Sprawa C-276/03 P

Scott SA

przeciwko

Komisji Wspólnot Europejskich

Odwołanie – Bezprawna pomoc państwa – Obowiązywanie w czasie rozporządzenia (WE) nr 659/1999 – Decyzja dotycząca niezgodności i odzyskania pomocy – Termin przedawnienia – Przerwanie biegu terminu przedawnienia – Konieczność powiadomienia beneficjenta pomocy o działaniu powodującym przerwanie biegu terminu przedawnienia

Opinia rzecznika generalnego F.G. Jacobsa przedstawiona w dniu 14 kwietnia 2005 r.  I-0000

Wyrok Trybunału (pierwsza izba) z dnia 6 października 2005 r.  I-0000

Streszczenie wyroku

Pomoc przyznawana przez państwa – Odzyskanie bezprawnie przyznanej pomocy – Dziesięcioletni termin przedawnienia z art. 15 rozporządzenia nr 659/1999 – Przerwanie biegu terminu przedawnienia – Konieczność powiadomienia beneficjenta pomocy o działaniu powodującym przerwanie biegu terminu przedawnienia – Brak

(art. 88 ust. 2 WE; rozporządzenie Rady nr 659/1999, art. 15)

Artykuł 15 ust. 2 rozporządzenia, na mocy którego bieg terminu przedawnienia, któremu podlegają kompetencje Komisji w zakresie odzyskania bezprawnie przyznanej pomocy, zostaje przerwany poprzez jakiekolwiek działanie, podejmowane przez Komisję lub przez państwo członkowskie działające na wniosek Komisji, w odniesieniu do pomocy przyznanej bezprawnie, nie może ani w świetle jego brzmienia, ani celu być interpretowany w taki sposób, że wniosek o udzielenie informacji skierowany przez Komisję do danego państwa członkowskiego może stanowić „działanie podejmowane przez Komisję” jedynie pod warunkiem powiadomienia beneficjenta pomocy.

To prawda, że beneficjent pomocy ma konkretny interes w tym, aby uzyskać wiadomość o podjętych przez Komisję działaniach, które mogą przerywać bieg terminu przedawnienia, lecz tenże interes nie może powodować, że stosowanie omawianego przepisu będzie uzależnione od powiadomienia tego beneficjenta o wskazanych działaniach. W istocie nawet gdyby przyjąć, że status strony mógłby uzasadnić istnienie takiego warunku, procedura ustanowiona w art. 88 ust. 2 WE toczy się zasadniczo pomiędzy Komisją a danym państwem członkowskim i wszczynana jest przeciwko temu państwu, a nie przeciwko beneficjentom, którzy, chociaż posiadają pewne prawa proceduralne, nie posiadają statusu strony w postępowaniu.

(por. pkt 27–35)

WYROK TRYBUNAŁU (pierwsza izba)

z dnia 6 października 2005 r.(*)

Odwołanie – Bezprawna pomoc państwa – Obowiązywanie w czasie rozporządzenia (WE) nr 659/1999 – Decyzja dotycząca niezgodności i odzyskania pomocy – Termin przedawnienia – Przerwanie biegu terminu przedawnienia – Konieczność powiadomienia beneficjenta pomocy o działaniu powodującym przerwanie biegu terminu przedawnienia

W sprawie C‑276/03 P

mającej za przedmiot odwołanie w trybie art. 56 Statutu Trybunału Sprawiedliwości, wniesione w dniu 24 czerwca 2003 r.,

Scott SA, z siedzibą w Saint-Cloud (Francja), reprezentowana przez J. Levera, QC, G. Peretza, barrister, A. Nourry’ego, R. Griffitha oraz M. Papadakisa, solicitors, z adresem do doręczeń w Luksemburgu,

wnosząca odwołanie,

w której drugą stroną są:

Komisja Wspólnot Europejskich, reprezentowana przez J. Fletta, działającego w charakterze pełnomocnika, z adresem do doręczeń w Luksemburgu,

strona pozwana w pierwszej instancji

Republika Francuska,

interwenient w pierwszej instancji,

TRYBUNAŁ (pierwsza izba),

w składzie: P. Jann (sprawozdawca), prezes izby, N. Colneric, K. Schiemann, E. Juhász i E. Levits, sędziowie,

rzecznik generalny: F. G. Jacobs,

sekretarz: M.-F. Contet, główny administrator,

uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 3 lutego 2005 r.,

po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 14 kwietnia 2005 r.,

wydaje następujący

Wyrok

1       Scott SA (zwana dalej „Scott”) żąda w odwołaniu uchylenia wyroku Sądu Pierwszej Instancji Wspólnot Europejskich z dnia 10 kwietnia 2003 r. w sprawie T‑366/00 Scott przeciwko Komisji (Rec. str. II‑1763, zwanego dalej „zaskarżonym wyrokiem”), na mocy którego oddalona została skarga o częściowe stwierdzenie nieważności decyzji Komisji 2002/14/WE z dnia 12 lipca 2000 r. w sprawie pomocy państwa przyznanej przez Francję na rzecz Scott Paper SA/ Kimberly-Clark (Dz.U. L 12, str. 1, zwanej dalej „sporną decyzją”) w zakresie, w jakim skarga ta była uzasadniona naruszeniem przez Komisję Wspólnot Europejskich art. 15 rozporządzenia Rady (WE) nr 659/1999 z dnia 22 marca 1999 r. ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 93 traktatu WE (Dz.U. L 83, str. 1).

 Ramy prawne

2       Artykuł 15 rozporządzenia nr 659/1999 stanowi:

„1. Kompetencje Komisji w zakresie windykacji [odzyskania] pomocy podlegają dziesięcioletniemu okresowi [terminowi] przedawnienia.

2. Okres [termin] przedawnienia rozpoczyna bieg w dniu, w którym bezprawnie przyznano pomoc beneficjentowi albo w charakterze pomocy indywidualnej, albo w ramach programu pomocowego. Jakiekolwiek działanie, podejmowane przez Komisję lub przez państwo członkowskie, działające na wniosek Komisji w odniesieniu do pomocy przyznanej bezprawnie. powoduje przerwanie okresu [biegu terminu] przedawnienia. Każde przerwanie powoduje, że okres [termin] przedawnienia zaczyna biec od początku. Okres [bieg terminu] przedawnienia zostaje zawieszony, dopóki decyzja Komisji jest przedmiotem postępowania toczącego się przed Trybunałem Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich.

3. Jakąkolwiek pomoc, w odniesieniu do której upłynął okres [termin] przedawnienia, uznaje się za pomoc istniejącą”.

 Okoliczności faktyczne leżące u podstaw sporu

3       Punkty 12 i 13 spornej decyzji oraz pkt 1–10 i 13–19 zaskarżonego wyroku wskazują zasadniczo na następujące okoliczności leżące u podstaw sporu.

4       W 1969 r. spółka prawa amerykańskiego Scott Paper Company nabyła spółkę prawa francuskiego Bouton Brochard i utworzyła inną spółkę, Bouton Brochard Scott SA (zwaną dalej „Bouton Brochard Scott”), która przejęła działalność prowadzoną przez Bouton Brochard.

5       W 1986 r. Bouton Brochard Scott postanowiła otworzyć fabrykę we Francji i wybrała w tym celu działkę położoną w departamencie Loiret w obrębie strefy przemysłowej La Saussaye.

6       W dniu 31 sierpnia 1987 r. miasto Orlean i ww. departament przyznały spółce Bouton Brochard Scott pewne korzyści. Po pierwsze, sprzedali oni jej – na preferencyjnych warunkach – działkę o powierzchni 48 hektarów, położoną we wskazanej strefie przemysłowej. Po drugie, zobowiązały się one do obliczania opłaty za odprowadzanie ścieków według stawki preferencyjnej.

7       Spółka Bouton Brochard Scott zmieniła nazwę na Scott w listopadzie 1987 r.

8       W styczniu 1996 r. akcje tej drugiej spółki zostały zakupione przez Kimberly-Clark Corporation.

9       W styczniu 1998 r. spółka ta ogłosiła zamknięcie przedmiotowej fabryki, której aktywa, czyli działka i fabryka papieru, zostały zakupione przez Procter&Gamble w czerwcu 1998 r.

10     W wyniku skargi złożonej do Komisji, w piśmie z dnia 17 stycznia 1997 r. zażądała ona od Republiki Francuskiej udzielenia informacji dotyczących wskazanych korzyści. Następnie doszło do wymiany pism z władzami tego państwa członkowskiego.

11     Na mocy decyzji z dnia 20 maja 1998 r. Komisja postanowiła wszcząć procedurę przewidzianą w art. 93 ust. 2 traktatu WE (po zmianie art. 88 ust. 2 WE) i poinformowała o tym wskazane państwo członkowskie w piśmie z dnia 10 lipca 1998 r., które zostało opublikowane w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich w dniu 30 września 1998 r. (Dz.U. C 301, str. 4).

12     Tego samego dnia, w którym miała miejsce powyższa publikacja, władze francuskie telefonicznie powiadomiły spółkę Scott o decyzji w przedmiocie wszczęcia procedury.

13     W dniu 12 lipca 2000 r. Komisja wydała sporną decyzję, na mocy której uznała za niezgodną z wspólnym rynkiem pomoc państwa, którą Republika Francuska przyznała na rzecz Scott w formie preferencyjnej ceny działki i preferencyjnej stawki opłaty za odprowadzanie ścieków, i nakazała jej odzyskanie.

 Postępowanie przed Sądem i zaskarżony wyrok

14     W piśmie złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 30 listopada 2000 r. Scott wniosła skargę na tą decyzję, żądając stwierdzenia jej nieważności w części.

15     Republika Francuska przystąpiła do postępowania w charakterze interwenienta na poparcie żądań Scott.

16     Na wniosek tej spółki, Sąd postanowił rozpoznać zarzut naruszenia art. 15 rozporządzenia nr 659/1999 przed rozpatrzeniem innych zarzutów skargi.

17     W tym zakresie ten zarzut podniesiony przez spółkę Scott składał się z dwóch następujących części:

–       naruszenie przez Komisję art. 15 w zakresie, w jakim uznała ona, że bieg terminu przedawnienia mógł być przerwany poprzez działanie, które nie zostało podane do wiadomości beneficjentowi bezprawnie przyznanej pomocy, czyli w przedmiotowej sprawie – poprzez wystąpienie z wnioskiem o udzielenie informacji z dnia 17 stycznia 1997 r. lub, alternatywnie,

–       naruszenie przez Komisję art. 15 w zakresie, w jakim uznała ona, że bieg terminu przedawnienia mógł być przerwany poprzez działanie podjęte i podane do wiadomości po upływie tego terminu, czyli w przedmiotowej sprawie poprzez decyzję o wszczęciu procedury z dnia 20 maja 1998 r.

18     W zaskarżonym wyroku Sąd oddalił skargę w zakresie, w jakim była ona oparta na naruszeniu art. 15 rozporządzenia nr 659/1999 i postanowił kontynuować postępowanie w pozostałym zakresie.

19     W oczekiwaniu na wydanie wyroku w niniejszej sprawie, Sąd zawiesił postępowanie w sprawie T‑366/00 Scott przeciwko Komisji, jak również w sprawie T‑369/00 Département du Loiret przeciwko Komisji, mającej również za przedmiot stwierdzenie nieważności spornej decyzji.

 Żądania stron w postępowaniu przed Trybunałem

20     Scott wnosi do Trybunału o:

–       uchylenie zaskarżonego wyroku,

–       stwierdzenie nieważności art. 2 spornej decyzji w zakresie dotyczącym pomocy w formie preferencyjnej ceny działki, oraz

–       obciążenie Komisji kosztami postępowania w obydwu instancjach.

21     Komisja wnosi do Trybunału o:

–       oddalenie odwołania w całości, albo gdyby Trybunał miał uwzględnić część odwołania,

–       skierowanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd lub

–       oddalenie skargi wniesionej do Sądu w zakresie dotyczącym zarzutów opartych na naruszeniu art. 15 rozporządzenia nr 659/1999.

 W przedmiocie odwołania

 Argumentacja stron i zaskarżony wyrok

22     Na poparcie swego odwołania Scott w istocie powołuje jeden zarzut oparty na błędnej wykładni art. 15 rozporządzenia nr 659/1999 dokonanej przez Sąd, który orzekł, że bieg terminu przedawnienia mógł być przerwany poprzez działanie, które nie zostało podane do wiadomości beneficjenta pomocy, czyli w przedmiotowej sprawie poprzez żądanie udzielenia informacji z dnia 17 stycznia 1997 r.

23     W pkt 58–60 zaskarżonego wyroku Sąd orzekł bowiem, iż sam fakt, że beneficjent pomocy nie wiedział o wniosku o udzielenie informacji skierowanym przez Komisję do danego państwa członkowskiego, nie pozbawia tego wniosku skutków w odniesieniu do terminu przedawnienia przewidzianego w art. 15 rozporządzenia nr 659/1999. Przepis ten ustanowił jeden termin przedawnienia, który ma zastosowanie w taki sam sposób względem danego państwa członkowskiego, jak i względem osób trzecich. Ponadto postępowanie ustanowione w art. 93 ust. 2 traktatu WE toczy się zasadniczo pomiędzy Komisją a danym państwem członkowskim, podczas gdy zainteresowane osoby trzecie, a wśród nich beneficjent pomocy, mają ze swej strony prawo do bycia poinformowanym i mają możliwość przedstawienia swych argumentów, odgrywając w tym postępowaniu zasadniczo rolę „źródła informacji” dla Komisji. Natomiast Komisja nie jest zobowiązana do powiadomienia osób potencjalnie zainteresowanych, w tym również beneficjentów pomocy, o działaniach, które podjęła w związku z bezprawnie przyznaną pomocą przed wszczęciem procedury przewidzianej w art. 93 ust. 2 traktatu WE.

24     W pkt 61 zaskarżonego wyroku Sąd dodał, że beneficjent pomocy, która nie została zgłoszona, tak jak beneficjent w przedmiotowym postępowaniu, nie może mieć uzasadnionych oczekiwań co do legalności pomocy. Ponadto Sąd stwierdził w pkt 62 tego wyroku, że przed wejściem w życie rozporządzenia nr 659/1999 beneficjent takiej pomocy nie mógł powoływać się na pewność prawa w związku z przedawnieniem kompetencji Komisji do żądania odzyskania pomocy i że w konsekwencji przerwanie biegu terminu przedawnienia, które miało miejsce przed wejściem w życie tego rozporządzenia, nie mogło pozbawić go tej pewności prawa.

25     Zdaniem Scott zarówno z brzmienia przepisu, a w szczególności z określenia „działanie podejmowane przez […] państwo członkowskie działające na wniosek Komisji”, oraz z celu art. 15 rozporządzenia nr 659/1999 wynika, że jedynie działanie podane do wiadomości beneficjenta pomocy może przerwać bieg terminu przedawnienia względem niego, nawet gdyby oznaczało to, że terminy przedawnienia biegną odmiennie względem różnych zainteresowanych stron. W tym zakresie Scott podkreśla, iż nie jest istotne, w ramach procedury wszczętej na podstawie art. 93 ust. 2 traktatu, że beneficjent jest jedynie „źródłem informacji” oraz że Komisja nie ma obowiązku powiadomienia beneficjenta o podjęciu działania przerywającego bieg terminu przedawnienia, jak również że ten ostatni nie może mieć uzasadnionych oczekiwań co do legalności pomocy przyznanej bezprawnie lub że dziesięć lat po przyznaniu tej pomocy wskazane rozporządzenie nie weszło jeszcze w życie.

 Ocena Trybunału

26     Należy przypomnieć, że art. 15 rozporządzenia nr 659/1999 przewiduje dziesięcioletni termin przedawnienia, który rozpoczyna bieg w dniu, w którym bezprawnie przyznano pomoc beneficjentowi. Zgodnie z art. 15 ust. 2 zdanie drugie termin przedawnienia zostaje przerwany poprzez „jakiekolwiek działanie, podejmowane przez Komisję lub przez państwo członkowskie, działające na wniosek Komisji w odniesieniu do pomocy przyznanej bezprawnie”.

27     Okoliczność, że przepis ten zawiera podwójne odniesienie, do „działań, podejmowanych przez Komisję” oraz do „wniosków Komisji”, nie oznacza jednak, że wniosek o udzielenie informacji skierowany przez tę instytucję do danego państwa członkowskiego może stanowić „działanie podejmowane przez Komisję” jedynie pod warunkiem powiadomienia beneficjenta pomocy. W konsekwencji, jak wskazuje rzecznik generalny w pkt 87–90 swojej opinii, podwójne odniesienie może być bowiem częściowo spowodowane niedopatrzeniem prawodawcy, który – jak się wydaje – nie zwracając uwagi na różnice proceduralne, powielił sformułowanie użyte w art. 2 rozporządzenia Rady (EWG) nr 2988/74 z dnia 26 listopada 1974 r. dotyczącego okresów przedawnień w postępowaniach i wykonywaniu sankcji zgodnie z regułami Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej dotyczącymi transportu i konkurencji (Dz.U. L 319 str. 1). Ponadto nie można wykluczyć, że mogą zaistnieć pewne sytuacje, w których „wniosek Komisji” nie stanowi automatycznie i jednocześnie „działania podejmowanego przez Komisję”. Wreszcie jak wskazał rzecznik generalny w pkt 91 swojej opinii, rozporządzenie nr 659/1999 dopuszcza, że bieg terminu przedawnienia może być przerywany wielokrotnie wskutek licznych działań (następujących po sobie), skoro art. 15 tego rozporządzenia stanowi, że każde przerwanie biegu terminu przedawnienia powoduje, iż okres przedawnienia zaczyna biec od początku.

28     W ten sposób brzmienie art. 15 rozporządzenia nr 659/1999 nie zawiera żadnej wskazówki co do tego, że warunkiem przerwania biegu terminu przedawnienia jest powiadomienie beneficjenta pomocy o działaniu.

29     W każdym razie należy zbadać, czy taki warunek nie wynika z ratio legis art. 15.

30     W tym zakresie, z czternastego motywu rozporządzenia nr 659/1999 wynika, że dla celów pewności prawa termin przedawnienia ma prowadzić do uniemożliwienia odzyskania pomocy przyznanej bezprawnie, którego to odzyskania nie będzie można nakazać po upływie tego terminu. Tak więc, termin przedawnienia ma na celu w szczególności ochronę niektórych zainteresowanych stron, w tym ochronę danego państwa członkowskiego i beneficjenta pomocy.

31     Te zainteresowane strony mają w związku z tym konkretny interes w tym, aby uzyskać wiadomość o podjętych przez Komisję działaniach, które mogą przerywać bieg terminu przedawnienia.

32     Ten konkretny interes nie może jednakże powodować tego, że stosowanie art. 15 ust. 2 zdanie drugie rozporządzenia nr 659/1999 będzie uzależnione od powiadomienia beneficjentów pomocy o wskazanych działaniach.

33     W konsekwencji procedura ustanowiona w art. 93 ust. 2 traktatu toczy się bowiem zasadniczo pomiędzy Komisją a danym państwem członkowskim. Procedura wszczynana jest przeciwko temu państwu a nie przeciwko beneficjentom (zob. podobnie wyrok z dnia 24 września 2002 r. w sprawach połączonych C‑74/00 P i C‑75/00 Falck i Acciaierie di Bolzano przeciwko Komisji, Rec. str. I‑7869, pkt 81 i 89).

34     Orzecznictwo przyznało wprawdzie beneficjentowi pomocy pewne prawa proceduralne, jednakże prawa te mają umożliwić beneficjentowi przedstawienie informacji Komisji i dać mu sposobność przedstawienia jego argumentów, ale nie przyznają mu statusu strony w postępowaniu.

35     Wobec tego, nawet gdyby przyjąć, że status strony mógłby uzasadnić istnienie warunku w postaci obowiązku powiadomienia, to wystarczy stwierdzić, że beneficjent pomocy nie ma tego statusu.

36     Mając na uwadze powyższe, Sąd nie dokonał błędnej wykładni art. 15 rozporządzenia nr 659/1999, orzekając, że bieg terminu przedawnienia mógł być przerwany poprzez działanie, które nie zostało podane do wiadomości beneficjenta pomocy, czyli w niniejszej sprawie - poprzez wniosek o udzielenie informacji z dnia 17 stycznia 1997 r.

37     Wprawdzie ani fakt, iż beneficjent nie mógł mieć uzasadnionych oczekiwań co do legalności pomocy, ani fakt, że dziesięć lat po przyznaniu przedmiotowej pomocy rozporządzenie nr 659/1999 jeszcze nie obowiązywało, nie stanowią koniecznych etapów rozumowania prowadzącego do takiej wykładni, jednakże stwierdzenia te nie naruszają prawidłowości tej wykładni.

38     Mając na uwadze powyższe, zarzut należy oddalić jako nieuzasadniony. Należy w związku z tym oddalić odwołanie.

 W przedmiocie kosztów

39     Zgodnie z art. 69 § 2 regulaminu, mającego zastosowanie do postępowania odwoławczego na podstawie art. 118 regulaminu, kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Zgodnie z art. 69 ust. 5 akapit trzeci tego regulaminu, jeżeli strony nie żądają zwrotu kosztów, ponoszą własne koszty. Ponieważ Komisja nie zażądała obciążenia spółki Scott kosztami, każda ze stron ponosi własne koszty.

Z powyższych względów Trybunał (pierwsza izba) orzeka, co następuje:

1)      Odwołanie zostaje oddalone.

2)      Scott SA i Komisja Wspólnot Europejskich ponoszą własne koszty.

Podpisy

---

* Język postępowania: angielski.