KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 2.8.2023

COM(2023) 468 final

SPRAWOZDANIE KOMISJI

DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY I EUROPEJSKIEGO BANKU CENTRALNEGO

dotyczące realizacji i wyników programu „Perykles IV” w dziedzinie ochrony euro przed fałszowaniem w 2022 r.

SPRAWOZDANIE KOMISJI

DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY I EUROPEJSKIEGO BANKU CENTRALNEGO

dotyczące realizacji i wyników programu „Perykles IV” w dziedzinie ochrony euro przed fałszowaniem w 2022 r.

1.Uwagi ogólne

Program „Perykles IV” (zwany dalej „programem”) jest programem wymiany, pomocy i szkoleń w dziedzinie ochrony euro przed fałszowaniem. Zastępuje on program „Perykles 2020” realizowany w latach 2013–2020 oraz program Perykles realizowany w latach 2002–2013. Program ustanowiono na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/840 z dnia 20 maja 2021 r. 1 . Zakres jego stosowania rozszerzono na nieuczestniczące państwa członkowskie rozporządzeniem Rady (UE) 2021/1696 z dnia 21 września 2021 r. 2 . Rozporządzenie (UE) 2021/840 stanowi, że program będzie obowiązywał do dnia 31 grudnia 2027 r. W art. 12 ust. 3 rozporządzenia zobowiązano Komisję do corocznego dostarczania Parlamentowi Europejskiemu i Radzie informacji o wynikach programu. Przedstawiając niniejsze sprawozdanie roczne, Komisja spełnia ten wymóg w odniesieniu do 2022 r. Sprawozdanie zawiera informacje na temat zobowiązań i realizacji programu „Perykles IV” w 2022 r., a także na temat realizacji w 2022 r. działań, na które przeznaczono środki w poprzednich latach i w ramach poprzedniej edycji programu.

2.Zobowiązania w ramach rocznego programu prac na 2022 r.

Roczny budżet na realizację programu w 2022 r. ustalono na poziomie 850 169 EUR i sfinansowano z linii budżetowej 06.030100 budżetu ogólnego Unii Europejskiej na 2022 r. W 2022 r. zaciągnięto zobowiązania na łączną kwotę 828 141,12 EUR, co stanowi 97,41 % całkowitego budżetu. Program jest realizowany poprzez działania współfinansowane (dotacje) zgłaszane przez właściwe organy państw członkowskich i w ramach „działań Komisji” organizowanych bezpośrednio przez Komisję. Łączna kwota zobowiązań obejmuje również zobowiązanie w wysokości 27 350 EUR do pokrycia rocznych kosztów korzystania z narzędzia eGrants, czyli w pełni elektronicznego (bez dokumentacji papierowej) systemu zarządzania dotacjami.

Program odzwierciedla zaangażowanie państw członkowskich i Komisji w ochronę euro przed fałszowaniem. Dzięki dyskusjom na temat wieloletniej strategii na posiedzeniach Grupy Ekspertów ds. Fałszowania Euro (ECEG) w 2022 r. możliwe było zaciągnięcie zobowiązań na 97,41 % łącznego budżetu. Program zapewnił finansowanie łącznie 8 projektów 3 . W sumie na podstawie wniosków złożonych przez właściwe organy państw członkowskich udzielono 5 dotacji. Oprócz tego sfinansowano 3 działania Komisji.

Jedno z działań Komisji zrealizowano w 2022 r., a pozostałe 2 działania Komisji i wszystkie dotacje zostaną zrealizowane w 2023 r. i w późniejszych latach.

Wykresy I i II: Rodzaj finansowanych działań i liczba działań w podziale na państwa członkowskie (działania, na które przeznaczono środki w 2022 r. – zob. załącznik I) 

Warto zauważyć, że Włochy i Hiszpania, tj. dwa państwa członkowskie najbardziej narażone na fałszowanie euro, w tym roku ponownie otrzymały dotacje w ramach programu „Perykles”. Również Chorwacja otrzymała w 2022 r. dotacje w ramach programu, co zasługuje na szczególną uwagę ze względu na fakt, że państwo to przystąpiło do strefy euro 1 stycznia 2023 r. Ich starania przyczyniają się do poprawy ochrony euro, co przynosi korzyść wszystkim pozostałym państwom członkowskim.

Działania, na które przeznaczono środki w 2022 r., obejmują 3 wymiany pracowników 2 szkolenia techniczne, 2 seminaria oraz 1 badanie. Działania mają odbywać się zarówno w UE, jak i poza granicami UE, w zależności od konkretnych potrzeb w zakresie ochrony euro przed fałszowaniem. Od czasu powstania program przyczynił się do ugruntowania podejścia regionalnego dzięki realizacji działań obejmujących regiony świata szczególnie ważne dla walki z fałszowaniem pieniądza.

3.Realizacja działań w 2022 r. 4

Informacje ogólne

W niniejszej sekcji przeanalizowano realizację wszystkich działań finansowanych w ramach programu Perykles w roku kalendarzowym 2022. Obejmuje ona zatem realizację obu działań, na które zaciągnięto zobowiązania w ramach budżetów programu „Perykles IV” na lata 2021 i 2022 (pięć dotacji i jedno działanie Komisji), jak również działań, na które zaciągnięto zobowiązania w ramach poprzednich budżetów programu „Perykles 2020” (sześć dotacji). Podkreśla to ciągłość programu pod względem jego koncepcji i odzwierciedla skuteczność programu Perykles w zakresie ochrony euro przed fałszowaniem poprzez realizowane corocznie działania.

W 2022 r. zrealizowano 12 działań finansowanych w ramach programu „Perykles”, w tym:

·państwa członkowskie w pełni zrealizowały 8 działań objętych dotacjami: działania te zostały wdrożone odpowiednio przez Hiszpanię (trzy działania), Portugalię (dwa działania), Niderlandy, Niemcy i Włochy (po jednym działaniu);

·państwa członkowskie częściowo zrealizowały 3 działania objęte dotacjami: działania te obejmują wiele etapów (tzn. wymiany pracowników i seminaria) trwających dłużej niż jeden rok kalendarzowy i zostały częściowo zrealizowane przez Włochy, Rumunię i Chorwację;

·w pełni zrealizowano 1 zamówione działanie Komisji.

Powyższe działania obejmują pięć wymian pracowników, cztery konferencje i trzy szkolenia techniczne (zob. również sekcja 2 powyżej). Szacuje się, że w wyżej wymienionych działaniach uczestniczyło 599 ekspertów.

Wykresy III i IV: Pochodzenie i profil zawodowy uczestników (działania zrealizowane w 2022 r. – zob. załącznik II) 5

Uczestnicy pochodzą z 51 krajów. Większość uczestników szkoleń (78 %) to osoby z Europy: 65 % pochodzi z państw członkowskich strefy euro, natomiast odsetek uczestników z państw członkowskich spoza strefy euro wyniósł 13 %, a 6 % stanowią uczestnicy z krajów europejskich nienależących do UE; 11 % uczestników szkoleń pochodzi z Ameryki Łacińskiej. Ponadto 3 % uczestników reprezentuje instytucje europejskie, 1 % pochodzi z Afryki i Bliskiego Wschodu, a 1 % z innych regionów.

Jeśli chodzi o profil zawodowy uczestników, 53 % ogółu stanowią przedstawiciele służb policyjnych. Ta znacząca obecność wynika z faktu, że organy policji są na pierwszej linii walki z fałszowaniem euro, a wśród przedstawicieli policji znajdują się zarówno oficerowie śledczy, jak i personel techniczny. 47 % wszystkich uczestników stanowią osoby reprezentujące inne zawody, przy czym 33 % szkolących się to eksperci z krajowych banków centralnych, stanowiący drugą co do wielkości grupę uczestników. Podobnie jak w 2021 r. kilka działań w 2022 r. koncentrowało się na udziale banków centralnych. Znaczny udział mają również pracownicy wymiaru sprawiedliwości (5 %), instytucji europejskich (3 %), mennic (2 %) oraz służb celnych (<1 %), co odzwierciedla pełen zakres doświadczenia zawodowego uczestników. Realizacja działania Komisji „Czwarte posiedzenie platformy 1210” zaowocowała licznym udziałem przedstawicieli branży zajmującej się urządzeniami do weryfikacji monet (2 %). Udział tej branży jest wysoki już szósty kolejny rok, co nadal potwierdza znaczącą rolę sektora prywatnego w walce z fałszowaniem pieniądza. Dzięki temu realizacja programu ma wymiar transnarodowy i multidyscyplinarny, o którym mowa w przepisach rozporządzenia (UE) nr 331/2014, przy zachowaniu wysokiego poziomu dywersyfikacji.

Najważniejsze informacje na temat realizacji działań w 2022 r.

W ramach programu w 2022 r. udało się utrzymać, a nawet wzmocnić regionalną współpracę międzynarodową w Europie Południowo-Wschodniej i Ameryce Łacińskiej:

·W 2022 r. zrealizowano szereg działań związanych z programem Perykles, które miały głównie na celu propagowanie i wspieranie ścisłej współpracy pomiędzy właściwymi organami krajowymi w Europie Południowo-Wschodniej. Obejmowały one wymiany pracowników zorganizowane przez włoskie Comando Carabinieri Antifalsificazione Monetaria (CCAFM) i Guardia di Finanza (GDF) oraz rumuńską policję (GIRP), a także wymianę pracowników zorganizowaną przez Narodowy Bank Chorwacji, której głównym celem była wymiana najlepszych praktyk w zakresie procedur, wiedzy i doświadczeń, aby pomóc chorwackim i bułgarskim władzom w procesie przystąpienia do strefy euro.

·Hiszpańska Brigada de Investigación del Banco de España (BIBE) zorganizowała w 2022 r. „Szkolenie na temat fałszowania pieniędzy dla ekspertów z krajów Ameryki Łacińskiej”, które zgromadziło w Limie (Peru) przedstawicieli organów władzy z 17 państw Ameryki Łacińskiej, promując środki ochrony euro przed fałszowaniem w krajach Ameryki Łacińskiej, które są potencjalnie podatne na to zagrożenie. Szkolenie to stanowiło wsparcie dla ustanowienia i działania krajowych centralnych urzędów do walki z fałszowaniem pieniędzy w uczestniczących w szkoleniu krajach. W oparciu o wcześniejsze szkolenie o tym samym charakterze Argentyna ustanowiła taki centralny urząd.

W ramach realizacji programu w 2022 r. przeprowadzono również kilka działań koncentrujących się na bieżących wyzwaniach dotyczących walki z fałszowaniem pieniądza:

·Kilka działań ukierunkowanych było na zagrożenia w dziedzinie fałszowania euro, których źródłem jest internet i ciemna sieć, w szczególności ich potencjalne wykorzystanie jako platformy dystrybucji. Niemiecki Bundeskriminal Amt (BKA) zorganizował serię trzech warsztatów pod nazwą COPE, w ramach których podniesiono wiedzę i przedstawiono niezbędne techniki śledcze związane z internetem i ciemną siecią, mające na celu zwalczanie fałszowania pieniądza, a także zapewniono wymianę najlepszych praktyk poprzez studia przypadków, w ramach których uczestnicy przechodzili różne etapy śledztwa cyfrowego w sprawie fałszowania pieniądza. Dystrybucja fałszywych pieniędzy przez ciemną sieć i internet była również jednym z głównych tematów konferencji zorganizowanych przez holenderską policję i Bank Portugalii.

·Innymi priorytetami, na które ukierunkowano szereg działań, są walka z fałszerstwami wysokiej jakości, wdrożenie rozporządzenia (UE) nr 1210/2010 oraz postępowanie z monetami euro nienadającymi się do obiegu. Działania w tym zakresie obejmowały zorganizowane przez Banco de España szkolenia dla ekspertów technicznych, które były poświęcone analizie fałszywych monet, a także 4. posiedzenie platformy 1210 zorganizowane jako działanie Komisji, z udziałem zainteresowanych stron z branży urządzeń do weryfikacji monet i Krajowych Centrów Analiz Monet.

4.Monitorowanie wskaźników ilościowych i jakościowych

Art. 12 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2021/840 stanowi, że w sprawozdaniu tym należy uwzględnić wskaźniki ilościowe i jakościowe programu „Perykles IV”. Roczne dane dotyczące tych wskaźników są następujące:

1.Liczba wykrytych fałszywych euro (banknoty: 376 000 w 2022 r. / monety: 297 998 w 2022 r.): celem tego wskaźnika jest utrzymanie liczby wykrytych fałszywych euro (banknotów i monet) w przedziale ±5 % w porównaniu ze średnią w latach 2014–2020 (671 000 / 174 112). Liczba fałszywych banknotów jest niższa niż oczekiwano, a liczba monet – wyższa . Należy jednak zauważyć, że związek między programem a tymi wskaźnikami jest jedynie pośredni, ponieważ na ich poziom wpływa wiele czynników zewnętrznych, m.in. postępy w śledztwach policyjnych, wielkość produkcji fałszywych euro oraz wpływ pandemii COVID-19 na obieg środków pieniężnych.

2.Liczba zlikwidowanych nielegalnych wytwórni (10 w 2022 r.): celem w odniesieniu do liczby zlikwidowanych nielegalnych wytwórni jest utrzymanie jej na poziomie średnio ±10 % w porównaniu z 2019 r. (22). Liczba nielegalnych wytwórni zlikwidowanych w 2022 r. jest niższa niż oczekiwano. Jak wyjaśniono w odniesieniu do wskaźnika 1, związek między programem a tym wskaźnikiem jest jedynie pośredni, ponieważ na poziom wskaźników wpływa wiele czynników zewnętrznych.

3.Liczba nowych właściwych organów ubiegających się o udział w programie (6 w 2022 r.): wskaźnik ten służy do pomiaru zainteresowania programem ze strony właściwych organów krajowych. Cel pośredni na 2024 r. to 12, a ostateczny cel na 2027 r. wynosi 24. Fakt, że liczba pojedynczych wnioskodawców osiągnęła w drugim roku 50 % celu pośredniego na 2024 r., odpowiada oczekiwaniom.

4.Wskaźnik zadowolenia uczestników działań finansowanych w ramach programu (100 % w 2021 r.): wskaźnik ten służy do pomiaru jakości szkoleń postrzeganej przez jego uczestników. Cel ten wynosi 75 %. Odsetek pozytywnych informacji zwrotnych jest znacznie wyższy niż wartość docelowa.

5.Informacje zwrotne od uczestników, którzy uczestniczyli już w poprzednich działaniach w ramach programu Perykles, dotyczące wpływu programu na ich działania w zakresie ochrony euro przed fałszowaniem (97,51 % w 2022 r.): wskaźnik ten służy do pomiaru zrównoważoności działań w ramach programu. Cel ten wynosi 75 %. Odsetek pozytywnych informacji zwrotnych jest znacznie wyższy niż wartość docelowa.

5.Wnioski i plany na przyszłość

Program „Perykles IV”, podobnie jak jego poprzednik, jest nadal znaczącym i skutecznym instrumentem służącym zwalczaniu fałszowania pieniądza. Program stanowi podstawę wsparcia badań, utrzymania i rozwoju współpracy oraz wymiany najlepszych praktyk między wszystkimi podmiotami zaangażowanymi w walkę z fałszowaniem euro. Potwierdza to również fakt, że w 2022 r. zaciągnięto zobowiązania na 97,41 % łącznego budżetu, co odzwierciedla zainteresowanie państw członkowskich programem.

Komisja regularnie przekazuje ekspertom z Grupy Ekspertów ds. Fałszowania Euro (ECEG) wyniki działań objętych wsparciem w ramach programu. W 2021 r. grupa ta odbyła trzy posiedzenia. Program charakteryzuje się wysokim stopniem spójności i komplementarności względem innych właściwych programów i działań na szczeblu Unii, ponieważ jest poświęcony wyłącznie zapobieganiu konkretnym formom przestępczości zorganizowanej, mianowicie fałszowaniu euro, oraz ich zwalczaniu. Tę komplementarność widać jasno w przypadku instrumentu pomocy technicznej i wymiany informacji (TAIEX) w ramach DG NEAR, który jest najczęściej wykorzystywanym instrumentem jako wsparcie negocjacji akcesyjnych, oraz Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego DG HOME w części dotyczącej współpracy policyjnej 6 , która obejmuje ogólnie pojęte zapobieganie przestępczości i jej zwalczanie. Po ustanowieniu fałszowania pieniądza jednym z priorytetów w planie działań operacyjnych EMPACT 7 Komisja pracuje w ścisłej koordynacji z podmiotami odpowiadającymi za działania EMPACT w celu zmaksymalizowania komplementarności między tymi dwoma źródłami finansowania.

Na podstawie wyników realizacji programu i ciągłej analizy pojawiających się zagrożeń, które są przedmiotem dyskusji na forum ECEG, na 2023 r. określono następujące priorytety 8 :

·wspieranie działań mających na celu poprawę współpracy między państwami członkowskimi, które są najbardziej narażone na problem produkcji i dystrybucji fałszywych pieniędzy;

·wspieranie współpracy z organami państw trzecich, w przypadku których istnieje podejrzenie produkcji fałszywych euro lub istnieją na to dowody;

·utrzymanie skutecznych ram ochrony euro w Europie Południowo-Wschodniej;

·bieżące wyzwania/kwestie:

odystrybucja fałszywych pieniędzy i wysokiej jakości komponentów przez ciemną sieć oraz sprzedawanie przez internet produktów z oznaczeniami „movie money” i „prop copy” (w tym banknotów o zmienionym wzorze);

owspieranie tworzenia/wzmacniania krajowych urzędów centralnych;

omonety euro: walka z fałszerstwami wysokiej jakości, wdrożenie rozporządzenia (UE) nr 1210/2010 oraz postępowanie z monetami euro nienadającymi się do obiegu.

(1) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/840 z dnia 20 maja 2021 r. ustanawiające program wymiany, pomocy i szkoleń w dziedzinie ochrony euro przed fałszowaniem na lata 2021–2027 (program „Perykles IV”) i uchylające rozporządzenie (UE) nr 331/2014.

(2) Rozporządzenie Rady (UE) 2021/1696 z dnia 21 września 2021 r. w sprawie rozszerzenia stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/840 ustanawiającego program wymiany, pomocy i szkoleń w dziedzinie ochrony euro przed fałszowaniem na lata 2021–2027 („program Perykles IV”) na nieuczestniczące państwa członkowskie.

(3)  Kompleksowy przegląd działań w ramach programu „Perykles”, na które przeznaczono środki w 2022 r., znajduje się w załączniku I.

(4) Kompleksowy przegląd działań w ramach programu „Perykles” zrealizowanych w 2022 r., znajduje się w załączniku II.

(5)  Wszystkie dane dotyczą zarówno działań finansowanych w ramach programu „Perykles IV”, jak i działań finansowanych w ramach programu „Perykles 2020”.

(6)

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 513/2014 z dnia 16 kwietnia 2014 r. ustanawiające, w ramach Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, instrument na rzecz wsparcia finansowego współpracy policyjnej, zapobiegania i zwalczania przestępczości oraz zarządzania kryzysowego oraz uchylające decyzję Rady 2007/125/WSiSW (Dz.U. L 150 z 20.5.2014, s. 93).

(7) EMPACT (europejska multidyscyplinarna platforma przeciwko zagrożeniom przestępstwami) to inicjatywa państw UE z zakresu bezpieczeństwa służąca rozpoznawaniu, hierarchizowaniu i niwelowaniu zagrożeń ze strony poważnej i międzynarodowej przestępczości zorganizowanej. W 2021 r. EMPACT przekształcono w stały instrument, jak określono w konkluzjach Rady w sprawie stałej kontynuacji cyklu polityki unijnej dotyczącej poważnej i zorganizowanej przestępczości międzynarodowej. Bułgaria jest państwem członkowskim odpowiadającym za priorytet EMPACT obejmujący „Przestępstwa przeciwko własności intelektualnej oraz fałszowanie towarów i pieniądza”.

(8)

Priorytety programu na 2022 r. stanowią zasadniczą część rocznego programu prac, który jest załączony do DECYZJI KOMISJI z dnia 28 stycznia 2022 r. w sprawie finansowania programu „Perykles IV” oraz przyjęcia rocznego programu prac na 2022 r. – C(2022) 406 final.

KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 2.8.2023

COM(2023) 468 final

ZAŁĄCZNIK

do

SPRAWOZDANIA KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY I EUROPEJSKIEGO BANKU CENTRALNEGO

dotyczącego realizacji i wyników programu „Perykles IV” w dziedzinie ochrony euro przed fałszowaniem w 2022 r.

Załącznik I: Przegląd działań, na które przeznaczono środki w 2022 r.

(1)

   Pełne nazwy organizatorów można znaleźć w wykazie właściwych organów krajowych, o których mowa w art. 2 lit. b) rozporządzenia Rady (WE) nr 1338/2001, Dz.U. C 264 z 12.8.2015, s. 2. 

KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 2.8.2023

COM(2023) 468 final

ZAŁĄCZNIK

do

SPRAWOZDANIA KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY I EUROPEJSKIEGO BANKU CENTRALNEGO

dotyczącego realizacji i wyników programu „Perykles IV” w dziedzinie ochrony euro przed fałszowaniem w 2022 r.

Załącznik II: Przegląd działań, na które przeznaczono środki od roku 2019 do 2022.

(1)

   Pełne imiona i nazwiska organizatorów można znaleźć w wykazie właściwych organów krajowych, o których mowa w art. 2 lit. b) rozporządzenia Rady (WE) nr 1338/2001, Dz.U. C 264 z 12.8.2015, s. 2.