KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 25.7.2024

COM(2024) 358 final

SPRAWOZDANIE KOMISJI

Kontrola stosowania prawa Unii Europejskiej













Sprawozdanie roczne za 2023 r.

Kontrola stosowania prawa Unii Europejskiej

Sprawozdanie roczne za 2023 r.

Przedmowa

Skuteczne egzekwowanie prawa UE

Wspieranie państw członkowskich w spełnianiu zadań od samego początku

Wczesny dialog z państwami członkowskimi na rzecz szybszych rozwiązań

Postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, gdy inne środki są niewystarczające

Wniesienie sprawy do Trybunału Sprawiedliwości jedynie w ostateczności

Egzekwowanie prawa UE w czasach kryzysu

Egzekwowanie prawa UE dostosowane do przyszłych wyzwań

Wzmocnienie gospodarki i konkurencyjności UE

Zapobieganie powstawaniu barier na jednolitym rynku w celu zwiększenia wzrostu gospodarczego

Usuwanie barier dla usługodawców na jednolitym rynku

Lepsze informowanie i pomoc dla osób fizycznych i przedsiębiorstw

Usługi finansowe

Efektywne płatności detaliczne

Zrównoważone finansowanie

Funkcjonujący sektor transportu

Egzekwowanie reguł konkurencji

Podatki pośrednie na rzecz sprawiedliwego otoczenia biznesowego

Podatki bezpośrednie wspierające jednolity rynek

Bezpieczne i proste procedury celne

Budowanie ekologicznej, zrównoważonej i dobrze prosperującej Europy

Działania w dziedzinie klimatu

Ekologiczny transport

Czyste powietrze i woda

Ochrona różnorodności biologicznej

Propagowanie gospodarki o obiegu zamkniętym

Zrównoważone rolnictwo zapewniające bezpieczeństwo dostaw żywności

Zrównoważone rybołówstwo i planowanie przestrzenne obszarów morskich

Zarządzanie środowiskiem

Czysta i przystępna cenowo energia

Zapewnienie bezpieczeństwa energii jądrowej

Europa na miarę ery cyfrowej

Technologia przynosząca korzyści ludziom

Sprawiedliwa i konkurencyjna gospodarka cyfrowa

Otwarte, demokratyczne i zrównoważone społeczeństwo cyfrowe

Promowanie gospodarki opartej o dane

Ułatwianie operacji transgranicznych dokonywanych przez przedsiębiorstwa

Cyfrowe systemy transportowe

Budowanie sprawiedliwej i socjalnej Europy

Prawo pracy

Bezpieczeństwo i higiena pracy

Mobilność pracowników

Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego

Równouprawnienie płci

Niedyskryminacja w zakresie zatrudnienia i włączenia społecznego

Ochrona ludzi i swobód

Utrzymanie praworządności

Zwalczanie rasizmu, ksenofobii i dyskryminacji

Ochrona osób zgłaszających naruszenia prawa Unii

Ochrona dzieci

Współpraca wymiarów sprawiedliwości i gwarancje indywidualne w prawie karnym

Ochrona konsumentów

Ochrona danych osobowych

Bezpieczniejszy transport

Propagowanie zdrowia i bezpieczeństwa żywności

Lepsze uregulowania dotyczące zawodów i swobodny przepływ specjalistów

Ochrona delegowanych kierowców

Poprawa skuteczności europejskiej unii bezpieczeństwa

Zarządzanie granicami zewnętrznymi

Jednolita reakcja UE na migrację i azyl

Wdrażanie sankcji przeciwko Rosji

Przedmowa

Na początku mandatu obecnej Komisji obiecaliśmy zbudować silniejszą, bardziej ekologiczną i zdrowszą Europę dla następnego pokolenia, z gospodarką, która służy wszystkim ludziom, młodym i starszym. Po pięciu latach mimo licznych kryzysów UE dowiodła, że jest zdeterminowana, by stawiać czoła wyzwaniom, kierując się naszymi wspólnymi wartościami i zasadami.

Dzięki wielu nowym przepisom zaproponowanym przez Komisję i przyjętym przez Parlament Europejski i Radę w trakcie obecnego mandatu wspólnie podjęliśmy niestrudzone starania, aby zapewnić bardziej zjednoczoną, dostatnią i zrównoważoną Europę. Nasza praca nie kończy się jednak na przyjęciu przepisów – musimy zadbać o to, by po uzgodnieniu między współprawodawcami działały na miejscu, w państwach członkowskich, i przynosiły niezbędne korzyści obywatelom i przedsiębiorstwom w całej Europie.

W sprawozdaniu przedstawiono szereg przykładów najważniejszych prac wykonanych w 2023 r. w celu zapewnienia prawidłowego stosowania prawa UE w różnych sektorach we wszystkich państwach członkowskich. Podjęte działania świadczą o tym, że w razie potrzeby Komisja zdecydowanie chroniła prawa i wolności obywateli oraz starała się zapewnić, by UE pozostała bastionem demokracji, praworządności i praw podstawowych. Komisja nadal z determinacją dba o właściwe funkcjonowanie jednolitego rynku, który stanowi podstawę naszego wzrostu gospodarczego i konkurencyjności, a jednocześnie chroni interesy pracowników i konsumentów.

Od samego początku państwa członkowskie są najlepszymi sojusznikami Komisji w zapewnianiu prawidłowego wdrażania i stosowania prawa UE. Dlatego też kluczowe znaczenie ma ciągłe wsparcie w zakresie wdrażania, zapewniane państwom członkowskim przez Komisję na wczesnym etapie, a ścisła współpraca z państwami członkowskimi oparta na wzajemnym zaufaniu jest najkrótszą drogą do osiągnięcia tego wspólnego celu. Taka strategia prewencyjna od samego początku sprzyja kulturze przestrzegania przepisów, jest opłacalna i przynosi korzyści wszystkim.

Kluczowym mechanizmem ochronnym pozostają jednak solidne metody egzekwowania przepisów. Jak wynika ze sprawozdania, Komisja nie zawaha się w razie potrzeby korzystać z tych metod, aby upewnić się, że uzgodnione przepisy przełożą się na praktyczną rzeczywistość, która poprawia jakość życia europejskich obywateli i przedsiębiorstw.

Ursula von der Leyen

Przewodnicząca Komisji Europejskiej

Skuteczne egzekwowanie prawa UE

Wspólnie pokazaliśmy, że śmiałym działaniem Europa może wiele dokonać. Ale to nie koniec naszej pracy. Działajmy więc nadal razem. Działajmy skutecznie dziś i przygotowujmy się na jutro.

Przewodnicząca von der Leyen w orędziu o stanie Unii za 2023 r.

UE jest wspólnotą prawa. Przestrzeganie prawa UE jest podstawą skuteczności Unii w działaniach na rzecz osób fizycznych i przedsiębiorstw. Jego egzekwowanie ma zatem kluczowe znaczenie dla utrzymania równych warunków działania w państwach członkowskich, zapewnienia, aby żadne państwo nie uzyskało nienależnej przewagi, a jednolity rynek działał sprawnie. Świadczy to o naszym zaangażowaniu na rzecz konkurencyjności i ochrony praw obywateli i podstawowych wartości UE, w tym praworządności.

Zapewnienie właściwego stosowania i egzekwowania prawa UE jest jednym z podstawowych zadań Komisji jako „strażniczki traktatów”. Działania Komisji w zakresie egzekwowania opierają się na jednym nadrzędnym celu: zadbanie o to, aby osoby trzecie i przedsiębiorstwa odnosili korzyści z naszych wspólnie uzgodnionych przepisów, niezależnie od miejsca zamieszkania w UE. Aby osiągnąć ten cel, Komisja wykorzystuje różnorodne narzędzia : przedstawiane na wczesnym etapie wytyczne dotyczące wdrażania i wsparcie finansowe, sprawozdawczość publiczna, dialogi z państwami członkowskimi ukierunkowane na rozwiązania oraz, w razie konieczności, postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego.

Wspieranie państw członkowskich w spełnianiu zadań od samego początku

Inteligentne egzekwowanie przepisów oznacza zapewnienie zgodności z prawem UE od samego początku, co pozwala zapobiegać wszelkim naruszeniom z góry. Dlatego też Komisja stale intensyfikuje działania mające na celu wspieranie państw członkowskich we wdrażaniu prawa UE. Środki wsparcia są zróżnicowane i często dopiero ich łączne wykorzystanie pozwala uzyskać efekty.

Na przykład w trakcie procesu wdrażania konkretnych unijnych przepisów Komisja zapewnia państwom członkowskim, przedsiębiorstwom, zainteresowanym podmiotom i społeczeństwu praktyczne wytyczne dotyczące sposobu rozumienia i stosowania konkretnych aspektów tekstu prawnego. Wytyczne te mogą mieć formę pisemnego dokumentu lub zamieszczonych w internecie najczęściej zadawanych pytań, lub mogą być przekazywane na specjalnych spotkaniach, na przykład podczas warsztatów dotyczących transpozycji. Promowaniem prawidłowego wdrażania prawa UE zajmują się również grupy eksperckie.

Wsparcie dla państw członkowskich wykracza jednak poza wytyczne dotyczące wdrażania konkretnych przepisów UE. Skutecznym narzędziem zachęcającym państwa członkowskie do przeprowadzenia reform oraz, w stosownych przypadkach, do szybszego wdrożenia priorytetów UE okazało się również wsparcie finansowe z funduszy UE. Kolejnym przykładem wsparcia dla państw członkowskich w formie specjalistycznej wiedzy technicznej jest Instrument Wsparcia Technicznego. Wspierając budowanie zdolności administracyjnych w państwach członkowskich, instrument ten pomaga zapewnić prawidłowe wdrażanie przepisów i polityk UE.

Wczesny dialog z państwami członkowskimi na rzecz szybszych rozwiązań

Jeżeli Komisja pomimo działań mających na celu wspieranie państw członkowskich i promowanie przestrzegania przepisów stwierdzi możliwe naruszenie prawa UE, może podjąć decyzję o zainicjowaniu dialogu poprzedzającego wszczęcie postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, który to dialog odbywa się w ramach ugruntowanej procedury znanej jako EU Pilot . Dialog jest inicjowany, gdy wnosi wartość dodaną, na przykład gdy może prowadzić do przestrzegania przepisów szybciej niż formalne postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego.

Z czasem dialog w ramach EU Pilot dowiódł swojej wartości. W 2023 r. Komisja przeprowadziła 259 dialogów w ramach EU Pilot, a ponad 80 % rozstrzygnięto w sposób zadowalający. Jedynie w przypadku 11 % dialogów w ramach EU Pilot konieczne było przeprowadzenie postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego. System EU Pilot okazał się skuteczny w wielu obszarach polityki, a w szczególności w dziedzinie energii (40 przypadków pomyślnego zamknięcia), podatków i ceł (37), mobilności i transportu (36) oraz usług finansowych (25).

Postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, gdy inne środki są niewystarczające

Stosowanie przez Komisję postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego rozwinęło się na przestrzeni lat, aby doprowadzić do szerszych i bardziej skutecznych usprawnień. W strategicznym podejściu do egzekwowania prawa UE priorytetowo traktuje się naruszenia, które mają największy wpływ na interesy osób fizycznych i przedsiębiorstw.

W 2023 r. Komisja wszczęła 529 postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego we wszystkich głównych obszarach polityki. Postępowania objęły wszystkie państwa członkowskie, przy czym na każde państwo członkowskie przypadało średnio 20 nowych przypadków. Działania Komisji w zakresie egzekwowania prawa chroniły integralność jednolitego rynku i wzmacniały gospodarkę UE. Wspierały czyste powietrze, czystą wodę i ekologiczny transport oraz gospodarkę o obiegu zamkniętym. Komisja podtrzymywała wspólne wartości UE, prawa podstawowe obywateli i praworządność.

Na liczbę nowych postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego wpływa wiele czynników. Malejąca liczba nowych dyrektyw do transpozycji (z 67 w 2014 r. do 34 w 2023 r.) oznacza, że jest mniej postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego w związku z transpozycją dyrektyw z opóźnieniem lub w związku z błędną transpozycją. W 2023 r. odnotowano najniższą liczbę nowych postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego w związku z niepełną transpozycją dyrektyw (284) od ponad 20 lat. Zwiększone wsparcie Komisji dla państw członkowskich w zakresie prawidłowej transpozycji i prawidłowego stosowania dyrektyw również pomogło zapobiegać naruszeniom.

W 2023 r. postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego ponownie dowiodły swojej skuteczności. Komisja pomyślnie zamknęła ponad 1 000 postępowań, ponieważ państwa członkowskie osiągnęły zgodność z prawem UE. Liczba ta odzwierciedla również starania Komisji na rzecz postępów w starszych, długotrwałych sprawach, z których wiele Komisja mogła zamknąć w 2023 r.

Spośród wszystkich zamkniętych spraw, 95 % spraw zostało rozstrzygniętych przed skierowaniem sprawy do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej („Trybunał Sprawiedliwości”). Dzięki unikaniu długich postępowań sądowych obywatele i przedsiębiorstwa będą mogli szybciej czerpać korzyści z prawa UE.

Wniesienie sprawy do Trybunału Sprawiedliwości jedynie w ostateczności

Jeżeli na wczesnych etapach postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego problem naruszenia prawa UE nie zostanie rozwiązany, Komisja może ostatecznie wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości. W szczególnych przypadkach Komisja może zażądać nałożenia kar pieniężnych na dane państwo członkowskie.

W 2023 r. Komisja postanowiła wnieść do Trybunału Sprawiedliwości łącznie 82 sprawy. W 45 sprawach zwróciła się do Trybunału o nałożenie kar pieniężnych na dane państwo członkowskie. 40 z tych spraw dotyczyło niedopełnienia obowiązku zgłoszenia środków transpozycji, a pięć z nich dotyczyło ponownego wniesienia sprawy do Trybunału w związku z niewykonaniem wcześniejszego wyroku. Stanowi to znaczny wzrost w porównaniu z poprzednimi latami, co świadczy o determinacji Komisji w egzekwowaniu prawa UE.

Egzekwowanie prawa UE w czasach kryzysu

Kryzysy lub sytuacje nadzwyczajne, takie jak rosyjska wojna napastnicza przeciwko Ukrainie, mogą stwarzać wyzwania dla pełnego przestrzegania przez państwa członkowskie czterech podstawowych wolności UE i dla funkcjonowania jednolitego rynku. W trudnych okolicznościach może pojawić się pokusa, by przedkładać względy krajowe nad właściwe stosowanie prawa Unii. Skuteczne egzekwowanie prawa UE ma jednak nadal kluczowe znaczenie dla zapewnienia, aby ludzie i przedsiębiorstwa mogli nadal korzystać z wynikających z niego ochrony i pewności prawa oraz aby podstawowe towary i usługi były dostarczane tam, gdzie są potrzebne.

Rosyjska inwazja w Ukrainie wpłynęła na bezpieczeństwo dostaw gazu w UE, w związku z czym szczególnie pilne stało się opracowanie solidnych planów gotowości na wypadek zagrożeń dla wszystkich państw członkowskich. Komisja wszczęła postępowania w ramach EU Pilot przeciwko 26 państwom członkowskim w związku z niedopełnieniem obowiązku powiadomienia Komisji o krajowych ocenach ryzyka, działaniach zapobiegawczych i planach na wypadek sytuacji nadzwyczajnej wymaganych na mocy rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa dostaw gazu. 16 z tych postępowań można było zamknąć po przedłożeniu przez państwa członkowskie wymaganych informacji, co potwierdza, że większość państw członkowskich wprowadziła te środki.

Funkcjonowanie unijnego rynku magazynowania gazu oraz niedyskryminacyjne zasady dotyczące warunków dostępu do systemów przesyłowych gazu ziemnego mają kluczowe znaczenie dla zapewnienia bezpieczeństwa dostaw i stabilizacji cen energii. Komisja podjęła decyzję o wniesieniu do Trybunału Sprawiedliwości sprawy przeciwko Polsce w związku ze środkami nakładającymi dodatkowe koszty na przedsiębiorstwa spełniające obowiązek magazynowania gazu przez magazynowanie w innym państwie członkowskim. Środki te utrudniają transgraniczny handel gazem.

Komisja podjęła również działania w celu ochrony jednolitego rynku, aby zapewnić dostępność bezpiecznej, przystępnej cenowo i wysokiej jakości żywności we wszystkich państwach członkowskich. W następstwie działań Komisji w zakresie egzekwowania przepisów Węgry uchyliły swój system uprzedniego powiadamiania o wywozie zbóż. Podmioty gospodarcze na Węgrzech mogą ponownie wywozić zboża do innych państw członkowskich bez żadnych barier w handlu. W październiku 2023 r. Komisja wszczęła jednak postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Słowacji w związku z systemem uprzedniego powiadamiania w odniesieniu do określonych ziaren i nasion.

Egzekwowanie prawa UE dostosowane do przyszłych wyzwań

W lipcu 2023 r. Komisja przeprowadzane u siebie z udziałem państw członkowskich podsumowanie w celu zapewnienia, aby sposób egzekwowania prawa UE działał w praktyce i był dostosowany do przyszłych wyzwań. Podsumowanie obejmowało sześć obszarów: realizację strategicznego podejścia Komisji do egzekwowania prawa UE; skuteczne postępowanie w przypadku uchybień; ułatwianie rozpatrywania skarg; bardziej systematyczne monitorowanie stosowania przepisów; zwiększenie wsparcia dla państw członkowskich; zwiększenie przejrzystości.

We wszystkich tych obszarach określono ukierunkowane usprawnienia, a Komisja wraz z państwami członkowskimi pracuje nad ich wdrożeniem. Przyczynią się one do zwiększenia przejrzystości, poprawy w zakresie informowania potencjalnych skarżących, skuteczniejszych narzędzi współpracy z państwami członkowskimi w zakresie transpozycji dyrektyw itp.

Podsumowanie wykazało, że Komisja jest w stanie swoje narzędzia i procedury egzekwowania prawa w sposób przejrzysty i szczery oraz dostosować się do zmieniających się okoliczności. Okazało się również, że Komisja i państwa członkowskie mogą działać razem w celu określenia i wprowadzenia w życie usprawnień w ich współpracy w skomplikowanej pod względem prawnym i politycznym dziedzinie, takiej jak egzekwowanie prawa UE.

Wzmocnienie gospodarki i konkurencyjności UE

Te trzy wyzwania – niedobór pracowników, inflacja i otoczenie biznesowe – pojawiają się w czasie, gdy oczekujemy również od przemysłu odgrywania wiodącej roli w transformacji w kierunku czystej energii. Musimy zatem spojrzeć dalej w przyszłość i ustalić, w jaki sposób mamy pozostać konkurencyjni podczas tej transformacji. […] Bo Europa zrobi wszystko, aby utrzymać swoją przewagę konkurencyjną.

Przewodnicząca von der Leyen w orędziu o stanie Unii za 2023 r.

W komunikacie z 2023 r. pt. „ 30-lecie jednolitego rynku ” wykazano, że niepełne lub nieprawidłowe stosowanie przepisów UE nadal tworzy bariery na jednolitym rynku. Wiąże się to z kosztami dla firm i konsumentów. Rozbieżne przepisy krajowe, wprowadzające ograniczenia bez należytego uzasadnienia, tworzą komplikacje i zakłócają konkurencję. Jeżeli w szeregu naruszeń popełnionych przez jedno państwo członkowskie występuje pewien wzorzec, stanowi to poważne wyzwanie dla jednego z filarów UE. Komisja egzekwowała przepisy UE w celu zapewnienia przedsiębiorstwom równych warunków działania i pracowała nad umożliwieniem obywatelom pełnego korzystania z przysługujących im praw i korzyści na jednolitym rynku.

Zapobieganie powstawaniu barier na jednolitym rynku w celu zwiększenia wzrostu gospodarczego

Dyrektywa w sprawie przejrzystości na jednolitym rynku i określony w niej system informacji o przepisach technicznych mają na celu zapobieganie powstawaniu nowych barier na jednolitym rynku dzięki przejrzystości, dialogowi i lepszemu stanowieniu prawa. Przewidziana w tej dyrektywie procedura notyfikacyjna umożliwia Komisji i innym państwom członkowskim zbadanie wszelkich przepisów technicznych, które państwo członkowskie planuje wprowadzić w odniesieniu do produktów i usług społeczeństwa informacyjnego.

Trybunał Sprawiedliwości przypomniał o znaczeniu dyrektywy oraz o możliwości aktywnego sprzeciwienia się przez osoby i przedsiębiorstwa przepisom krajowym przyjętym z jej naruszeniem. Komisja wspierała pełne stosowanie dyrektywy w wielu kontaktach z państwami członkowskimi.

Usuwanie barier dla usługodawców na jednolitym rynku

Usługi mają kluczowe znaczenie dla gospodarki UE. Odpowiadają one za około 70 % PKB UE i mają taki sam udział w zatrudnieniu w UE. Sektor ten odgrywa kluczową rolę w odbudowie gospodarczej i zwiększaniu odporności UE.

Dyrektywa usługowa ma zasadnicze znaczenie dla zapobiegania nieuzasadnionym barierom dla przedsiębiorstw, które chcą założyć oddział w innym państwie członkowskim lub świadczyć swoje usługi za granicą. Komisja podjęła zdecydowane działania przeciwko państwom członkowskim naruszającym tę dyrektywę.

Komisja wszczęła postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Malcie , Polsce (sprawa zamknięta później w 2023 r.) i  Słowenii w związku z wprowadzeniem całkowitego zakazu reklamowania działalności adwokatów. Komisja wszczęła i kontynuowała postępowanie przeciwko Słowenii w związku z nierozwiązaniem kwestii dotyczącej cen ustalonych prawem dla agencji nieruchomości oraz przeciwko Cyprowi w związku z ograniczeniami określającymi, kto może posiadać udziały w spółkach pośredniczących w obrocie nieruchomościami. Komisja zajęła się również ograniczeniami w transgranicznym świadczeniu usług, a także wymogami dotyczącymi gwarancji finansowych, inicjując i podejmując dalsze kroki w sprawie przeciwko Belgii .

Jeżeli chodzi o przestrzeganie przez państwa członkowskie postanowień Traktatu UE dotyczących swobody przedsiębiorczości i swobodnego przepływu usług, Komisja podjęła decyzję o skierowaniu sprawy przeciwko Polsce do Trybunału Sprawiedliwości w związku z zakazem reklamy przez apteki.

Unijne przepisy dotyczące zamówień publicznych zapewniają przedsiębiorstwom przejrzystość i możliwości dostępu do rynku oraz równe traktowanie podmiotów gospodarczych zainteresowanych udziałem w postępowaniach o udzielenie zamówienia. Wspierają one również prawidłowe zarządzanie funduszami publicznymi. Aby wyegzekwować te przepisy, Komisja wszczęła postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Węgrom , Portugalii , Rumunii i  Słowenii oraz podjęła dalsze kroki w sprawie przeciwko Bułgarii . Udało się zamknąć postępowania przeciwko Czechom, Estonii, Grecji, Łotwie, Litwie, Portugalii i Szwecji, ponieważ państwa te osiągnęły zgodność z przepisami UE.

Lepsze informowanie i pomoc dla osób fizycznych i przedsiębiorstw

W ostatnich latach opracowano zestaw narzędzi zarządzania jednolitym rynkiem ( Grupa Zadaniowa ds. Egzekwowania Przepisów dotyczących Jednolitego Rynku (SMET), SOLVIT , system wymiany informacji na rynku wewnętrznym , Your Europe i  Twoja Europa – Porady ), aby umożliwić osobom fizycznym i przedsiębiorstwom pełne korzystanie z przysługujących im praw na jednolitym rynku. Narzędzia te zapewniają jasne informacje, pomoc i rozwiązywanie problemów. Na przykład w 2023 r. centra SOLVIT pomogły ponad 2 200 osobom i przedsiębiorstwom w rozwiązywaniu ich problemów. Ponad 88 % tych spraw zostało rozwiązanych. Komisja opublikowała sprawozdanie SMET za lata 2022–2023 , w którym przedstawiła działania i osiągnięcia SMET. Komisja i państwa członkowskie współpracują w ramach SMET w celu przeanalizowania i usunięcia pozostałych barier na jednolitym rynku. Ograniczenie barier może mieć istotny wpływ: na przykład SMET pracowała nad wyeliminowaniem 90 konkretnych barier związanych z procesami, które to bariery utrudniały rozwój projektów w zakresie energii odnawialnej.

Ponadto dowody uzyskane dzięki tym narzędziom pomagają identyfikować i korygować problemy związane ze stosowaniem przepisów dotyczących jednolitego rynku. W szczególności SOLVIT może ujawnić problemy strukturalne, z którymi wielokrotnie borykają się osoby fizyczne i przedsiębiorstwa. W 2023 r. opublikowano pierwsze sprawozdanie z wdrażania jednolitego portalu cyfrowego – jednolity portal cyfrowy , czyli strona internetowa ułatwiająca internetowy dostęp do informacji, procedur i usług wsparcia, których Europejczycy i przedsiębiorstwa mogą potrzebować w innym państwie UE, odnotowała 400 mln odwiedzin. Najpopularniejszym portalem Komisji był portal Your Europe , który w ciągu roku odwiedziło 32 mln osób. Na portalu Twoja Europa – Porady, który zawiera informacje dla osób fizycznych i przedsiębiorstw o przysługujących im prawach na jednolitym rynku, szukano informacji ponad 26 000 razy.

Usługi finansowe

Stabilność finansowa, ochrona konsumentów i zdrowe otoczenie biznesowe stanowią podstawę właściwego funkcjonowania rynków finansowych. Kluczowe znaczenie dla przejrzystości ma sprawozdawczość przedsiębiorstw międzynarodowych na temat podatku od osób prawnych płaconego przez nie w poszczególnych państwach członkowskich. Przepisy zmieniające drugą dyrektywę w sprawie rynków instrumentów finansowych określają system pilotażowy dla infrastruktur rynkowych opartych na technologii blockchain. Zmieniły one również definicję „instrumentu finansowego”, aby doprecyzować, że takie instrumenty mogą być emitowane przy użyciu kryptowalut. Ponadto przepisy UE dotyczące ubezpieczeń komunikacyjnych zwiększyły ochronę ofiar wypadków drogowych w całej UE.

Efektywne płatności detaliczne

Efektywne płatności detaliczne stanowią trzon gospodarki UE, ułatwiając bezproblemowe transakcje między sektorami i zapewniając sprawne prowadzenie działalności gospodarczej. Płatności detaliczne odgrywają kluczową rolę w stymulowaniu wzrostu gospodarczego i wspieraniu stabilności finansowej. Na przykład rozporządzenie w sprawie SEPA umożliwia osobom fizycznym i przedsiębiorstwom dokonywanie wszystkich transgranicznych bezgotówkowych płatności w euro równie łatwo jak płatności krajowych.

Komisja zainicjowała dialog w ramach EU Pilot z dwoma państwami członkowskimi na temat prawidłowego wdrożenia rozporządzenia. Grupa Zadaniowa ds. Egzekwowania Przepisów dotyczących Jednolitego Rynku (SMET) zwróciła się również do państw członkowskich o zidentyfikowanie i wyeliminowanie niedociągnięć prowadzących do dyskryminacji ze względu na IBAN (co oznacza, że rachunki w innych państwach członkowskich UE nie mogą być wykorzystywane do poleceń zapłaty lub do przekazywania środków na krajowe usługi płatnicze).

Zrównoważone finansowanie

Zrównoważone finansowanie jest ważnym elementem wsparcia Europejskiego Zielonego Ładu . Przepisy UE obejmują rozporządzenie w sprawie systematyki , rozporządzenie w sprawie ujawniania informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem w sektorze usług finansowych , rozporządzenie w sprawie unijnych klimatycznych wskaźników referencyjnych , rozporządzenie w sprawie europejskich zielonych obligacji oraz dyrektywę w sprawie sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju .

Aby ułatwić interpretację prawną i wdrożenie tych przepisów, Komisja opublikowała kilka serii najczęściej zadawanych pytań . Komisja przyjęła również zalecenie w sprawie finansowania transformacji zawierające wytyczne dla rynków dotyczące stosowania ram zrównoważonego finansowania.

Pranie pieniędzy

Aby zwalczać plagę przestępczości zorganizowanej, trzeba zapewnić skuteczne stosowanie unijnych przepisów dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy przez wszystkie podmioty gospodarcze we wszystkich państwach członkowskich. Osiągnięcie lepszego poziomu przestrzegania przepisów jest priorytetem Komisji w zakresie egzekwowania prawa i pozwoli chronić ludzi oraz zapewnić przedsiębiorstwom finansowym równe warunki działania.

Funkcjonujący sektor transportu

Jednolity europejski obszar kolejowy to ogólnounijny system sieci kolejowych, który ma umożliwić sektorowi kolejowemu ekspansję opartą na konkurencji, harmonizacji technicznej oraz wspólnym tworzeniu transgranicznych połączeń. Komisja podjęła decyzję o skierowaniu sprawy przeciwko Grecji i  Hiszpanii do Trybunału Sprawiedliwości w związku z niewypełnieniem przez nie zobowiązań wynikających z  dyrektywy w sprawie utworzenia jednolitego europejskiego obszaru kolejowego . Komisja wszczęła postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Węgrom i Austrii   w związku z nieprawidłową transpozycją przepisów UE dotyczących otwarcia rynku krajowych kolejowych przewozów pasażerskich oraz zarządzania infrastrukturą kolejową. Komisja kontynuowała postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Niemcom i  Bułgarii w związku z nieprawidłową transpozycją niektórych przepisów tej samej dyrektywy.

Zaktualizowane przepisy UE dotyczące maksymalnej masy i wymiarów niektórych pojazdów drogowych odgrywają ważną rolę w funkcjonowaniu jednolitego rynku i swobodnym przepływie towarów w UE. Komisja kontynuowała postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Litwie w związku z brakiem pełnego wdrożenia tych zaktualizowanych przepisów.

W dziedzinie transportu morskiego Komisja wszczęła postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Niderlandom w związku z nieprzestrzeganiem przepisów UE dotyczących wyposażenia morskiego zawartych w  dyrektywie w sprawie wyposażenia morskiego . Dyrektywa ta ma na celu poprawę bezpieczeństwa na morzu, zapobieganie zanieczyszczaniu wód morskich oraz zapewnienie swobodnego przepływu wyposażenia morskiego w UE poprzez stosowanie norm międzynarodowych w odniesieniu do statków UE. Komisja podjęła również kolejny krok w podobnym postępowaniu w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Bułgarii .

Egzekwowanie reguł konkurencji

Polityka konkurencji UE ma na celu zapewnienie konkurencyjnych i równych warunków działania. Polityka ta jest egzekwowana przez krajowe organy ochrony konkurencji wraz z Komisją. Dyrektywa ECN+ zwiększa uprawnienia i skuteczność krajowych organów ochrony konkurencji, wzmacniając wdrażanie unijnych reguł konkurencji. W celu egzekwowania przepisów dyrektywy Komisja skierowała do Trybunału Sprawiedliwości sprawę przeciwko Estonii i podjęła kolejny krok w postępowaniu przeciwko Rumunii .

Podatki pośrednie na rzecz sprawiedliwego otoczenia biznesowego

Przepisy UE dotyczące podatku od wartości dodanej (VAT) i podatku akcyzowego zapewniają przedsiębiorstwom możliwość konkurowania na równych warunkach na całym jednolitym rynku, a podatki są płacone tam, gdzie są one należne. W obszarach, w których nie obowiązują wspólne przepisy, takich jak przepisy dotyczące opodatkowania pojazdów, Komisja monitoruje, czy państwa członkowskie nie stwarzają dyskryminacyjnych przeszkód dla osób i samochodów przemieszczających się po UE.

Zmienione wspólne ramy dotyczące wyrobów akcyzowych upraszczają przepisy dotyczące przepływu alkoholu, tytoniu i produktów energetycznych. Za sprawą zmienionych przepisów dotyczących podatku akcyzowego od alkoholu ustanowiono wspólny system certyfikacji dla małych producentów.

W następstwie skargi Komisja wszczęła postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Portugalii w związku z nieprzestrzeganiem przez nią unijnej definicji wina do celów podatku akcyzowego, co ma wpływ na opodatkowanie niektórych napojów alkoholowych. Zgodnie z prawem UE produkty o zawartości alkoholu od 15 % do 18 % obj. można zaliczyć do kategorii wina tylko wtedy, gdy nie dochodzi do ich wzbogacenia w celu ich produkcji. Portugalia uznaje jednak produkty wzbogacone za wino i nieprawidłowo stosuje stawkę zerową.

W 2023 r. działania Komisji w zakresie egzekwowania przepisów prowadzone w odniesieniu do unijnego prawa podatkowego przyniosły wymierne korzyści dla osób fizycznych i przedsiębiorstw. Na przykład w Rumunii zwrócono osobom fizycznym podatki rejestracyjne, które nieprawidłowo pobrano od używanych samochodów nabytych w innych państwach członkowskich. W Grecji zniesiono zwolnienie z VAT w odniesieniu do komercyjnych usług pocztowych świadczonych przez krajowego operatora świadczącego usługę powszechną. Obecnie przedsiębiorstwa mogą konkurować na równych zasadach i oferować konsumentom szerszy wybór komercyjnych usług pocztowych po konkurencyjnych cenach. Ponadto w następstwie udanych dialogów w ramach EU Pilot Dania, Estonia, Irlandia, Grecja, Chorwacja, Włochy, Litwa, Słowenia i Finlandia ułatwiają obecnie odzyskiwanie wierzytelności podatkowych poprzez szybkie i dokładne odpowiadanie na wnioski o udzielenie informacji z innych państw członkowskich.

Przepisy UE przewidują, że podatku VAT nie płaci się od towarów wywożonych poza UE. Podmioty spoza UE dokonujące wywozu z Bułgarii nie mogły przedstawić dokumentu celnego wymaganego przez administrację krajową i w związku z tym musiały zapłacić VAT. W wyniku skutecznego dialogu w ramach EU Pilot Bułgaria podjęła kroki w celu zapewnienia prawidłowego stosowania tych przepisów. 

Podatki bezpośrednie wspierające jednolity rynek

Jednolity rynek gwarantuje osobom fizycznym i przedsiębiorstwom swobodę przemieszczania się, prowadzenia działalności i inwestowania ponad granicami państw. Krajowe przepisy dotyczące podatków bezpośrednich nie są jednak w pełni zharmonizowane w całej UE. Różnice między krajowymi systemami podatkowymi stwarzają przeszkody na jednolitym rynku i stwarzają możliwości agresywnego planowania podatkowego i unikania opodatkowania.

Dyrektywa ustanawiająca przepisy mające na celu przeciwdziałanie praktykom unikania opodatkowania ma stworzyć minimalny poziomu ochrony przed unikaniem opodatkowania przez przedsiębiorstwa w całej UE, przy jednoczesnym zapewnieniu bardziej sprawiedliwego i stabilnego otoczenia dla przedsiębiorstw. W 2023 r. Komisja podjęła decyzję o skierowaniu do Trybunału Sprawiedliwości sprawy przeciwko Belgii i  Luksemburgowi w związku z nieprawidłową transpozycją dyrektywy. Komisja pomyślnie zamknęła postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Hiszpanii, ponieważ ta zakończyła transpozycję przepisów dotyczących opodatkowania niezrealizowanych zysków kapitałowych .

Dyrektywą w sprawie współpracy administracyjnej w dziedzinie opodatkowania wprowadzono nowe przepisy dotyczące przejrzystości podatkowej w odniesieniu do transakcji na platformach cyfrowych . Dzięki nim państwa członkowskie będą mogły identyfikować sytuacje, w których należy płacić podatek, zapobiegając uchylaniu się od opodatkowania lub błędnemu zgłaszaniu. W celu dalszej transpozycji tych przepisów Komisja wszczęła postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko 14 państwom członkowskim i podjęła dalsze kroki w sprawach przeciwko Belgii, Grecji, Hiszpanii, Cyprowi, Polsce i Portugalii . Działania w zakresie egzekwowania przepisów okazały się skuteczne, ponieważ do końca 2023 r. Komisja mogła zamknąć większość tych postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego. 

W wyniku działań Komisji w zakresie egzekwowania prawa i usunięcia przeszkody w swobodnym świadczeniu usług w UE Hiszpania zniosła obowiązek wyznaczenia przedstawiciela podatkowego przez podatników niebędących rezydentami z UE. Obowiązek ten nakładał na podatników niebędących rezydentami dodatkowe koszty, zniechęcając ich do podejmowania działalności lub inwestowania w Hiszpanii.

W następstwie nieformalnej wymiany informacji z Komisją kilka państw członkowskich dostosowało swoje przepisy krajowe do unijnych przepisów dotyczących podatków bezpośrednich. Litwa skorygowała nieprawidłową transpozycję przepisów przeciwdziałających unikaniu podwójnego opodatkowania dotyczących rozbieżności w kwalifikacji struktur hybrydowych . Rumunia skorygowała niewłaściwą transpozycję przepisów dotyczących obowiązkowej automatycznej wymiany informacji w dziedzinie opodatkowania i naprawiła sytuację w branży turystyczno-hotelarskiej, w której nie można skorzystać ze zwolnienia z podatków u źródła od płatności między spółkami powiązanymi na mocy dyrektywy o spółkach dominujących i zależnych .

W następstwie skargi Komisja podjęła decyzję o wszczęciu postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Szwecji w związku z wstępnym podatkiem dochodowym. Szwecja w nieuzasadniony sposób ogranicza swobodę świadczenia usług ( art. 56 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej i  art. 36 Porozumienia EOG ).

Bezpieczne i proste procedury celne

W unijnym kodeksie celnym określono ramy prawne dotyczące przepisów i procedur celnych na obszarze celnym UE, dostosowane do nowoczesnych modeli handlu i narzędzi komunikacji.

Strategia Komisji w zakresie egzekwowania przepisów w obszarze procedur celnych koncentrowała się na prawidłowym i jednolitym stosowaniu kodeksu. Dokonano tego poprzez zbadanie problemu zaniżania wartości towarów, ocenę systemów informatycznych w obszarze celnym w państwach członkowskich, wykrywanie opłat o skutku równoważnym do ceł w UE oraz stwierdzenie nieprawidłowości w stosowaniu rozporządzenia w sprawie kontroli środków pieniężnych .

W 2023 r. w obszarze opłat pocztowych za przedstawicielstwo celne Komisja skoncentrowała się na przekrojowym badaniu obejmującym wszystkie państwa członkowskie dotyczącym stosowania przepisów w zakresie przesyłek pocztowych o niskiej wartości.

Budowanie ekologicznej, zrównoważonej i dobrze prosperującej Europy

Oto siła reakcji Europy na zmianę klimatu. Europejski Zielony Ład zapewnia niezbędne ramy, zachęty i inwestycje – ale to ludzie, wynalazcy, inżynierowie opracowują rozwiązania.

Przewodnicząca von der Leyen w orędziu o stanie Unii za 2023 r.

Europejski Zielony Ład jest planem działania UE na rzecz przeciwdziałania potrójnemu zagrożeniu związanemu z kryzysem klimatycznym, zanieczyszczeniem środowiska i utratą bioróżnorodności. UE dąży do zapewnienia czystej, przystępnej cenowo i bezpiecznej energii, aby osiągnąć swoje cele klimatyczne i pobudzić rozwój gospodarczy. W 2023 r. w ramach działań w zakresie egzekwowania przepisów Komisja promowała czyste powietrze, wodę i transport oraz gospodarkę o obiegu zamkniętym. Komisja wspierała państwa członkowskie i rolników w ramach wspólnej polityki rolnej. Poczyniła postępy w zakresie unii energetycznej UE i kontynuowała prace nad zapewnieniem bezpieczeństwa energii jądrowej.

Działania w dziedzinie klimatu 

W  rozporządzeniu w sprawie zarządzania unią energetyczną określono wspólne zasady planowania, sprawozdawczości i monitorowania , aby pomóc UE w osiągnięciu jej celów w zakresie klimatu i energii na 2030 r. Rozporządzenie to zapewnia również odpowiednią, terminową i spójną sprawozdawczość UE na podstawie Ramowej konwencji ONZ w sprawie zmian klimatu oraz porozumienia paryskiego .

Rozporządzenie nakłada na państwa członkowskie wymóg przedkładania długoterminowych strategii z perspektywą co najmniej 30 lat, aby wspierać realizację unijnych celów klimatycznych . W 2023 r. Komisja podjęła kolejny krok w postępowaniach w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Polsce i  Rumunii  w związku z niedopełnieniem obowiązku zgłoszenia takich strategii Komisji.

Państwa członkowskie muszą również przygotować i zaktualizować dziesięcioletnie krajowe plany w dziedzinie energii i klimatu , przedstawiając plan działania na rzecz osiągnięcia celów unii energetycznej, w tym dekarbonizacji. Komisja zainicjowała dialogi poprzedzające wszczęcie postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego z 11 państwami członkowskimi, które nie przedłożyły terminowo zaktualizowanych projektów planów na lata 2021–2030. Ogólnie rzecz biorąc, dialog zakończył się sukcesem, a większość zainteresowanych państw członkowskich przedłożyła swoje zaktualizowane plany. W wyniku trzech dialogów wszczęto postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, a mianowicie przeciwko  Bułgarii , Austrii i  Polsce .

Ekologiczny transport

Zrównoważony transport miejski oraz ekologicznie czyste i energooszczędne pojazdy poprawiają jakość życia ludzi i wzmacniają gospodarkę UE. Celem jest poprawa transportu przy jednoczesnym zmniejszeniu zatorów komunikacyjnych, liczby wypadków i poziomu zanieczyszczenia w miastach europejskich.

W 2023 r. Komisja skierowała do Trybunału Sprawiedliwości sprawę przeciwko Bułgarii w związku z niedopełnieniem obowiązku transpozycji przepisów UE ustanawiających minimalne krajowe cele w zakresie zamówień publicznych na ekologicznie czyste pojazdy. Cele te są szczególnie istotne w odniesieniu do autobusów miejskich, w przypadku których zamówienia publiczne stanowią około 70 % rynku. Komisja zamknęła postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Czechom, Estonii, Węgrom, Słowenii, Finlandii i Szwecji, które zakończyły transpozycję tych przepisów.

Czyste powietrze i woda

Unijna polityka czystego powietrza ma na celu poprawę jakości powietrza i rozwiązanie problemu zanieczyszczenia powietrza, a także ochronę środowiska i zdrowia ludzkiego. Zanieczyszczenie powietrza jest głównym środowiskowym problemem dotyczącym zdrowia w UE. Powoduje poważne choroby, takie jak astma, zaburzenia układu krążenia i rak płuc, a w największym stopniu dotyczy to grup szczególnie wrażliwych.

Polityka wodna UE chroni zasoby wodne oraz ekosystemy wody słodkiej i słonej, zapewnia też czystą wodę pitną i czyste wody w kąpieliskach. Ramowa dyrektywa wodna określa główne ramy i cele polityki wodnej w UE.

Ochrona różnorodności biologicznej

W ramach Europejskiego Zielonego Ładu strategia na rzecz bioróżnorodności 2030 stanowi plan UE dotyczący wejścia na ścieżkę prowadzącą do odbudowy różnorodności biologicznej do 2030 r. Strategia ta uwzględnia konkretne zobowiązania i środki służące ochronie przyrody i odwróceniu degradacji ekosystemów w oparciu o obowiązujące przepisy dotyczące przyrody.

Propagowanie gospodarki o obiegu zamkniętym

Aby stać się czystszą i bardziej konkurencyjną, UE dąży do przejścia na gospodarkę o obiegu zamkniętym. Przejście to ograniczy presję na zasoby naturalne i przyczyni się do zrównoważonego wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Konieczne jest osiągnięcie unijnego celu neutralności klimatycznej do 2050 r. oraz powstrzymanie utraty różnorodności biologicznej. Plan działania UE dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym jest kluczowym elementem Europejskiego Zielonego Ładu.

Zrównoważone rolnictwo zapewniające bezpieczeństwo dostaw żywności

Celem wspólnej polityki rolnej UE jest zapewnienie dostaw żywności w UE, stabilizacja rynków rolnych i zagwarantowanie rolnikom godziwych dochodów. Pomaga ona również w przeciwdziałaniu zmianie klimatu i utracie różnorodności biologicznej.

Od 2023 r. wszystkie państwa członkowskie dysponują krajowymi planami strategicznymi dotyczącymi sposobu wykorzystania wsparcia finansowego UE do osiągnięcia celów wspólnej polityki rolnej. Komisja wspiera państwa członkowskie w prawidłowym stosowaniu ich planów. Inne obszary ścisłej współpracy w zakresie wdrażania przepisów UE to rolnictwo ekologiczne i  ochrona oznaczeń geograficznych . 

Dzięki działaniom Komisji w zakresie egzekwowania prawa wszystkie państwa członkowskie dokonały transpozycji dyrektywy w sprawie nieuczciwych praktyk handlowych w relacjach między przedsiębiorstwami w łańcuchu dostaw produktów rolnych i spożywczych . Komisja przeprowadziła dialog z 22 państwami członkowskimi w celu zapewnienia, by transpozycja była nie tylko kompletna, ale również prawidłowa.

Zrównoważone rybołówstwo i planowanie przestrzenne obszarów morskich

Celem unijnej wspólnej polityki rybołówstwa jest zapewnienie długoterminowej zrównoważoności rybołówstwa i akwakultury, przyczyniającej się do dostępności dostaw żywności. Ma ona również na celu utrzymanie odpowiedniego poziomu życia osób zależnych od rybołówstwa. Polityka koncentruje się na utrzymaniu stad ryb za pomocą środków takich jak ograniczenie zdolności połowowej flot i określenie limitów połowowych. Państwa członkowskie muszą ustanowić systemy kontroli i egzekwowania, aby zapewnić pełne wdrożenie tych środków.

Komisja podjęła kolejny krok w ramach postępowania przeciwko Chorwacji w związku z niedociągnięciami w krajowym systemie kontroli w odniesieniu do miejsc hodowli tuńczyka błękitnopłetwego. Komisja zamknęła sprawę przeciwko Danii, która spełniła unijne obowiązki w zakresie ważenia i raportowania połowów.

Plany zagospodarowania przestrzennego obszarów morskich promują zrównoważony wzrost gospodarki morskiej i zdrowe wykorzystanie zasobów morskich. Komisja wezwała Grecję , Chorwację , Włochy , Cypr , Portugalię i  Rumunię do sporządzenia i przesłania Komisji ich planów. Komisja mogła zamknąć postępowania przeciwko Bułgarii i Hiszpanii, ponieważ państwa te wywiązały się z tego obowiązku.

Zarządzanie środowiskiem

Zaangażowanie ludzi w kwestie środowiskowe ma kluczowe znaczenie dla poprawy przestrzegania prawa ochrony środowiska i osiągnięcia zdrowszego środowiska. Komisja wezwała Austrię do udoskonalenia przepisów dotyczących udziału społeczeństwa w podejmowaniu decyzji i dostępu do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska, zgodnie z  konwencją z Aarhus . Komisja mogła zamknąć sprawę przeciwko Francji, ponieważ osiągnęła ona zgodność z  przepisami UE , dzięki czemu dostęp obywateli do informacji o środowisku uległ poprawie. Komisja podjęła kolejny krok w ramach postępowania przeciwko Bułgarii w związku z nieusunięciem barier w dostępie do wymiaru sprawiedliwości w odniesieniu do planów ochrony powietrza .

Czysta i przystępna cenowo energia

Zintegrowany unijny rynek energii jest najbardziej opłacalnym sposobem zapewnienia bezpiecznych i przystępnych cenowo dostaw energii osobom fizycznym i przedsiębiorstwom. Wspólne przepisy i infrastruktura transgraniczna umożliwiają dostarczanie energii wyprodukowanej w jednym państwie UE konsumentom w innym państwie. Konkurencja i większy wybór dostawców energii dla konsumentów utrzymują ceny w ryzach. Zintegrowany rynek przyczynia się również do poprawy zrównoważonego rozwoju.

Komisja monitorowała wdrażanie pakietu „Czysta energia dla wszystkich Europejczyków” . Wdrożenie przepisów tego pakietu jest krokiem w kierunku wdrożenia pakietu „Gotowi na 55” i  planu REPowerEU.  

Zapewnienie bezpieczeństwa energii jądrowej

Energia jądrowa może odegrać pozytywną rolę w realizacji celów klimatycznych i zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego pod warunkiem przestrzegania najwyższych poziomów bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej. Komisja nadal wspierała skuteczne wdrażanie ram prawnych Euratom w zakresie bezpieczeństwa jądrowego, ochronę pracowników, pacjentów i ogółu społeczeństwa przed promieniowaniem jonizującym oraz zapewnieniu bezpiecznego postępowania z odpadami promieniotwórczymi.

Europa na miarę ery cyfrowej

Gdy chodzi o ułatwienie prowadzenia działalności gospodarczej i upraszczanie życia, przekonaliśmy się, jak ważna jest technologia cyfrowa. w ramach NextGenerationEU przyjęliśmy, że 20 % środków należy inwestować w projekty cyfrowe. Ten poziom został znacznie przekroczony – o czymś to świadczy. Państwa członkowskie wykorzystały te inwestycje do cyfryzacji swojej opieki zdrowotnej, wymiaru sprawiedliwości lub sieci transportowej.

Przewodnicząca von der Leyen w orędziu o stanie Unii za 2023 r.

UE wspiera skoncentrowaną na człowieku i zrównoważoną wizję społeczeństwa cyfrowego, która wzmacnia pozycję osób fizycznych i przedsiębiorstw. Społeczeństwo cyfrowe i technologie cyfrowe niosą ze sobą nowe wolności i prawa, a także nowe możliwości uczenia się, rozrywki i pracy. W 2023 r. Komisja egzekwowała przepisy UE mające na celu promowanie technologii przy jednoczesnym zapewnieniu otwartego, sprawiedliwego i zrównoważonego środowiska cyfrowego.

Technologia przynosząca korzyści ludziom

Europejski kodeks łączności elektronicznej unowocześnia unijne przepisy telekomunikacyjne z korzyścią zarówno dla konsumentów, jak i dla przemysłu. W 2023 r. Komisja mogła zamknąć sprawy przeciwko Estonii, Hiszpanii, Francji, Chorwacji, Luksemburgowi, Austrii, Rumunii i Słowacji. Kodeks w pełni transponowano do prawa krajowego w 24 państwach członkowskich. Bardziej przejrzyste umowy konsumenckie, lepsza jakość usług i silna dynamika konkurencyjna na rynkach pobudzą inwestycje w łączność, jednocześnie chroniąc europejskich użytkowników.

Sprawiedliwa i konkurencyjna gospodarka cyfrowa

Rozporządzenie w sprawie platform dla przedsiębiorstw jest pierwszym w historii zbiorem przepisów mających na celu stworzenie sprawiedliwego, przejrzystego i przewidywalnego otoczenia biznesowego dla mniejszych przedsiębiorstw i przedsiębiorców na platformach internetowych. Komisja wszczęła postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko ośmiu państwom członkowskim w związku z niewypełnieniem przez nie obowiązków wynikających z tego rozporządzenia. Spośród tych ośmiu spraw Komisja pomyślnie zamknęła sprawy przeciwko Czechom i Portugalii i podjęła kolejny krok w postępowaniach przeciwko Węgrom i Litwie .

Celem dyrektywy w sprawie praw autorskich na jednolitym rynku cyfrowym oraz dyrektywy w sprawie transmisji online programów telewizyjnych i radiowych jest unowocześnienie unijnych przepisów prawa autorskiego, aby zapewnić konsumentom i twórcom możliwość czerpania maksymalnych korzyści ze świata cyfrowego. Komisja skierowała do Trybunału Sprawiedliwości sprawy przeciwko Bułgarii , Danii , Finlandii , Łotwie , Polsce i  Portugalii, ponieważ państwa te nadal mają opóźnienia w transpozycji co najmniej jednej z tych dwóch dyrektyw. W ramach tego działania w zakresie egzekwowania prawa do końca 2023 r. jedynie Polska nie zakończyła jeszcze transpozycji obu dyrektyw.

Otwarte, demokratyczne i zrównoważone społeczeństwo cyfrowe

Zmieniona dyrektywa o audiowizualnych usługach medialnych wspiera sprawiedliwe warunki dla wszystkich stron działających w sektorze audiowizualnym. Dotyczy to tradycyjnych nadawców telewizyjnych i dostawców usług na żądanie. Niektóre przepisy obejmują również platformy udostępniania wideo. Celem dyrektywy jest stworzenie bezpieczniejszego, bardziej sprawiedliwego i zróżnicowanego krajobrazu audiowizualnego. 

Komisja mogła zamknąć postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego prowadzone przeciwko Czechom, Estonii, Francji, Chorwacji, Słowenii i Słowacji, ponieważ państwa te zakończyły transpozycję dyrektywy.

W  akcie o usługach cyfrowych  ustanowiono wspólne przepisy mające zastosowanie na całym jednolitym rynku, w tym obowiązki w zakresie należytej staranności w odniesieniu do nielegalnej i szkodliwej działalności w internecie oraz dezinformacji. Akt ten ustanawia bezprecedensowy nowy standard rozliczalności głównych pośredników internetowych, w tym platform internetowych. Komisja wspierała państwa członkowskie w przygotowaniach do stosowania nowych przepisów. Przyjęła również listę 17 bardzo dużych platform internetowych i dwóch bardzo dużych wyszukiwarek . Dostawcy ci musieli przestrzegać aktu o usługach cyfrowych wcześniej niż inne podmioty, bo już w sierpniu 2023 r., z korzyścią dla wszystkich użytkowników w UE. 

Promowanie gospodarki opartej o dane

Dyrektywa w sprawie otwartych danych ma na celu udostępnienie większej ilości danych wytworzonych i finansowanych przez sektor publiczny do ponownego wykorzystania przez dowolną osobę w dowolnym nowym celu. Pozwala ona stymulować rozwój innowacji związanych z przetwarzaniem dużej ilości danych, takich jak aplikacje pogodowe lub aplikacje w zakresie mobilności, w których często używane są dane dynamiczne. Umożliwia zwiększenie przejrzystości poprzez otwarcie dostępu do danych badawczych finansowanych ze środków publicznych, a także wspieranie nowych technologii, w tym sztucznej inteligencji.

Komisja podjęła kolejny krok w postępowaniach w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko czterem państwom   członkowskim (Belgia, Bułgaria, Łotwa i Niderlandy) i skierowała sprawę do Trybunału Sprawiedliwości w związku z brakiem transpozycji dyrektywy do prawa krajowego. Jednocześnie Komisja mogła zamknąć postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego prowadzone przeciwko innym państwom członkowskim, ponieważ poinformowały one Komisji o przeprowadzeniu pełnej transpozycji.

Ułatwianie operacji transgranicznych dokonywanych przez przedsiębiorstwa

Unijne prawo spółek zapewnia przewidywalne ramy prawne, które mają pomóc unijnym przedsiębiorstwom w dokonywaniu operacji transgranicznych i sprostaniu nowym wyzwaniom w coraz bardziej cyfrowym świecie. Przyjęcie dyrektywy w sprawie cyfryzacji było ważnym krokiem w kierunku cyfryzacji prawa spółek. Zmniejsza również koszty ponoszone przez przedsiębiorstwa, umożliwiając przedsiębiorcom zakładanie nowych przedsiębiorstw i aktualizowanie informacji w rejestrach przedsiębiorstw w pełni przez internet. W dyrektywie w sprawie mobilności transgranicznej określono jasne procedury łączenia, podziału lub przemieszczania się ponad granicami, aby wspierać przedsiębiorstwa przy rozszerzaniu działalności lub restrukturyzacji na jednolitym rynku.

Ogólnie rzecz biorąc, 23 państwa członkowskie dokonały transpozycji dyrektywy w sprawie cyfryzacji do końca 2023 r. Komisja podjęła kolejne kroki w postępowaniach przeciwko Bułgarii i  Cyprowi w związku z niedopełnieniem obowiązku transpozycji dyrektywy. Komisja wszczęła również postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko 11 państwom członkowskim w związku z niedokonaniem transpozycji niektórych przepisów dyrektywy, które miały dłuższy termin wdrożenia. Ponieważ 20 państw członkowskich nie dokonało terminowej transpozycji dyrektywy w sprawie mobilności transgranicznej, Komisja wszczęła postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego. Do końca 2023 r. przepisy te transponowało łącznie 19 państw członkowskich.

Cyfrowe systemy transportowe

W przypadku transportu drogowego dyrektywa w sprawie europejskich systemów elektronicznego poboru opłat drogowych zapewnia interoperacyjność usług poboru opłat na wszystkich drogach w UE. Umożliwia ona użytkownikom dróg łatwe uiszczanie opłat za przejazd w całej UE przy pomocy jednej umowy abonamentowej z dostawcą usług i jednego urządzenia pokładowego. Komisja podjęła decyzję o skierowaniu do Trybunału Sprawiedliwości sprawy przeciwko Bułgarii i Polsce w związku z niedopełnieniem obowiązku pełnej transpozycji dyrektywy do prawa krajowego. Komisja kontynuowała postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Danii , Grecji , Finlandii i  Szwecji w tej samej sprawie.

W sektorze lotnictwa Komisja wszczęła postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Słowacji w związku z nieprzestrzeganiem przepisów UE dotyczących eksploatacji bezzałogowych statków powietrznych. Komisja wszczęła również postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko 17 państwom członkowskim w związku z niezapewnieniem zgodności z  rozporządzeniem w sprawie wspólnego projektu. Rozporządzenie zapewnia zsynchronizowane wdrożenie procedur i rozwiązań technicznych niezbędnych do dobrego zarządzania ruchem lotniczym w całej sieci jednolitej europejskiej przestrzeni powietrznej.

Budowanie sprawiedliwej i socjalnej Europy

Przyszłość naszego kontynentu zależy od wyborów, jakich dzisiaj dokonujemy. Od działań, jakie podejmujemy, aby dokończyć budowę naszej Unii. Mieszkańcy Europy pragną Unii, która staje w ich obronie, gdy zaostrza się rywalizacja o władzę. Ale pragną też Unii, która ich chroni i trwa przy nich blisko jako partner i sojusznik w ich codziennych zmaganiach.

Przewodnicząca von der Leyen w orędziu o stanie Unii za 2023 r.

UE dąży do ożywienia gospodarczego oraz transformacji ekologicznej i cyfrowej, która jest sprawiedliwa i uczciwa pod względem społecznym. Przepisy UE mają na celu zapewnienie wszystkim równych szans życiowych i możliwości korzystania z tych samych praw socjalnych. Dlatego też w 2023 r. Komisja podjęła działania w zakresie egzekwowania przepisów w celu ochrony praw pracowników i promowania sprawiedliwych warunków pracy. Działania te obejmowały swoim zakresem problem dyskryminacji, która osłabia swobodny przepływ pracowników, a także doprowadziły do szerszego wdrożenia przepisów UE dotyczących godzenia życia zawodowego z rodzinnym.

Prawo pracy

Unijne prawo pracy chroni pracowników w ich stosunkach pracy z pracodawcami. Przepisy te zapewniają zrównoważony czas pracy i okresy odpoczynku, równe traktowanie pracowników o niepewnej sytuacji oraz odpowiednie uwzględnienie pracowników w przypadku niewypłacalności.

Komisja opublikowała sprawozdanie z wdrażania przez państwa członkowskie   dyrektywy w sprawie czasu pracy . Z poczynionych ustaleń wyłania się ogólnie pozytywny obraz wdrażania na szczeblu krajowym. W komunikacie wyjaśniającym Komisji podsumowano orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości dotyczące dyrektywy, aby zapewnić zainteresowanym stronom jasność i pewność prawa.

Aby egzekwować unijne przepisy dotyczące pracy na czas określony , Komisja podjęła dalsze działania przeciwko Włochom , w tym w zakresie warunków pracy sędziów pokoju . Miało to na celu zapobieganie nadużywaniu umów na czas określony i unikanie dyskryminujących warunków zatrudnienia w sektorze publicznym Komisja zajęła się również w ramach dialogu EU Pilot potencjalną dyskryminacją pracowników zatrudnionych na czas określony w Polsce. Polska zmieniła następnie swoje przepisy dotyczące rozwiązywania stosunków pracy w celu zapewnienia, aby pracownicy zatrudnieni na czas określony nie byli dyskryminowani.

Nowa dyrektywa w sprawie wynagrodzeń minimalnych ustanawia wspólne ramy odpowiednich wynagrodzeń minimalnych w UE. Aby sprzyjać prawidłowej transpozycji tej dyrektywy od samego początku, na długo przed upływem terminu wyznaczonego na 15 listopada 2024 r., Komisja wsparła państwa członkowskie, zapewniając wytyczne w sprawozdaniu wydanym przez wyspecjalizowaną grupę ekspertów .

Egzekwowanie przepisów dotyczących uczciwych warunków pracy i sprawiedliwego zatrudnienia ma kluczowe znaczenie dla poprawy dobrobytu obywateli i funkcjonowania jednolitego rynku. Kluczową zasadą jest zapewnienie równych warunków działania na rynkach pracy państw członkowskich.

Bezpieczeństwo i higiena pracy 

UE opracowała obszerny zbiór przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy , aby zapewnić wysoki poziom ochrony pracowników. Zdrowe i bezpieczne warunki pracy prowadzą wiążą się ze zdrową i produktywną siłą roboczą, co również przyczynia się do zrównoważonego wzrostu gospodarki UE.

Komisja kontynuowała dialog w ramach EU Pilot z pięcioma państwami członkowskimi w celu dostosowania środków krajowych do czwartego wykazu wskaźnikowych dopuszczalnych wartości narażenia zawodowego na podstawie dyrektywy w sprawie środków chemicznych. W rezultacie Węgry i Niderlandy osiągnęły zgodność z dyrektywą, natomiast Czechy i Polska zobowiązały się wkrótce dostosować swoje przepisy krajowe do przepisów UE. Komisja wszczęła jednak postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Niemcom .

Komisja kontynuowała również dialog w ramach EU Pilot z 13 państwami członkowskimi na temat transpozycji pierwszej zmiany aktualizującej dyrektywę w sprawie czynników rakotwórczych, mutagenów lub substancji reprotoksycznych . W wyniku tego dialogu sześć państw członkowskich osiągnęło zgodność z dyrektywą, a trzy zobowiązały się do dostosowania swoich przepisów krajowych do przepisów UE. Kontynuowany jest dialog z pozostałymi czterema państwami członkowskimi. Komisja zainicjowała również dialog w ramach EU Pilot z 14 państwami członkowskimi w celu zapewnienia zgodności ze zaktualizowaną dyrektywą w sprawie czynników biologicznych .

Komisja zamknęła trzy postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, ponieważ Niemcy, Cypr i Austria dokonały transpozycji przepisów UE do prawa krajowego. Akty te dotyczyły odpowiednio dyrektywy sprawie wdrożenia minimalnych wymagań bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na tymczasowych lub ruchomych budowach , dyrektywy w sprawie opieki medycznej na statkach oraz dyrektywy w sprawie wyposażenia ochrony indywidualnej . W rezultacie pracownicy pracują w bezpieczniejszych warunkach.

Mobilność pracowników

Swobodny przepływ pracowników jest jedną z podstawowych wolności UE. Obejmuje prawo do pracy i pobytu w tym celu w innym państwie członkowskim, poszukiwania pracy w innym państwie członkowskim oraz pobytu w tym państwie nawet po zakończeniu zatrudnienia. Pracownicy UE są traktowani na równi z obywatelami danego kraju w zakresie dostępu do zatrudnienia, warunków pracy i wszelkich innych przywilejów socjalnych i podatkowych.

Komisja skierowała do Trybunału Sprawiedliwości sprawę przeciwko Włochom w związku z odmową rozwiązania problemu dyskryminacji wykładowców języka obcego na publicznych uniwersytetach w postępowaniach na podstawie petycji  do Parlamentu Europejskiego.

Dyrektywa o delegowania pracowników reguluje sytuację, w której pracodawca wysyła pracownika w celu tymczasowego świadczenia usługi w innym państwie członkowskim UE. Może to nastąpić na podstawie umowy o świadczenie usług lub w ramach delegowania wewnątrz grupy, bądź zatrudniania pracowników za pośrednictwem agencji pracy tymczasowej.

Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego

Prawo UE koordynuje systemy zabezpieczenia społecznego państw członkowskich. Chroni prawa do zabezpieczenia społecznego osób przemieszczających się w obrębie UE. Stanowi ono zatem ważny element gwarantujący skuteczne korzystanie ze swobody przepływu osób.

W następstwie skarg obywateli UE Komisja wszczęła postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Grecji i  Włochom w związku z ograniczeniami dostępu pracowników UE do dodatków na dzieci pozostające na utrzymaniu. Jego dostępność jest uzależniona od długości pobytu: 2-letniego (Włochy) lub 5-letniego (Grecja). Ponadto we Włoszech dziecko musi mieszkać z beneficjentem. Warunki te naruszają przepisy UE dotyczące swobodnego przepływu pracowników i koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

Komisja podjęła kolejny krok w postępowaniu przeciwko  Niemcom (Bawaria) w związku z uzależnieniem indeksacji świadczeń rodzinnych od państwa zamieszkania dziecka beneficjenta. Krok ten ma na celu ochronę swobodnego przepływu pracowników i rozwiązanie problemu nieuzasadnionej dyskryminacji pośredniej ze względu na narodowość pracowników migrujących.

Dzięki tym działaniom w zakresie egzekwowania przepisów w dziedzinie mobilności pracowników i koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego pracownicy w całej UE mają dostęp do 27 rynków pracy i korzystają z takiego samego zabezpieczenia społecznego jak inni podatnicy w przyjmującym państwie członkowskim.

Równouprawnienie płci

Dyrektywa w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym ma na celu zapewnienie równego uczestnictwa w rynku pracy. Ułatwia on godzenie pracy z życiem rodzinnym pracownikom mającym obowiązki opiekuńcze i zachęca do równego podziału obowiązków opiekuńczych między rodzicami.

W kwietniu 2023 r. Komisja podjęła dalsze kroki w postępowaniach w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko 11 państwom członkowskim w związku z niedokonaniem pełnej transpozycji dyrektywy. Większość z tych państw członkowskich przyjęła niezbędne przepisy jeszcze w 2023 r. Ponadto Komisja podjęła decyzję o skierowaniu do Trybunału Sprawiedliwości sprawy przeciwko Belgii, Irlandii i Hiszpanii w związku z niedokonaniem w dalszym ciągu pełnej transpozycji dyrektywy.

Niedyskryminacja w zakresie zatrudnienia i włączenia społecznego

Uznając równość za podstawową zasadę UE, Komisja opowiada się za niedyskryminacją w zakresie zatrudnienia i w innych obszarach.

W europejskim akcie prawnym w sprawie dostępności określono wymogi mające na celu zapewnienie dostępności produktów i usług dla osób niepełnosprawnych i osób starszych. Środowisko, w którym produkty i usługi są bardziej dostępne, umożliwia większe włączenie społeczne i ułatwia osobom z niepełnosprawnościami prowadzenie niezależnego życia.

Ochrona ludzi i swobód

Demokracja to nasze indywidualne prawo do bycia wysłuchanym. To także nasza zbiorowa odpowiedzialność. Każde nowe pokolenie jest odpowiedzialne za utrzymanie naszej demokracji w dobrej kondycji, dbanie o to, by była bardziej reprezentatywna i sprzyjająca włączeniu społecznemu, chronienie jej przed zagrożeniami wewnętrznymi i zewnętrznymi, a także gwarantowanie kontroli oraz równowagi władzy.

Przewodnicząca Ursula von der Leyen na spotkaniu wysokiego szczebla poświęconym wyborom 23 października 2023 r.

Ochrona i promowanie wartości UE to jedne z głównych priorytetów Komisji Europejskiej. Egzekwowanie prawa UE ma zasadnicze znaczenie dla zagwarantowania praw człowieka, ponieważ przyczynia się do zapewnienia jednolitego poszanowania podstawowych praw i wolności we wszystkich państwach członkowskich. W 2023 r. Komisja kontynuowała działania na rzecz obrony i utrzymania praworządności, a także ochrony praw podstawowych, podejmując również konkretne działania w obszarach, takich jak zgodność z unijnymi przepisami dotyczącymi niedyskryminacji oraz egzekwowanie przepisów UE w celu zwalczania niegodziwego traktowania dzieci w celach seksualnych i ochrony dzieci przed uprowadzeniem. Zapewniła ochronę praw konsumentów i pacjentów transgranicznych, bezpieczeństwo transportu oraz wzmocniła europejską unię bezpieczeństwa.

Utrzymanie praworządności

Komisja wykorzystuje szereg narzędzi do ochrony i propagowania praworządności w UE. Państwa członkowskie zasadniczo zapewniają wysokie standardy praworządności. W niektórych państwach członkowskich występują jednak również istotne problemy, do których Komisja odnosi się, opierając się na zróżnicowanym zestawie narzędzi na rzecz praworządności.

W rocznym sprawozdaniu na temat praworządności przedstawiono zarówno pozytywne, jak i negatywne zmiany w państwach członkowskich w obszarach, które mają kluczowe znaczenie dla utrzymania praworządności, a także przedstawiono zalecenia dla poszczególnych krajów . Sprawozdanie to stanowi podstawę mechanizmu praworządności, rocznego cyklu mającego na celu promowanie praworządności i zapobieganie pojawianiu się lub eskalacji problemów.

Rozporządzenie w sprawie warunkowości chroni budżet UE przed naruszeniem zasad praworządności. Komisja ściśle stosuje to rozporządzenie: 13 grudnia 2023 r., rok po przyjęciu przez Radę środków ochrony unijnego budżetu przed naruszeniami zasad praworządności na Węgrzech, Komisja ponownie oceniła sytuację Węgier. Stwierdzono w niej, że Węgry nie rozwiązały problemów, które doprowadziły do przyjęcia środków ochrony unijnego budżetu, w związku z czym nie można ich znieść.

Kwestie praworządności są również uwzględniane w pracach w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności , gdzie państwa członkowskie wdrażają odpowiednie reformy na podstawie swoich planów odbudowy i zwiększania odporności.

Ponadto obawy dotyczące praworządności mogą znaleźć odzwierciedlenie w naruszeniach prawa UE, do których Komisja odniosła się w ramach postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego.

Zwalczanie rasizmu, ksenofobii i dyskryminacji

Mowa nienawiści i przestępstwa z nienawiści stanowią poważne zagrożenie nie tylko dla bezpośrednich ofiar, ale również dla całego społeczeństwa. Podważają spójność społeczną, szerząc obawy, dzieląc społeczności i tworząc atmosferę sprzyjającą dyskryminacji i przemocy.

Komisja nadal zwalczała te przestępstwa, egzekwując unijną decyzję ramową w sprawie zwalczania rasizmu i ksenofobii za pomocą środków prawnokarnych . Przepisy te wymagają kryminalizacji publicznego nawoływania do przemocy lub nienawiści ze względu na rasę, kolor skóry, religię, pochodzenie, przynależność narodową lub etniczną. W następstwie działań Komisji w zakresie egzekwowania przepisów Belgia, Niemcy, Grecja, Luksemburg i Rumunia skorygowały swoje ustawodawstwo.

Ochrona osób zgłaszających naruszenia prawa Unii

Ochrona sygnalistów wspiera podstawowe wartości praworządności i demokracji, a także prawo do wolności wypowiedzi. Wynika to z faktu, że sygnaliści ujawniają nadużycia, zapobiegają szkodom dla interesu publicznego oraz propagują przejrzystość i rozliczalność. Dyrektywa o ochronie sygnalistów chroni sygnalistów przed odwetem za zgłaszanie naruszeń prawa UE. Zobowiązuje państwa członkowskie do ustanowienia skutecznych kanałów zgłaszania takich naruszeń w sposób poufny.

Komisja skierowała do Trybunału Sprawiedliwości sprawę przeciwko Czechom, Niemcom, Estonii, Luksemburgowi, Węgrom i Polsce , ponieważ nie dokonały one transpozycji tych przepisów do prawa krajowego. Pod koniec 2023 r. toczyły się również postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko sześciu innym państwom członkowskim na etapie poprzedzającym wniesienie skargi. Jednocześnie Komisja zamknęła postępowania przeciwko dziewięciu państwom członkowskim, ponieważ w pełni transponowały one dyrektywę do prawa krajowego.

Ochrona dzieci

Aby nadal chronić małoletnich , Komisja podjęła działania następcze w związku z postępowaniami w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko 16 państwom członkowskim w związku z nieprawidłową transpozycją dyrektywy w sprawie zwalczania niegodziwego traktowania dzieci w celach seksualnych . Komisja mogła zamknąć sprawy przeciwko Niemcom i Szwecji.

Dzieci należy również chronić przed uprowadzeniem przez jednego z rodziców i jak najszybciej zapewnić powrót do miejsca zwykłego pobytu. W sporach transgranicznych dotyczących władzy rodzicielskiej i uprowadzenia dziecka dzieci chroni rozporządzenie Bruksela II bis .

Współpraca wymiarów sprawiedliwości i gwarancje indywidualne w prawie karnym

Europejski nakaz aresztowania stanowi podstawę współpracy wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych w państwach członkowskich. W celu egzekwowania tego nakazu Komisja podjęła kroki w ramach postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko 10   państwom   członkowskim . Ponieważ Włochy, Cypr, Malta i Rumunia zmieniły swoje ustawodawstwo, postępowania przeciwko nim mogły zostać zamknięte. Inne postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Irlandii zakończyło się po dokonaniu transpozycji przepisów   UE dotyczących wzajemnego uznawania wyroków w sprawach karnych.

Komisja poczyniła również postępy w monitorowaniu transpozycji unijnych dyrektyw UE w sprawie praw procesowych . Komisja wszczęła postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko 13 państwom członkowskim w związku z niepełną transpozycją dyrektywy w sprawie gwarancji procesowych dla dzieci . Kontynuowała postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko 14 państwom członkowskim w związku z częściową lub nieprawidłową transpozycją dyrektywy w sprawie prawa dostępu do adwokata . Podjęto również kolejne kroki przeciwko Bułgarii i Łotwie w związku z nieprawidłową transpozycją prawa do informacji w postępowaniu karnym . 

Komisja egzekwowała prawidłową transpozycję prawa podejrzanych i oskarżonych do tłumaczenia ustnego i pisemnego . Wszczęła postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Bułgarii i podjęła dalsze kroki w toczących się sprawach przeciwko Belgii , Portugalii , Szwecji i  Łotwie . Komisja wszczęła również postępowania przeciwko Belgii , Bułgarii , Chorwacji , Łotwie i  Węgrom w związku z nieprawidłową transpozycją przepisów UE dotyczących umocnienia domniemania niewinności .

Komisja zamknęła łącznie 13 spraw, ponieważ państwa członkowskie osiągnęły zgodność z gwarancjami procesowymi dla podejrzanych i oskarżonych na mocy wyżej wymienionych dyrektyw.

Ochrona konsumentów

Przepisy UE zapewniają wysoki poziom ochrony konsumentów przy zakupie towarów, treści cyfrowych i usług cyfrowych na jednolitym rynku.

Dyrektywa w sprawie lepszego egzekwowania i unowocześnienia przepisów udoskonaliła obowiązujące przepisy dotyczące ochrony konsumentów. Skuteczność dyrektywy przejawia się między innymi w większej przejrzystości ogłoszeń o obniżkach cen, surowszych karach i środkach zaradczych dla ofiar nieuczciwych praktyk handlowych. Dzięki działaniom Komisji w zakresie egzekwowania przepisów wszystkie państwa członkowskie zakończyły proces transpozycji tych przepisów do prawa krajowego. Dotyczy to również dyrektywy w sprawie treści cyfrowych i dyrektywy w sprawie sprzedaży towarów . Komisja zamknęła również wszystkie pozostałe postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego w związku z niepełną transpozycją dyrektywy w sprawie treści cyfrowych i dyrektywy w sprawie sprzedaży towarów , z wyjątkiem jednego państwa członkowskiego.

Dyrektywa w sprawie powództw przedstawicielskich ustanawia nowe ramy ochrony konsumentów w sytuacjach wystąpienia szkody zbiorowej. Upoważnione podmioty, takie jak organizacje konsumenckie lub organy publiczne, mogą wszcząć postępowanie sądowe w celu wstrzymania naruszeń i domagać się odpowiednich środków zaradczych dla konsumentów. Komisja wszczęła postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko 24 państwom członkowskim w związku z niedokonaniem terminowej transpozycji dyrektywy i podjęła już kolejny krok w ośmiu z tych przypadków.

Ochrona danych osobowych

Ochrona danych jest istotnym zabezpieczeniem zapisanym w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej. W 2023 r. Komisja kontynuowała monitorowanie wdrażania przepisów UE o ochronie danych w państwach członkowskich. Przeprowadziła ocenę zgodności przepisów krajowych z  ogólnym rozporządzeniem o ochronie danych oraz dyrektywą o ochronie danych w sprawach karnych , prowadząc w stosownych przypadkach postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego.

Bezpieczniejszy transport

Transport drogowy jest najpowszechniej wykorzystywanym środkiem transportu. Aby ograniczyć ryzyko wypadków drogowych, Komisja promowała i egzekwowała unijne przepisy i normy techniczne w celu zmniejszenia liczby ofiar śmiertelnych spowodowanych takimi wypadkami. W 2023 r. Komisja wszczęła postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Czechom i Austrii w związku z niedokonaniem pełnej transpozycji zmienionych przepisów UE dotyczących zarządzania bezpieczeństwem infrastruktury drogowej. Komisja wszczęła również postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Danii, Grecji, Litwie i Austrii oraz kontynuowała postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Bułgarii i Finlandii w związku z nieprawidłową transpozycją przepisów UE dotyczących okresowych badań zdatności do ruchu drogowego . Komisja podjęła kolejny krok w postępowaniu w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Czechom w związku z nieprawidłową transpozycją przepisów UE w obszarze minimalnych wymagań dotyczących zdolności do kierowania pojazdami w odniesieniu do chorób układu sercowo-naczyniowego.

W sektorze kolejowym Komisja wszczęła postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Węgrom i kontynuowała postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Polsce i  Portugalii w związku z nieprawidłowym wdrożeniem niektórych przepisów dotyczących bezpieczeństwa kolei. Komisja kontynuowała również postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Niemcom i  Polsce w związku z nieprawidłowym wdrożeniem niektórych przepisów dotyczących interoperacyjności kolei. Są one częścią czwartego pakietu kolejowego , który ma na celu ukończenie tworzenia jednolitego rynku usług kolejowych, ożywienie sektora kolejowego i zwiększenie jego konkurencyjności w stosunku do innych rodzajów transportu. 

W sektorze morskim Komisja wszczęła postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Szwecji w związku z niewypełnieniem zobowiązań wynikających z  przepisów UE w zakresie ochrony   na morzu . Przepisy te określają wymogi w zakresie ochrony statków i portów oraz przewidują inspekcje w zakresie ochrony na morzu. Środki te wnoszą istotny wkład w ochronę portów, zarówno w walce z przestępczością, jak i we wspieraniu odporności infrastruktury krytycznej UE.

Propagowanie zdrowia i bezpieczeństwa żywności

Przepisy UE dotyczące zdrowia i bezpieczeństwa żywności mają na celu zapewnienie wysokiego poziomu ochrony zdrowia ludzi, zwierząt i roślin, zabezpieczając interesy konsumentów. Komisja przyjmuje podejście „Jedno zdrowie” w zakresie gotowości i zapobiegania, obejmujące zdrowie ludzi, zwierząt i środowiska, jak również bezpieczeństwo żywności i pasz. Komisja wspiera państwa członkowskie we wdrażaniu i egzekwowaniu tych przepisów UE oraz przeprowadza kontrole, w tym audyty, w celu weryfikacji zgodności.

W 2023 r. Komisja podjęła działania w kilku obszarach, aby zapewnić zgodność państw członkowskich z prawem UE. Jeżeli chodzi o dostęp do opieki zdrowotnej w innych państwach członkowskich, Finlandia zmieniła swoje przepisy w celu zapewnienia odpowiedniego poziomu zwrotu kosztów pacjentom, zgodnie z  dyrektywą w sprawie transgranicznej opieki zdrowotnej . W dziedzinie tkanek i komórek ludzkich Komisja otrzymała skargę dotyczącą niedociągnięć w Grecji we wdrażaniu przepisów UE , w szczególności w odniesieniu do wydawania zezwoleń dla banków tkanek oka. W następstwie dialogu z Komisją Grecja zajęła się tą kwestią, a wnioski o uznanie banków tkanek oka mogą być obecnie skutecznie rozpatrywane.

W dziedzinie zdrowia roślin Komisja zamknęła postępowanie przeciwko Włochom w sprawie wdrożenia środków przeciwko agrofagowi Xylella fastidiosa. Kontrola przeprowadzona przez Komisję potwierdziła, że w następstwie wyroku Trybunału Sprawiedliwości Włochy rozwiązały problemy związane z wdrażaniem.

Zdrowie i  dobrostan zwierząt skupia coraz większą uwagę opinii publicznej w UE. Aby egzekwować przepisy UE w tej dziedzinie, Komisja i państwa członkowskie przeprowadziły wspólne działanie w zakresie egzekwowania prawa w celu zwalczania nielegalnego handlu kotami i psami. Działania te pomogły zidentyfikować powtarzające się tendencje i podmioty zaangażowane w nieuczciwe i oszukańcze praktyki. W rezultacie przeprowadzono 47 postępowań sądowych w UE.

Lepsze uregulowania dotyczące zawodów i swobodny przepływ specjalistów

Dyrektywa w sprawie analizy proporcjonalności zobowiązuje państwa członkowskie do upewnienia się, czy nowe wymogi dotyczące zawodów są konieczne. Uciążliwe przepisy krajowe utrudniają wykwalifikowanym kandydatom dostęp do szerokiej gamy zawodów w całej UE lub ich wykonywanie, co utrudnia starania na rzecz rozwiązania problemu niedoboru wykwalifikowanej siły roboczej w całej UE.

Komisja wszczęła postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Belgii i  Estonii i podjęła kolejny krok w postępowaniach przeciwko 16 państwom członkowskim w związku z nieprawidłową transpozycją tych przepisów. Jednocześnie Komisja zamknęła postępowania przeciwko 12 państwom członkowskim. W tych państwach członkowskich można w pełni wykorzystać potencjał dyrektywy w sprawie analizy proporcjonalności, ułatwiając dostęp do zawodów regulowanych i ich wykonywanie.

Aby egzekwować przepisy dotyczące uznawania kwalifikacji zawodowych , Komisja prowadziła sprawy przeciwko Belgii, Cyprowi i Rumunii oraz dwie sprawy przeciwko Grecji . Działania w zakresie egzekwowania przepisów w Grecji mają na przykład na celu zapewnienie, aby specjaliści wykwalifikowani jako doradcy zawodowi, dyrektorzy szkół i inni kierownicy zajmujący się edukacją w innych państwach członkowskich mogli wykonywać swoje zawody w Grecji. Komisja wszczęła postępowania przeciwko Niemcom , Irlandii i  Hiszpanii w związku z niezapewnieniem uznawania kwalifikacji zawodowych z całej UE, a jednocześnie zamknęła postępowania przeciwko 13 państwom członkowskim. Sprawa przeciwko Irlandii była oparta na petycji  do Parlamentu Europejskiego.

Ochrona delegowanych kierowców

W sektorze transportu drogowego przepisy UE zapewniają ochronę socjalną kierowcom zatrudnionym w jednym państwie członkowskim, którzy są tymczasowo wysyłani do pracy w innym państwie członkowskim. Przepisy zapewniają, aby delegowani kierowcy otrzymywali wynagrodzenie przyjmującego państwa członkowskiego za okres, w którym zostali oddelegowani. Przewidują również zamknięty wykaz wymogów administracyjnych dla przedsiębiorstw delegujących kierowców do innego państwa członkowskiego oraz harmonizację środków kontroli w całej UE.

W 2023 r. Komisja podjęła decyzję o skierowaniu do Trybunału Sprawiedliwości sprawy przeciwko Niderlandom i Portugalii w związku z niedopełnieniem obowiązku transpozycji tych przepisów do prawa krajowego. Z tego samego powodu Komisja wszczęła postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Danii i Francji i podjęła dalsze kroki w postępowaniach przeciwko ośmiu państwom członkowskim .

Poprawa skuteczności europejskiej unii bezpieczeństwa

Europejska unia bezpieczeństwa ma na celu zapewnienie, aby polityka bezpieczeństwa UE była dostosowana do zmieniających się zagrożeń i budowała długoterminową i trwałą odporność. Komisja kontynuowała prace nad egzekwowaniem dyrektywy w sprawie zwalczania terroryzmu , w której za karalne uznaje się zachowania takie jak szkolenia i podróże w celach terrorystycznych, a także finansowanie terroryzmu. Komisja podjęła kolejny krok w postępowaniach przeciwko   10   państwom   członkowskim , aby zapewnić prawidłową transpozycję dyrektywy. Jednocześnie Komisja zamknęła postępowania przeciwko 11 państwom członkowskim po dokonaniu przez nie prawidłowej transpozycji tych przepisów.

Przepisy UE dotyczące broni palnej określają minimalne normy dotyczące nabywania, posiadania i wymiany broni palnej do użytku cywilnego oraz chronią przed czynami przestępczymi i  nielegalnym handlem . Komisja podjęła decyzję o skierowaniu sprawy do Trybunału Sprawiedliwości przeciwko Luksemburgowi i  Szwecji w związku z niewdrożeniem tych kluczowych przepisów. Sprawa przeciwko Szwecji mogła zostać następnie zamknięta, podobnie jak inne sprawy przeciwko temu państwu, Bułgarii, Irlandii, Grecji i Luksemburgowi. Oznacza to większe bezpieczeństwo dla wszystkich w UE, ponieważ te państwa członkowskie właściwie stosują przepisy mające na celu zapobieganie nielegalnemu handlowi bronią.

Komisja jest zaangażowana w zwalczanie zagrożeń związanych z transformacją cyfrową oraz zagrożeń dla dobrobytu i bezpieczeństwa stwarzanych przez przestępczość zorganizowaną . Komisja wszczęła postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Czechom, Węgrom, Polsce, Słowenii i Finlandii w celu egzekwowania transpozycji dyrektywy w sprawie zwalczania prania pieniędzy za pomocą środków prawnokarnych . Jednocześnie dzięki poczynionym postępom mogła zamknąć sprawy przeciwko 13 innym państwom członkowskim.

Aby wyegzekwować przepisy dyrektywy w sprawie zwalczania nadużyć na szkodę interesów finansowych Unii, Komisja wszczęła postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Bułgarii i  Polsce oraz podjęła kolejny krok w postępowaniu przeciwko Finlandii w związku z nieprawidłową transpozycją dyrektywy.

Komisja podjęła dalsze decyzje w celu egzekwowania wspólnych przepisów dotyczących narkotyków . Skierowała do Trybunału Sprawiedliwości sprawę przeciwko Węgrom w związku z nieprzestrzeganiem stanowiska zajętego przez UE na forum Komisji Narodów Zjednoczonych ds. Środków Odurzających w sprawie umieszczenia konopi indyjskich i ich pochodnych w międzynarodowych wykazach.

Zarządzanie granicami zewnętrznymi

Strefa Schengen jest jednym z największych osiągnięć UE i umożliwia obywatelom UE, mieszkańcom państw trzecich oraz odwiedzającym swobodne i bezpieczne podróżowanie po całej UE. Komisja zobowiązała się do zapewnienia zgodności z jednolitym wzorem wiz i dokumentów pobytowych, aby podróże i pobyt w UE były bezpieczne, spójne pod względem prawnym i zgodne z zasadami swobodnego przemieszczania się i współpracy międzynarodowej.

Komisja wszczęła postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Bułgarii , Grecji , Cyprowi i  Litwie w związku z niewdrożeniem dwuwymiarowego kodu kreskowego wymaganego w ramach jednolitego wzorca wiz. W następstwie skargi Komisja wszczęła postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Portugalii w związku z nieprawidłowym wdrożeniem jednolitego wzorca dokumentów pobytowych dla obywateli państw trzecich. Komisja podjęła również kolejny krok w postępowaniu przeciwko Bułgarii w związku z niewdrożeniem tego nowego wzorca dokumentów pobytowych dla obywateli państw trzecich.

Jednolita reakcja UE na migrację i azyl

Komisja kontynuowała prace nad przepisami zapewniającymi szybkie i sprawiedliwe procedury azylowe i procedury powrotu , zapewniając legalne drogi migracji do UE, zapobiegając nielegalnej migracji oraz zachowując integralność granic zewnętrznych UE ,w pełnej zgodności z europejskimi wartościami i prawami podstawowymi. Są to cele paktu o migracji i azylu uzgodnionego przez Parlament Europejski i Radę. Komisja zapewni wsparcie w zapewnieniu pełnego wdrożenia przepisów, tak aby były one stosowane od samego początku.

Jeżeli chodzi o unijne przepisy dotyczące migracji, Komisja wszczęła postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Węgrom w związku z naruszeniem pakietu środków   dotyczących pośredników , który to pakiet ma pomóc w zwalczaniu przemytu migrantów. Aby promować przestrzeganie przepisów dotyczących legalnej migracji , Komisja wszczęła postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko 18 państwom   członkowskim w związku z nieprawidłową transpozycją lub wdrożeniem dyrektywy w sprawie pracowników sezonowych . Komisja nadal egzekwowała również prawidłowe wdrożenie dyrektywy w sprawie rezydentów długoterminowych , podejmując działania następcze w związku ze sprawą przeciwko Malcie , która to sprawa opiera się na dwóch   petycjach do Parlamentu Europejskiego. Komisja w zadowalający sposób zamknęła sprawę przeciwko Litwie na tych samych zasadach.

Wdrażanie sankcji przeciwko Rosji

Aby ograniczyć zdolność Rosji do finansowania wojny napastniczej przeciwko Ukrainie, w 2023 r. UE przyjęła trzy dodatkowe pakiety sankcji, co daje łącznie 12 pakietów. Obejmują one szeroki zakres sektorów, takich jak finanse, energia, media, transport i handel.

Komisja monitorowała i wspierała wdrażanie sankcji przez państwa członkowskie. Zwróciła się do państw członkowskich o udzielenie informacji i przeprowadziła dwustronne wizyty w krajowych organach ds. sankcji. Komisja podjęła również działania następcze w związku z informacjami otrzymanymi za pośrednictwem narzędzia do sygnalizowania naruszania sankcji UE – bezpiecznej platformy internetowej umożliwiającej sygnalistom anonimowe zgłaszanie naruszeń. Grupa zadaniowa „Freeze and Seize” zwołana przez Komisję zintensyfikowała egzekwowanie sankcji wobec osób fizycznych i podmiotów z Rosji i Białorusi, zwalczając naruszenia sankcji. W ramach tych prac koordynowano zamrożenie aktywów prywatnych o wartości ponad 27 mld EUR oraz unieruchomienie rosyjskich aktywów państwowych o wartości ponad 200 mld EUR.