Sprawa C‑125/04

Guy Denuit i Betty Cordenier

przeciwko

Transorient – Mosaïque Voyages et Culture SA

(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez collège d’arbitrage de la Commission de Litiges Voyages)

Pytania prejudycjalne – Wystąpienie do Trybunału – Sąd krajowy w rozumieniu art. 234 WE – Sąd polubowny

Wyrok Trybunału (czwarta izba) z dnia 27 stycznia 2005 r.  I‑0000

Streszczenie wyroku

Pytania prejudycjalne – Wystąpienie do Trybunału – Sąd krajowy w rozumieniu art. 234 WE – Pojęcie – Sąd polubowny – Wyłączenie

(art. 234 WE)

Umowny sąd polubowny, taki jak collège d’arbitrage de la Commission de Litiges Voyages (Belgia), który rozstrzyga spory pomiędzy osobami prywatnymi a pośrednikami w organizacji podróży, nie jest sądem Państwa Członkowskiego w rozumieniu art. 234 WE, ponieważ strony umowy nie mają prawnego ani faktycznego obowiązku powierzania ich sporów do rozstrzygnięcia przez sąd polubowny, zaś belgijskie władze publiczne nie są włączone w proces podejmowania decyzji co do wyboru drogi polubownej.

(por. pkt 13, 15–16 i sentencja)

WYROK TRYBUNAŁU (czwarta izba)

z dnia 27 stycznia 2005 r.(*)

Pytania prejudycjalne – Wystąpienie do Trybunału – Sąd krajowy w rozumieniu art. 234 WE – Sąd polubowny

W sprawie C‑125/04

mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 234 WE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez collège d’arbitrage de la Commission de Litiges Voyages (Belgia) postanowieniem z dnia 4 grudnia 2003 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 8 marca 2004 r., w postępowaniu:

Guy Denuit,

Betty Cordenier

przeciwko

Transorient – Mosaïque Voyages et Culture SA

TRYBUNAŁ (czwarta izba),

w składzie: K. Lenaerts, prezes izby, N. Colneric i J. N. Cunha Rodrigues (sprawozdawca), sędziowie,

rzecznik generalny: A. Tizzano,

sekretarz: R. Grass,

uwzględniając procedurę pisemną,

rozważywszy uwagi przedstawione:

–       w imieniu rządu belgijskiego przez E. Dominkovits, działającą w charakterze pełnomocnika,

–       w imieniu Komisji Wspólnot Europejskich przez A. Aresu i J.‑P. Keppenne’a, działających w charakterze pełnomocników,

podjąwszy, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, decyzję o rozstrzygnięciu sprawy bez opinii,

wydaje następujący

Wyrok

1       Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni dyrektywy Rady 90/314/EWG z dnia 13 czerwca 1990 r. w sprawie zorganizowanych podróży, wakacji i wycieczek (Dz.U. L 158, str. 59, zwanej dalej „dyrektywą”).

2       Wniosek ten został złożony w ramach postępowania w sporze pomiędzy G. Denuitem i B. Cordenier a Transorient – Mosaïque Voyages et Culture SA, biurem podróży (zwanym dalej „biurem”), w kwestii ceny zorganizowanej podróży do Egiptu.

 Ramy prawne

3       Artykuł 4 ust. 4 lit. a) dyrektywy stanowi:

„Ceny ustalone w umowie nie podlegają zmianie, chyba że umowa wyraźnie przewiduje możliwość podwyższenia lub obniżenia ceny i precyzyjnie określa sposób jej kalkulacji, dopuszczając zmiany w:

–       wysokości kosztów transportu, w tym kosztów paliwa,

–       wysokości opłat, podatków i narzutów obciążających pewne usługi, jak opłaty lotniskowe lub opłaty za wejście na pokład i zejście na ląd,

–       kursach wymiany walut, które dotyczą danej imprezy turystycznej”.

4       Dyrektywa została przetransponowana do prawa belgijskiego przez ustawę z dnia 16 lutego 1994 r. regulującą umowę o zorganizowanie podróży oraz umowę o pośrednictwo w podróży (Moniteur belge z dnia 1 kwietnia 1994 r., str. 8928), której art. 11 ust. 1 odpowiada art. 4 ust. 4 lit. a) dyrektywy i stanowi, że:

„Cena uzgodniona w umowie nie podlega zmianie, chyba że umowa wyraźnie przewiduje taką możliwość oraz precyzyjny sposób jej kalkulacji i o ile wynika ona ze zmian:

a)      kursów wymiany walut stosowanych do podróży lub

b)      wysokości kosztów transportu, w tym kosztów paliwa lub

c)      wysokości opłat, podatków i narzutów obciążających pewne usługi.

W takim przypadku wskazane zmiany są także podstawą do obniżenia ceny”.

 Postępowanie przed sądem krajowym i pytania prejudycjalne

5       G. Denuit wraz z małżonką, B. Cordenier, wnioskodawcy w postępowaniu krajowym, dokonali w biurze rezerwacji podróży i pobytu w Egipcie dla siebie oraz ich dziecka Thierry’ego, za łączną cenę wynoszącą 2 765 euro, obejmującą w szczególności przelot samolotem z Brukseli i z powrotem, a także rejs po Nilu w dniach od 2 do 9 marca 2003 r.

6       W szczegółowych warunkach działalności biura wspomniane było, że „świadczenia te zostały obliczone na podstawie bieżącego kursu wymiany dolara w chwili skierowania do druku niniejszej broszury (styczeń 2002 r. – kurs 1 euro = 0,91 USD). Każda zmiana kursu w wysokości co najmniej 10% przed rozpoczęciem podróży uprawnia nas do waloryzacji naszych cen”.

7       Po odbytej podróży wnioskodawcy w postępowaniu krajowym zwrócili się do biura o zwrot części – tj. 217,61 euro – uiszczonej już łącznej ceny, twierdząc, że cena powinna zostać odpowiednio obniżona w stosunku do kwoty świadczeń wyrażonej w dolarach, wskutek zmiany kursu wymiany tej waluty, który w dniu rozpoczęcia podróży wynosił 1,08 USD za 1 euro.

8       Biuro odmówiło wnioskodawcom w postępowaniu krajowym zwrotu tej kwoty, powołując w szczególności art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 1994 r.

9       Wnioskodawcy w postępowaniu krajowym wystąpili zatem do collège d’arbitrage de la Commission de Litiges Voyages, stowarzyszenia prawa belgijskiego o celu niezarobkowym.

10     Zważywszy, że przedstawiony do rozstrzygnięcia spór wymagał wykładni art. 4 ust. 4 dyrektywy, collège d’arbitrage de la Commission de Litiges Voyages postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

„1)      Czy, w przypadku gdy klauzula zawarta w umowie wiążącej konsumenta z organizatorem lub punktem sprzedaży detalicznej [pośrednikiem] przewiduje jedynie możliwość podwyższenia ceny i precyzyjnie określa sposób jej kalkulacji, przy czym uwzględnieniu podlegają wyłącznie zmiany wyliczone w art. 4 ust. 4 lit. a) dyrektywy, artykuł ten należy interpretować w ten sposób, że milcząco nakazuje on obniżenie ceny według tego samego sposobu kalkulacji?

2)      Czy, w przypadku gdy klauzula zawarta w umowie wiążącej konsumenta z organizatorem lub punktem sprzedaży detalicznej [pośrednikiem] przewiduje możliwość zarówno podwyższenia, jak i obniżenia ceny, nie określając precyzyjnie sposobu jej kalkulacji, przy czym uwzględnieniu podlegają wyłącznie zmiany wyliczone w art. 4 ust. 4 lit. a) dyrektywy, artykuł ten należy interpretować w ten sposób, że powoduje on nieważność całej klauzuli, czy też, że nieważność ogranicza się do podwyższenia ceny?

3)      Czy, w przypadku gdy klauzula zawarta w umowie wiążącej konsumenta z organizatorem lub punktem sprzedaży detalicznej [pośrednikiem] przewiduje możliwość, wyłącznie na rzecz organizatora podróży lub punktu sprzedaży detalicznej [pośrednika], zarówno podwyższenia, jak i obniżenia ceny oraz precyzyjnie określa sposób jej kalkulacji, przy czym uwzględnieniu podlegają wyłącznie zmiany wyliczone w art. 4 ust. 4 lit. a) dyrektywy, artykuł ten należy interpretować w ten sposób, że powoduje on nieważność całej klauzuli, czy też, że nieważność ogranicza się do podwyższenia ceny?

4)      Czy, w przypadku gdy klauzula zawarta w umowie wiążącej konsumenta z organizatorem lub punktem sprzedaży detalicznej [pośrednikiem] przewiduje możliwość tak podwyższenia, jak i obniżenia ceny zarówno na rzecz organizatora podróży lub punktu sprzedaży detalicznej [pośrednika], jak i na rzecz konsumenta oraz precyzyjnie określa sposób jej kalkulacji, przy czym uwzględnieniu podlegają wyłącznie zmiany wyliczone w art. 4 ust. 4 lit. a) dyrektywy, artykuł ten należy interpretować w ten sposób, że zobowiązuje on organizatora podróży lub punkt sprzedaży detalicznej [pośrednika] do obniżenia ceny wtedy, gdy konsument o to nie wnosił?”.

 W przedmiocie właściwości Trybunału

11     Na wstępie należy rozważyć, czy collège d’arbitrage de la Commission de Litiges Voyages należy uznać za sąd w rozumieniu art. 234 WE.

12     Aby ocenić, czy instytucja występująca z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym ma charakter sądu Państwa Członkowskiego w rozumieniu art. 234 WE, Trybunał bierze pod uwagę szereg kryteriów, takich jak istnienie organu na podstawie ustawy, jego stałość, obowiązkowy charakter jego jurysdykcji, sporny charakter postępowania, stosowanie przez organ przepisów prawnych oraz jego niezawisłość (zob. w szczególności wyrok z dnia 17 września 1997 r. w sprawie C‑54/96 Dorsch Consult, Rec. str. I‑4961, pkt 23 oraz powołane tam orzecznictwo, a także wyrok z dnia 30 maja 2002 r. w sprawie C‑516/99 Schmid, Rec. str. I‑4573, pkt 34).

13     Zgodnie z orzecznictwem Trybunału umowny sąd polubowny nie jest sądem Państwa Członkowskiego w rozumieniu art. 234 WE, ponieważ strony umowy nie mają prawnego ani faktycznego obowiązku powierzania ich sporów do rozstrzygnięcia przez sąd polubowny, zaś władze publiczne danego Państwa Członkowskiego nie są ani włączone w proces podejmowania decyzji co do wyboru drogi polubownej, ani nie mają one możliwości ingerencji z urzędu w przebieg postępowania przed sędzią sądu polubownego (zob. wyroki: z dnia 23 marca 1982 r. w sprawie 102/81 „Nordsee” Deutsche Hochseefischerei, Rec. str. 1095, pkt 10–12 oraz z dnia 1 czerwca 1999 r. w sprawie C‑126/97 Eco Swiss, Rec. str. I‑3055, pkt 34).

14     Z postanowienia odsyłającego wynika, że wystąpienie w ramach postępowania krajowego do collège d’arbitrage de la Commission de Litiges Voyages jest następstwem umowy o poddanie sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego zawartej między stronami.

15     Ustawodawstwo belgijskie nie zakłada, że wystąpienie do sądu polubownego jest jedynym środkiem prawnym do rozstrzygania sporu pomiędzy osobą prywatną a pośrednikiem w organizacji podróży. Wprawdzie sąd powszechny w razie wniesienia sporu, którego przedmiotem jest umowa o poddanie sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego, powinien stwierdzić swój brak właściwości na podstawie art. 1679 ust. 1 belgijskiego code judiciaire (kodeksu sądowego), to jednak jurysdykcja collège d’arbitrage de la Commission de Litiges Voyages nie jest obowiązkowa. Wobec bowiem braku zawartej między stronami umowy o poddanie sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego osoba prywatna może zwrócić się do sądów powszechnych w celu rozstrzygnięcia sporu.

16     Ponieważ w postępowaniu krajowym strony umowy nie mają prawnego ani faktycznego obowiązku powierzania rozstrzygania ich sporów przez sąd polubowny, a belgijskie władze publiczne nie są włączone w proces podejmowania decyzji co do wyboru drogi polubownej, collège d’arbitrage de la Commission de Litiges et Voyages nie można uważać za sąd Państwa Członkowskiego w rozumieniu art. 234 WE.

17     Z powyższego wynika, że Trybunał nie jest właściwy do udzielenia odpowiedzi na pytania postawione przez collège d’arbitrage de la Commission de Litiges Voyages.

 W przedmiocie kosztów

18     Dla stron postępowania krajowego niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed collège d’arbitrage de la Commission de Litiges Voyages, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (czwarta izba) orzeka, co następuje:

Trybunał nie jest właściwy do udzielenia odpowiedzi na pytania postawione przez collège d’arbitrage de la Commission de Litiges Voyages.

Podpisy

---

* Język postępowania: francuski.