—

w imieniu J. Blödela-Pawlika przez M. Saurena, Rechtsanwalt,

—

w imieniu HanseMerkur Reiseversicherung AG przez G. Heinemanna, Rechtsanwalt,

—

w imieniu rządu niemieckiego przez T. Henzego oraz J. Kemper, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu rządu belgijskiego przez T. Materne’a oraz J.C. Halleux’go, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu rządu czeskiego przez M. Smolka oraz J. Vláčila, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu rządu estońskiego przez M. Linntam, działającą w charakterze pełnomocnika,

—

w imieniu rządu greckiego przez K. Paraskevopoulou oraz I. Bakopoulosa, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu rządu hiszpańskiego przez S. Centeno Huertę, działającą w charakterze pełnomocnika,

—

w imieniu rządu włoskiego przez G. Palmieri, działającą w charakterze pełnomocnika, wspieraną przez L. Ventrellę, avvocato dello Stato,

—

w imieniu rządu węgierskiego przez M.Z. Fehéra Miklósa oraz przez K. Szíjjártó oraz Z. Tóth, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu rządu austriackiego przez A. Poscha, działającego w charakterze pełnomocnika,

—

w imieniu rządu polskiego przez M. Szpunara, działającego w charakterze pełnomocnika,

—

w imieniu Komisji Europejskiej przez M. Owsiany-Hornung oraz S. Grünheid, działające w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 7 dyrektywy Rady 90/314/EWG z dnia 13 czerwca 1990 r. w sprawie zorganizowanych podróży, wakacji i wycieczek (Dz.U. L 158, s. 59).

2

Wniosek ten został przedstawiony w ramach sporu, jaki zaistniał między J. Blödelem-Pawlikiem a HanseMerkur Reiseversicherung AG (zwaną dalej „HanseMerkur Reiseversicherung”) w przedmiocie odmowy zwrotu przez tą spółkę zapłaconej przez konsumenta ceny podróży zorganizowanej, do której nie doszło z winy jej organizatora.

3

Zgodnie z brzmieniem odpowiednio motywów siódmego, osiemnastego, dwudziestego pierwszego i dwudziestego drugiego dyrektywy 90/314:

„znaczenie turystyki w gospodarkach państw członkowskich stale rośnie; system imprez turystycznych jest zasadniczą częścią turystyki; jeśli przynajmniej w minimalnym zakresie zostałyby przyjęte wspólne reguły w celu nadania tej dziedzinie wymiaru wspólnotowego, sektor imprez turystycznych w państwach członkowskich zyskałby bodziec do dalszego rozwoju i wzrostu rentowności; […]

[...]

organizator i/lub punkt sprzedaży detalicznej powinien być odpowiedzialny wobec konsumenta za właściwe wykonanie zobowiązań wynikających z umowy; co więcej, organizator i/lub punkt sprzedaży detalicznej powinien ponosić odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną konsumentowi z tytułu niewykonania lub niewłaściwego wykonania umowy, chyba że wadliwe wykonanie umowy nie wynika z jego winy ani z winy innego usługodawcy;

[...]

zarówno dla konsumentów, jak i sektora imprez turystycznych, korzystne byłoby nałożenie na organizatorów i/lub punkty sprzedaży detalicznej obowiązku właściwego udokumentowania zabezpieczenia finansowego na wypadek swojej niewypłacalności;

państwa członkowskie powinny zachować możliwość przyjmowania lub utrzymania w mocy bardziej surowych przepisów dotyczących umów udziału w imprezach turystycznych w celu ochrony konsumenta”.

4

Artykuł 1 tej dyrektywy stanowi:

„Celem niniejszej dyrektywy jest zbliżenie przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich dotyczących imprez turystycznych sprzedawanych lub oferowanych na sprzedaż na terytorium Wspólnoty”.

5

Artykuł 4 ust. 6 akapit pierwszy tej dyrektywy stanowi:

„Jeżeli konsument, zgodnie z ust. 5, odstąpi od umowy lub jeśli z jakiejkolwiek przyczyny organizator odwoła usługę przed uzgodnioną datą rozpoczęcia podróży, konsument jest uprawniony:

6

Artykuł 5 ust. 1 i 2 dyrektywy 90/314 brzmi następująco:

„1.   Państwa członkowskie podejmą wszelkie niezbędne kroki w celu zapewnienia odpowiedzialności organizatora i/lub punktu sprzedaży detalicznej wobec konsumenta za właściwe wykonanie zobowiązań wynikających z umowy, niezależnie od tego, czy obowiązki te mają być wykonane przez organizatora i/lub punkt sprzedaży detalicznej czy usługodawcę. Nie narusza to uprawnień organizatora i/lub punktu sprzedaży detalicznej w stosunku do tych usługodawców.

2.   W odniesieniu do szkody wyrządzonej konsumentowi w wyniku niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, państwa członkowskie podejmą niezbędne kroki w celu zagwarantowania odpowiedzialności organizatora i/lub punktu sprzedaży detalicznej, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy nie wynika ani z ich winy, ani z winy innego usługodawcy […]”.

7

Zgodnie z art. 7 tej dyrektywy:

„Na wypadek swojej niewypłacalności organizator i/lub punkt sprzedaży detalicznej, będący stroną umowy, powinni zapewnić [udokumentować] dostateczne zabezpieczenie umożliwiające zwrot nadpłaconych pieniędzy oraz powrót konsumenta z podróży”.

8

Artykuł 8 tej samej dyrektywy stanowi:

„W celu ochrony konsumenta państwa członkowskie mogą przyjąć lub przywrócić obowiązywanie bardziej surowych przepisów w zakresie objętym niniejszą dyrektywą”.

9

Transpozycja art. 7 dyrektywy 90/314/EWG do prawa niemieckiego została dokonana w § 651 k ust. 1 zdanie pierwsze Bürgerliches Gesetzbuch (BGB, niemieckiego kodeksu cywilnego), zgodnie z którym to przepisem:

„Organizator wyjazdu zapewnia zwrot podróżnemu

1.   ceny zapłaconej za wyjazd, jeśli ten został odwołany z powodu niewypłacalności lub ze względu na wszczęcie postępowania upadłościowego w odniesieniu do majątku organizatora wyjazdu […]”.

10

W dniu 4 sierpnia 2009 r. J. Blödel-Pawlik zarezerwował dla siebie i swej żony podróż zorganizowaną przez Rhein Reisen GmbH (zwaną dalej „Rhein Reisen”), która to spółka zawarła jako organizator podróży umowę ubezpieczenia z HanseMerkur Reiseversicherung na wypadek niewypłacalności ze skutkiem od dnia 1 sierpnia 2009 r.

11

Rhein Reisen wystawiła dla J. Blödela-Pawlika dwa pisemne zapewnienia, zgodnie z którymi w przypadku odwołania podróży spowodowanego niewypłacalnością jej organizatora zwrócona mu zostanie zapłacona przezeń cena tej podróży.

12

Przed zaplanowanym wyjazdem Rhein Reisen poinformowała J. Blödela-Pawlika, że jest zmuszona ogłosić swą niewypłacalność.

13

Z akt sprawy wynika, że reprezentowana przez jednoosobowe kierownictwo Rhein Reisen w rzeczywistości wcale nie zamierzała organizować przedmiotowej podróży. Zarówno z chronologii wydarzeń, jak i z wyciągu z konta bankowego tego organizatora podróży wynika, że jego zachowanie miało znamiona oszustwa.

14

W tych okolicznościach J. Blödel-Pawlik zażądał od HanseMerkur Reiseversicherung zwrotu zapłaconej przezeń ceny podróży.

15

HanseMerkur Reiseversicherung podniosła jednak, że nie ma obowiązku dokonania takiego zwrotu ze względu na to, iż art. 7 dyrektywy 90/314 nie ma zastosowania w przypadku, w którym przyczyna odwołania podróży zależy wyłącznie od mającego znamiona oszustwa zachowania jej organizatora.

16

Sąd odsyłający również ma wątpliwości co do tego, czy celem dyrektywy 90/314 jest ochrona konsumentów przed oszustwami ze strony organizatorów podróży.

17

Uznając, że rozstrzygnięcie zawisłego przed nim sporu zależy od wykładni dyrektywy 90/314, Landgericht Hamburg postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Czy art. 7 dyrektywy [90/314] ma zastosowanie także w przypadku niewypłacalności organizatora spowodowanej tym, że wszystkie, zebrane już od podróżnych z zamiarem popełnienia oszustwa, środki zostały wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem, a organizator nigdy nie zamierzał organizować wyjazdu?”.

18

Zadając to pytanie, sąd odsyłający podnosi w istocie kwestię tego, czy wykładni art. 7 dyrektywy 90/314 należy dokonywać w taki sposób, że ma on zastosowanie w sytuacji, w której niewypłacalność organizatora podróży jest spowodowana jego mającym znamiona oszustwa zachowaniem.

19

W tym względzie należy na wstępie przypomnieć, że art. 7 dyrektywy 90/314 zobowiązuje organizatora podróży do posiadania dostatecznego zabezpieczenia umożliwiającego zwrot zapłaconych przez konsumenta pieniędzy oraz jego powrót z podróży, gdyż celem tego zabezpieczenia jest ochrona konsumenta przed ryzykiem gospodarczym wiążącym się z niewypłacalnością lub upadłością organizatora podróży (zob. wyrok z dnia 8 października 1996 r. w sprawach połączonych C-178/94, C-179/94 i od C-188/94 do C-190/94 Dillenkofer i in., Rec. s. I-4845, pkt 34, 35).

20

Podstawowym celem tego przepisu jest więc zabezpieczenie, aby w przypadku niewypłacalności lub upadłości organizatora podróży zagwarantowane zostały powrót konsumenta z podróży i zwrot zapłaconych przezeń pieniędzy (zob. podobnie ww. wyrok w sprawach połączonych Dillenkofer i in., pkt 35–36).

21

Należy zaś stwierdzić, że zgodnie z brzmieniem art. 7 dyrektywy 90/314 istnienie tej gwarancji nie jest uzależnione od spełnienia żadnego szczególnego warunku dotyczącego przyczyn niewypłacalności organizatora podróży.

22

Trybunał w pkt 74 wydanego w dniu 15 czerwca 1999 r. wyroku w sprawie C-140/97 Rechberger i in., Rec. s. I-3499, orzekł w tym względzie, że art. 7 tej dyrektywy ustanawia obowiązek osiągnięcia rezultatu polegającego na przyznaniu uczestnikom zorganizowanych podróży, wakacji i wycieczek w przypadku upadłości organizatora uprawnienia do zabezpieczenia zwrotu zapłaconych pieniędzy i powrotu z podróży, a celem tego zabezpieczenia jest właśnie ochrona konsumenta przed skutkami tej upadłości, niezależnie od jej przyczyn.

23

Trybunał wyciągnął na tej podstawie wniosek, że takie okoliczności jak nieostrożne zachowanie organizatora podróży czy też wystąpienie wyjątkowych lub nieprzewidywalnych zdarzeń nie mogą stanowić przeszkody w przewidzianych w art. 7 dyrektywy 90/314 zwrocie zapłaconych pieniędzy i powrocie konsumentów z podróży (zob. ww. wyrok w sprawie Rechberger i in., pkt 75, 76).

24

Za dokonaniem takiej wykładni art. 7 dyrektywy 90/314 przemawia także realizowany przez nią cel polegający na zapewnieniu wysokiego stopnia ochrony konsumenta (zob. ww. wyrok w sprawach połączonych Dillenkofer i in., pkt 39).

25

Uwzględniając powyższe, na zadane pytanie należy udzielić odpowiedzi, iż wykładni art. 7 dyrektywy 90/314 należy dokonywać w taki sposób, że ma on zastosowanie w sytuacji, w której niewypłacalność organizatora podróży jest spowodowana jego mającym znamiona oszustwa zachowaniem.

26

Dla stron postępowania przed sądem krajowym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed tym sądem, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż poniesione przez strony postępowania przed sądem krajowym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (piąta izba) orzeka, co następuje:

Wykładni art. 7 dyrektywy Rady 90/314/EWG z dnia 13 czerwca 1990 r. w sprawie zorganizowanych podróży, wakacji i wycieczek należy dokonywać w taki sposób, że ma on zastosowanie w sytuacji, w której niewypłacalność organizatora podróży jest spowodowana jego mającym znamiona oszustwa zachowaniem.