This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52023IR4650
Opinion of the European Committee of the Regions – Improving the social inclusion of children by implementing the European Child Guarantee at local and regional level (Own-initiative opinion)
Opinia Europejskiego Komitetu Regionów – Zwiększyć włączenie społeczne dzieci dzięki wdrożeniu europejskiej gwarancji dla dzieci na szczeblu lokalnym i regionalnym (Opinia z inicjatywy własnej)
Opinia Europejskiego Komitetu Regionów – Zwiększyć włączenie społeczne dzieci dzięki wdrożeniu europejskiej gwarancji dla dzieci na szczeblu lokalnym i regionalnym (Opinia z inicjatywy własnej)
COR 2023/04650
Dz.U. C, C/2024/3669, 26.6.2024, ELI: http://data.europa.eu/eli/C/2024/3669/oj (BG, ES, CS, DA, DE, ET, EL, EN, FR, GA, HR, IT, LV, LT, HU, MT, NL, PL, PT, RO, SK, SL, FI, SV)
Dziennik Urzędowy |
PL Seria C |
C/2024/3669 |
26.6.2024 |
Opinia Europejskiego Komitetu Regionów – Zwiększyć włączenie społeczne dzieci dzięki wdrożeniu europejskiej gwarancji dla dzieci na szczeblu lokalnym i regionalnym
(Opinia z inicjatywy własnej)
(C/2024/3669)
|
ZALECENIA POLITYCZNE
EUROPEJSKI KOMITET REGIONÓW (KR),
Uwagi wstępne
1. |
Z zaniepokojeniem zauważa, że ubóstwo dzieci jest jednym z najpoważniejszych wyzwań społecznych współczesnych czasów. Około 20 % ludności UE to dzieci, z których około co czwarte jest zagrożone ubóstwem i wykluczeniem społecznym. Dzieci są zatem najsłabszą grupą, w której bardziej powszechne są ubóstwo i wykluczenie społeczne. Sytuacja pogorszyła się jeszcze wskutek pandemii, która wywarła wpływ na gospodarkę, i wzrostu kosztów utrzymania. |
2. |
Odnotowuje, że ubóstwo w Europie jest zatem ściśle związane z wiekiem danej osoby i ze składem rodzin, przy czym wyzwania w tym zakresie, rodzaj słabszych grup społecznych i wskaźniki bardzo się różnią w zależności od państwa członkowskiego i regionu UE. Apeluje w każdym razie o zwrócenie szczególnej uwagi na politykę wspierającą rodziny wychowujące dzieci oraz o koordynację działań, by nie zaprzepaścić celów ograniczenia ubóstwa określonych w Europejskim filarze praw socjalnych. |
3. |
Stwierdza, że między wskaźnikami ubóstwa dzieci w obrębie poszczególnych państw członkowskich istnieją znaczne różnice, co unaocznia złożoność wyzwań występujących w różnym kontekście regionalnym i miejskim oraz wymaga całościowej i zróżnicowanej reakcji politycznej. Zauważa ponadto, że – jak potwierdzono w ostatnim sprawozdaniu UNICEF „Report Card 18” – bogactwo narodowe danego kraju nie gwarantuje niskiego wskaźnika ubóstwa dzieci, gdyż niektóre z najbogatszych krajów wręcz przeciwnie odnotowały znaczny wzrost ubóstwa dzieci w ostatnich 10 latach. |
4. |
Pragnie wyrazić uznanie dla zwiększenia inwestycji społecznych w Unii Europejskiej, a szczególnie dla wysiłków na rzecz budowy żłobków i placówek opieki nad dziećmi w całej UE. Te inwestycje nie tylko poprawiają jakość życia obywatelek i obywateli europejskich, lecz wywierają również pozytywny wpływ na gospodarkę, przyczyniając się do tworzenia miejsc pracy, wspierania rodzicielstwa i eliminowania różnic w traktowaniu kobiet i mężczyzn. |
5. |
Zwraca uwagę na realne ryzyko zaprzepaszczenia celu Planu działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych, polegającego na zmniejszeniu o 5 mln rzeszy dzieci dotkniętych ubóstwem w Europie. Wzywa ponadto do przeglądu przepisów podatkowych w celu pobudzenia inwestycji niezbędnych do wspierania rodzin oraz małoletnich znajdujących się w niepewnej sytuacji. |
6. |
Podkreśla strategiczne znaczenie inwestycji dokonywanych we wczesnych latach życia – zwłaszcza w pierwszych trzech latach życia – dla położenia podwalin pod rozwój zdrowych ludzi i zamożnych społeczeństw, co unaocznia potrzebę odpowiedniego zaangażowania finansowego i regulacyjnego ze strony UE i państw członkowskich. Opieka nad dziećmi nie jest zatem wydatkiem, lecz inwestycją, czyli działaniem strategicznym mającym na celu zapewnienie lepszego rozwoju całego społeczeństwa i stworzenie równych szans dla wszystkich poprzez wypełnienie luki edukacyjnej między dziećmi z rodzin o różnym poziomie dochodów oraz krzewienie równych szans edukacyjnych od najmłodszych lat. |
7. |
Podkreśla ponadto, że działania mające na celu zwalczanie ubóstwa dzieci, zwłaszcza dostęp do usług wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem, są również niezbędne do stawienia czoła różnicom w traktowaniu kobiet i mężczyzn i pomagają zwiększyć udział kobiet w rynku pracy, co niewystarczające wsparcie w zakresie opieki nad dziećmi często utrudnia. |
8. |
Przypomina o sytuacjach, które budzą szczególne zaniepokojenie w przypadku zdarzeń nadzwyczajnych. Chodzi o wojny takie jak kryzys w Ukrainie i na Bliskim Wschodzie, które wywierają bezpośredni wpływ na gospodarki i społeczeństwa państw członkowskich, a także jeszcze bardziej narażają małoletnich na niegodziwe traktowanie, wykorzystanie i brak podstawowej opieki. Dlatego też jeszcze pilniej potrzebne są ukierunkowane i odpowiednio finansowane działania. |
9. |
Przypomina, że do środków wprowadzonych przez Europę w filarze praw socjalnych należy zwłaszcza europejska gwarancja dla dzieci ustanowiona w zaleceniu Rady Europejskiej przyjętym 14 czerwca 2021 r., której głównym celem jest zwiększenie dostępu potrzebujących dzieci do podstawowych usług, takich jak kształcenie, odpowiednie warunki mieszkaniowe, żywienie i ochrona zdrowia, z myślą o wypracowaniu całościowego podejścia do walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym dzieci. |
10. |
Ocenia pozytywnie zarówno trzeci etap wypróbowywania gwarancji dla dzieci (realizowany przy wsparciu i pomocy technicznej UNICEF-u), jak i przedstawione przez wszystkie państwa członkowskie krajowe plany działania dotyczące gwarancji dla dzieci, które – pomimo wyraźnych różnic – łączy fakt, że wiodącą rolę nadano w nim władzom lokalnym. Szczebel lokalny ma zasadnicze znaczenie dla zarządzania wieloma podstawowymi usługami – takimi jak wczesna edukacja i opieka nad dzieckiem, pomoc społeczna oraz opieka zdrowotna – a także dla wymierności celów, przetwarzania i gromadzenia danych, wymiany dobrych praktyk, monitorowania, a także włączenia małoletnich i organizacji społeczeństwa obywatelskiego w kształtowanie polityki. |
11. |
Ubolewa, że niektóre państwa członkowskie przedłożyły plany krajowe niemal dwa lata po upływie pierwotnego terminu, a inne – po przedstawieniu planu – nie wdrożyły go i nie przedsięwzięły konkretnych środków na rzecz jego realizacji. Życzy sobie ponadto, by władze lokalne, wraz z instytucjami europejskimi, mogły zachęcać państwa członkowskie do wdrażania planów, i apeluje, by Komisja Europejska skutecznie i rygorystycznie monitorowała realizację polityki związanej z gwarancją dla dzieci, w tym szczególnie efektywne i spójne wykorzystanie środków przeznaczonych na zwalczanie ubóstwa dzieci w ramach EFS+. |
12. |
Biorąc pod uwagę silny wpływ pandemii COVID-19 i wojny w Ukrainie na dzieci i rodziny, wzywa zatem Komisję Europejską do zwiększenia odsetka EFS+ przeznaczonego na tę inicjatywę, do dalszego finansowania pakietów pomocy dla dzieci w sytuacjach nadzwyczajnych oraz w szczególności do wspierania władz lokalnych w zarządzaniu kryzysowym. |
Rola władz lokalnych w zwalczaniu ubóstwa dzieci i we wdrażaniu gwarancji dla dzieci
13. |
Uważa, że – w związku z przewidzianym przez Komisję co dwa lata monitorowaniem realizacji krajowych planów dotyczących gwarancji dla dzieci (marzec 2024 r.) – instytucje europejskie powinny zadbać o to, by państwa członkowskie dysponowały niezbędnymi zasobami umożliwiającymi im realizację kluczowego zadania, jakim jest inwestowanie w dzieci, oraz mogły skoncentrować się na etapie wdrażania krajowych planów dotyczących gwarancji dla dzieci i pierwszoplanowej roli władz lokalnych, zwłaszcza w kontekście wyborów europejskich. |
14. |
Uznaje strategiczną rolę władz lokalnych w uchwyceniu specyfiki terytorialnej, która odpowiada za ubóstwo dzieci w ich społecznościach. Zwraca się do Komisji Europejskiej, Parlamentu Europejskiego, państw członkowskich oraz władz lokalnych o wsparcie realizacji lokalnych i regionalnych planów działania dotyczących gwarancji dla dzieci, które to plany uwzględniałyby specyfikę każdego regionu i każdej społeczności, przyczyniałyby się do włączenia społecznego dzieci i miałyby na celu zagwarantowanie dzieciom znajdującym się w najtrudniejszej sytuacji minimalnego pakietu podstawowych usług, w tym wczesnej edukacji i opieki, programów posiłków szkolnych, pomocy społecznej i opieki zdrowotnej. |
15. |
Sądzi, że zwalczanie ubóstwa dzieci wymaga zrozumienia jego przyczyn, które są złożone i zróżnicowane, w związku z czym działania powinny być podzielone na kilka poziomów wykraczających poza kontekst lokalny. Dlatego też by odpowiednio przydzielić środki i wsparcie, a także realizować strategie działania danej społeczności, konieczne są szczegółowe dane na temat występowania ubóstwa na różnych obszarach. |
16. |
Popiera wielopoziomowy i zdecentralizowany model sprawowania rządów – z uwzględnieniem zasady pomocniczości i z poszanowaniem kompetencji na szczeblu krajowym – zgodnie z którym władze lokalne odgrywają coraz aktywniejszą i bardziej decyzyjną rolę w zarządzaniu zasobami i planowaniu skutecznej polityki społecznej, zwłaszcza po to, by zaspokajać bezpośrednio potrzeby małoletnich. |
17. |
Wzywa do krzewienia współpracy i partnerstwa, w tym partnerstw publiczno-prywatnych pod nadzorem organu publicznego, na szczeblu lokalnym w zakresie świadczenia usług publicznych, tak by te usługi stały się bardziej dostępne i w większym stopniu odpowiadały potrzebom dzieci, i podkreśla konieczność zapewnienia ustawicznego szkolenia zawodowego i stałego wsparcia pracownikom władz lokalnych w celu poprawy umiejętności i skuteczności realizacji programów skierowanych do dzieci. |
18. |
Apeluje o ułatwianie władzom lokalnym bezpośredniego dostępu do przeznaczonych dla dzieci funduszy europejskich za pomocą uproszczenia procedur i zmniejszenia obciążeń administracyjnych i dostrzega znaczenie włączenia szczebla lokalnego w podejmowania decyzji o wydatkach i realizację inicjatyw ze szczególnym uwzględnieniem Europejskiego Funduszu Społecznego Plus, Instrumentu Wsparcia Technicznego oraz Europejskiego Instrumentu na rzecz Odbudowy. |
19. |
Wzywa do zapewnienia władzom lokalnym większej pomocy technicznej w zakresie polityki dotyczącej dzieci zarówno w drodze wymiany dobrych praktyk lokalnych i regionalnych, jak i budowania zdolności i monitorowania. Głównym celem pomocy technicznej, którą można by finansować z Europejskiego Funduszu Społecznego, powinno być tworzenie sieci najlepszych praktyk europejskich z myślą o tych władzach lokalnych i regionalnych, które mają mniejsze zdolności i umiejętności, lecz wykazują chęć inwestowania zasobów w politykę na rzecz dzieci, zwłaszcza we wczesną edukację i opiekę nad dzieckiem. |
20. |
Nawołuje, by w ramach programów europejskich i krajowych zwracać stałą uwagę na rozwój i kwalifikację usług dla dzieci na obszarach położonych z dala od dużych ośrodków, w szczególności tam, gdzie występuje większe ryzyko wyludnienia. Wnosi także o lepszą koordynację takich działań. |
Główne wyzwania i działania
21. |
Pośród różnych usług przywołanych w europejskiej gwarancji dla dzieci zwraca uwagę na usługi, którymi zawiadują bezpośrednio władze lokalne, takie jak opieka nad dzieckiem i żłobki, przedszkola (w niektórych państwach członkowskich bezpośrednio będące częścią systemu szkolnictwa), żywienie i opieka zdrowotna. Uważa, że najlepszym sposobem zapewnienia dzieciom przebywającym w Europie równych szans jest dążenie do stworzenia przez władze lokalne pakietu minimalnych podstawowych usług – gwarantowanych, powszechnych i przystępnych cenowo – które obejmowałyby opiekę nad dzieckiem, bezpłatny i wysokiej jakości program posiłków w szkole oraz odpowiedni system opieki zdrowotnej. Dla dzieci ze środowisk defaworyzowanych usługi te powinny być darmowe. Zwraca zarazem uwagę na istotne skutki finansowe świadczenia tych usług. |
22. |
Jest zdania, że strategiczne znaczenie mają szczególnie inwestycje w zwiększenie oferty usług edukacyjnych, tak by zapewnić ich bezpłatność dla wszystkich dzieci przebywających w Europie (lub tam, gdzie to niemożliwe, przystępność cenową) zgodnie z wytyczonym w Barcelonie celem, który dotyczy pokrycia 50 % ich kosztów przez organy publiczne do 2030 r., oraz zmniejszyć nierówności w dostępie, ze szczególnym uwzględnieniem dzieci znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji. Ma to na celu zwalczania ubóstwa edukacyjnego. |
23. |
Uważa, że kwestią priorytetową jest zagwarantowanie zdrowego i odpowiedniego żywienia wysokiej jakości dzięki powszechnemu dostępowi wszystkich małoletnich do stołówki szkolnej oraz uznanie przystępnych cenowo posiłków szkolnych za niezbędne i powszechne prawo we wszystkich usługach edukacyjnych w grupie wiekowej od 0 do 6 lat oraz w szkole podstawowej (6–11 lat). Dla dzieci ze środowisk defaworyzowanych posiłki w szkole powinny być dostępne za darmo. |
24. |
Sądzi, że kluczowe znaczenie ma zwiększenie ukierunkowanych inwestycji wspierających zdrowie fizyczne i psychiczne dzieci poprzez programy wykraczające poza dziedzinę zdrowia, w tym zajęcia sportowe i rekreacyjne – zwłaszcza te, które są dostępne dla dzieci z niepełnosprawnościami. |
25. |
Jest zdania, że w dziedzinie zdrowia priorytetem jest przyjęcie ukierunkowanego podejścia sprzyjającego włączeniu społecznemu w celu sprostania szczególnym wyzwaniom, które dotyczą dzieci i rodzin z niepełnosprawnościami. Usługi, wsparcie dla rodzin, uczestnictwo i szkolenie muszą być szczególnie dostępne dla dzieci z niepełnosprawnościami oraz dla władz lokalnych, do których coraz częściej skierowuje się te dzieci, a które to władze często nie mają narzędzi i zasobów niezbędnych do zagwarantowania podstawowych praw. |
26. |
Podkreśla wagę uwzględnienia i wspierania niektórych szczególnych grup, takich jak dzieci nieposiadające statusu prawnego, dzieci należące do mniejszości, dzieci doświadczające bezdomności, dzieci objęte opieką zastępczą, dzieci z niepełnosprawnościami czy też dzieci-uchodźcy, oraz dzieci wywodzące się ze środowisk migracyjnych. Zwraca także uwagę na znaczenie ukierunkowanych środków na rzecz dzieci znajdujących się w trudnej sytuacji transgranicznej oraz wsparcia władz lokalnych w koordynacji ośrodków recepcyjnych dla dzieci-uchodźców. |
Uczestnictwo i zaangażowanie
27. |
Życzy sobie, by wzmocniono narzędzia uczestnictwa dzieci i wszystkich obywateli w celu zwiększenia świadomości na temat praw dziecka oraz zapewnienia pluralistycznego udziału dzieci i młodzieży w życiu społeczności i w kształtowaniu polityki na rzecz dzieci. Dlatego też należy zacieśnić szeroko zakrojony dialog między władzami lokalnymi, instytucjami edukacyjnymi, społeczeństwem obywatelskim oraz przedstawicielami dzieci i młodzieży, tak aby głos dzieci był słyszany na wszystkich etapach podejmowania decyzji w ich sprawie. |
28. |
Popiera propozycję Parlamentu Europejskiego dotyczącą wyznaczenia Europejskiej Stolicy Dziecka na wzór Europejskiej Stolicy Kultury ze szczególnym naciskiem na sprawy dzieci, ich prawa i możliwości uczestnictwa w życiu demokratycznym. Należy przy tym uznać znaczenie krzewienia praw i dobrostanu dzieci na szczeblu lokalnym i regionalnym, a także dostrzec pozytywny wpływ takich inicjatyw jak Europejska Stolica Kultury na propagowanie wymiany kulturalnej i rozwoju kultury. |
29. |
Podkreśla, że należy organizować publiczne kampanie uświadamiające i inicjatywy edukacyjne poświęcone prawom dziecka, przy wsparciu finansowym i logistycznym ze strony UE, aby zwiększyć wysiłki i strategie na rzecz komunikacji. |
30. |
Uznaje komplementarność między europejską gwarancją dla dzieci a gwarancją dla młodzieży, a także wzywa państwa członkowskie do zapewnienia spójności i synergii między polityką przeciwdziałania ubóstwu a aktywną polityką rynku pracy, które obejmują cały cykl życia od dzieciństwa do dorosłości. |
31. |
Zwraca się do państw członkowskich o włączenie wszystkich odpowiednich zainteresowanych stron we wdrażanie i stosowanie krajowych planów działania. Lokalne plany dotyczące gwarancji dla dzieci muszą opierać się na silnych partnerstwach lokalnych obejmujących organy publiczne odpowiedzialne za usługi oraz innych uczestników społeczności lokalnej, w tym rodziców, szkoły i podmioty sektora prywatnego. |
32. |
Uważa, że zasadnicze znaczenie ma uczestnictwo podmiotów terytorialnych również na etapie analizy potrzeb i monitorowania, gdyż badania dotyczące ubóstwa i wykluczenia społecznego dzieci, a także jakości życia na szczeblu krajowym i regionalnym nie zawsze zawierają wyczerpujące dane na temat występowania tego zjawiska na szczeblu lokalnym, między innymi z powodu próbek, która bywają ograniczone. |
33. |
Podkreśla, że w celu skuteczniejszego monitorowania Komisja Europejska i państwa członkowskie powinny stale publikować aktualne informacje na temat prac i wyników Komitetu Ochrony Socjalnej (SPC) i jego podgrupy „Wskaźniki”. Chodzi tu o prace i wyniki odnoszące się do określenia wskaźników monitorowania i oceny – zwłaszcza tych, które dotyczą wdrażania gwarancji dla dzieci |
Bruksela, 18 kwietnia 2024 r
Przewodniczący
Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
Vasco ALVES CORDEIRO
ELI: http://data.europa.eu/eli/C/2024/3669/oj
ISSN 1977-1002 (electronic edition)