OPINIA RZECZNIKA GENERALNEGO

ELEANOR SHARPSTON

przedstawiona w dniu 8 lipca 2010 r.(1)

Sprawa C‑303/08

Metin Bozkurt

przeciwko

Landowi Baden-Württemberg

[wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Bundesverwaltungsgericht (Niemcy)]

Układ o stowarzyszeniu EWG–Turcja – Artykuł 7 akapit pierwszy decyzji nr 1/80 – Prawo pobytu nabyte przez małżonka pracownika tureckiego – Możliwa utrata w wyniku rozwodu małżonka – Możliwa utrata w wyniku nadużycia stosunku małżeństwa będącego źródłem prawa pobytu

1.        Niniejszy wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy po raz kolejny decyzji nr 1/80 Rady Stowarzyszenia EWG–Turcja (zwana dalej „decyzją nr 1/80”)(2). Sąd krajowy zmierza do ustalenia sytuacji obywatela tureckiego, który nabył prawo pobytu w państwie członkowskim w charakterze męża tureckiej pracownicy. Małżeństwo uległo później rozwiązaniu, a mąż został skazany za zgwałcenie i uszkodzenie ciała swojej byłej żony. Czy przede wszystkim zachowuje on prawa płynące z przepisów art. 7 decyzji nr 1/80 mimo rozwiązania małżeństwa, które uprawniało go do pobytu w państwie przyjmującym? Jeśli tak, to czy fakt, że nadużył stosunku małżeństwa poprzez zgwałcenie i uszkodzenie ciała swojej żony, oznacza, że prawa, które mógł mieć na podstawie przepisów art. 7, z tego powodu ulegają utracie?

 Ramy prawne

  Układ stowarzyszeniowy EWG–Turcja

2.        Układ stowarzyszeniowy EWG–Turcja(3) (zwany dalej „układem stowarzyszeniowym”) został zawarty w 1963 r.

3.        Artykuł 59 protokołu dodatkowego do układu stowarzyszeniowego(4) ma następujące brzmienie:

„W dziedzinach objętych niniejszym Protokołem Turcja nie może korzystać z traktowania bardziej korzystnego niż państwa członkowskie udzielają sobie nawzajem na mocy Traktatu ustanawiającego Wspólnotę”.

4.        Rozdział II decyzji nr 1/80 zatytułowany jest „Przepisy o charakterze socjalnym”. Sekcja 1 tego rozdziału nosi tytuł „Kwestie dotyczące zatrudnienia i swobodnego przepływu pracowników”. Obejmuje ona art. 6–16 decyzji.

5.        Artykuł 6 ust. 1 i 2 decyzji nr 1/80 mają następujące brzmienie:

„1. Pracownik turecki należący do legalnego rynku pracy państwa członkowskiego ma w tym państwie, z zastrzeżeniem przepisów art. 7 dotyczącego dostępu członków jego rodziny do zatrudnienia, prawo:

–        po roku legalnego zatrudnienia, do odnowienia zezwolenia na pracę u tego samego pracodawcy, pod warunkiem że dysponuje on miejscem pracy;

–        po trzech latach legalnego zatrudnienia i z zastrzeżeniem pierwszeństwa pracowników z państw członkowskich Wspólnoty, przyjęcia, w tym samym zawodzie u dowolnego pracodawcy, oferty pracy złożonej na normalnych warunkach i zarejestrowanej przez służby zatrudnienia tego państwa członkowskiego;

–        po czterech latach legalnego zatrudnienia, swobodnego dostępu do dowolnej pracy najemnej.

2. Urlopy wypoczynkowe i nieobecność w pracy z powodu macierzyństwa, wypadku przy pracy lub krótkotrwałej choroby są wliczane do okresu legalnego zatrudnienia. Okresy niezawinionego bezrobocia, należycie poświadczone przez właściwe władze, oraz nieobecność w pracy z powodu długotrwałej choroby, jakkolwiek nie zaliczają się do okresu legalnego zatrudnienia, nie naruszają praw nabytych z tytułu poprzedniego zatrudnienia” [tłumaczenie nieoficjalne, podobnie jak wszystkie cytaty z tej decyzji poniżej].

6.        Artykuł 7 decyzji nr 1/80 stanowi:

„Członkowie rodziny pracownika tureckiego należącego do legalnego rynku pracy państwa członkowskiego, którzy uzyskali zgodę na dołączenie do niego:

–        mają prawo przyjęcia – z zastrzeżeniem pierwszeństwa pracowników z państw członkowskich Wspólnoty – dowolnej oferty pracy, jeżeli zamieszkują tam legalnie od co najmniej trzech lat;

–        korzystają z dostępu do dowolnej pracy najemnej, jeżeli zamieszkują tam legalnie od co najmniej pięciu lat.

Dzieci pracowników tureckich, które ukończyły naukę zawodu w przyjmującym państwie, niezależnie od okresu zamieszkiwania w tym państwie członkowskim, jednakże pod warunkiem legalnego zatrudnienia jednego z rodziców w tym państwie przez okres co najmniej trzech lat, mają prawo przyjąć w tym państwie członkowskim dowolną ofertę pracy”.

7.        Artykuł 14 ust. 1 decyzji nr 1/80 brzmi:

„Przepisy niniejszego rozdziału stosuje się z zastrzeżeniem ograniczeń uzasadnionych względami porządku, bezpieczeństwa i zdrowia publicznego”.

  Postępowanie przed sądem krajowym i pytania prejudycjalne

8.        M. Bozkurt, skarżący w postępowaniu głównym, jest obywatelem tureckim. Urodził się w 1959 r.

9.        Przybył do Niemiec w 1992 r. i wystąpił o azyl. We wrześniu 1993 r. wstąpił w związek małżeński z pracownicą turecką, która była legalnie zatrudniona w tym państwie członkowskim. Po zawarciu małżeństwa wycofał swój wniosek o udzielenie azylu i w październiku 1993 r. otrzymał zezwolenie na pobyt czasowy. W październiku 1998 r. zezwolenie na pobyt zostało zmienione na zezwolenie stałe. W tym czasie spełniał on warunki ustanowione w art. 7 akapit pierwszy decyzji nr 1/80.

10.      Od czerwca 2000 r. znajdował się w separacji z żoną. W listopadzie 2003 r. małżeństwo zostało rozwiązane przez rozwód.

11.      W trakcie swojego pobytu w Niemczech M. Bozkurt podejmował wielokrotnie zatrudnienie. Sąd krajowy stwierdza jednak, że nie może przedstawić szczegółowych informacji na ten temat, ponieważ M. Bozkurt odmówił ich udzielenia, mimo że został o nie poproszony. Wydaje się, że od początku 2000 r. przebywał przez okres 18 miesięcy na zwolnieniu chorobowym. Od tego czasu pozostawał bez zatrudnienia i otrzymywał zasiłek od państwa.

12.      M. Bozkurt był wielokrotnie skazywany za przestępstwa. W maju 1996 r. został skazany na karę czterech miesięcy pozbawienia wolności za ciężkie uszkodzenie ciała. W listopadzie 2000 r. wydano wobec niego wyrok skazujący go na karę ośmiu miesięcy za uszkodzenie ciała, usiłowanie ciężkiego uszkodzenia ciała oraz za uszkodzenie mienia. W maju 2004 r. został skazany za zgwałcenie byłej żony połączone z umyślnym uszkodzeniem ciała. Wydaje się, że gwałt miał miejsce w 2002 r., gdy małżonkowie nadal pozostawali w związku małżeńskim, chociaż w separacji. W postępowaniu apelacyjnym ustalono wymiar kary w wysokości 2 lat. Wykonanie kary zostało zawieszone i w styczniu 2005 r. skarżący został zwolniony z aresztu.

13.      Decyzją z dnia 26 lipca 2005 r. land Baden-Württemberg, strona pozwana w postępowaniu przed sądem krajowym, zarządził wydalenie M. Bozkurta z Niemiec. M. Bozkurt zaskarżył tę decyzję do Vewaltungsgericht (sądu administracyjnego), w wyniku czego, wyrokiem z dnia 5 lipca 2006 r., stwierdzono jej nieważność. Wyrok był z kolei przedmiotem apelacji wniesionej przez land Baden-Württemberg do Verwaltungsgerichtshof (sądu administracyjnego wyższej instancji). Apelacja została oddalona wyrokiem z dnia 14 marca 2007 r. Verwaltungsgerichtshof stwierdził, w istocie, że w związku z tym, iż M. Bozkurt miał prawo powoływać się na prawo pobytu na podstawie przepisów art. 7 decyzji nr 1/80, decyzja o jego wydaleniu musi być zgodna z wymogami proceduralnymi obowiązującymi w przypadku obywateli Unii(5). Ponieważ w rzeczywistości nie spełniono rzeczonych wymogów proceduralnych, decyzja o wydaleniu była niezgodna z prawem. Również fakt, że M. Bozkurt pozostawał bez zatrudnienia do 2000 r., że istniała możliwość, iż z powodu choroby nigdy nie powróci do pracy, oraz że spędził około dziewięciu miesięcy w więzieniu nie oznacza, że utracił on swe prawa przysługujące mu na podstawie przepisów art. 7. Wręcz przeciwnie, orzecznictwo Trybunału należy interpretować w taki sposób, że jego prawo pobytu istniało nadal, mimo tego, że warunki, które spowodowały jego nabycie, nie były już spełniane. Zatem nadal był on uprawniony do powoływania się na prawa przysługujące mu na podstawie przepisów rzeczonego artykułu.

14.      Land Baden-Württemberg zaskarżył to orzeczenie do Bundesverwaltungsgericht (federalnego sądu administracyjnego). W apelacji podniesiono zarzuty dotyczące stosowania praw wynikających między innymi z przepisów art. 7 decyzji nr 1/80 do osób takich jak M. Bozkurt.

15.      Uznając, że rozstrzygnięcie zawisłego przed nim sporu uzależnione jest od wykładni tych przepisów, Bundesverwaltungsgericht postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„1.      Czy prawo dostępu do zatrudnienia i prawo pobytu nabyte w charakterze członka rodziny zgodnie z art. 7 akapit pierwszy tiret drugie [decyzji nr 1/80] przez małżonka pracownika tureckiego należącego do legalnego rynku pracy państwa członkowskiego zostają zachowane po rozwodzie?

W przypadku odpowiedzi twierdzącej na pytanie pierwsze:

2.      Czy żądanie prawa pobytu wywiedzionego ze statusu, jaki posiada była żona zgodnie z art. 7 zdanie pierwsze tiret drugie [decyzji nr 1/80], w przypadku gdy obywatel turecki po uzyskaniu na tej podstawie praw dopuścił się jej zgwałcenia i uszkodzenia ciała, a za czyn ten został skazany na dwa lata pozbawienia wolności, stanowi nadużycie prawa?”.

16.      Uwagi pisemne złożyli M. Bozkurt, rządy duński, niemiecki i włoski, land Baden-Württemberg i Komisja Europejska. Ponieważ nie złożono wniosku o przeprowadzenie rozprawy, rozprawa nie odbyła się.

 Analiza

  Uwaga wstępna

17.      Pomimo że pytania prejudycjalne dotyczą przepisów art. 7 decyzji nr 1/80, sąd krajowy odnosi się w postanowieniu odsyłającym do ewentualnego nabycia praw przez M. Bozkurta jako pracownika tureckiego na podstawie art. 6 rzeczonej decyzji. Jednak następnie wskazuje, że możliwość taką należy wykluczyć, ponieważ M. Bozkurt nie przedstawił ani szczegółowych informacji dotyczących jego zatrudnienia w Niemczech, ani dotyczącej zatrudnienia dokumentacji, mimo że został o to poproszony przez land Baden-Württemberg. Bez współpracy ze strony M. Bozkurta nie jest możliwe ustalenie ani czy nabył on prawa na podstawie postanowień tego artykułu, ani czy nie utracił ich z powodu pozostawania bez zatrudnienia przez kilka lat.

18.      Komisja w swoich uwagach wyraża wątpliwości na temat stanowiska przyjętego przez sąd krajowy. Zauważa, że art. 6 ust. 2 decyzji nr 1/80 stanowi wyraźnie, że pomimo tego, iż okresy niezawinionego bezrobocia oraz nieobecność w pracy z powodu długotrwałej choroby nie zaliczają się do okresu legalnego zatrudnienia, nie naruszają praw nabytych z tytułu poprzedniego zatrudnienia. Zdaniem Komisji sąd krajowy powinien ponownie rozważyć ten aspekt. Gdyby M. Bozkurt posiadał prawa na podstawie przepisów art. 6, nie byłoby konieczne ustalenie jego statusu na podstawie art. 7 decyzji nr 1/80.

19.      Jak Komisja sama zauważa, w ramach postępowania, o którym mowa w art. 234 WE (obecnie art. 267 TFUE), u którego podstaw leży jasny podział ról między sądami krajowymi a Trybunałem, wszelka ocena okoliczności faktycznych leży w kompetencjach sądu krajowego(6). Podobnie jedynie do sądu krajowego, przed którym zawisł spór i na którym spoczywa odpowiedzialność za wydanie orzeczenia, należy – przy uwzględnieniu okoliczności konkretnej sprawy – zarówno ocena, czy do wydania wyroku jest mu niezbędne uzyskanie orzeczenia prejudycjalnego, jak i ocena znaczenia pytań, które zadaje Trybunałowi(7).

20.      Tym niemniej pomocne może być, jeśli stwierdzę, w celu dopomożenia sądowi krajowemu w rozstrzygnięciu rozpatrywanej przezeń sprawy, że zgadzam się z uwagami Komisji dotyczącymi brzmienia i skutku postanowień art. 6 decyzji nr 1/80. Fakt, że M. Bozkurt pozostawał przez szereg lat bez zatrudnienia, sam w sobie nie prowadzi do utraty praw nabytych przez niego na podstawie postanowień rzeczonego artykułu(8). Konkretne zastosowanie postanowień tego artykułu w postępowaniu przed sądem krajowym należy oczywiście wyłącznie do sądu krajowego.

  Pytanie pierwsze

21.      W pytaniu pierwszym sąd zasadniczo zmierza do ustalenia, czy można powoływać się na prawa na podstawie postanowień art. 7 akapit pierwszy tiret drugie decyzji nr 1/80 (zwany dalej „art. 7”) w przypadku, gdy osoba, której sprawa dotyczy, nie jest już „członkiem rodziny” pracownicy tureckiej legalnie zatrudnionej w państwie przyjmującym.

22.      Innymi słowy, czy państwo członkowskie posiada kompetencje do uzależnienia przyznania odnośnych praw od zachowania statusu „członka rodziny”? Państwo nie miałoby możliwości zarządzić wydalenia osoby znajdującej się w sytuacji M. Bozkurta, gdyby odnośne prawa, po ich zaistnieniu, należało postrzegać jako autonomiczne.

23.      Rządy duński i niemiecki oraz land Baden-Württemberg twierdzą, że w przypadku gdy status członka rodziny nie zostanie zachowany, prawa ulegają utracie. M. Bozkurt oraz Komisja są przeciwnego zdania, to jest że prawa, po ich nabyciu, mają charakter autonomiczny. Rząd włoski twierdzi, że rozwiązanie małżeństwa M. Bozkurta w drodze rozwodu nie powinno wpływać na jego prawa na podstawie art. 7, ale obwarowuje to stanowisko pewnymi warunkami.

24.      W celu udzielenia odpowiedzi na to pytanie, trzeba najpierw rozważyć, w jakim stopniu postanowienia art. 6 i 7 decyzji nr 1/80, nadając prawa pracownikom tureckim i członkom ich rodzin w państwach członkowskich, pełnią rolę społeczną. Następnie należy wziąć pod uwagę procesy mające prowadzić do osiągnięcia w praktyce celów leżących u podłoża rzeczonych przepisów oraz w konsekwencji to, w jakim stopniu państwa mogą obwarowywać warunkami prawo pobytu osób pragnących z nich skorzystać. Ponieważ nie brak jest wyroków Trybunału Sprawiedliwości w tej dziedzinie, w mojej analizie tych zagadnień będę się w dużym stopniu opierać na jego orzecznictwie.

 Artykuł 7 jako narzędzie polityki społecznej

25.      Artykuł 7 zawarty jest w sekcji 1 decyzji nr 1/80 (zatytułowanej „Kwestie dotyczące zatrudnienia i swobodnego przepływu pracowników”) rozdziału II (zatytułowanego „Przepisy o charakterze socjalnym”) tej decyzji.

26.      Oczywiste jest, że postanowienia art. 7 mają w państwach członkowskich skutek bezpośredni, w związku z czym obywatele tureccy, którzy spełniają określone w nich warunki, mogą bezpośrednio powoływać się na prawa przyznane im przez ten przepis(9).

27.      Na podstawie art. 6 decyzji nr 1/80, który znajduje się w tej samej sekcji, pracownikom tureckim należącym do legalnego rynku pracy państwa członkowskiego przyznaje się pewne prawa dostępu do rynku zatrudnienia tego państwa. Po czterech latach legalnego zatrudnienia na podstawie postanowień tego artykułu uzyskują oni prawo swobodnego dostępu do dowolnej pracy najemnej, o ile zostanie ona podjęta w przyjmującym państwie członkowskim(10).

28.      Zgodnie z art. 7 akapit pierwszy członkowie rodziny takiego pracownika, którzy uzyskali zgodę na dołączenie do niego, powinni mieć prawo do ograniczonego dostępu do rynku pracy w państwie przyjmującym, jeżeli zamieszkują tam legalnie od co najmniej trzech lat. Jeżeli zamieszkują tam legalnie od pięciu lat, nabywają oni prawo swobodnego dostępu do dowolnej pracy najemnej. Na podstawie tych przepisów uruchamiany jest proces stopniowej integracji zarówno pracownika, jak i członków jego rodziny.

29.      Po to, aby móc skorzystać z uprawnień przewidzianych przez postanowienia art. 7, zainteresowany członek rodziny powinien, po pierwsze, być członkiem rodziny tureckiego pracownika mającego dostęp do legalnego rynku pracy w państwie przyjmującym, a po drugie, powinien uzyskać zezwolenie właściwego organu tego państwa na dołączenie do wyżej wymienionego pracownika(11).

30.      Proces integracji przywołany w art. 7 realizowany jest w dwóch etapach. Pierwszy z nich trwa trzy lata. W tym okresie osoba taka nie ma prawa do podjęcia zatrudnienia w państwie przyjmującym, chyba że państwo to postanowi wprowadzić uregulowania, które są generalnie korzystniejsze dla członków rodziny. Drugi okres trwa dwa lata. Członek rodziny może podjąć zatrudnienie, ale prawo to podlega „pierwszeństwu pracowników z państw członkowskich Wspólnoty”. Po upływie rzeczonego okresu pięciu lat członek rodziny może bez ograniczeń podejmować dowolną pracę najemną.

31.      Prawo poszukiwania lub podejmowania zatrudnienia pociąga za sobą w sposób nieunikniony prawo do pobytu w państwie przyjmującym, ponieważ bez tego drugiego prawa prawo pierwsze byłoby pozbawione znaczenia(12).

 Zastosowanie art. 7 w praktyce

32.      W jakim stopniu państwa członkowskie mogą obwarowywać warunkami prawo pobytu członków rodziny?

33.      Z orzecznictwa Trybunału wynika niezbicie, że państwo członkowskie może nakładać warunki zarówno odnośnie do pierwszego wjazdu członka rodziny na jego terytorium, jak i odnośnie do pobytu tej osoby przez okres (co najmniej) trzech lat po wjeździe. Decyzja co do wjazdu należy wyłącznie do państwa przyjmującego. Może ono bez ograniczeń obwarowywać możliwość wjazdu warunkami. Warunki, jakie państwo to może nałożyć po udzieleniu zezwolenia na wjazd, są bardziej ograniczone: w istocie muszą one służyć zapewnieniu, że obecność członka rodziny jest „zgodna z duchem i celem art. 7 akapit pierwszy decyzji nr 1/80”. Tytułem przykładu jest oczywiste, że państwo przyjmujące może ustanowić warunek, aby członek rodziny mieszkał pod jednym dachem z pracownikiem, na dołączenie do którego uzyskał on zgodę(13).

34.      Jakie są cele takiego minimalnego okresu zamieszkania z punktu widzenia pracownika tureckiego i członków jego rodziny?

35.      Są one, w istocie, dwojakie. Po pierwsze, obecność członków rodziny na terytorium państwo członkowskiego ma umożliwić wspólne przebywanie rodziny(14). Przynajmniej na początku nacisk kładziony jest na polepszenie sytuacji pracowników tureckich, a nie ich rodzin. Dzięki temu, że dołączą do nich członkowie ich rodzin, podniesieniu ulegnie jakość życia pracowników w państwie, w którym pracują.

36.      Po drugie, celem jest zintegrowanie członka rodziny. Dzięki temu, że członkowie rodziny mogą przebywać w państwie przyjmującym, mają oni możliwość stopniowego włączania się do życia społeczeństwa tego państwa, by wreszcie podjąć w nim zatrudnienie. W wyniku tego ich sytuacja w państwie przyjmującym jest „ustabilizowana”(15). W tym przypadku w centrum uwagi znajdują się członkowie rodziny, a nie pracownik turecki, do którego ci dołączają.

37.      Jak przedstawia się sytuacja po upływie minimalnego okresu zamieszkania? Czy państwo przyjmujące może nadal obwarowywać prawo pobytu tychże członków rodziny warunkami, gdy nabędą już oni nieograniczone prawo do dostępu do rynku pracy tego państwa? Czy może ono faktycznie powiedzieć osobie takiej jak M. Bozkurt: „Możesz pozostać w tym kraju tak długo, jak długo jesteś żonaty. Gdybyś jednak się rozwiódł, zastrzegamy sobie prawo wydalenia cię z naszego terytorium”?

38.      Moim zdaniem państwo przyjmujące nie może już w takiej sytuacji uzależniać istnienia prawa pobytu od spełnienia warunków. Ten czas już minął.

39.      Taki wniosek znajduje potwierdzenie w orzecznictwie Trybunału dotyczącym art. 7, zarówno w przypadku dokonanej przez Trybunał analizy ogólnego charakteru tego prawa, jak i konkretnych spraw, w których Trybunał uznał jego trwałe istnienie. Patrząc na to z perspektywy ogólnej, Trybunał podkreślił autonomiczny charakter tego prawa, jakiego nabiera ono wraz z zakończeniem minimalnego okresu zamieszkania. Zatem w sprawie Ergat(16) Trybunał orzekł, że „państwa członkowskie nie są uprawnione do obwarowywania warunkami pobytu członka rodziny obywatela tureckiego poza tym trzyletnim okresem” oraz że „tym bardziej dotyczy to imigranta tureckiego, który […] spełnia warunki wymienione w tymże art. 7 akapit pierwszy tiret drugie” (czyli który przebywał zgodnie z prawem w państwie przyjmującym przez pięć lat)(17). Następnie Trybunał wskazał, że status członka rodziny, który spełnia warunki ustanowione w art. 7, jest taki jak człowieka, który „jest już prawnie zintegrowany w przyjmującym państwie członkowskim” i który „ma możliwość trwałego zintegrowania się w przyjmującym państwie członkowskim”(18). W sprawie Eyüp(19) Trybunał wskazał na wymóg, by „łączenie rodzin, które uzasadniało wjazd członka rodziny pracownika tureckiego na terytorium przyjmującego państwa członkowskiego, przejawiało się przez pewien czas poprzez rzeczywiste zamieszkiwanie we wspólnym gospodarstwie domowym z tym pracownikiem, a powinno to mieć miejsce tak długo, jak zainteresowany sam nie spełnia warunków uzyskania dostępu do rynku pracy w tym państwie”(20).

40.      Kładąc nacisk na funkcję, jaką przepisy art. 7 pełnią w integrowaniu uprawnionych na ich podstawie członków rodziny ze społeczeństwem państwa przyjmującego, Trybunał podkreślił, że prawo pobytu, które towarzyszy prawu dostępu do rynku pracy w danym państwie członkowskim, jest „niezależne […] od trwania warunków niezbędnych do nabycia [tego prawa]”(21). W sprawie Ergat Trybunał uznał, że „bezwarunkowe prawo dostępu do wszelkiej działalności zawodowej swobodnie wybranej przez zainteresowanego, nieograniczone, co więcej, przez pierwszeństwo pracowników z państw członkowskich […] byłoby pozbawione wszelkiej treści, jeżeli właściwe władze krajowe miałyby możliwość uzależnienia od pewnych warunków lub ograniczenia w jakikolwiek sposób stosowania określonych praw, które przysługują imigrantom tureckim bezpośrednio na mocy [decyzji nr 1/80](22).

41.      W wyniku zastosowania powyższego rozumowania do konkretnych sytuacji Trybunał orzekł, tytułem przykładu, że można się skutecznie powoływać na prawa na podstawie postanowień art. 7, nawet jeśli ojciec skarżącego, od którego ten wywodził swoje prawo pobytu, opuścił już państwo przyjmujące w momencie, gdy prawa te były wykonywane, i nie mieszkał ani nie pracował w nim(23). Podobnie orzekł on, że fakt, iż osoba, która spełniała warunki ustanowione w art. 7 akapit pierwszy, nie wykonywała pracy najemnej nawet w wieku lat 23, nie stanowił przeszkody w tym, aby posiadała ona prawo pobytu(24).

42.      Jest prawdą, że orzecznictwo to dotyczy osób, które, inaczej niż M. Bozkurt, były „członkami rodziny” w momencie, gdy ich prawo pobytu zostało podważone przez państwo przyjmujące. Jednakże argumentacja, jaką przedstawiają w swoich uwagach rządy duński i niemiecki oraz land Baden-Württemberg, że brak ciągłości więzów rodzinnych oznacza, że M. Bozkurt stracił wszelkie prawa, jakie miał na podstawie postanowień art. 7, wydaje się nietrafiona. Z postanowienia odsyłającego wynika niezbicie, że M. Bozkurt był przez pięć lat członkiem rodziny pracownicy tureckiej należącej do legalnego rynku pracy państwa członkowskiego, w tym przypadku Niemiec. Nic nie pozwala sądzić, że w trakcie tego okresu nie spełniał warunków, które zostały nań nałożone. Zatem po zakończeniu tego pięcioletniego okresu nabył on pełne prawa na podstawie postanowień art. 7. Prawa te były autonomiczne oraz, z dwoma zastrzeżeniami, które omówię w następnym punkcie, ciągłe. Moim zdaniem fakt, że następnie rozwiódł się on i utracił przymiot „członka rodziny”, nie może mieć żadnego wpływu na jego sytuację.

43.      Wspomniane dwa zastrzeżenia są następujące. Obywatele tureccy, którzy nabyli bezwarunkowe prawa pobytu i dostępu do rynku pracy w państwie przyjmującym, mogą utracić te prawa w dwóch sytuacjach. Pierwsza z nich związana jest ze względami porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego lub zdrowia publicznego, które są przywołane w art. 14 ust. 1 decyzji nr 1/80. Wrócę do tego zagadnienia później(25). Druga zachodzi wtedy, gdy taka osoba opuści terytorium danego państwa członkowskiego na znaczny okres i bez uzasadnionych powodów(26).

44.      Zatem pierwsza sytuacja odzwierciedla ciągłe prawo państwa członkowskiego do wydalenia obywatela tureckiego ze swojego terytorium z konkretnego, uzasadnionego powodu – prawo, które posiada ono również w odniesieniu do obywateli UE. Druga sytuacja odzwierciedla fakt, że nieograniczone prawo pobytu nie jest, w sensie koncepcyjnym, tym samym, co posiadanie obywatelstwa państwa przyjmującego lub korzystanie ze specjalnych praw wiążących się z obywatelstwem Unii.

45.      Moim zdaniem jest oczywiste, że są to jedyne podstawy utraty praw, które posiada osoba taka jak M. Bozkurt(27).

46.      Sąd krajowy w postanowieniu odsyłającym odnosi się do wpływu rozporządzenia (EWG) nr 1612/68(28) na sytuację M. Bozkurta. Trybunał orzekł w tym względzie, że w związku z tym, iż art. 7 nie zawiera definicji „członka rodziny”, można się posłużyć definicją tej koncepcji zawartą w rozporządzeniu, w celu dokonania wykładni równoważnej koncepcji znajdującej się w art. 7(29). W sprawie Reed(30) Trybunał orzekł odnośnie do przepisów art. 10 rozporządzenia 1612/68, że koncepcja „rodziny” pracownika nie obejmuje jego partnerki z nieformalnego związku(31). Sąd krajowy (którego sposób rozumowania popierają w tym względzie rządy duński i niemiecki) zadaje pytanie, czy należy to rozumieć w taki sposób, że prawo pobytu M. Bozkurta przestało istnieć wraz z orzeczeniem jego rozwodu.

47.      Moim zdaniem z powyższej analizy wynika, że po zakończeniu pięcioletniego okresu i nabyciu pełnych praw na podstawie art. 7 zagadnienie stosowania rozporządzenia nr 1612/68 do osoby znajdującej się w sytuacji M. Bozkurta staje się nieistotne. Zagadnienie, czy M. Bozkurt jest członkiem rodziny po prostu nie pojawia się w tym kontekście. Istotne jest, że był on członkiem rodziny przez pięć lat.

48.      Wreszcie chciałabym omówić zagadnienie zastosowania postanowień art. 59 protokołu dodatkowego, które zostało podniesione również przez sąd krajowy oraz rządy duński, niemiecki i włoski. Na podstawie tego artykułu w praktyce uniemożliwia się traktowanie obywateli tureckich w sposób korzystniejszy niż obywateli unijnych w porównywalnych sytuacjach. Zgodnie z przepisami wspólnotowymi obowiązującymi w czasie wydania decyzji o wydaleniu M. Bozkurta(32) obywatele Unii, którzy wjechali do państwa członkowskiego i mieszkali tam w charakterze członków rodziny, mogli utracić prawo pobytu w przypadku rozwiedzenia się z osobą, do której tam dołączyli. Gdyby interpretować przepisy art. 7 w taki sposób, że M. Bozkurt posiada ciągłe prawo pobytu w równoważnych okolicznościach, doprowadziłoby to (zgodnie z tym argumentem) do korzystniejszego traktowania M. Bozkurta. Taki rezultat były sprzeczny z postanowieniami art. 59 i należy go zatem wykluczyć.

49.      Nie podzielam tego poglądu.

50.      Jak Komisja słusznie wskazuje w swoich uwagach, ten sam argument mutatis mutandis – ponieważ sprawa dotyczyła dziecka, a nie małżonka – został zbadany i odrzucony w sprawie Derin(33). Sprawa ta dotyczyła syna obywatela tureckiego, który powoływał się na prawo pobytu na podstawie art. 7, mimo tego że był on w wieku powyżej 21 lat i nie mieszkał już ze swoimi rodzicami, do których dołączył w państwie przyjmującym, ani nie był przez nich utrzymywany. Rozważając możliwość stosowania postanowień art. 59 protokołu dodatkowego, Trybunał porównał prawa dostępne obywatelom Unii i prawa dostępne obywatelom tureckim. Zauważył, że dzieci obywateli Unii posiadały bezwarunkowe prawo zamieszkania ze swoją rodziną w państwie przyjmującym, podczas gdy równoważne prawo dzieci obywateli tureckich było warunkowe, ponieważ wymagało uzyskania zgody władz danego państwa. Następnie stwierdził, że dzieci obywatela Unii mają prawo do podjęcia każdej pracy jako osoba zatrudniona w państwie przyjmującym, podczas gdy równoważne prawo dzieci obywateli tureckich jest szczegółowo uregulowane w art. 7 akapit pierwszy. Na koniec wskazał, że obywatele tureccy nie są uprawnieni do korzystania ze swobody przepływu we Wspólnocie oraz że mogą utracić prawo pobytu w przypadkach, do których stosuje się postanowienia art. 14 decyzji nr 1/80, lub gdy opuszczą terytorium przyjmującego państwa członkowskiego na znaczny okres i bez uzasadnionych powodów(34). Trybunał zatem orzekł, że sytuacja dziecka tureckiego pracownika „nie może być w użyteczny sposób porównywana” z sytuacją zstępnego obywatela państwa członkowskiego, biorąc pod uwagę istotne różnice między sytuacjami prawnymi każdego z nich(35).

51.      Moim zdaniem nic nie stoi na przeszkodzie temu, aby przenieść ten sposób rozumowania na przypadek osoby takiej jak M. Bozkurt, będącej byłym małżonkiem obywatelki tureckiej.

52.      Stąd argument oparty na postanowieniach art. 59 protokołu dodatkowego musi zostać odrzucony.

53.      Ze wszystkich powyższych powodów stoję na stanowisku, że odpowiedź na pytanie pierwsze musi być taka, że prawo dostępu do zatrudnienia i prawo pobytu nabyte w charakterze członka rodziny zgodnie z art. 7 akapit pierwszy tiret drugie przez małżonka pracownika tureckiego należącego do legalnego rynku pracy państwa członkowskiego zostają zachowane również po rozwodzie.

 Pytanie drugie

54.      To ważne pytanie. Zanim zbadam zagadnienia prawne, nad którymi należy się zastanowić, chciałabym podkreślić, że niniejsza sprawa nie dotyczy zgwałcenia ani tego, co myśli się na jego temat. Sprawa ta dotyczy pytania o to, kiedy zachodzi nadużycie prawa w przypadku rozwiązania małżeństwa, na podstawie którego z mocy postanowień art. 7 powstało prawo pobytu. Na pytanie to należy odpowiedzieć w takim właśnie świetle. Prawo państwa członkowskiego do wydalenia osoby znajdującej się w sytuacji M. Bozkurta jest odrębnym zagadnieniem, unormowanym w art. 14 decyzji nr 1/80, które rozważę w pkt 71 i nast. niniejszej opinii.

55.      Za pomocą drugiego pytania sąd krajowy zmierza do ustalenia, czy żądanie prawa pobytu wywiedzionego ze statusu, jaki posiada była żona zgodnie z art. 7 zdanie pierwsze tiret drugie, w przypadku gdy M. Bozkurt po uzyskaniu na tej podstawie praw dopuścił się jej zgwałcenia i uszkodzenia ciała, a za czyn ten został skazany na karę pozbawienia wolności, stanowi nadużycie prawa ze strony osoby takiej jak M. Bozkurt?

56.      Rządy duński i niemiecki oraz land Baden-Württemberg argumentują, że takie postępowanie jest nadużyciem prawa. Co za tym idzie, państwo członkowskie może pozbawić M. Bozkurta jego prawa pobytu. Rząd włoski zajmuje stanowisko, że pytanie to najlepiej zbadać w świetle postanowień art. 14 ust. 1 decyzji nr 1/80. Omówię to zagadnienie poniżej(36). Komisja ze swojej strony argumentuje, że stosowanie koncepcji nadużycia prawa w sytuacji takiej jak sytuacja M. Bozkurta w postępowaniu przed sądem krajowym jest błędne.

57.      Podzielam stanowisko Komisji.

58.      Niewątpliwie jedną z zasad ogólnych prawa Unii jest zakaz nadużywania prawa(37). Wynika stąd, że prawo UE nie może być używane w celach nieuczciwych lub stanowiących nadużycie(38).

59.      Zauważono również, że kryterium pozwalającym na ustalenie, czy w konkretnym przypadku postępowanie stanowiło nadużycie, jest zbadanie, „czy mamy tu do czynienia z działaniem sprzecznym z celami lub zadaniami przepisu wspólnotowego przyznającego sporne prawo”(39).

60.      W postępowaniu przed sądem krajowym prawem spornym jest prawo pobytu oparte na przepisach art. 7. Wskazałam już, jakie są cele i zadania rzeczonego prawa(40).

61.      Czy można powiedzieć, że naganne postępowanie M. Bozkurta samo w sobie i bez niczego ponadto może prowadzić do utraty tego prawa?

62.      Moim zdaniem nie można.

63.      Na podstawie informacji zawartych w postanowieniu odsyłającym wydaje się, że nic nie wskazuje, abyśmy mieli do czynienia z przypadkiem małżeństwa pozornego, zawartego w celu uzyskania korzyści, których nie można uzyskać w inny sposób. Trybunał orzekł, że małżeństwo dla pozoru nie może tworzyć praw podmiotowych na podstawie prawa Unii(41). Gdyby M. Bozkurt próbował uzyskać prawa na podstawie postanowień art. 7 poprzez zawarcie związku fikcyjnego, prawa te byłyby bezwartościowe(42). Lecz nie jest tak w niniejszym przypadku.

64.      Zgwałcenie jest bardzo ciężkim przestępstwem. Biorąc pod uwagę fakt, że ofiarą przestępstwa M. Bozkurta była jego żona, niewątpliwie doszło do nadużycia stosunku małżeństwa. Jednakże moim zdaniem nie stanowi ono zachowania, które byłoby nadużyciem prawa pobytu M. Bozkurta na podstawie postanowień art. 7, w wyniku którego prawo to należałoby uznać za utracone na mocy opisanych wyżej zasad.

65.      Twierdzę tak z dwóch powodów.

66.      Po pierwsze, wydaje się mi, że w przypadku gdy prawo to należy rozumieć jako autonomiczne, zgodnie z moją propozycją, błędem jest mówienie o nadużyciu tego prawa poprzez popełnienie przestępstwa przeciwko osobie, od której prawo to zostało wywiedzione. Jeśli prawo jest niezależne, zagadnienia związane ze źródłem tego prawa nie mogą, z definicji, nadal mieć znaczenia.

67.      Po drugie, w celu ustalenia, czy doszło do nadużycia prawa w rozumieniu postanowień art. 7, należy przyjrzeć się wymogom ustalonym w orzecznictwie. W sprawie Emsland-Stärke(43) Trybunał orzekł, że należy zastosować test złożony z dwóch etapów. W pierwszym z nich należy ustalić istnienie zbioru obiektywnych okoliczności, w których, mimo formalnego przestrzegania warunków ustanowionych w przepisach wspólnotowych, cel tych przepisów nie zostałby osiągnięty. W drugim etapie musi istnieć element podmiotowy polegający na zamiarze wykorzystania przepisów wspólnotowych do osiągnięcia korzyści w drodze sztucznego stworzenia warunków ustanowionych do jej uzyskania(44). Element podmiotowy musi stanowić „wyłączny cel” tego postępowania(45).

68.      Jest oczywiste, że postępowanie potępiane w przypadku M. Bozkurta nie spełnia tych wymogów. Nie można mówić, że jego wyłącznym celem przy zawieraniu małżeństwa z panią Bozkurt było wykorzystanie przepisów wspólnotowych. Sąd krajowy zauważa, że postępowanie M. Bozkurta czyni go „niegodnym” otrzymania praw na podstawie postanowień art. 7. Rzeczywiście, może tak być, jednak dowolnego rodzaju niegodność, a nadużycie prawa w rozumieniu przepisów wspólnotowych, to dwie inne rzeczy. „Niegodność” nie jest elementem testu ustalonego w sprawie Emsland-Stärke(46).

69.      Gwoli kompletności dodałabym jeszcze, że następstwem logicznym tego wniosku jest, iż nawet gdyby potępiane zachowanie miało miejsce w okresach trzy- lub pięcioletnim, o których mowa w art. 7 akapit pierwszy, nadal nie stanowiłoby nadużycia prawa w rozumieniu prawa Unii.

70.      Ze wszystkich powyższych względów jestem zdania, że na pytanie drugie należy odpowiedzi w taki sposób, że żądanie prawa pobytu wywiedzionego ze statusu, jaki posiada była żona zgodnie z art. 7 akapit pierwszy tiret drugie, w przypadku gdy osoba, której sprawa dotyczy, po uzyskaniu na tej podstawie praw dopuściła się jej zgwałcenia i uszkodzenia ciała, a za czyn ten została skazana na karę dwóch lat pozbawienia wolności, nie stanowi nadużycia prawa.

 Uwagi końcowe

71.      Pomimo tego, że sąd krajowy wspomina w postanowieniu odsyłającym o art. 14 decyzji nr 1/80, nie przedstawia żadnego konkretnego rozumowania na temat tego przepisu. Rozumiem jego stanowisko w taki sposób, że próba wydalenia M. Bozkurta w 2005 r. napotkała na przeszkodę w postaci przepisów art. 9 dyrektywy 64/221. Oczywiste było zarówno to, że wymogi tego przepisu musiały zostać spełnione, jeśli decyzja o wydaleniu miała być ważna, jak i to, że nie zostały one spełnione(47).

72.      Tym niemniej trudno jest pozbyć się odczucia, która nazwałabym niepokojem, wyzierającym zarówno z postanowienia odsyłającego, jak i uwag rządów duńskiego i niemieckiego oraz landu Baden-Württemberg, związanym z tym, że osobie o przestępczej przeszłości takiej jak M. Bozkurta należałoby pozwolić pozostać na terytorium państwa. Coś trzeba z tym zrobić.

73.      Nie chciałabym mówić, że próby załatwienia problemów wydalenia podejmowane „z boku”, tak jak w postępowaniu przed sądem krajowym, są z konieczności skazane na niepowodzenie. Osoba, która nie wypełnia prawidłowo zinterpretowanych warunków ustanowionych w art. 7, nie ma prawa do pozostania na terytorium państwa przyjmującego i może zostać wydalona.

74.      Jednak wydaje mi się, że co do zasady w przypadku pojawienia się pytania odnośnie do tego, czy obywatel turecki, który skorzystał ze swoich praw na podstawie decyzji nr 1/80, może zostać wydalony z terytorium państwa członkowskiego, problem ten najlepiej jest rozwikłać, przyjmując za punkt wyjścia postanowienia art. 14 decyzji nr 1/80. W końcu właśnie ten przepis ma regulować wydalenia dokładnie w tego rodzaju przypadkach.

75.      Zasady możliwości stosowania przepisów art. 14 ust. 1 decyzji nr 1/80 zostały jasno określone przez Trybunał. Poniżej znaleźć można ich zwięzłe podsumowanie. W przypadku gdy organy krajowe zamierzają wydalić osobę na podstawie przepisów tego artykułu, zobowiązane są do dokonania oceny indywidualnego zachowania sprawcy czynu przestępnego, jak również teraźniejszego charakteru, realności i dostatecznej powagi zagrożenia, jakie stanowi ono dla porządku publicznego i bezpieczeństwa publicznego, oraz ponadto do poszanowania zasady proporcjonalności. W szczególności decyzja o wydaleniu oparta na art. 14 ust. 1 tej decyzji może zostać wydana tylko wtedy, gdy zachowanie danej osoby wskazuje na realne zagrożenie wywołania nowych i poważnych zakłóceń porządku publicznego. Decyzja taka nie może więc stanowić automatycznego następstwa wyroku skazującego, służącego celowi prewencji ogólnej(48). Sądy krajowe, badając w takich sytuacjach legalność decyzji o wydaleniu, winny brać pod uwagę okoliczności faktyczne mogące spowodować ustanie lub znaczne zmniejszenie aktualnego zagrożenia dla porządku publicznego wynikającego z zachowania zainteresowanego, które miały miejsce po wydaniu ostatniej decyzji właściwych władz(49).

76.      Wszystkie wymogi proceduralne ustanowione zarówno przez prawo Unii, jak i prawo krajowe, muszą oczywiście być zachowane.

77.      W tym świetle ocena, czy art. 14 ust. 1 decyzji nr 1/80 znajduje zastosowanie do okoliczności faktycznych sporu przed sądem krajowym, w obecnej ich postaci, należy wyłącznie do sądu krajowego.

 Wnioski

78.      Biorąc pod uwagę wszystkie powyższe rozważania, proponuję, by na pytania prejudycjalne przedłożone przez Bundesverwaltungsgericht Trybunał udzielił następujących odpowiedzi:

1)      Prawo dostępu do zatrudnienia i prawo pobytu nabyte w charakterze członka rodziny zgodnie z art. 7 akapit pierwszy tiret drugie decyzji nr 1/80 Rady Stowarzyszenia EWG–Turcja przez małżonka pracownika tureckiego legalnie zatrudnionego na rynku pracy państwa członkowskiego zostają zachowane po rozwodzie.

2)      Żądanie prawa pobytu wywiedzionego ze statusu, jaki posiada była żona zgodnie z art. 7 zdanie pierwsze tiret drugie, w przypadku gdy osoba, której sprawa dotyczy, po uzyskaniu na tej podstawie praw dopuściła się jej zgwałcenia i uszkodzenia ciała, a za czyn ten została skazana na dwa lata pozbawienia wolności, nie stanowi nadużycia prawa.

---

1 – Język oryginału: angielski.

---

2 – Decyzja z dnia 19 września 1980 r. w sprawie rozwoju stowarzyszenia, wydana przez Radę Stowarzyszenia utworzoną na mocy Układu ustanawiającego stowarzyszenie między Europejską Wspólnotą Gospodarczą a Turcją, podpisanego w Ankarze w dniu 12 września 1963 r.

---

3 –      Układ ustanawiający stowarzyszenie między Europejską Wspólnotą Gospodarczą a Republiką Turcji, podpisany w dniu 12 września 1963 r. w Ankarze przez Republikę Turcji z jednej strony i przez państwa członkowskie EWG oraz Wspólnotę z drugiej strony, który został zawarty, zatwierdzony i ratyfikowany w imieniu tej ostatniej decyzją Rady 64/732/EWG z dnia 23 grudnia 1963 r. (Dz.U. 1964, 217, s. 3685).

---

4 – Protokół dodatkowy, podpisany w dniu 23 listopada 1970 r., zawarty, zatwierdzony i ratyfikowany w imieniu Wspólnoty rozporządzeniem Rady (EWG) nr 2760/72 z dnia 19 grudnia 1972 r. (Dz.U. L 293, s. 1).

---

5 – Zobacz w tym względzie wyrok z dnia 2 czerwca 2005 r. w sprawie C‑136/03 Dörr i Ünal, Zb.Orz. s. I‑4759, pkt 69. Gwarancje proceduralne ustanowione w art. 8 i 9 dyrektywy Rady 64/221/EWG z dnia 25 lutego 1964 r. w sprawie koordynacji specjalnych środków dotyczących przemieszczania się i pobytu cudzoziemców, uzasadnionych względami porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego lub zdrowia publicznego (Dz.U. 56, s. 850) maja zastosowanie do obywateli tureckich, których status prawny normują postanowienia art. 6 lub art. 7 decyzji nr 1/80. Artykuł 9 ust. 1 rzeczonej dyrektywy stanowi, że z wyjątkiem przypadków, w których istnieje nieograniczone prawo odwołania do sądu ze skutkiem zawieszającym, oraz z wyjątkiem przypadków nagłych, organy administracyjne nie wydają decyzji odmawiającej przedłużenia ważności dokumentu pobytowego lub nakazującej wydalenie posiadacza dokumentu pobytowego z terytorium, do chwili otrzymania opinii właściwego organu państwa przyjmującego, przed którym dana osoba ma prawo do obrony i pomocy lub reprezentacji zgodnie z prawem krajowym. Chociaż wydaje się, że przepisy art. 9 ust. 1 miały zastosowanie do decyzji o wydaleniu M. Bozkurta, nie otrzymano nigdy opinii właściwego organu, czego wymagały rzeczone przepisy. Dyrektywa 64/221 została uchylona przez dyrektywę 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich, zmieniająca rozporządzenie (EWG) nr 1612/68 i uchylająca dyrektywy 64/221/EWG, 68/360/EWG, 72/194/EWG, 73/148/EWG, 75/34/EWG, 75/35/EWG, 90/364/EWG, 90/365/EWG i 93/96/EWG (Dz.U. L 158, s. 77 oraz sprostowanie Dz.U L 229, s. 35) z mocą od dnia 30 kwietnia 2006 r.

---

6 – Wśród wielu innych zob. wyroki: z dnia 15 listopada 1979 r. w sprawie 36/79 Denkavit Futtermittel, Rec. s. 3439, pkt 12; z dnia 15 kwietnia 2010 r. w sprawie C‑433/05 Sandström, Zb.Orz. s. I‑2885, pkt 35.

---

7 – Wśród wielu innych zob. wyroki: z dnia 15 grudnia 1995 r. w sprawie C‑415/93 Bosman, Rec. s. I‑4921, pkt 59; z dnia 18 marca 2010 r. w sprawie C‑440/08 Gielen, Zb.Orz. s. I‑2323, pkt 27.

---

8 – Zobacz w tym względzie wyrok z dnia 23 stycznia 1997 r. w sprawie C‑171/95 Tetik, Rec. s. I‑329, pkt 38.

---

9 – Zobacz wyrok z dnia 18 lipca 2007 r. w sprawie C‑325/05 Derin, Zb.Orz. s. I‑6495, pkt 47.

---

10 – Pełniejszą analizę zagadnień leżących u podstaw postanowień art. 6 i 7 decyzji nr 1/80 znaleźć można w mojej opinii w sprawie C‑484/07 Pehlivan (w toku), wydanej w tym samym dniu, co niniejsza opinia, pkt 29 i nast.

---

11 – Zobacz wyrok z dnia 30 września 2004 r. w sprawie C‑275/02 Ayaz, Zb.Orz. s. I‑8765, pkt 34.

---

12 – Zobacz w szczególności wyrok z dnia 17 kwietnia 1997 r. w sprawie C‑351/95 Kadiman, Rec. s. I‑2133, pkt 29. Rozumowanie przyjęte przez Trybunał w tej sprawie jest odzwierciedleniem jego wcześniejszego rozumowania dotyczącego postanowień art. 6 decyzji nr 1/80 – zob. wyrok z dnia 20 września 1990 r. w sprawie C‑192/89 Sevince, Rec. s. I‑3461, pkt 29; z dnia 16 grudnia 1992 r. w sprawie C‑237/91 Kus, Rec. s. I‑6781, pkt 22.

---

13 – Zobacz ww. w przypisie 12 wyrok w sprawie Kadiman, pkt 33, 41. Pełniejszą analizę warunków, które przyjmujące państwo członkowskie ma prawo ustanowić w trakcie wspomnianego okresu, znaleźć można w ww. w przypisie 10 mojej opinii w sprawie Pehlivan, pkt 39 i nast.

---

14 – Zobacz ww. w przypisie 12 wyrok w sprawie Kadiman, pkt 35, 36.

---

15 – Zobacz podobnie ww. w przypisie 12 wyrok w sprawie Kadiman, pkt 35, 36.

---

16 – Wyrok z dnia 16 marca 2000 r. w sprawie C‑329/97, Rec. s. I‑1487.

---

17 – Punkty 38, 39.

---

18 – Punkty 42, 43.

---

19 – Wyrok z dnia 22 czerwca 2000 r. w sprawie C‑65/98, Rec. s. I‑4747.

---

20 – Punkt 28 (podkreślenie moje).

---

21 – Zobacz ww. w przypisie 16 wyrok w sprawie Ergat, pkt 40; wyrok z dnia 11 listopada 2004 r. w sprawie C‑467/02 Cetinkaya, Zb.Orz. s. I‑10895, pkt 31.

---

22 – Zobacz pkt 41. Zobacz także wyrok z dnia 25 września 2008 r. w sprawie C‑453/07 Er, Zb.Orz. s. I‑7299, pkt 27.

---

23 – Zobacz wyrok z dnia 19 listopada 1998 r. w sprawie C‑210/97 Akman, Rec. s. I‑7519, pkt 51.

---

24 – Zobacz ww. w przypisie 22 wyrok w sprawie Er, pkt 31, gdzie wskazano, że postanowienia art. 7 różnią się w tym względzie od postanowień art. 6 ust. 1 decyzji nr 1/80. Zobacz także wyrok z dnia 7 lipca 2005 r. w sprawie C‑373/03 Aydinli, Zb.Orz. s. I‑6181, pkt 31; ww. w przypisie 9 wyrok w sprawie Derin, pkt 56.

---

25 – Zobacz pkt 71 i nast. niniejszej opinii.

---

26 – Zobacz w szczególności ww. w przypisie 16 wyrok w sprawie Ergat, pkt 48; wyroki: z dnia 4 października 2007 r. w sprawie C‑349/06 Polat, Zb.Orz. s. I‑8167, pkt 21; wyrok z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie C‑337/07 Altun, Zb.Orz. s. I‑10323, pkt 62.

---

27 – Zobacz w szczególności ww. w przypisie 21 wyrok w sprawie Cetinkaya, pkt 38.

---

28 –      Rozporządzenie Rady z dnia 15 października 1968 r. w sprawie swobodnego przepływu pracowników wewnątrz Wspólnoty (Dz.U. L 257 z dnia 19 października 1968 r., s. 2; polskie wydanie specjalne: Rozdział 05 Tom 01 s. 15), ze zmianami. Z mocą od dnia 30 kwietnia 2006 r., art. 10 i 11 tego rozporządzenia zostały uchylone i zastąpione przez dyrektywę 2004/38/.

---

29 – Zobacz ww. w przypisie 11 wyrok w sprawie Ayaz, pkt 38.

---

30 – Wyrok z dnia 17 kwietnia 1986 r. w sprawie C‑59/85, Rec. s. 1283.

---

31 – Zobacz pkt 16.

---

32 – Zobacz pkt 46 niniejszej opinii.

---

33 – Wyżej wymienionej w przypisie 9.

---

34 – Punkty 62–67.

---

35 – Punkt 68.

---

36 – Zobacz pkt 71 i nast. niniejszej opinii.

---

37 – Wśród wielu innych zob. wyrok z dnia 5 lipca 2007 r. w sprawie C‑321/05 Kofoed, Zb.Orz. s. I‑5795, pkt 38.

---

38 – Zobacz w szczególności wyroki: z dnia 12 maja 1998 r. w sprawie C‑367/96 Kefalas. Rec. s. I‑2843, pkt 20; z dnia 23 marca 2000 r. w sprawie C‑373/97 Diamantis, Rec. s. I‑1705, pkt 33; z dnia 20 września 2007 r. Tum i Dari, Zb.Orz. s. I‑7415, pkt 64.

---

39 – Zobacz opinia rzecznika generalnego A. Tizzana przedstawiona w dniu 18 maja 2004 r. w sprawie C‑200/02 Zhu i Chen (wyrok z dnia 19 października 2004 r.), Zb.Orz. s. I‑9925, pkt 115.

---

40 – Zobacz pkt 25 i nast. niniejszej opinii.

---

41 – Zobacz na temat rozporządzenia nr 1612/68 wyrok z dnia 23 września 2003 r. w sprawie C‑109/01 Akrich, Rec. s. I‑9607, pkt 61. Zobacz na temat art. 6 decyzji nr 1/80 wyrok z dnia 5 czerwca 1997 r. w sprawie C‑285/95 Kol, Rec. s. I‑3069, pkt 25.

---

42 – Moim zdaniem nawet po upływie okresów ustanowionych w art. 7. Zobacz ww. w przypisie 10 moja opinia w sprawie Pehlivan, pkt 89 i nast.

---

43 – Wyrok z dnia 14 grudnia 2000 r. w sprawie C‑110/99, Rec. s. I‑11569.

---

44 – Zobacz pkt 52, 53.

---

45 – Punkt 50. Zobacz także ww. w przypisie 37 wyrok w sprawie Kofoed, pkt 38, gdzie Trybunał wskazał, że postępowanie stanowiące nadużycie było prowadzone „wyłącznie” w celu uzyskania korzyści.

---

46 – Wyżej wymienionej w przypisie 43.

---

47 – Zobacz pkt 13 i przypis 5 powyżej.

---

48 – Zobacz ww. w przypisie 9 wyrok w sprawie Derin, pkt 74.

---

49 – Zobacz ww. w przypisie 21 wyrok w sprawie Cetinkaya, pkt 47.