WYROK TRYBUNAŁU (pierwsza izba)

z dnia 16 września 2010 r.(*)

Polityka społeczna – Dyrektywa 96/34/WE – Porozumienie ramowe dotyczące urlopu rodzicielskiego – Wykładnia klauzuli 2 pkt 1 porozumienia ramowego –Osoba uprawniona do urlopu rodzicielskiego – Urlop rodzicielski w przypadku narodzin bliźniąt – Pojęcie narodzin – Wzięcie pod uwagę liczby narodzonych dzieci – Zasada równego traktowania

W sprawie C‑149/10

mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Dioikitiko Efeteio Thessalonikis (Grecja) postanowieniem z dnia 15 marca 2010 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 29 marca 2010 r., w postępowaniu:

Zoi Chatzi

przeciwko

Ypourgos Oikonomikon,

TRYBUNAŁ (pierwsza izba),

w składzie: A. Tizzano, prezes izby, E. Levits, M. Ilešič, M. Safjan i M. Berger (sprawozdawca), sędziowie,

rzecznik generalny: J. Kokott,

sekretarz: L. Hewlett, główny administrator,

uwzględniając postanowienie prezesa Trybunału z dnia 12 maja 2010 r. w przedmiocie zastosowania w odniesieniu do odesłania prejudycjalnego trybu przyspieszonego na podstawie art. 23a statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i art. 104a akapit pierwszy regulaminu postępowania przed Trybunałem,

uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 7 lipca 2010 r.,

rozważywszy uwagi przedstawione:

–        w imieniu rządu greckiego przez M. Apessosa, E.M. Mamounę, G. Papagianni oraz G. Papadaki, działających w charakterze pełnomocników,

–        w imieniu rządu czeskiego przez M. Smolka, działającego w charakterze pełnomocnika,

–        w imieniu rządu niemieckiego przez C. Blaschkego, działającego w charakterze pełnomocnika,

–        w imieniu rządu estońskiego przez M. Linntam, działającą w charakterze pełnomocnika,

–        w imieniu rządu cypryjskiego przez D. Kallí, działającą w charakterze pełnomocnika,

–        w imieniu rządu polskiego przez M. Szpunara oraz J. Fałdygę, działających w charakterze pełnomocników,

–        w imieniu rządu Zjednoczonego Królestwa przez E. Jenkinson oraz R. Palmera, działających w charakterze pełnomocników,

–        w imieniu Komisji Europejskiej przez M. Patakię oraz M. van Beeka, działających w charakterze pełnomocników,

po wysłuchaniu rzecznika generalnego,

wydaje następujący

Wyrok

1        Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni klauzuli 2 pkt 1 Porozumienia ramowego dotyczącego urlopu rodzicielskiego, zawartego w dniu 14 grudnia 1995 r. (zwanego dalej „porozumieniem ramowym”), które stanowi załącznik do dyrektywy Rady 96/34/WE z dnia 3 czerwca 1996 r. w sprawie porozumienia ramowego dotyczącego urlopu rodzicielskiego zawartego przez UNICE, CEEP i ETUC (Dz.U. L 145, s. 4), zmienionej dyrektywą Rady 97/75/WE z dnia 15 grudnia 1997 r. (Dz.U. 1998, L 10, s. 24) (zwanej dalej „dyrektywą 96/34”).

2        Wniosek ten został złożony w ramach sporu, jaki zaistniał pomiędzy Z. Chatzi i jej pracodawcą Ypourgos Oikonomikon (ministrem finansów), dotyczącego decyzji dyrektora urzędu skarbowego nr 1 w Salonikach (Grecja), na mocy której oddalono jej wniosek o przyznanie dodatkowego urlopu rodzicielskiego w związku z narodzinami bliźniąt.

 Ramy prawne

 Uregulowania Unii

3        Dyrektywa 96/34 została przyjęta w ramach procedury przewidzianej w art. 4 ust. 2 Porozumienia w sprawie polityki społecznej, które zostało załączone do protokołu nr 14 w sprawie polityki społecznej, protokół zaś do Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską na mocy Traktatu o Unii Europejskiej (zwanego dalej „porozumieniem w sprawie polityki społecznej”).

4        Akapit pierwszy preambuły do porozumienia ramowego, które dyrektywa 96/34 wprowadza w życie, stanowi:

„Poniższe porozumienie ramowe stanowi przedsięwzięcie podjęte przez UNICE, CEEP i ETUC dla ustalenia minimalnych wymagań dotyczących urlopu rodzicielskiego i czasu wolnego od pracy uzasadnionego działaniem siły wyższej jako ważnego środka służącego pogodzeniu pracy i życia rodzinnego oraz wspierającego równe szanse i równe traktowanie kobiet i mężczyzn”.

5        Punkty 4–6 i 9 przesłanek ogólnych porozumienia ramowego stanowią, co następuje:

„4)      wspólnotowa Karta socjalnych praw podstawowych pracowników stanowi w pkt 16 dotyczącym równego traktowania, że powinny zostać określone środki umożliwiające mężczyznom i kobietom pogodzenie ich obowiązków pracowniczych i rodzinnych;

5)      uchwała Rady z dnia 6 grudnia 1994 r. uznaje, że efektywna polityka równych szans zakłada istnienie zintegrowanej, ogólnej strategii umożliwiającej lepszą organizację czasu pracy, większą elastyczność czasu pracy i łatwiejszy powrót do życia zawodowego oraz dostrzega ważną rolę partnerów społecznych w tym zakresie oraz w proponowaniu zarówno mężczyznom, jak i kobietom możliwości pogodzenia obowiązków zawodowych z rodzinnymi;

6)      środki mające na celu pogodzenie pracy i życia rodzinnego powinny zachęcać do wprowadzania nowych, elastycznych sposobów organizacji pracy i czasu pracy, które są lepiej dopasowane do zmieniających się potrzeb społeczeństwa i które uwzględniają potrzeby zarówno przedsiębiorstw, jak i pracowników;

[…]

9)      niniejsze porozumienie jest porozumieniem ramowym, ustalającym minimalne wymagania i przepisy dotyczące urlopu rodzicielskiego, różniącego się od urlopu macierzyńskiego, oraz dotyczące czasu wolnego od pracy z powodu działania siły wyższej, i odwołuje się do państw członkowskich i partnerów społecznych, aby stworzyli odpowiednie warunki dostępu i ustalili szczegółowe zasady stosowania, uwzględniając sytuację w poszczególnych państwach członkowskich”.

6        Klauzula 1 porozumienia ramowego stanowi:

„1.      Niniejsze porozumienie ustanawia minimalne wymogi, przeznaczone do ułatwienia pogodzenia obowiązków rodzicielskich i zawodowych pracujących rodziców.

2.      Niniejsze porozumienie ma zastosowanie do wszystkich pracowników, kobiet i mężczyzn, związanych umową o pracę lub pozostających w innym stosunku zatrudnienia określonym przez prawo, układy zbiorowe pracy lub praktykę, obowiązujące w każdym państwie członkowskim”.

7        Klauzula 2 pkt 1, 3 i 5 porozumienia ramowego mają następującą treść:

„1.      Niniejsze porozumienie, z zastrzeżeniem klauzuli 2.2, przyznaje pracownikom, mężczyznom i kobietom indywidualne prawo do urlopu rodzicielskiego z powodu urodzenia lub przysposobienia dziecka, aby umożliwić im opiekę nad dzieckiem, przez co najmniej trzy miesiące, do czasu osiągnięcia przez dziecko określonego wieku, maksymalnie 8 lat, zgodnie z ustaleniami państw członkowskich i/lub partnerów społecznych.

[…]

3.      Wymagania niniejszego porozumienia, warunki korzystania z urlopu rodzicielskiego i szczegółowe zasady występowania o niego są określone przez przepisy prawa i/lub układy zbiorowe pracy w państwach członkowskich [przy poszanowaniu minimalnych wymogów]. Państwa członkowskie i/lub [partnerzy społeczni] mogą w szczególności:

a)      zadecydować, czy urlop rodzicielski jest przyznawany na zasadach pełnego czy niepełnego wymiaru czasu pracy, w częściach czy w formie »systemu kredytu czasowego«;

[…]

c)      dostosować warunki udzielania i szczegółowe zasady stosowania urlopu rodzicielskiego do szczególnego przypadku, jakim jest przysposobienie;

[…]

5.      Po zakończeniu urlopu rodzicielskiego pracownicy mają prawo do powrotu na to samo miejsce pracy, lub jeżeli nie jest to możliwe, do pracy równorzędnej lub podobnej, zgodnej z umową o pracę lub stosunkiem zatrudnienia”.

8        Klauzula 4 pkt 6 porozumienia ramowego stanowi:

„Nie ograniczając roli Komisji, sądów krajowych i Trybunału Sprawiedliwości, każda kwestia dotycząca wykładni niniejszego porozumienia na szczeblu europejskim powinna w pierwszej instancji być przedstawiona przez Komisję stronom sygnatariuszom, które następnie wydadzą opinię”.

9        Zgodnie z art. 2 ust. 1 dyrektywy 96/34 państwa członkowskie powinny były wprowadzić w życie przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do wykonania wspomnianej dyrektywy najpóźniej do dnia 3 czerwca 1998 r.

 Uregulowania krajowe

10      Z postanowienia odsyłającego wynika, że przepisy dyrektywy 96/34 były transponowane do greckiego porządku prawnego w sposób progresywny.

11      Przepisem, który znajduje zastosowanie do stanu faktycznego rozpatrywanego przez sąd odsyłający jest art. 53 nowego kodeksu dotyczącego regulaminu pracowniczego urzędników administracji i urzędników zatrudnionych w osobach prawnych prawa publicznego, w wersji wynikającej z ustawy 3528/2007.

12      Wspomniany art. 53 zatytułowany „Udogodnienia dla urzędników, na których ciążą obowiązki rodzinne” stanowi w ust. 2:

„Czas pracy urzędnika będącego rodzicem ulega skróceniu o 2 godziny, jeżeli ma on dzieci w wieku do 2 lat, i o 1 godzinę, jeżeli ma on dzieci w wieku od 2 do 4 lat. W razie nieskorzystania z opcji skróconego czasu pracy, o którym mowa w poprzednim akapicie, urzędnikowi będącemu rodzicem przysługuje prawo do płatnego urlopu rodzicielskiego w celu wychowania dziecka w wymiarze 9 miesięcy. […]”.

13      Z postanowienia odsyłającego wynika również, że przepis ten jest przez władze greckie interpretowany w ten sposób, że urzędnik będący rodzicem może skorzystać z urlopu rodzicielskiego tylko do chwili ukończenia przez dziecko czwartego roku życia.

 Postępowanie przed sądem krajowym i pytania prejudycjalne

14      Skarżąca w postępowaniu przed sądem krajowym Z. Chatzi jest urzędnikiem w urzędzie skarbowym nr 1 w Salonikach (Grecja).

15      W dniu 21 maja 2007 r. urodziła ona bliźnięta.

16      Decyzją dyrektora urzędu skarbowego nr 1 w Salonikach z dnia 27 czerwca 2008 r., wydaną w wyniku złożenia wniosku przez skarżącą został jej przyznany płatny urlop rodzicielski w wymiarze dziewięciu miesięcy liczonych od dnia 20 września 2007 r.

17      W dniu 30 stycznia 2009 r. złożyła ona wniosek o przyznanie drugiego płatnego urlopu rodzicielskiego w wymiarze dziewięciu miesięcy rozpoczynających się w dniu 1 marca 2009 r. w odniesieniu do drugiego z bliźniąt. Wniosek ten został oddalony decyzją dyrektora urzędu skarbowego nr 1 w Salonikach z dnia 14 maja 2009 r.

18      Z. Chatzi wniosła na tę decyzję skargę do Dioikitiko Efeteio Thessalonikis (apelacyjnego sądu administracyjnego w Salonikach).

19      Sąd odsyłający zwraca uwagę na to, że Symvoulio tis Epikrateias (rada państwa) orzekła w 2008 r., że w przypadku urzędnika ciąża mnoga nie powoduje powstania prawa do tej samej liczby urlopów rodzicielskich co liczba narodzonych dzieci.

20      Sąd odsyłający ma jednak wątpliwości co do tego, jaką wykładnię dyrektywy 96/34 należy przyjąć w świetle Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą”), która z wejściem w życie traktatu z Lizbony w dniu 1 grudnia 2009 r. stała się prawnie wiążąca.

21      W tych okolicznościach Dioikitiko Efeteio Thessalonikis postanowił zawiesić postępowanie i skierować do Trybunału następujące pytania prejudycjalne:

„1)      Czy można uznać, że w drodze klauzuli 2.1 [porozumienia ramowego] interpretowanej w świetle art. 24 karty […] dotyczącego praw dziecka i przy wzięciu pod uwagę, że poziom ochrony tych praw uległ podwyższeniu w związku ze wspomnianą kartą ustanowione zostało prawo do urlopu rodzicielskiego również na rzecz dziecka w taki sposób, że przyznanie jednego urlopu rodzicielskiego w przypadku narodzin bliźniąt stanowi naruszenie art. 21 karty […] z powodu dyskryminacji ze względu na urodzenie oraz niezgodne z zasadą proporcjonalności ograniczenie praw bliźniąt?

2)      W razie udzielenia na pytanie pierwsze odpowiedzi przeczącej, czy pojęcie urodzenia zawarte w klauzuli 2.1 [porozumienia ramowego] należy interpretować w ten sposób, że na rzecz rodziców będących pracownikami ustanowione zostało podwójne prawo do urlopu rodzicielskiego, którego podstawą jest okoliczność, że ciąża bliźniacza kończy się dwoma następującymi po sobie narodzinami (dwoje bliźniąt), czy też w ten sposób, że urlop rodzicielski przyznany został tylko w odniesieniu do jednych narodzin niezależnie od liczby dzieci, które przyszły na świat, co nie prowadzi jednak do naruszenia równości wobec prawa ustanowionej w art. 20 karty?”.

 W przedmiocie pytań prejudycjalnych

 Uwagi wstępne

 W przedmiocie właściwości Trybunału do dokonania wykładni porozumienia ramowego

22      Rząd niemiecki podkreśla, że prawo partnerów społecznych do negocjowania układów zbiorowych, które zostało im przyznane w art. 28 karty, i prawo, przewidziane obecnie w art. 155 TFUE, do zawierania umów zbiorowych dotyczących kwestii polityki społecznej, które mogą zostać wykonane na poziomie Unii Europejskiej w drodze decyzji Rady, powodują, że partnerzy społeczni mogą w sposób autonomiczny określać zakres takich umów, co nie wiąże się z niebezpieczeństwem, że zakres ten wyjdzie poza ramy wyznaczone treścią i celami rozpatrywanego porozumienia.

23      W tym względzie należy zauważyć, że idea udziału partnerów społecznych w wykładni porozumienia ramowego została wyrażona w klauzuli 4 pkt 6 tego porozumienia, zgodnie z którą każda kwestia dotycząca wykładni porozumienia na szczeblu europejskim powinna w pierwszej instancji być przedstawiona przez Komisję stronom sygnatariuszom, które następnie wydadzą opinię. Na pytanie Trybunału dotyczące kwestii, czy strony sygnatariusze porozumienia wydały opinię w przedmiocie problemów poruszonych w niniejszym odesłaniu prejudycjalnym, Komisja udzieliła podczas rozprawy odpowiedzi przeczącej. Komisja wyjaśniła, że po pierwsze ograniczenia czasowe związane z przyspieszonym trybem postępowania nie pozwalają na taką konsultację i że po drugie konsultacja taka nie byłaby ani skuteczna, ani konstruktywna, ponieważ kwestie będące przedmiotem odesłania prejudycjalnego nigdy nie były rozpatrywane na poziomie europejskim.

24      W każdym razie, jak wyraźnie stanowi klauzula 4 pkt 6 porozumienia ramowego, konsultacja stron sygnatariuszy tego porozumienia nie może ograniczać roli Komisji, sądów krajowych i Trybunału Sprawiedliwości.

25      Trybunał wywodzi swoją właściwość do dokonywania wykładni dyrektyw z art. 267 TFUE. Jednocześnie porozumienie ramowe jest niewątpliwie wynikiem dialogu prowadzonego na podstawie porozumienia w sprawie polityki społecznej pomiędzy partnerami społecznymi na poziomie wspólnotowym, ale zostało ono wykonane, zgodnie z art. 4 ust. 2 tego porozumienia w sprawie polityki społecznej, w drodze dyrektywy przyjętej przez Radę Unii Europejskiej, której stanowi integralną część (zob. podobnie wyrok z dnia 16 lipca 2009 r. w sprawie C‑537/07 Gómez‑Limón Sánchez‑Camacho, Zb.Orz. s. I‑6525, pkt 34).

26      Wynika z tego, że właściwość Trybunału do dokonywania wykładni porozumienia ramowego nie różni się od ogólnej właściwości Trybunału do dokonywania wykładni innych przepisów zawartych w dyrektywach.

 W przedmiocie osobowego zakresu stosowania porozumienia ramowego

27       Z uwagi na to, że Z. Chatzi jest urzędniczką, należy na wstępie sprawdzić, czy dyrektywa 96/34 i porozumienie ramowe, które stanowi załącznik do niej, mogą znajdować zastosowanie również wobec urzędników.

28      W tym względzie należy zauważyć, że przepisy tych dwóch aktów nie zawierają żadnych wskazówek pozwalających wywieść, że urzędnicy są wyłączeni z ich zakresu stosowania.

29      Jak wynika bowiem z samego brzmienia klauzuli 1 pkt 2 porozumienia ramowego, zakres stosowania tego porozumienia jest z założenia szeroki, gdyż obejmuje on w sposób ogólny „pracowników […] związanych umową o pracę lub pozostających w innym stosunku zatrudnienia określonym przez prawo, układy zbiorowe pracy lub praktykę, obowiązujące w każdym państwie członkowskim”. Ponadto klauzula 2 pkt 1 porozumienia ramowego dotyczy „pracowników”, nie czynią przy tym rozróżnienia na tych związanych z pracodawcą publicznym czy z pracodawcą prywatnym i obejmują w ten sposób ogół pracowników [zob. w przedmiocie Porozumienia ramowego w sprawie pracy na czas określony, stanowiącego załącznik do dyrektywy Rady 1999/70/WE z dnia 28 czerwca 1999 r. dotyczącej Porozumienia ramowego w sprawie pracy na czas określony, zawartego przez Europejską Unię Konfederacji Przemysłowych i Pracodawców (UNICE), Europejskie Centrum Przedsiębiorstw Publicznych (CEEP) oraz Europejską Konfederację Związków Zawodowych (ETUC) (Dz.U. L 175, s. 43), wyroki: z dnia 4 lipca 2006 r. w sprawie C‑212/04 Adeneler i in., Zb.Orz. s. I‑6057, pkt 54 i nast.; z dnia 7 września 2006 r. w sprawie C‑180/04 Vassallo, Zb.Orz. s. I‑7251, pkt 32].

30      Wykładnię tę potwierdza dodatkowo okoliczność, że jak wynika z akapitu pierwszego preambuły porozumienia ramowego i z pkt 4 jego przesłanek ogólnych, porozumienie ramowe ma między innymi na celu wspieranie równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy. Jednocześnie Trybunał orzekł, że zasada równego traktowania kobiet i mężczyzn, która dotyczy przepisów traktatu o charakterze społecznym, ma zasięg ogólny i znajduje zastosowanie do stosunków pracy w sektorze publicznym (zob. podobnie wyroki: z dnia 2 października 1997 r. w sprawie C‑1/95 Gerster, Rec. s. I‑5253, pkt 18; z dnia 11 stycznia 2000 r. w sprawie C‑285/98 Kreil, Rec. s. I‑69, pkt 18).

 W przedmiocie pytania pierwszego

31      W drodze pytania pierwszego sąd odsyłający zmierza zasadniczo do ustalenia, czy klauzulę 2 pkt 1 porozumienia ramowego można interpretować w ten sposób, że na jej mocy dziecku przyznane zostało indywidualne prawo do urlopu rodzicielskiego i że w konsekwencji odmowa przyznania drugiego urlopu rodzicielskiego w przypadku narodzin bliźniąt stanowi naruszenie praw, które bliźnięta wywodzą z porządku prawnego Unii.

32      Jak zauważyli wszyscy zainteresowani, którzy przedstawili Trybunałowi swoje uwagi, zarówno brzmienie porozumienia ramowego, jak i jego cele skłaniają do udzielenia na to pytanie odpowiedzi przeczącej.

33      Klauzula 2 pkt 1 porozumienia ramowego stanowi bowiem wyraźnie, że indywidualne prawo do urlopu rodzicielskiego zostaje przyznane „pracownikom, mężczyznom i kobietom”. Ponadto, jeśli chodzi o zakres stosowania porozumienia ramowego, klauzula 1 pkt 2 tego porozumienia stanowi, że stosuje się ono wobec „wszystkich pracowników, kobiet i mężczyzn, związanych umową o pracę lub pozostających w innym stosunku zatrudnienia”.

34      Wynika z tego jasno, że posiadaczami prawa do urlopu rodzicielskiego są tylko i wyłącznie rodzice będący pracownikami.

35      Taka wykładnia znajduje potwierdzenie w celach, jakim służy urlop rodzicielski.

36      Zgodnie z klauzulą 1 pkt 1 urlop ten ma bowiem na celu „ułatwienie pogodzenia obowiązków rodzicielskich i zawodowych pracujących rodziców”, a cel ten wyznaczono, jak zostało przypomniane w pkt 4 przesłanek ogólnych wspomnianego porozumienia, w pkt 16 wspólnotowej Karty socjalnych praw podstawowych pracowników, przyjętej podczas spotkania Rady Europejskiej w Strasburgu w dniu 9 grudnia 1989 r.

37      W tym samym celu prawo do urlopu rodzicielskiego zostało wpisane do art. 33 ust. 2 karty w ramach podstawowych praw socjalnych znajdujących się w tytule IV zatytułowanym „Solidarność”.

38      Artykuł 24 karty, na który powołuje się sąd odsyłający, nie może podważyć powyższej analizy.

39      Artykuł ten, który znajduje się w tytule III karty zatytułowanym „Równość”, stanowi, że dzieci mają prawo do takiej ochrony i opieki, jaka jest konieczna dla ich dobra. Jednakże to prawo do opieki i ochrony nie musi prowadzić do przyznania na ich rzecz indywidualnego prawa do otrzymania przez ich rodziców urlopu rodzicielskiego. Wystarczy przyznanie takiego prawa samym rodzicom. To bowiem do rodziców należy zarówno prawo, jak i obowiązek zadbania o wychowanie dzieci, którzy z tego tytułu mogą wybrać taki sposób wykonania ich obowiązków rodzicielskich, jaki uważają za najlepszy, decydując w tym zakresie o skorzystaniu z urlopu rodzicielskiego bądź o nieskorzystaniu z niego.

40      Na pytanie pierwsze należy zatem odpowiedzieć, że klauzuli 2 pkt 1 porozumienia ramowego nie można interpretować w ten sposób, że na jej mocy dziecku zostaje przyznane indywidualne prawo do urlopu rodzicielskiego.

 W przedmiocie pytania drugiego

41      W drodze pytania drugiego sąd odsyłający zmierza zasadniczo do ustalenia, czy klauzulę 2 pkt 1 porozumienia ramowego można interpretować w ten sposób, że narodziny bliźniąt wiążą się z powstaniem prawa do tej samej liczby urlopów rodzicielskich co liczba narodzonych dzieci czy też klauzulę tę powinno się interpretować w ten sposób, że w przypadku takich narodzin, tak jak w przypadku narodzin jednego dziecka, powstaje prawo do tylko jednego urlopu rodzicielskiego.

42      Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem przy dokonywaniu wykładni przepisu prawa wspólnotowego należy brać pod uwagę nie tylko jego brzmienie, lecz także kontekst, w jakim został umieszczony, oraz cele regulacji, której stanowi on część (zob. w szczególności wyroki: z dnia 7 grudnia 2006 r. w sprawie C‑306/05 SGAE, Zb.Orz. s. I‑11519, pkt 34; z dnia 19 listopada 2009 r. w sprawach połączonych C‑402/07 i C‑432/07 Sturgeon i in., Zb.Orz. s. I‑10923, pkt 41).

43      Ponadto zgodnie z ogólną zasadą wykładni wspólnotowy akt prawny powinien być interpretowany, tak dalece jak to możliwe, w sposób, który nie podważa jego ważności, i w zgodzie z całością prawa pierwotnego (zob. w szczególności wyroki: z dnia 22 maja 2008 r. w sprawie C‑361/06 Feinchemie Schwebda i Bayer CropScience, Zb.Orz. s. I‑3865, pkt 49, 50, a także ww. wyrok w sprawie Sturgeon i in., pkt 47, 48), a w szczególności z zasadą równego traktowania.

44      Orzecznictwo to odnosi się również do porozumień takich jak porozumienie ramowe, które zostały wykonane w drodze dyrektywy przyjętej przez Radę Unii Europejskiej, której stanowią integralną część (zob. pkt 25 niniejszego wyroku).

 W przedmiocie treści klauzuli 2 pkt 1 porozumienia ramowego

45      Zgodnie z klauzulą 2 pkt 1 porozumienia ramowego pracownikom, mężczyznom i kobietom przysługuje „indywidualne prawo do urlopu rodzicielskiego z powodu urodzenia lub przysposobienia dziecka, aby umożliwić im opiekę nad dzieckiem, przez co najmniej trzy miesiące”. Artykuł 33 ust. 2 karty został sformułowany w podobny sposób, ponieważ stanowi on w szczególności, że „każdy ma prawo do […] urlopu wychowawczego po urodzeniu lub przysposobieniu dziecka”.

46      Rządy Cypru i Zjednoczonego Królestwa zwracają uwagę na to, że użycie liczby pojedynczej („urodzenia […] dziecka”, „aby umożliwić im opiekę nad dzieckiem”) skłania do przyjęcia, że pracownikowi przysługuje prawo do odrębnego urlopu rodzicielskiego za każde z dzieci.

47      Zdaniem rządu cypryjskiego interpretacja, zgodnie z którą decydującym kryterium przysługiwania prawa do urlopu rodzicielskiego jest dziecko, a nie narodziny, znajduje potwierdzenie w wyroku z dnia 14 kwietnia 2005 r. w sprawie C‑519/03 Komisja przeciwko Luksemburgowi, Zb.Orz. s. I‑3067, pkt 47, w którym Trybunał orzekł, że sformułowanie, iż urlop rodzicielski zostaje przyznany „z powodu urodzenia”, odzwierciedla jedynie fakt, iż przyznanie urlopu rodzicielskiego jest uzależnione od warunku, że dziecko narodziło się.

48      Zaproponowana interpretacja językowa wywołuje wątpliwości.

49      Nie można bowiem wykluczyć, że użycie w klauzuli 2 pkt 1 porozumienia ramowego liczby pojedynczej ma znaczenie nie numeryczne ale rodzajowe i że ta liczba pojedyncza nie wiąże się z istnieniem zależności między liczbą dzieci i liczbą urlopów rodzicielskich, lecz określa ogół dzieci jako kategorię osób, z którymi może wiązać się powstanie prawa do urlopu rodzicielskiego.

50      Jeżeli chodzi o zakres wyżej wymienionego wyroku w sprawie Komisja przeciwko Luksemburgowi, z lektury pkt 47 tego wyroku wynika, że dokonując wykładni klauzuli 2 pkt 1 porozumienia ramowego w ten sposób, że przyznanie urlopu rodzicielskiego nie jest uzależnione od narodzin ale od warunku, że dziecko narodziło się, Trybunał zamierzał wskazać, że prawo do urlopu rodzicielskiego nie jest związane z datą narodzin i że nie jest niezbędne, aby narodziny dziecka nastąpiły po wejściu w życie dyrektywy 96/34 w zainteresowanym państwie członkowskim. Trybunał wypowiedział się zatem w przedmiocie stosowania dyrektywy 96/34 w czasie a nie w przedmiocie tego, czy w przypadku narodzin mnogich należy przyznać taką samą liczbę urlopów rodzicielskich co liczba narodzonych dzieci.

51      Należy więc stwierdzić, że jeżeli chodzi o odpowiedź, jakiej należy udzielić na niniejsze pytanie, brzmienie klauzuli 2 pkt 1 porozumienia ramowego jest niejednoznaczne i samo w sobie nie pozwala ono na udzielenie odpowiedzi na pytanie przedstawione przez sąd odsyłający.

52      W związku z tym należy wziąć pod uwagę cele regulacji, której przepis ten stanowi część.

 W przedmiocie kontekstu i celów dyrektywy 96/34

53      Z klauzuli 2 pkt 1 porozumienia ramowego wynika, że celem urlopu rodzicielskiego jest umożliwienie rodzicom opieki nad dzieckiem.

54      Rząd cypryjski uważa, że urlop rodzicielski związany jest z posiadaniem przez rodzica możliwości całkowitego poświęcenia się dziecku. W przypadku narodzin bliźniąt okoliczność, że trzeba zajmować się każdym z dzieci uzasadniałaby więc przyznanie odrębnego urlopu na każde z nich.

55      Analizę tę zakwestionowały rządy: grecki, czeski, niemiecki, estoński i polski, dla których liczba dzieci, którymi rodzic musi się zajmować podczas tego okresu, nie ma wpływu na cel urlopu rodzicielskiego. Zdaniem tych rządów rodzic bliźniąt musi bezzwłocznie i jednocześnie spełniać potrzeby obojga dzieci. Z uwagi na to, że różnica pomiędzy sytuacją takiego rodzica i sytuacją rodzica jednego dziecka dotyczy wyłącznie intensywności wykonywanych zadań a nie czasu ich trwania, podwojenie urlopu rodzicielskiego nie byłoby uzasadnione.

56      Jak wynika z akapitu pierwszego preambuły porozumienia ramowego i z pkt 5 przesłanek ogólnych tego porozumienia, porozumienie ramowe stanowi zobowiązanie partnerów społecznych do ustalenia za pomocą minimalnych wymagań środków mających na celu wspieranie równych szans i równego traktowania kobiet i mężczyzn poprzez oferowanie im możliwości pogodzenia obowiązków zawodowych z rodzinnymi (wyrok z dnia 22 października 2009 r. w sprawie C‑116/08 Meerts, Zb.Orz. s. I‑10063, pkt 35).

57      W tej perspektywie porozumienie ramowe umożliwia nowym rodzicom przerwanie ich działalności zawodowej w celu poświęcenia się obowiązkom rodzicielskim, jednocześnie dając im ustanowioną w klauzuli 2 pkt 5 tego porozumienia gwarancję, że po zakończeniu urlopu mogą powrócić na swoje stanowisko. Podczas okresu ustalonego swobodnie przez każde państwo członkowskie przy zachowaniu minimalnego okresu trzech miesięcy i w zgodzie z warunkami pozostawionymi ocenie ustawodawców krajowych nowi rodzice mają zatem możliwość zapewnienia dzieciom opieki odpowiadającej ich wiekowi i podjęcia środków organizacji życia rodzinnego w perspektywie powrotu do życia zawodowego.

58      Jeżeli chodzi o kwestię, czy w kontekście tych celów rodzic bliźniąt może domagać się tej samej liczby urlopów rodzicielskich co liczba narodzonych dzieci, należy zwrócić uwagę, że tak jak zauważyły rządy: grecki, czeski, niemiecki, estoński i polski, wzrost kosztów, któremu musi stawić czoło rodzic bliźniąt, ma charakter ilościowy, ponieważ musi on równocześnie spełniać potrzeby dwojga dzieci, ale te dodatkowe trudności nie trwają dłużej, gdyż co do zasady bliźnięta przechodzą w tym samym czasie tę samą fazę rozwoju.

59      Okazuje się zatem, że podwojenie czasu trwania urlopu rodzicielskiego nie musi stanowić jedynego odpowiedniego środka, z którego mogą korzystać państwa członkowskie w celu ułatwienia artykulacji życia rodzinnego i życia zawodowego rodziców bliźniąt, a należy wziąć pod uwagę cały system, w który wpisują się środki mające na celu zaradzenie niedogodnościom, jakich doświadczają tacy rodzice.

60      Ocena ta znajduje potwierdzenie w okoliczności, że z uwagi na to, iż przepisy porozumienia ramowego mają charakter minimalnych wymogów, i z uwagi na wiążący się z tym szeroki zakres uprawnień dyskrecjonalnych, które przysługują państwom członkowskim w zakresie wprowadzenia w życie urlopu rodzicielskiego, krajowe środki transpozycji różnią się znacznie w zależności od państwa członkowskiego.

61      W tych okolicznościach należy stwierdzić, że ze względu na kontekst, w jaki wpisuje się klauzula 2 pkt 1 porozumienia ramowego, i na cele, do których zmierza to porozumienie, wspomniana klauzula nie wymaga, aby w przypadku narodzin bliźniąt zostało automatycznie przyznane prawo do tej samej liczby urlopów rodzicielskich co liczba narodzonych dzieci.

62      Niemniej jednak niezbędne jest zbadanie, jakie skutki wiążą się z sytuacją rodziców bliźniąt w kontekście zasady równego traktowania.

 W przedmiocie zasady równego traktowania

63      Poszanowanie zasady równego traktowania będącej jedną z ogólnych zasad prawa Unii, której podstawowe znaczenie zostało uznane w art. 20 karty, przyjmuje o tyle większe znaczenie w ramach wprowadzenia w życie prawa do urlopu rodzicielskiego, o ile podstawowe znaczenie tego właśnie prawa socjalnego zostało uznane w art. 33 ust. 2 karty.

64      Zasada ta wymaga, aby porównywalne sytuacje nie były traktowane w odmienny sposób, a sytuacje odmienne nie były traktowane w sposób jednakowy, chyba że takie traktowanie jest obiektywnie uzasadnione (zob. w szczególności wyroki: z dnia 5 czerwca 2008 r. w sprawie C‑164/07 Wood, Zb.Orz. s. I‑4143, pkt 13, a także ww. wyrok w sprawie Sturgeon i in., pkt 48).

65      W tej perspektywie Komisja podnosi, że rodzice bliźniąt znajdują się w sytuacji porównywalnej z sytuacją rodziców dzieci, które nieznacznie różnią się wiekiem, ponieważ w obydwu sytuacjach dzieci muszą być wychowywane równocześnie. Tak więc rodzicom bliźniąt, tak jak wspomnianym rodzicom, powinien przysługiwać osobny urlop rodzicielski za każde dziecko.

66      Jednakże kryterium porównania, które przyjęła Komisja, ukazuje trudności, jakie pojawiają się przy określeniu grupy osób, z którymi rodzice bliźniąt mogliby zostać porównani. Kryterium to opiera się bowiem na elemencie, którego zdefiniowanie nie jest łatwe, a mianowicie „nieznacznej różnicy wieku”.

67      Ponadto, o ile nie można zaprzeczyć, że zadanie polegające na wychowaniu bliźniąt wiąże się z większym nakładem pracy i nie jest zatem porównywalne z opieką nad jednym dzieckiem, o tyle nie można również pominąć okoliczności, że to, iż bliźnięta dorastają i rozwijają się równolegle, wywołuje synergiczne skutki i że w konsekwencji zadanie polegające na ich wychowaniu nie musi być porównywalne z wychowywaniem dwojga dzieci w różnym wieku.

68      W tych okolicznościach należy stwierdzić, że rodzice bliźniąt znajdują się w szczególnej sytuacji, która w pierwszej kolejności powinna zostać wzięta pod uwagę przez ustawodawcę krajowego przy przyjmowaniu przez niego środków transpozycji dyrektywy 96/34.

69      W tym kontekście należy jeszcze raz podkreślić, że jak stanowią klauzula 1 pkt 1 i klauzula 2 pkt 1 porozumienia ramowego, porozumienie to zawiera jedynie minimalne wymogi. Z wyjątkiem czasu trwania urlopu rodzicielskiego, który państwa członkowskie mogą swobodnie ustalić z poszanowaniem tylko minimalnego okresu trzech miesięcy, państwom tym przysługują pełne uprawnienia dyskrecjonalne w odniesieniu do określenia przesłanek uzyskania tego urlopu i warunków korzystania z niego. Klauzula 2 pkt 3 porozumienia ramowego odsyła do przepisów prawa i układów zbiorowych pracy w państwach członkowskich, a zgodnie z pkt 9 przesłanek ogólnych porozumienia ramowego odesłanie to uzasadnione jest potrzebą uwzględnienia sytuacji w poszczególnych państwach członkowskich.

70      Państwa członkowskie mogą zatem przyjąć uregulowania temporalne, które będą znajdowały zastosowanie przy korzystaniu z urlopu przy zachowaniu minimalnego okresu trzech miesięcy ustanowionego w porozumieniu ramowym w odniesieniu do czasu trwania urlopu rodzicielskiego. Ten zakres swobody ocennej powoduje w szczególności, że jeżeli państwo członkowskie zadecyduje, iż urlop rodzicielski trwa dłużej niż okres minimalny ustanowiony w porozumieniu ramowym, może ono w tym zakresie przyjąć przepisy dostosowujące dla przypadku następujących po sobie narodzin dzieci.

71      Wynika z tego, że ustawodawca krajowy dysponuje szeroką swobodą działania przy przyjmowaniu uregulowań dotyczących urlopów rodzicielskich, które znajdują zastosowanie wobec rodziców bliźniąt i pozwalają na traktowanie tych rodziców w sposób należycie uwzględniający ich szczególne potrzeby.

72      W tej perspektywie należy zauważyć, że co do zasady zauważalne wydłużenie okresu w porównaniu z okresem minimalnym przewidzianym w porozumieniu ramowym i pozostawienie rodzicom pewnej elastyczności w ramach decyzji o skorzystaniu z urlopu w zależności od wieku dziecka mogą pozwolić na lepszą absorpcję dodatkowych kosztów związanych z wychowywaniem bliźniąt. Również warunki stosowania urlopu odsyłające w dużej mierze, zgodnie z pkt 6 przesłanek ogólnych porozumienia ramowego do elastycznych sposobów organizacji pracy mogą ułatwić pogodzenie wymogów życia zawodowego ze szczególnymi niedogodnościami, jakie wiążą się z wychowywaniem bliźniąt.

73      Jednakże jest również możliwe zaprojektowanie i przyjęcie innych środków, które byłyby odpowiednie dla celu zaspokojenia szczególnych potrzeb rodziców bliźniąt, takich jak pomoc materialna na przykład w formie prawa dostępu do ośrodków opieki nad dziećmi czy też pomoc finansowa w szczególności w formie świadczeń szczególnych umożliwiających dokonanie swobodnego wyboru sposobu opieki.

74      Do sądu krajowego, do którego wyłącznej kompetencji należy ocena okoliczności faktycznych zawisłego przed nim sporu, należy sprawdzenie, czy ogół przepisów krajowych oferuje wystarczające możliwości, aby w niniejszym przypadku szczególne potrzeby rodziców bliźniąt w ramach ich życia zawodowego i rodzinnego zostały zaspokojone.

75      W świetle powyższych rozważań na pytanie drugie należy odpowiedzieć, że klauzuli 2 pkt 1 porozumienia ramowego nie można interpretować w ten sposób, że narodziny bliźniąt wiążą się z powstaniem prawa do tej samej liczby urlopów rodzicielskich co liczba narodzonych dzieci. Jednakże na mocy tej klauzuli, interpretowanej w świetle zasady równego traktowania na ustawodawcy krajowym ciąży obowiązek wprowadzenia w życie takich uregulowań dotyczących urlopu rodzicielskiego, które w zależności od sytuacji istniejącej w danym państwie członkowskim zapewnią, że rodzice bliźniąt będą traktowani w sposób należycie uwzględniający ich szczególne potrzeby. Do sądu krajowego należy sprawdzenie, czy przepisy krajowe spełniają ten wymóg i ewentualnie dokonanie takiej wykładni wspomnianych przepisów krajowych, która w najszerszym możliwym zakresie będzie zgodna z prawem Unii.

 W przedmiocie kosztów

76      Dla stron postępowania przed sądem krajowym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed tym sądem, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż poniesione przez strony postępowania przed sądem krajowym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (pierwsza izba) orzeka, co następuje:

1)      Klauzuli 2 pkt 1 Porozumienia ramowego dotyczącego urlopu rodzicielskiego, zawartego w dniu 14 grudnia 1995 r. i stanowiącego załącznik do dyrektywy Rady 96/34/WE z dnia 3 czerwca 1996 r. w sprawie porozumienia ramowego dotyczącego urlopu rodzicielskiego zawartego przez UNICE, CEEP i ETUC, zmienionej dyrektywą Rady 97/75/WE z dnia 15 grudnia 1997 r., nie można interpretować w ten sposób, że na jej mocy dziecku zostaje przyznane indywidualne prawo do urlopu rodzicielskiego.

2)      Klauzuli 2 pkt 1 tego porozumienia ramowego nie można interpretować w ten sposób, że narodziny bliźniąt wiążą się z powstaniem prawa do tej samej liczby urlopów rodzicielskich co liczba narodzonych dzieci. Jednakże na mocy tej klauzuli, interpretowanej w świetle zasady równego traktowania na ustawodawcy krajowym ciąży obowiązek wprowadzenia w życie takich uregulowań dotyczących urlopu rodzicielskiego, które w zależności od sytuacji istniejącej w danym państwie członkowskim zapewnią, że rodzice bliźniąt będą traktowani w sposób należycie uwzględniający ich szczególne potrzeby. Do sądu krajowego należy sprawdzenie, czy przepisy krajowe spełniają ten wymóg, i ewentualnie dokonanie takiej wykładni wspomnianych przepisów krajowych, która w najszerszym możliwym zakresie będzie zgodna z prawem Unii.

Podpisy

---

* Język postępowania: grecki.