej korzyści łącznie – jeśli to zostało przewidziane – z odsetkami, które mogą być ustalane w oparciu o stawkę ryczałtową.

[…]

4.   Środków przewidzianych w niniejszym artykule nie uznaje się za kary”.

14

Artykuł 5 ust. 1 rozporządzenia nr 2988/95 stanowi:

„Nieprawidłowości dokonane celowo [umyślnie] lub będące skutkiem zaniedbania [niedbalstwa] mogą prowadzić do następujących kar administracyjnych:

[…]”.

15

Vinifrance jest spółką, której działalność polega na sprzedaży win w zbiornikach i koncentratów gronowych oraz na pośrednictwie w niej. W grudniu 1997 r. spółka ta nabyła od dwóch włoskich dostawców, spółek Cantine Trapizzo i Far Vini, 34408 hektolitrów moszczów gronowych. W ramach dwóch umów długoterminowego składowania zawartych w dniach 23 stycznia i 4 lutego 1998 r. spółka Vinifrance dokonała zagęszczenia tych moszczów gronowych we Włoszech i umieściła je w składzie we Francji. Pierwsza umowa składowania dotyczyła 8110 hektolitrów zagęszczonych moszczów gronowych dostarczonych przez spółkę Cantine Trapizzo, podczas gdy druga umowa dotyczyła 1215 hektolitrów zagęszczonych moszczów gronowych dostarczonych przez spółkę Far Vini. Spółka Vinifrance w zastosowaniu art. 32 rozporządzenia nr 822/87 otrzymała z tego tytułu, odpowiednio, w dniach 10 marca i 6 kwietnia 1998 r. pomoc w odniesieniu do składowania wynoszącą 170391,31 EUR i 23280,79 EUR.

16

Kontrola przeprowadzona w maju, czerwcu i lipcu 2000 r. przez Agence centrale des organismes d’intervention dans le secteur agricole (ACOFA) (Centralny Organ Agencji Interwencyjnych Sektora Rolnego) w spółce Vinifrance ustaliła, po pierwsze, że spółka Far Vini nie istniała już od 1992 r. i że żadne inne przedsiębiorstwo winiarskie nie znajdowało się pod adresem wskazanym na fakturach, a po drugie, że większość moszczów nabytych przez spółkę Vinifrance od spółki Cantine Trapizzo w rzeczywistości dostarczyła tej ostatniej spółka Far Vini.

17

Uwzględniając fakt nieistnienia spółki w momencie zawierania umów sprzedaży, w sprawozdaniu ACOFA stwierdzono zasadniczo, że wspólnotowe pochodzenie moszczów gronowych dostarczonych, pośrednio lub bezpośrednio, przez spółkę Far Vini było niejasne i że nie było pewne, czy spółka Vinifrance jest ich właścicielem. ACOFA natomiast, jak się wydaje, nie zakwestionowała pochodzenia wspólnotowego i własności moszczów gronowych, które zostały nabyte przez spółkę Vinifrance od spółki Cantine Trapizzo, lecz które nie zostały dostarczone tej ostatniej przez spółkę Far Vini, to jest ilości wynoszącej przed zagęszczeniem 4587,8 hektolitrów moszczów gronowych na rozpatrywane 34408 hektolitrów.

18

W świetle sprawozdania ACOFA dyrektor Onivins w drodze decyzji z dnia 23 grudnia 2003 r. cofnął całą wypłaconą spółce Vinifrance pomoc w odniesieniu do składowania, stwierdzając przede wszystkim, że ta ostatnia nie była w stanie ustalić, iż moszcze gronowe bezpośrednio lub pośrednio dostarczone przez spółkę Far Vini były pochodzenia wspólnotowego, ani ponadto udowodnić, że była ich właścicielem.

19

W skardze złożonej w dniu 16 stycznia 2004 r. do sądu administracyjnego w Montpellier spółka Vinifrance wniosła o stwierdzenie nieważności tej decyzji. Orzeczeniem z dnia 15 czerwca 2007 r. sąd ten stwierdził nieważność tej decyzji ze względu na to, że Onivins nie mogła zgodnie z prawem żądać całkowitego zwrotu pomocy.

20

Zdaniem sądu administracyjnego w Montpellier art. 17 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 1059/83 umożliwia bowiem tylko żądanie częściowego zwrotu w stopniu proporcjonalnym do naruszenia popełnionego przez producenta. Sąd ten uznał zaś, że zarzucane spółce Vinifrance uchybienia są objęte tym art. 17. W szczególności stwierdził on, że zarzut dotyczący tego, iż spółka Vinifrance nie mogła ustalić wspólnotowego pochodzenia i własności moszczów gronowych, był zasadny jedynie w części, a nie w odniesieniu do wszystkich moszczów gronowych objętych umowami składowania. W związku z tym sąd ten orzekł, że decyzja Onivins była niezgodna z prawem w zakresie, w jakim nałożono w niej obowiązek całkowitego zwrotu pomocy, w tym części pomocy przyznanej zgodnie z prawem.

21

Office national interprofessionnel des fruits, des légumes, des vins et de l’horticulture (Viniflhor), będący następcą prawnym Onivins, wniósł odwołanie od tego wyroku do cour administrative d’appel de Marseille (administracyjnego sądu apelacyjnego w Marsylii). W wyroku z dnia 15 czerwca 2009 r. sąd ten oddalił tę skargę, uznając między innymi, że sąd administracyjny w Montpellier prawidłowo zastosował art. 17 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 1059/83. Sąd apelacyjny w szczególności uznał, że sama okoliczność, iż dyrektor Onivins zażądał zwrotu całej pomocy, w tym jej części dotyczącej moszczów gronowych, których pochodzenia i własności ACOFA nie zakwestionowała, jest wystarczająca, by ustalić w każdym razie, że decyzja ta została wydana z naruszeniem prawa.

22

FranceAgriMer, jednostka będąca następcą Viniflhor, wniosła kasację od tego wyroku do Conseil d’État, twierdząc między innymi, że administracyjny sąd apelacyjny w Marsylii naruszył prawo, z jednej strony uznając, że dyrektor Onivins nie mógł żądać w decyzji całkowitego zwrotu pomocy uzyskanej przez spółkę Vinifrance, a z drugiej strony wnioskując na tej podstawie, iż należało stwierdzić nieważność owej decyzji w całości.

23

Zdaniem FranceAgriMer popełnione nieprawidłowości nie są objęte art. 17 rozporządzenia nr 1059/83. Tym samym w braku wyraźnie przewidzianego przepisu w tych uregulowaniach sektorowych w odniesieniu do domniemanych nieprawidłowości, w niniejszej sprawie fakt, iż spółka Vinifrance nie ustaliła, że jest właścicielem moszczów gronowych w rozumieniu art. 2 ust. 2 rozporządzenia nr 1059/83 ani że moszcze te są pochodzenia wspólnotowego zgodnie z wymogami rozporządzenia nr 822/87, takie nieprawidłowości, skutkujące nieważnością umów składowania, na podstawie których wypłacono pomoc, powinny być objęte środkiem pociągającym za sobą cofnięcie nienależnie uzyskanej korzyści. FranceAgriMer twierdzi zatem, że opierając się na rozporządzeniu nr 2988/95, Onivins mogła zgodnie z prawem domagać się całkowitego zwrotu obydwu pomocy na prywatne składowanie, które przyznano spółce Vinifrance. Tytułem żądania ewentualnego ta agencja interwencyjna twierdzi, że należało stwierdzić nieważność decyzji Onivins nie w całości, lecz tylko w zakresie, w jakim nakłada ona obowiązek zwrotu części pomocy, w odniesieniu do której nie podano w wątpliwość spełnienia przesłanek regulacyjnych.

24

W tych okolicznościach Conseil d’État postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

25

W ramach pierwszej części pytania pierwszego sąd odsyłający zmierza zasadniczo do ustalenia, czy w sytuacji takiej jak będąca przedmiotem postępowania głównego, gdy nieistnienie spółki, co do której uważano, iż sprzedała moszcze gronowe, skutkuje tym, że nie można ustalić wspólnotowego pochodzenia tych ostatnich, producent, który nabył owe moszcze od tej spółki, może jednakże w sposób ważny zawrzeć umowę składowania dotyczącą tych moszczów, w tym ze względu na ciążący na nim obowiązek bycia „wciąż właścicielem” tych moszczów gronowych, przewidziany w art. 2 ust. 2 rozporządzenia nr 1059/83, i otrzymać zatem z tego tytułu pomoc w odniesieniu do składowania na podstawie rozporządzenia nr 822/87.

26

Należy zaznaczyć, że art. 2 rozporządzenia nr 1059/83 – chociaż niewątpliwie definiuje pojęcie „producenta” w rozumieniu tego rozporządzenia i wymaga w szczególności, by był on „właścicielem” moszczów gronowych, aby mógł w sposób ważny zawrzeć z agencją interwencyjną umowę składowania uprawniającą go do otrzymania pomocy w odniesieniu do składowania – nie podaje definicji pojęcia „właściciela”.

27

Rozporządzenie to określa tylko szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia nr 822/87 w odniesieniu do umów składowania mogących uprawnić do otrzymania pomocy w odniesieniu do składowania.

28

Tymczasem, jak słusznie podniosły FranceAgriMer i Komisja Europejska, kwestia, czy dany podmiot gospodarczy można uznać za „właściciela” w rozumieniu art. 2 ust. 2 rozporządzenia nr 1059/83, a zatem czy może on zawrzeć umowę składowania uprawniającą do otrzymania pomocy w odniesieniu do składowania, może powstać, w przypadku gdyby moszcze gronowe wchodziły w materialny zakres stosowania rozporządzenia nr 822/87. W odniesieniu do tego aspektu bezsprzeczne jest, że na podstawie spornych uregulowań tylko moszcze gronowe pochodzenia wspólnotowego mogą uprawniać do otrzymania pomocy w odniesieniu do składowania przewidzianej w tym rozporządzeniu.

29

W sprawie głównej bezsporne jest, że spółka Vinifrance sama nie wyprodukowała moszczów gronowych, lecz nabyła je w drodze umowy sprzedaży. Tymczasem okazało się, że ta umowa sprzedaży była zawarta ze spółką w sensie prawnym nieistniejącą w momencie zawierania tej umowy i że z tego względu nie można było ustalić wspólnotowego pochodzenia dostarczonych bezpośrednio lub pośrednio przez ową spółkę moszczów gronowych.

30

W tych okolicznościach, niezależnie od tego, czy spółka Vinifrance jako „producent” była prawnie lub faktycznie właścicielem spornych towarów, ponieważ nie można było stwierdzić, czy były one moszczami gronowymi pochodzenia wspólnotowego, taki podmiot gospodarczy nie mógł w każdym razie być uznany za podmiot, który nabył moszcze gronowe wchodzące w zakres stosowania rozporządzenia nr 822/87 i umożliwiające mu otrzymanie pomocy w odniesieniu do składowania na podstawie tego rozporządzenia.

31

W związku z powyższym na pierwszą część pytania pierwszego należy odpowiedzieć, że w sytuacji takiej jak będąca przedmiotem postępowania głównego, gdy nieistnienie spółki, co do której uważano, iż sprzedała moszcze gronowe, skutkuje tym, że nie można ustalić wspólnotowego pochodzenia tych ostatnich, producent, który nabył owe moszcze od tej spółki, nie może jednakże w każdym razie otrzymać pomocy w odniesieniu do składowania na podstawie rozporządzenia nr 822/87.

32

W ramach drugiej części pytania pierwszego oraz w pytaniach od drugiego do piątego sąd odsyłający zmierza zasadniczo do ustalenia, czy art. 17 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 1059/83 należy interpretować w ten sposób, że przewidziany w nim system kar stosuje się w przypadku, gdy producent otrzymał pomoc w odniesieniu do składowania, nawet jeżeli większość moszczów gronowych będących przedmiotem umów składowania przedstawionych na poparcie wniosków o pomoc nie była, wbrew wymogom rozporządzenia nr 822/87, pochodzenia wspólnotowego. Ponadto w tych samych pytaniach sąd ten dąży do ustalenia, czy i w jakim zakresie przepisy rozporządzenia nr 2988/95 mogą stanowić dodatkową lub alternatywną podstawę prawną w celu wszczęcia postępowania w sprawie takich nieprawidłowości.

33

FranceAgriMer i rząd francuski zasadniczo twierdzą, że art. 17 rozporządzenia nr 1059/83 nie może regulować postępowania w sprawie nieprawidłowości takich jak będące przedmiotem postępowania głównego. Z jednej strony ust. 1 lit. a) tego artykułu ustanawia bowiem system kar za uchybienia zobowiązaniom wynikającym z niektórych wyczerpująco wymienionych przepisów tego rozporządzenia, lecz niebędących przedmiotem postępowania głównego. Z drugiej strony art. 17 ust. 1 lit. b) niewątpliwie przewiduje karę za naruszenie innych zobowiązań wynikających z tego rozporządzenia lub z umów składowania. Jednakże kara ta, polegająca na zmniejszeniu wypłaconej pomocy w zależności od tego, jak poważne jest naruszenie, nie może regulować tak poważnych uchybień, jak brak statusu właściciela moszczów gronowych, stanowiący naruszenie art. 2 ust. 2 rozporządzenia nr 1059/83, lub niemożność ustalenia wspólnotowego pochodzenia moszczów gronowych umożliwiającego otrzymanie pomocy w odniesieniu do składowania, która to niemożność stanowi uchybienie podstawowemu i nierozerwalnie związanemu z przyznaniem pomocy w odniesieniu do składowania zobowiązaniu przewidzianemu w rozporządzeniu nr 822/87.

34

W szczególności rząd francuski uważa, że art. 17 rozporządzenia nr 1059/83 ustanawia kary powiązane z wykonywaniem umów składowania. Nieprawidłowości wskazane w postępowaniu głównym dotyczą zaś samych przesłanek zawarcia takich umów, a zatem ważności owych umów w celu przyznania pomocy w odniesieniu do składowania.

35

W braku kary określonej w mających zastosowanie przepisach sektorowych, w niniejszej sprawie w rozporządzeniach nr 822/87 i 1059/83, FranceAgriMer oraz rząd francuski uważają, że zastosowanie ma rozporządzenie nr 2988/95, jako że zarzucane uchybienia zobowiązaniom stanowią nieprawidłowości w rozumieniu art. 1 tego ostatniego rozporządzenia. W tym względzie podnoszą oni, że Trybunał niewątpliwie orzekł już, iż art. 5 tego rozporządzenia nie może stanowić podstawy prawnej w celu nałożenia kary administracyjnej. Uważają oni jednakże, że art. 4 owego rozporządzenia, w zakresie, w jakim ustanawia ogólną zasadę prawa Unii, zgodnie z którą istnieje zobowiązanie do zwrotu wszelkiej nienależnie uzyskanej pomocy wspólnotowej, może stanowić podstawę prawną w celu odzyskania całej pomocy w odniesieniu do składowania będącej przedmiotem postępowania głównego.

36

Rząd polski uważa, że gdy przepisy sektorowe nie przewidują nałożenia kar w celu wszczęcia postępowania dotyczącego nieprawidłowości, zastosowanie powinny mieć kary przewidziane w przepisach krajowych, gdy takowe istnieją. Wobec powyższego rząd ten podnosi, że obowiązek zwrotu nienależnej pomocy objęty jest pojęciem „środka administracyjnego” w rozumieniu art. 4 rozporządzenia nr 2988/95 i nie stoi na przeszkodzie temu, by poza takim cofnięciem nałożono karę administracyjną.

37

Komisja podniosła w pierwszej kolejności, że – jako iż oba stwierdzone uchybienia przepisom dotyczą tylko części moszczów gronowych będących przedmiotem postępowania głównego – wydana przez francuską agencję interwencyjną decyzja o całkowitym cofnięciu dwóch pomocy w odniesieniu do składowania zawiera w rzeczywistości dwa aspekty.

38

Z jednej strony decyzja ta polegała na cofnięciu części pomocy w odniesieniu do składowania powiązanej z ilością moszczów gronowych, dla których spółka Vinifrance nie przedstawiła dowodu, że jest ona ich „właścicielem” i że moszcze te są pochodzenia wspólnotowego. W tym względzie Komisja utrzymywała, że zgodnie z orzecznictwem Trybunału takie cofnięcie jest jedynie konsekwencją ustalenia, iż warunki wymagane dla uzyskania korzyści wynikającej z przepisów Unii nie zostały spełnione, co powoduje uznanie pomocy za nienależną i w konsekwencji uzasadnia obowiązek jej zwrotu.

39

Z drugiej strony w odniesieniu do cofnięcia części pomocy powiązanej z ilością moszczów gronowych pochodzących wyłącznie od spółki Cantine Trapizzo i w odniesieniu do których nie stwierdzono żadnego uchybienia Komisja twierdzi, że tę część owej decyzji należy rozumieć jako karę. Niemniej zdaniem Komisji kara ta nie miałaby wówczas żadnej podstawy prawnej ani w rozporządzeniu nr 2988/95, ani w rozporządzeniach sektorowych nr 822/87 i 1059/83, ani nawet w prawie krajowym.

40

Jednakże na rozprawie Komisja wskazała, że w zakresie, w jakim nie jest już możliwe odróżnienie, po zagęszczeniu, moszczów gronowych pochodzenia wspólnotowego od moszczów gronowych niepochodzących ze Wspólnoty, uważa ona obecnie, że w takich okolicznościach cała pomoc w odniesieniu do składowania powinna zostać odzyskana w drodze środka administracyjnego.

41

Należy przypomnieć, że art. 1 ust. 1 rozporządzenia nr 2988/95 wprowadza ogólne zasady dotyczące jednolitych kontroli oraz środków administracyjnych i kar dotyczących nieprawidłowości w odniesieniu do prawa wspólnotowego, aby, jak wynika z motywu trzeciego tego rozporządzenia, we wszystkich dziedzinach przeciwstawiać się działaniom przynoszącym szkodę interesom finansowym Unii (wyroki: z dnia 24 czerwca 2004 r. w sprawie C-278/02 Handlbauer, Zb.Orz. s. I-6171, pkt 31; z dnia 22 grudnia 2010 r. w sprawie C-131/10 Corman, Zb.Orz. s. I-14199, pkt 36).

42

Z motywu czwartego rozporządzenia nr 2988/95 wynika, że skuteczność zwalczania oszustw wymierzonych w interesy finansowe Unii wymaga ustalenia wspólnych zasad prawnych we wszystkich obszarach polityki Unii. Ponadto zgodnie z motywem piątym tego rozporządzenia nieprawidłowe postępowanie oraz środki administracyjne i kary odnoszące się do tego postępowania są przewidziane w zasadach sektorowych, zgodnie z rozporządzeniem nr 2988/95 (wyrok z dnia 1 lipca 2004 r. w sprawie C-295/02 Gerken, Zb.Orz. s. I-6369, pkt 55).

43

W zakresie kontroli i kar w odniesieniu do nieprawidłowości popełnionych w dziedzinie prawa Unii prawodawca unijny, przyjmując rozporządzenie nr 2988/95, ustanowił szereg zasad ogólnych oraz generalny wymóg, by wszystkie rozporządzenia sektorowe były z nimi zgodne (zob. w szczególności wyroki: z dnia 11 marca 2008 r. w sprawie C-420/06 Jager, Zb.Orz. s. I-1315, pkt 61; z dnia 21 lipca 2011 r. w sprawie C-150/10 Beneo-Orafti, Zb.Orz. s. I-6843) pkt 69; a także z dnia 4 października 2012 r. w sprawie C-669/11 Société ED & F Man Alcohols, pkt 45). Ponadto z rozporządzenia tego wynika, że stosuje się ono również do przepisów sektorowych obowiązujących w chwili jego wejścia w życie (zob. podobnie wyrok z dnia 17 lipca 1997 r. w sprawie C-354/95 National Farmers’ Union i in., Rec. s. I-4559, pkt 39).

44

Rozporządzenie nr 2988/95 ma regulować wszelkie sytuacje dotyczące „nieprawidłowości” w rozumieniu art. 1 tego rozporządzenia, a mianowicie naruszenia przepisów prawa Unii wynikającego z działania lub zaniechania ze strony podmiotu gospodarczego, które to działanie lub zaniechanie spowodowało lub mogło spowodować szkodę w ogólnym budżecie Unii lub w budżetach, które są przez nią zarządzane, albo poprzez zmniejszenie lub utratę przychodów ze środków własnych pobieranych bezpośrednio na rachunek Unii, albo też w związku z nieuzasadnionym wydatkiem.

45

W tym względzie jakakolwiek „nieprawidłowość” w rozumieniu art. 1 tego rozporządzenia prowadzi do stosowania środków i kar administracyjnych (zob. podobnie wyrok z dnia 5 czerwca 2012 r. w sprawie C-489/10 Bonda, pkt 33).

46

Artykuł 4 ust. 1 rozporządzenia nr 2988/95 przewiduje zatem, że każda nieprawidłowość powinna pociągać za sobą z reguły cofnięcie nienależnie uzyskanej korzyści, w szczególności poprzez obowiązek zapłaty należnych kwot lub zwrotu kwot pieniężnych należnych lub kwot nienależnie uzyskanych.

47

W odniesieniu do nieprawidłowości dokonanych celowo lub będących skutkiem zaniedbania art. 5 tego rozporządzenia ogranicza się do stwierdzenia, że mogą one prowadzić do określonych kar administracyjnych wymienionych w tym artykule (zob. wyrok z dnia 28 października 2010 r. w sprawie C-367/09 SGS Belgium i in., Zb.Orz. s. I-10761, pkt 35).

48

Przepis ów nie określa dokładnie, którą z wymienionych w nim sankcji należy zastosować w przypadku nieprawidłowości naruszających interesy finansowe Unii (zob. ww. wymienione wyroki: w sprawie SGS Belgium i in., pkt 36; a także w sprawie Société ED & F Man Alcohols, pkt 46).

49

Z art. 2 rozporządzenia nr 2988/95, a w szczególności z jego ust. 3, w związku z motywami piątym i ósmym tego rozporządzenia, wynika bowiem, iż prawodawca unijny powinien określić przepisy sektorowe ustanawiające sankcje administracyjne podobne do tych, jakie istniały już w chwili przyjęcia tego rozporządzenia w ramach wspólnej polityki rolnej (zob. ww. wyrok w sprawie SGS Belgium i in., pkt 37).

50

Z art. 5 ust. 1 lit. c) i d) rozporządzenia nr 2988/95 wynika, że całkowite lub częściowe odebranie korzyści przyznanej zgodnie z zasadami wspólnotowymi, nawet jeżeli podmiot gospodarczy bezprawnie korzystał tylko z jej części, stanowi sankcję administracyjną (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Bonda, pkt 34). Jednakże zgodnie z orzecznictwem Trybunału taka sankcja, nawet niemająca charakteru karnego, może zostać wymierzona jedynie pod warunkiem, że opiera się ona na jasnej i jednoznacznej podstawie prawnej (zob. wyroki: z dnia 14 grudnia 2000 r. w sprawie C-110/99 Emsland-Stärke, Rec. s. I-11569, pkt 56; z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie C-210/00 Käserei Champignon Hofmeister, Rec. s. I-6453, pkt 52; a także z dnia 6 kwietnia 2006 r. w sprawie C-274/04 ED & F Man Sugar, Zb.Orz. s. I-3269, pkt 15), a zatem nie może być nałożona na podstawie samych tych przepisów (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie SGS Belgium i in., pkt 43).

51

W ramach systemu pomocy w odniesieniu do składowania ustalonego w drodze rozporządzenia nr 822/87 należy zaznaczyć, że tylko składowanie moszczów gronowych pochodzenia wspólnotowego może być przedmiotem takiej pomocy. Ponadto zgodnie z art. 32 ust. 2 tego rozporządzenia pomoc taka uzależniona jest od zawarcia przez producenta z agencjami interwencyjnymi umów długoterminowego składowania, których ważność jest przesłanką kwalifikowalności owej pomocy.

52

Nieprzestrzeganie obowiązku pochodzenia wspólnotowego moszczów gronowych stanowi naruszenie przepisów prawa Unii powodujące szkodę w budżecie Unii i tworzy nieuzasadniony wydatek. Uchybienie takie objęte jest zatem pojęciem „nieprawidłowość” w rozumieniu art. 1 rozporządzenia nr 2988/95.

53

W odniesieniu do kwestii, czy w przedmiocie takiej nieprawidłowości w rozumieniu art. 1 rozporządzenia nr 2988/95 może być wszczęte postępowanie na podstawie 17 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 1059/83, które to rozporządzenie stanowi przepis sektorowy, należy zaznaczyć, że ten art. 17 ust. 1 przewiduje dwa rodzaje kar.

54

Z jednej strony art. 17 ust. 1 lit. a) tego rozporządzenia przewiduje, że jeżeli producenci nie spełniają wymogów wynikających z art. 7 ust. 2, 15, 16 i, w odpowiednim przypadku, art. 10 ust. 2 tego rozporządzenia, nie wypłaca się pomocy w odniesieniu do składowania. Takie zobowiązania, niebędące przedmiotem postępowania głównego, dotyczą zasadniczo warunków wykonania umowy składowania między producentem a agencją interwencyjną i odnoszą się do ewentualnego utrudniania ze strony tego producenta kontroli, które mogą być prowadzone przez ten podmiot, a także samych warunków składowania moszczów gronowych będących przedmiotem tej umowy.

55

Z drugiej strony lit. b) owego art. 17 ust. 1 przewiduje w odniesieniu do innych zobowiązań ciążących na producencie na podstawie tego rozporządzenia lub na podstawie umowy składowania, że uchybienia owym zobowiązaniom prowadzą do zmniejszenia pomocy w zależności od tego, jak poważne jest popełnione naruszenie.

56

W tym względzie należy zaznaczyć, że w rozporządzeniach wcześniejszych niż rozporządzenie nr 1059/83 przepis stanowiący odpowiednik art. 17 tego ostatniego rozporządzenia przewidywał stosowanie jednej tylko sankcji, polegającej na zwykłym cofnięciu pomocy, nie przewidując wyraźnie możliwości przystąpienia do zmniejszenia przyznanej pomocy, w przypadku gdy podmiot gospodarczy uchybił zobowiązaniu przewidzianemu w tych rozporządzeniach. Artykuł 15 ust. 1 rozporządzenia Komisji (EWG) nr 2015/76 z dnia 13 sierpnia 1976 r. w sprawie umów składowania wina stołowego, moszczu gronowego, zagęszczonego moszczu gronowego i rektyfikowanego zagęszczonego moszczu gronowego (Dz.U. L 221, s. 20), a także art. 16 ust. 1 rozporządzenia Komisji (EWG) nr 2600/79 z dnia 23 listopada 1979 r. w sprawie umów składowania wina stołowego, moszczu gronowego, zagęszczonego moszczu gronowego i rektyfikowanego zagęszczonego moszczu gronowego (Dz.U. L 297, s. 15) przewidywały bowiem, że „[z] wyjątkiem przypadków siły wyższej, jeżeli producenci nie spełniają wymogów wynikających z umowy, pomoc nie jest wypłacana”.

57

W tych okolicznościach należy stwierdzić, że przyjmując art. 17 rozporządzenia nr 1059/83, prawodawca Unii zamierzał wprowadzić rozróżnienie i stopniowanie kar pomiędzy naruszeniem zobowiązań wskazanych w wyczerpujący sposób, w odniesieniu do którego sankcja, jaka powinna zostać zastosowana, polegała na zwykłym cofnięciu pomocy, a mniej istotnymi naruszeniami zobowiązań umownych lub ustawowych, w odniesieniu do których zmniejszenie pomocy proporcjonalne do wagi naruszenia stanowiło właściwszą sankcję.

58

Z powyższych rozważań wynika, że, jak słusznie podnieśli także FranceAgriMer, rząd francuski i Komisja, kara przewidziana w art. 17 ust. 1 lit. b) rozporządzenia nr 1059/83 może mieć zastosowanie do postępowań w sprawie nieprawidłowości, które dotyczą warunków wykonania umowy składowania i które są mniej poważne niż nieprawidłowości określone w art. 17 ust. 1 lit. a). Artykuł 17 ust. 1 lit. b) owego rozporządzenia nie może być natomiast zastosowany do karania poważnych uchybień wpływających na samą ważność umowy składowania przedstawionej na poparcie wniosku o pomoc w odniesieniu do składowania, które to uchybienia bezpośrednio kwestionują kwalifikowalność producenta do otrzymania pomocy w odniesieniu do składowania.

59

Jeżeli pochodzenie wspólnotowe moszczów gronowych będących przedmiotem umowy składowania przedstawionej na poparcie wniosku o pomoc nie zostało ustalone, sama ta okoliczność jest wystarczającą przeszkodą, aby umowa taka mogła w sposób ważny uprawnić do otrzymania pomocy w odniesieniu do składowania na podstawie rozporządzenia nr 822/87.

60

Należy jeszcze ustalić, czy w braku kary przewidzianej w mających zastosowanie przepisach sektorowych taka nieprawidłowość, w rozumieniu art. 1 rozporządzenia nr 2988/95, może na podstawie tego rozporządzenia prowadzić do stosowania kary administracyjnej lub w odpowiednim przypadku środka administracyjnego.

61

W tym względzie należy przypomnieć, że w kontekście ochrony interesów finansowych Unii art. 5 rozporządzenia nr 2988/95 nie stanowi wystarczającej podstawy prawnej do stosowania sankcji administracyjnej, ponieważ stosowanie sankcji wymaga, aby przed popełnieniem spornej nieprawidłowości albo prawodawca unijny przyjął przepisy sektorowe określające taką sankcję, albo w danym przypadku, jeżeli takie przepisy nie zostały jeszcze przyjęte na poziomie Unii, aby prawo państwa członkowskiego, w którym została popełniona owa nieprawidłowość, przewidywało stosowanie kary administracyjnej (zob. podobnie ww. wyroki: w sprawie SGS Belgium i in., pkt 43; a także w sprawie ED & F Man Alcohols, pkt 47).

62

Z powyższych rozważań wynika, że w okolicznościach takich jak w postępowaniu głównym w braku w przepisach sektorowych i w przepisach krajowych przepisu przewidującego stosowanie kary rzeczona „nieprawidłowość” nie może podlegać „karze” w rozumieniu art. 5 rozporządzenia nr 2988/95.

63

Tym samym nasuwa się pytanie, czy taka nieprawidłowość, w rozumieniu art. 1 rozporządzenia nr 2988/95, może natomiast prowadzić do stosowania środka administracyjnego w rozumieniu art. 4 tego rozporządzenia.

64

W tym zakresie należy zauważyć, że w ramach wspólnej polityki rolnej, gdy prawodawca Unii ustanawia warunki przyznania pomocy, wykluczenie spowodowane niespełnieniem jednej z tych przesłanek nie stanowi sankcji, lecz jest zwykłą konsekwencją nieprzestrzegania wymogów przewidzianych prawem (zob. wyroki: z dnia 24 maja 2007 r. w sprawie w sprawie C-45/05 Maatschap Schonewille-Prins, Zb.Orz. s. I-3997, pkt 47; z dnia 24 maja 2012 r. w sprawie C-188/11 Hehenberger, pkt 37).

65

Obowiązek zwrotu nienależnej korzyści, uzyskanej za pomocą praktyki będącej naruszeniem prawa, nie narusza zatem zasady praworządności. Ustalenie bowiem, że warunki wymagane dla uzyskania korzyści wynikającej z prawa Unii zostały stworzone w sposób sztuczny, powoduje w każdym razie uznanie przyznanej korzyści za nienależną i w konsekwencji uzasadnia obowiązek jej zwrotu (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Emsland-Stärke, pkt 56; wyrok z dnia 4 czerwca 2009 r. w sprawie C-158/08 Pometon, Zb.Orz. s. I-4695, pkt 28).

66

W odniesieniu zaś do pomocy przyznawanej przez budżet Unii w ramach wspólnej polityki rolnej Trybunał miał już okazję stwierdzić, że każde korzystanie przez państwo członkowskie ze swobodnego uznania w odniesieniu do stosowności żądania zwrotu nienależnie lub bezprawnie przyznanej pomocy byłoby niezgodne z nałożonym przez przepisy Unii na organy administracji krajowej obowiązkiem odzyskania nienależnie lub bezprawnie wypłaconej pomocy (zob. ww. wyrok w sprawie SGS Belgium i in., pkt 50).

67

Z powyższego wynika, że w okolicznościach takich jak będące przedmiotem postępowania głównego, w których stwierdzone nieprawidłowości skutkują tym, że umowy składowania nie mogły być uznane za zawarte w sposób ważny w celu uzyskania spornej pomocy w odniesieniu do składowania, władze krajowe są zobowiązane do stosowania środka administracyjnego w rozumieniu art. 4 ust. 1 tiret pierwsze rozporządzenia nr 2988/95, polegającego na żądaniu zwrotu tej bezprawnie uzyskanej pomocy.

68

W tym względzie należy sprecyzować, że w okolicznościach sprawy będącej przedmiotem postępowania głównego domniemane nieprawidłowości dotyczyły większości moszczów gronowych, ponieważ na 34408 spornych hektolitrów 29821 hektolitrów pochodziło bezpośrednio lub pośrednio od nieistniejącej spółki Far Vini, podczas gdy tylko 4587 hektolitrów zostało prawidłowo dostarczonych przez spółkę Cantine Trapizzo.

69

Ponadto z postanowienia odsyłającego wynika, że te 4587 hektolitrów stanowiło przedmiot umowy składowania, który dał podstawę do zapłaty kwoty w wysokości 170391,31 EUR w dniu 10 marca 1998 r. Ilości te zostały zatem zmieszane z moszczami gronowymi dostarczonymi przez spółkę Cantina Trapizzo, lecz w które ta ostatnia zaopatrzyła się od spółki Far Vini.

70

W takich okolicznościach, w których moszcze gronowe pochodzenia wspólnotowego nie stanowiły oddzielnie przedmiotu jednej z dwóch umów składowania, co podlega zbadaniu przez sąd odsyłający, sąd ten będzie mógł w odpowiednim przypadku stwierdzić, iż ponieważ moszcze gronowe pochodzenia wspólnotowego zostały zmieszane z moszczami gronowymi niepochodzącymi ze Wspólnoty, tak że nie mogą one już po czynności zagęszczenia zostać zidentyfikowane ani oddzielone, obie te umowy składowania były w całości niezgodne z prawem w świetle warunku dotyczącego pochodzenia wspólnotowego rozpatrywanych moszczów gronowych.

71

Z powyższego wynika, że, jak twierdzili FranceAgriMer i rząd francuski, a także Komisja na rozprawie, obie umowy składowania nie mogły w sposób ważny uprawnić do otrzymania pomocy w odniesieniu do składowania będącej przedmiotem postępowania głównego, wskutek czego władze krajowe mają prawo żądać zwrotu całej pomocy nienależnie wypłaconej spółce Vinifrance.

72

Mając na względzie powyższe rozważania, na część drugą pytania pierwszego pytania oraz na pytania od drugiego do piątego należy odpowiedzieć, że w okolicznościach takich jak będące przedmiotem postępowania głównego:

73

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (czwarta izba) orzeka, co następuje: