KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 8.4.2024

COM(2024) 153 final

2024/0084(NLE)

Wniosek

DECYZJA RADY

w sprawie stanowiska, które ma być zajęte w imieniu Unii Europejskiej w ramach Konwencji o ochronie środowiska morskiego obszaru Północno-Wschodniego Atlantyku (konwencja OSPAR) w odniesieniu do decyzji zmieniającej decyzję OSPAR 98/3 w sprawie likwidacji nieużywanych instalacji morskich

UZASADNIENIE

1.Przedmiot wniosku

Niniejszy wniosek dotyczy decyzji określającej stanowisko, jakie ma być zajęte w imieniu Unii na forum Komisji Ochrony Środowiska Morskiego Północno–Wschodniego Atlantyku w związku z planowanym przyjęciem decyzji zmieniającej decyzję OSPAR 98/3 w sprawie likwidacji nieużywanych instalacji morskich w ramach Konwencji o ochronie środowiska morskiego obszaru Północno-Wschodniego Atlantyku.

2.Kontekst wniosku

2.1.Konwencja OSPAR

Konwencja o ochronie środowiska morskiego obszaru Północno-Wschodniego Atlantyku (zwana dalej „umową”) ma na celu ochronę obszaru morskiego Północno-Wschodniego Atlantyku przed niekorzystnymi skutkami działalności człowieka w celu ochrony zdrowia ludzkiego i zachowania ekosystemów morskich oraz, w miarę możliwości, odbudowy obszarów morskich, które zostały dotknięte tymi niekorzystnymi skutkami. Przystąpiło do niej 16 umawiających się stron: Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Irlandia, Islandia, Luksemburg, Niderlandy, Niemcy, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, UE 1 i Zjednoczone Królestwo. Umowa była otwarta do podpisu podczas posiedzenia na szczeblu ministrów Komisji z Oslo i Komisji Paryskiej w dniu 22 września 1992 r. i weszła w życie w dniu 25 marca 1998 r.

2.2.Komisja OSPAR

Komisja OSPAR (ustanowiona zgodnie z art. 10 konwencji) składa się z przedstawicieli każdej z umawiających się stron; zbiera się w regularnych odstępach czasu i w dowolnym momencie, z uwagi na szczególne okoliczności. Do jej obowiązków należy nadzór nad realizacją konwencji oraz dokonywanie przeglądu stanu obszaru morskiego, skuteczności przyjmowanych środków, priorytetów i konieczności wprowadzenia wszelkich dodatkowych lub innych środków.

Zgodnie z art. 20 konwencji każda z umawiających się stron dysponuje jednym głosem w komisji. UE jest uprawniona do liczby głosów równej liczbie jej państw członkowskich, które są umawiającymi się stronami konwencji. UE nie korzysta ze swojego prawa do głosowania, jeżeli jej państwa członkowskie z niego korzystają, i odwrotnie.

2.3.Planowany akt Komisji OSPAR

24 czerwca 2024 r. na 27. spotkaniu/posiedzeniu Komisja OSPAR ma przyjąć decyzję zmieniającą decyzję OSPAR 98/3 w sprawie likwidacji nieużywanych instalacji morskich („planowany akt”).

Proponuje się zmianę definicji „instalacji betonowej” w decyzji OSPAR 98/3 w sprawie likwidacji nieużywanych instalacji morskich w celu wyjaśnienia, że jakakolwiek zawartość zbiorników w podkonstrukcji nie jest częścią instalacji. Zbiorniki w takich instalacjach (zwanych „betonowymi fundamentami grawitacyjnymi”, ang. concrete gravity-based structures – CGBS) są wykorzystywane do przechowywania węglowodorów, a pozostałości w tych zbiornikach, o zasadniczo nieznanym składzie, są głównie płynne i zawierają duże ilości ropy. Taka zawartość zbiorników to odpady niebezpieczne, które w przypadku pozostawienia w morzu po likwidacji instalacji niosą ze sobą wysokie ryzyko dla środowiska, ekosystemów i potencjalnie dla zdrowia ludzkiego.

Decyzja OSPAR 98/3 wymaga zasadniczo całkowitego usunięcia instalacji wycofanych z eksploatacji, ale dopuszcza odstępstwa.

Zawartość zbiorników betonowych fundamentów grawitacyjnych nie jest częścią instalacji morskiej i w związku z tym nie powinna podlegać odstępstwu na mocy decyzji 98/3; w celu zapewnienia jasności w tej kwestii prawnicy lingwiści OSPAR zalecili zmianę definicji „instalacji betonowej” w pkt 1 decyzji 98/3 OSPAR na następującą: „instalacja betonowa oznacza nieużywaną instalację morską zbudowaną całkowicie lub głównie z betonu; jakakolwiek zawartość zbiorników w podkonstrukcji nie jest częścią instalacji i jest objęta postanowieniami załącznika III do konwencji OSPAR”. Dodanie części wyróżnionej kursywą poprzez wyraźne wyłączenie zawartości zbiorników z definicji „instalacji betonowej” eliminuje jakąkolwiek możliwość zezwolenia, w drodze odstępstwa od obowiązku pełnego usunięcia ustanowionego na mocy decyzji 98/3, na pozostawienie takiej zawartości zbiorników w morzu po wycofaniu z eksploatacji.

3.Stanowisko, jakie ma być zajęte w imieniu Unii

W następstwie incydentu Brent Spar w połowie lat dziewięćdziesiątych (kiedy, w wyniku oburzenia opinii publicznej, Shell musiał zmienić swoją decyzję o zatopieniu w morzu nieużywanej instalacji wydobywczej ropy naftowej), na spotkaniu ministerialnym OSPAR z 1998 r. w Sintrze (Portugalia) przyjęto decyzję OSPAR 98/3 w sprawie likwidacji nieużywanych instalacji morskich; decyzja ta zakazuje zatapiania oraz pozostawiania na miejscu, w całości lub w części, nieużywanych instalacji morskich na obszarze morskim OSPAR.

Tylko w odniesieniu do niektórych kategorii i z zastrzeżeniem oceny zgodnie z załącznikiem 2 do decyzji 98/3, właściwy organ odpowiedniej umawiającej się strony OSPAR może wydać pozwolenie na odstępstwo w celu pozostawienia instalacji lub jej części na miejscu. Kategorie nieużywanych instalacji morskich, w odniesieniu do których można rozważyć odstępstwa, obejmują na przykład instalacje stalowe o masie powyżej dziesięciu tysięcy ton w powietrzu lub betonowe fundamenty grawitacyjne.

W latach 2019–2020 przeprowadzono proces konsultacji na podstawie decyzji OSPAR 98/3 w sprawie zamiaru wydania przez Zjednoczone Królestwo pozwolenia na odstępstwo w celu pozostawienia podstaw betonowych fundamentów grawitacyjnych Brent Alpha Steel Jacket i Brent Bravo, Brent Charlie i Brent Delta; pozwolenie takie obejmowałoby zawartość zbiorników betonowych fundamentów grawitacyjnych.

Komisja reprezentująca UE wraz z innymi umawiającymi się stronami OSPAR sprzeciwiła się zamiarowi Zjednoczonego Królestwa, ponieważ są to odpady niebezpieczne, których nie należy pozostawiać w morzu; ponadto należy zastosować odpowiedni program monitorowania środowiska morskiego wokół części nieużywanej instalacji pozostawionych w morzu; przy czym, aby zapobiec pozostawieniu jakichkolwiek części w morzu po wycofaniu z eksploatacji, zgodnie z duchem decyzji 98/3, należy przyspieszyć rozwój rozwiązań technologicznych umożliwiających całkowite usunięcie; a udzielanie pozwoleń na odstępstwa bez odpowiedniego uzasadnienia nie zachęca do takiego rozwoju.

Proces konsultacji znalazł odzwierciedlenie m.in. w nowej strategii OSPAR przyjętej na posiedzeniu ministerialnym OSPAR w Cascais (Portugalia) w 2021 r., której celem jest „przegląd i, w stosownych przypadkach, zmiana kategorii nieużywanych instalacji morskich, w przypadku których można rozważyć odstępstwa na mocy decyzji OSPAR 98/3 w sprawie likwidacji nieużywanych instalacji morskich, w celu ograniczenia zakresu ewentualnych odstępstw. Przegląd będzie oparty między innymi na postępach w dziedzinie technologii likwidacji i na najlepszej dostępnej wiedzy naukowej.” Strategia zawiera również cel polegający na promowaniu technologii likwidacji; w OSPAR trwają też prace nad zharmonizowaną metodyką oceny wariantów likwidacji.

W tym kontekście celem proponowanej zmiany jest zapewnienie solidnej podstawy prawnej dla zapobiegania pozostawianiu na miejscu zanieczyszczonej zawartości zbiorników po likwidacji. Jest to zgodne nie tylko z wyżej wymienionymi zastrzeżeniami Komisji i innych umawiających się stron OSPAR wobec odstępstw dotyczących zawartości zbiorników, ale również z powiązanymi politykami UE, takimi jak plan działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń, którego celem jest ograniczenie zanieczyszczenia wody do poziomów, które nie są już uznawane za szkodliwe dla zdrowia i ekosystemów naturalnych do 2050 r., dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej, która wymaga osiągnięcia dobrego stanu środowiska w wodach morskich UE, dyrektywa ramowa w sprawie odpadów, która zakazuje składowania odpadów, oraz dyrektywa w sprawie bezpieczeństwa na obszarach morskich, która uwzględnia również środowiskowe aspekty likwidacji. Żadnej z tych polityk nie można wdrożyć w odpowiedni sposób, jeżeli na Północno-Wschodnim Atlantyku występować będą źródła potencjalnie poważnego i trwałego zanieczyszczenia transgranicznego, takie jak zanieczyszczona zawartość zbiorników nieużywanych instalacji naftowych.

W związku z posiedzeniem Komisji OSPAR, które ma odbyć się w dniach 24–28 czerwca 2024 r., konieczne jest ustalenie stanowiska Unii, ponieważ planowana decyzja, która ma zostać przyjęta, jest tekstem prawnie wiążącym. Ponieważ decyzja ta ułatwi wdrażanie polityki i prawodawstwa UE oraz zapobiegnie szkodom w środowisku morskim, proponuje się, aby Unia poparła przyjęcie tej decyzji, głosując za jej przyjęciem.

4.Podstawa prawna

4.1.Proceduralna podstawa prawna

4.1.1.Zasady

W art. 218 ust. 9 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) przewidziano przyjmowanie decyzji ustalających „stanowiska, które mają być zajęte w imieniu Unii w ramach organu utworzonego przez umowę, gdy organ ten ma przyjąć akty mające skutki prawne, z wyjątkiem aktów uzupełniających lub zmieniających ramy instytucjonalne umowy”.

Pojęcie „akty mające skutki prawne” obejmuje akty, które mają skutki prawne na mocy przepisów prawa międzynarodowego dotyczących danego organu. Obejmuje ono ponadto instrumenty, które nie są wiążące na mocy prawa międzynarodowego, ale mogą „w sposób decydujący wywrzeć wpływ na treść przepisów przyjętych przez prawodawcę Unii” 2 .

4.1.2.Zastosowanie w niniejszej sprawie

Komisja OSPAR jest organem utworzonym na mocy umowy, a mianowicie Konwencji o ochronie środowiska morskiego obszaru Północno-Wschodniego Atlantyku.

Akt, który ma przyjąć Komisja OSPAR, stanowi akt mający skutki prawne. Planowany akt ma skutki prawne, ponieważ wszystkie decyzje OSPAR są prawnie wiążące dla umawiających się stron, zgodnie z art. 13 ust. 2 konwencji OSPAR: „Decyzja wiąże po upływie okresu 200 dni od przyjęcia przez te Umawiające się Strony, które głosowały za nią i pisemnie nie powiadomiły w tym okresie sekretarza wykonawczego, że nie są w stanie przyjąć decyzji, pod warunkiem że po upływie tego okresu trzy czwarte Umawiających się Stron, bądź głosowało za podjęciem decyzji i nie wycofało zgody bądź powiadomiło na piśmie sekretarza wykonawczego, że jest w stanie przyjąć decyzję. Taka decyzja staje się wiążąca w odniesieniu do każdej innej Umawiającej się Strony, która powiadomiła sekretarza wykonawczego na piśmie, że jest ona w stanie przyjąć decyzję, od momentu tego powiadomienia lub po upływie 200 dni od przyjęcia decyzji, w zależności od tego, który termin jest późniejszy”.

Planowany akt nie uzupełnia ani nie zmienia ram instytucjonalnych umowy.

W związku tym proceduralną podstawą prawną proponowanej decyzji jest art. 218 ust. 9 TFUE.

4.2.Materialna podstawa prawna

4.2.1.Zasady

Materialna podstawa prawna decyzji przyjętej w trybie art. 218 ust. 9 TFUE jest uzależniona głównie od celu i treści planowanego aktu, którego dotyczy stanowisko, jakie ma być zajęte w imieniu Unii. Jeżeli planowany akt ma dwojaki cel lub dwa elementy składowe, a jeden z tych celów lub elementów da się określić jako główny, zaś drugi ma jedynie pomocniczy charakter, decyzja przyjęta na mocy art. 218 ust. 9 TFUE musi mieć jedną materialną podstawę prawną, tj. podstawę, której wymaga główny lub dominujący cel lub element składowy.

4.2.2.Zastosowanie w niniejszej sprawie

Główny cel i treść planowanego aktu odnoszą się do ochrony środowiska.

Materialną podstawą prawną proponowanej decyzji jest zatem art. 192 ust. 1 TFUE.

4.3.Wniosek

Podstawą prawną proponowanej decyzji powinien być art. 192 ust. 1 TFUE w związku z art. 218 ust. 9 TFUE.

2024/0084 (NLE)

Wniosek

DECYZJA RADY

w sprawie stanowiska, które ma być zajęte w imieniu Unii Europejskiej w ramach Konwencji o ochronie środowiska morskiego obszaru Północno-Wschodniego Atlantyku (konwencja OSPAR) w odniesieniu do decyzji zmieniającej decyzję OSPAR 98/3 w sprawie likwidacji nieużywanych instalacji morskich

RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 192 ust. 1 w związku z art. 218 ust. 9,

uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej,

a także mając na uwadze, co następuje:

(1)Konwencja o ochronie środowiska morskiego obszaru Północno-Wschodniego Atlantyku 3 (zwana dalej „Konwencją”), której Unia jest umawiającą się stroną, weszła w życie w dniu 25 marca 1998 r.

(2)Zgodnie z art. 10 ust. 3 tej konwencji Komisja ustanowiona na mocy art. 10 ust. 1 konwencji („Komisja OSPAR”) może przyjmować decyzje zgodnie z art. 13 konwencji.

(3)24 czerwca 2024 r. na 27. spotkaniu/posiedzeniu zwyczajnym Komisja OSPAR ma przyjąć decyzję zmieniającą decyzję OSPAR 98/3 w sprawie likwidacji nieużywanych instalacji morskich. 

(4)Planowana decyzja zmienia definicję „instalacji betonowej” w celu wyjaśnienia, że jakakolwiek zawartość zbiorników w podkonstrukcji nie jest częścią instalacji.

(5)Należy ustalić stanowisko, jakie ma być zajęte w imieniu Unii w Komisji OSPAR, ponieważ decyzja przez nią podjęta będzie dla Unii wiążąca.

(6)Stanowisko Unii powinno polegać na głosowaniu za decyzją zmieniającą decyzję OSPAR 98/3, ponieważ ułatwi to wdrażanie polityki i prawodawstwa UE oraz zapobiegnie szkodom w środowisku morskim,

PRZYJMUJE NINIEJSZĄ DECYZJĘ:

Artykuł 1

Stanowisko, jakie ma być zajęte w imieniu Unii na 27. spotkaniu/posiedzeniu Komisji OSPAR, polega na głosowaniu za przyjęciem decyzji zmieniającej decyzję OSPAR 98/3 w sprawie likwidacji nieużywanych instalacji morskich w odniesieniu do definicji „instalacji betonowej”.

Artykuł 2

W świetle rozwoju sytuacji podczas 27. posiedzenia Komisji OSPAR przedstawiciele Unii mogą – w porozumieniu z państwami członkowskimi podczas organizowanych na miejscu posiedzeń koordynacyjnych – doprecyzowywać stanowisko, o którym mowa w art. 1, bez kolejnej decyzji Rady.

Artykuł 3

Niniejsza decyzja skierowana jest do Komisji.

Sporządzono w Brukseli dnia […] r.

(1)    Decyzja Rady 98/249/WE z dnia 7 października 1997 r. w sprawie zawarcia Konwencji o ochronie środowiska morskiego obszaru Północno-Wschodniego Atlantyku (Dz.U. L 104 z 3.4.1998, s. 1).

(2)    Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 7 października 2014 r., Niemcy/Rada, C-399/12, ECLI:EU:C:2014:2258, pkt 61–64.

(3)    Dz.U. L 104 z 3.4.1998, s. 2.