KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 23.5.2022

COM(2022) 600 final

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO BANKU CENTRALNEGO, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO, KOMITETU REGIONÓW I EUROPEJSKIEGO BANKU INWESTYCYJNEGO

Europejski semestr w 2022 r. - pakiet wiosenny

{SWD(2022) 628 final} - {SWD(2022) 629 final} - {SWD(2022) 630 final} - {SWD(2022) 631 final} - {SWD(2022) 632 final} - {SWD(2022) 633 final} - {SWD(2022) 634 final} - {SWD(2022) 635 final} - {SWD(2022) 636 final} - {SWD(2022) 637 final} - {SWD(2022) 638 final} - {SWD(2022) 639 final}

1. WPROWADZENIE

Zdecydowana reakcja polityczna UE na pandemię COVID-19 przyczyniła się do zwiększenia odporności Unii, co widać również w obecnej bezprecedensowej sytuacji geopolitycznej i gospodarczej. Skoordynowane działania w ramach polityki na poziomie unijnym i krajowym złagodziły wpływ pandemii na gospodarki państw członkowskich i otworzyły drogę do silnej odbudowy gospodarczej. Jesienią 2021 r. gospodarka UE osiągnęła poziom produkcji sprzed pandemii, a przed inwazją Rosji na Ukrainę prognozowano, że rozpoczyna się etap długotrwałego i silnego wzrostu. Agresja Rosji na Ukrainę wytworzyła jednak nową sytuację, nasilając istniejące czynniki hamujące wzrost, które według wcześniejszych przewidywań miały stopniowo ustępować. Dalszy wzrost cen surowców, ponowne zakłócenia w dostawach i rosnąca niepewność spowalniają wzrost gospodarczy i pociągają za sobą znaczne ryzyko pogorszenia sytuacji. Wiąże się to również z dodatkowymi wyzwaniami dla gospodarek UE związanymi z bezpieczeństwem dostaw energii i uzależnieniem od paliw kopalnych z Rosji. Rosnąca presja inflacyjna, której wpływ wykracza poza ceny energii, oraz duży napływ ludności uciekającej przed wojną mają bezpośredni wpływ na społeczeństwa europejskie. Mimo to gospodarka UE wykazuje się odpornością i według prognoz w latach 2022–2023 będzie się dalej rozwijać. Wzrostowi gospodarczemu nadal sprzyjają czynniki zewnętrzne wynikające z dynamiki ponownego otwarcia, wciąż poprawiającej się sytuacji na rynku pracy i zdecydowanej reakcji politycznej na wstrząs wywołany pandemią. Działania krótkoterminowe, w tym tymczasowe wsparcie w celu zmniejszenia zagrożeń związanych z bezrobociem w sytuacji nadzwyczajnej (SURE), inicjatywa inwestycyjna w odpowiedzi na koronawirusa, REACT-EU lub tymczasowe ramy środków pomocy państwa w celu wsparcia gospodarki w kontekście trwającej epidemii COVID-19, a także trwające wdrażanie NextGenerationEU, którego centralnym elementem jest Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF) – bez wątpienia się opłaciły. Jednocześnie według prognoz wzrost gospodarczy jest obarczony wyjątkową niepewnością i narażony na silne ryzyko spadku.

REPowerEU to unijny plan zmniejszenia uzależnienia Europy od rosyjskich paliw kopalnych tak szybko, jak to możliwe, a nawet na długo przed 2030 r., poprzez przyspieszenie wprowadzenia Europejskiego Zielonego Ładu. Podstawą planu REPowerEU jest pakiet Komisji z 18 maja 1  i ma on na celu przyspieszenie działań na rzecz zapewnienia bardziej przystępnej cenowo, bezpiecznej i zrównoważonej energii w obliczu pojawiających się wyzwań. Potrzeba zmniejszenia uzależnienia UE od paliw kopalnych z Rosji nigdy nie była bardziej oczywista. Powinno się to opierać na szybkim odejściu od wszystkich paliw kopalnych, a także na wzmocnieniu unijnej odporności społecznej i gospodarczej. Plan REPowerEU obejmuje konkretne środki mające na celu zmniejszenie zależności energetycznej Unii od wszystkich paliw rosyjskich oraz przyspieszenie realizacji Europejskiego Zielonego Ładu za pomocą nowych działań w oparciu o pakiet „Gotowi na 55”. Plan zakłada uruchomienie dodatkowych środków finansowych w celu jeszcze większego przyspieszenia dekarbonizacji naszej gospodarki i uzupełnienia brakujących elementów unijnej infrastruktury, w tym kluczowych połączeń transgranicznych. Plan obejmuje również środki mające na celu złagodzenie wpływu zakłóceń w dostawach energii – spowodowanych rosyjską inwazją – na przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe. Środki służące przyspieszeniu procedur wydawania pozwoleń uwolnią potencjał UE w zakresie energii ze źródeł odnawialnych, czemu towarzyszyć będą działania mające na celu rozwiązanie problemu niedoboru pracowników posiadających umiejętności ekologiczne

Europejski semestr i RRF stanowią solidne ramy zapewniające skuteczną koordynację działań politycznych i pozwalające sprostać obecnym wyzwaniom. Cztery wymiary konkurencyjnej zrównoważoności UE – zrównoważenie środowiskowe, wydajność, sprawiedliwość i stabilność makroekonomiczna – będą nadal wyznaczać kierunek działań w ramach polityki na szczeblu europejskim i krajowym. Zalecenia dla poszczególnych krajów przyjęte w kontekście europejskiego semestru zawierają wytyczne pozwalające państwom członkowskim odpowiednio reagować na dotychczasowe i nowe wyzwania oraz wnosić wkład w realizację wspólnych najważniejszych celów politycznych. W tym roku obejmują one również wytyczne w sprawie nowych rozdziałów planów odbudowy i zwiększania odporności (RRP) dotyczących REPowerEU, aby zmniejszyć zależność od paliw kopalnych za pomocą reform i inwestycji zgodnie z priorytetami REPowerEU 2 . RRF będzie nadal podstawą programów reform i inwestycji państw członkowskich w nadchodzących latach i jest głównym narzędziem służącym do przyspieszenia dwojakiej transformacji – zielonej i cyfrowej – oraz wzmocnienia odporności państw członkowskich, w tym w drodze realizacji krajowych i transgranicznych działań w ramach REPowerEU. Za pomocą środków RRF wspiera się również projekty dotyczące wielu krajów i wzmacnia współpracę między państwami członkowskimi. Uzupełnieniem tych działań są fundusze polityki spójności i inne programy 3 , które ułatwiają realizację kluczowych priorytetów Unii w zakresie inwestycji na poziomie krajowym i regionalnym, tak aby żaden region i żaden człowiek nie pozostał w tyle. Również cykl europejskiego semestru w 2022 r. jest źródłem aktualnych i spójnych informacji na temat postępów w osiąganiu celów zrównoważonego rozwoju (SDG) we wszystkich państwach członkowskich. Chociaż na poziomie Unii odnotowano w ostatnich latach postępy w realizacji prawie wszystkich SDG, jest jeszcze wiele do zrobienia, również w kontekście skutków pandemii COVID-19 oraz obecnej sytuacji geopolitycznej i gospodarczej 4 .

2. PERSPEKTYWY W ZAKRESIE GOSPODARKI I ZATRUDNIENIA

Po okresie lekkiego spowolnienia pod koniec 2021 r. gospodarka UE wkroczyła w 2022 r. z perspektywą energicznego rozwoju w tym roku i w roku następnym. Po dynamicznym ożywieniu aktywności gospodarczej, które rozpoczęło się wiosną ubiegłego roku i trwało nieprzerwanie do wczesnej jesieni, tempo wzrostu w UE spadło pod wpływem nasilających się czynników negatywnych. Nawrót pandemii jesienią ubiegłego roku i szybkie rozprzestrzenianie się nowego wariantu omikron doprowadziły do ponownego obciążenia systemów opieki zdrowotnej i spowodowały przywrócenie ograniczeń, choć na ogół o łagodniejszym lub bardziej ukierunkowanym charakterze niż w poprzednich falach. Utrzymujące się wąskie gardła w logistyce i zaopatrzeniu, w tym niedobory półprzewodników, niektórych surowców i metali, odbiły się na produkcji, podobnie jak wzrost cen energii i niedobory siły roboczej w wielu krajach UE. Presja inflacyjna zaczęła ograniczać siłę nabywczą gospodarstw domowych. Ponieważ jednak spodziewano się unormowania sytuacji w zakresie dostaw i ograniczenia presji inflacyjnej, wydawało się, że aktywność gospodarcza ponownie nabierze tempa. Stała poprawa na rynku pracy, znaczne nagromadzenie oszczędności gospodarstw domowych, wciąż korzystne warunki finansowania oraz wprowadzenie RRF miały stanowić podstawę długotrwałej i solidnej fazy ekspansji gospodarczej.

Rosyjska inwazja na Ukrainę negatywnie wpłynęła na oczekiwania gospodarcze na świecie. Niekorzystny wpływ na perspektywy gospodarcze jest odczuwalny w wielu wymiarach. Obejmuje on obniżenie zaufania, ograniczenie handlu, trudniejsze warunki finansowania, a w szczególności wzrost cen towarów, co z kolei powoduje ponowne zakłócenia w łańcuchach dostaw i dodatkowe obciążenie dla światowej logistyki. Poza tymi skutkami bezpośrednimi inwazja Rosji na Ukrainę doprowadziła do rozpadu relacji z Rosją, w tym w zakresie stosunków handlowych i finansowych, którego skalę trudno jest w tym momencie w pełni ocenić. Jednocześnie drastyczne środki zastosowane w niektórych częściach Chin w celu powstrzymania pandemii mogą, jeśli będą dłużej utrzymywane, zwiększyć skalę istniejących wąskich gardeł. Nowe otoczenie geopolityczne wymaga działań zmierzających do uzyskania przez UE otwartej strategicznej autonomii i zmniejszenia uzależnienia Unii od energii oraz innych strategicznych produktów i technologii.

Chociaż inwazja Rosji na Ukrainę zwiększyła ogólną niepewność, z prognoz gospodarczych wynika, że w latach 2022 i 2023 gospodarka UE będzie się dalej rozwijała, co świadczy o jej odporności. Odzwierciedla to bezpieczną sytuację wyjściową przed wybuchem wojny oraz kluczowe wsparcie uzyskane dzięki pełnemu wykorzystaniu RRF. Zgodnie z Europejską prognozą gospodarczą z wiosny 2022 r. wzrost realnego PKB w UE ma ulec spowolnieniu z szacowanych 5,4 % w 2021 r. do 2,7 % w 2022 r. i 2,3 % w 2023 r. Przewiduje się, że wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 15–74 lat wzrośnie z 72,5 % w 2021 r. do 73,5 % w 2022 r. i 74,2 % w 2023 r. Inflacja ma być wyższa i utrzyma się na wysokim poziomie przez dłuższy czas niż zakładano w poprzedniej prognozie ze względu na wywołany wojną wzrost cen towarów i rozszerzającą się presję cenową. Szacuje się, że w 2022 r. wyniesie 6,8 %, a w 2023 r. – 3,2 %. Nowa prognoza wzrostu jest znacznie mniej optymistyczna, niż przewidywano przed inwazją Rosji na Ukrainę, ze względu na ryzyko pogorszenia perspektyw gospodarczych w kontekście agresji Rosji, bezprecedensowych podwyżek cen energii i ciągłych zakłóceń w łańcuchach dostaw. Jednocześnie bezprecedensowy charakter i rozmiar nowych wstrząsów sprawiają, że wszystkie prognozy obarczone są znaczną niepewnością.

Gorsze perspektywy wzrostu i nasilająca się presja cenowa stwarzają pytania co do kierunku polityki. Przez znaczną część ostatnich dwóch lat połączenie akomodacyjnej polityki pieniężnej i silnego wsparcia fiskalnego pozwalało państwom członkowskim UE stabilizować gospodarkę w sytuacji pandemii. Wstrząsy wywołane przez wojnę obciążają przede wszystkim podażową stronę gospodarki, hamując wzrost produkcji i podnosząc inflację do poziomu niespotykanego od czasu wprowadzenia jednej waluty. Celem prowadzonej polityki fiskalnej jest łagodzenie skutków wzrostu cen energii, w szczególności dla gospodarstw domowych znajdujących się w trudnej sytuacji, pamiętając o możliwym wpływie tych środków na inflację, ich zgodności z długoterminowym celem zmniejszenia ogólnej zależności od paliw kopalnych i zmiany źródeł paliw kopalnych przywożonych dotychczas z Rosji, a także o potrzebie zachowania ostrożności w celu utrzymania stabilności fiskalnej.

3. POWIĄZANIE EUROPEJSKIEGO SEMESTRU, RRF I REPOWEREU – KLUCZOWE CELE ZALECEŃ DLA POSZCZEGÓLNYCH KRAJÓW NA 2022 R.

RRF jest głównym narzędziem realizacji priorytetów polityki UE w ramach europejskiego semestru oraz, w połączeniu z REPowerEU, radzenia sobie z nowymi wyzwaniami. Instrument i przewidziany w nim solidny system monitorowania oparty na wynikach zapewniają ważne wsparcie finansowe na potrzeby realizacji kluczowych reform i inwestycji, w wyniku czego powstaje impuls fiskalny i reformatorski finansowany przez Unię. Rok po wprowadzeniu instrumentu osiągnięto znaczne postępy, które skutkują powstawaniem pozytywnych efektów mnożnikowych w całej UE, a jednocześnie zwiększają konwergencję, w szczególności w strefie euro. Realizacja ambitnych planów RRP ma kluczowe znaczenie dla wspierania dwojakiej transformacji i zwiększenia odporności państw członkowskich. Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie RRF krajowe RRP obejmują wszystkie lub znaczny podzbiór odpowiednich zaleceń dla poszczególnych krajów. Europejski semestr i RRF będą zatem nadal ściśle ze sobą powiązane, aby zapewnić komplementarność priorytetów politycznych, których realizacji mają służyć, poprzez unikanie powielania działań i minimalizowanie obciążeń administracyjnych. Inwazja Rosji na Ukrainę zmieniła kontekst geopolityczny i gospodarczy. W Deklaracji wersalskiej 5 wezwano do podjęcia dalszych zdecydowanych działań na rzecz budowania europejskiej suwerenności poprzez ograniczanie zależności strategicznych UE, zwiększanie bezpieczeństwa dostaw, w szczególności surowców krytycznych, oraz stopniowe uniezależnianie się od rosyjskich paliw kopalnych. RRF będzie odgrywał główną rolę w uruchamianiu dostępnych zasobów i kierowaniu nimi na poziomie europejskim, aby osiągnąć te cele, również zgodnie z założeniami REPowerEU.

Zgodnie z zapowiedzią zawartą w rocznej analizie zrównoważonego wzrostu gospodarczego na 2022 r., w tegorocznym pakiecie wiosennym ponownie zawarto sprawozdania krajowe i zalecenia dla poszczególnych krajów. Sprawozdania krajowe dają obraz istniejących i nowych wyzwań w ramach czterech wymiarów konkurencyjnej zrównoważoności, a także odporności poszczególnych państw członkowskich na te wyzwania, co znajduje również odzwierciedlenie w tabelach wskaźników odporności opracowanych przez Komisję 6 . Sprawozdania krajowe zawierają podsumowanie wdrażania wcześniejszych zaleceń dla poszczególnych krajów oraz środków zawartych w planach odbudowy i zwiększania odporności, które będą w dużej mierze ukierunkowywać programy reform i inwestycji państw członkowskich do 2026 r. 7 W sprawozdaniach wskazano najważniejsze dotychczas nierozwiązane lub nowe wyzwania, których w wystarczającym stopniu nie uwzględniono w zobowiązaniach podjętych w ramach RRP i które stanowią punkt wyjścia dla tegorocznych zaleceń dla poszczególnych krajów. Ta „analiza luk” i związane z nią zalecenia uwzględniają w szczególności potrzebę zmniejszenia naszej zależności energetycznej po inwazji Rosji na Ukrainę, zgodnie z priorytetami REPowerEU, oraz zajęcia się związanymi z tym skutkami społeczno-gospodarczymi.

Biorąc pod uwagę całościowy charakter RRP, nowe ukierunkowane zalecenia dla poszczególnych krajów dotyczą ograniczonej liczby dodatkowych wyzwań związanych z reformami i inwestycjami 8 . Państwa członkowskie powinny skupić się przede wszystkim na terminowym realizowaniu RRP. W związku z tym Komisja zwraca się do Rady o wystosowanie do wszystkich państw członkowskich z zatwierdzonymi RRP: zalecenia w sprawie polityki fiskalnej, w stosownych przypadkach obejmującego reformy fiskalno-strukturalne; zalecenia w sprawie realizacji RRP i programów polityki spójności; zalecenia w sprawie polityki energetycznej zgodnie z celami REPowerEU; w stosownych przypadkach dodatkowego zalecenia w sprawie dotychczas nierozwiązanych lub nowych wyzwań o charakterze strukturalnym, opierając się na analizie luk. Zakres zaleceń jest większy w przypadku państw członkowskich, które nie mają zatwierdzonych RRP.

RRF jest potężnym narzędziem do osiągnięcia celów REPowerEU. RRF posiada już mechanizm monitorowania i sprawozdawczości, w ramach którego państwa członkowskie mogłyby również informować o postępach w osiąganiu celów REPowerEU, z zachowaniem pełnej synergii z realizacją istniejących i aktualizowanych krajowych planów w dziedzinie energii i klimatu 9 oraz z europejskim semestrem. Państwa członkowskie zdecydowanie zachęca się do wprowadzania dodatkowych inwestycji i reform oraz wzmacniania istniejących środków w celu zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego UE i zmniejszenia zależności od rosyjskich paliw kopalnych. W tym celu państwa członkowskie proszone są o przedstawienie propozycji specjalnego rozdziału dotyczącego REPowerEU w swoich RRP, zgodnie z odpowiednimi wytycznymi wydanymi 18 maja 10 . W tym kontekście szczególnie istotne dla reform i inwestycji zawartych w rozdziałach dotyczących REPowerEU będą nowo wydane zalecenia dla poszczególnych krajów z 2022 r. dotyczące energii. Oceniając ten dodatkowy rozdział i wszelkie inne zmiany wprowadzone w celu uwzględnienia nowych zaleceń dla poszczególnych krajów, Komisja weźmie pod uwagę wszystkie informacje analityczne na temat państwa członkowskiego dostępne w kontekście europejskiego semestru oraz uwzględni działania już zawarte w RRP, a także w programach polityki spójności na lata 2021–2027.

4. WYJŚCIE POZA RRP – PRZEGLĄD ZIDENTYFIKOWANYCH WSPÓLNYCH WYZWAŃ

Chociaż państwa członkowskie powinny dalej realizować swoje RRP, nadal istnieje szereg dotychczas nierozwiązanych wyzwań i pojawiły się nowe – w tym w wyniku inwazji na Ukrainę – co wpływa na cztery wymiary konkurencyjnej zrównoważoności. Państwa członkowskie stoją zatem przed wyzwaniami zarówno wspólnymi, jak i specyficznymi dla poszczególnych krajów, i wyzwania te wymagają podjęcia działań w ramach polityki, co wskazano w zaleceniach dla poszczególnych krajów.

4.1. Energia i zrównoważenie środowiskowe

Przyspieszenie dekarbonizacji zmniejszy naszą zależność od paliw kopalnych, pomagając jednocześnie w osiągnięciu celów klimatycznych na 2030 r., określonych w europejskim prawie o klimacie 11 . Inwazja na Ukrainę obnażyła zależność UE od przywozu paliw kopalnych. Wzmacnia to przesłanki związane ze środowiskiem, gospodarką i bezpieczeństwem przemawiające za zwiększeniem udziału energii ze źródeł odnawialnych i zmniejszeniem zużycia energii. Według najnowszych danych udział energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto wyniósł w UE 22 %, czyli o dwa punkty procentowe powyżej unijnej wartości docelowej na 2020 r., ale teraz konieczne są dalsze działania. W pakiecie „Gotowi na 55” z lipca 2021 r. Komisja zaproponowała zwiększenie docelowego udziału odnawialnych źródeł energii w ogólnym koszyku energetycznym UE na 2030 r. z co najmniej 32 % do co najmniej 40 % oraz zwiększenie celu w zakresie efektywności energetycznej, tak aby do 2030 r. zmniejszyć zużycie energii o 9 % w porównaniu z prognozami bazowymi. Biorąc pod uwagę pilną potrzebę zmniejszenia zależności UE od rosyjskich paliw kopalnych, w ramach planu REPowerEU Komisja zaproponowała zmiany legislacyjne służące zwiększeniu docelowego udziału odnawialnych źródeł energii na 2030 r. do co najmniej 45 % oraz celu w zakresie efektywności energetycznej na 2030 r. do co najmniej -13 %.

Zmniejszenie zużycia energii i zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii wymaga uruchomienia większych inwestycji publicznych i prywatnych. Wcześniejsze szacunki dotyczące dodatkowych potrzeb inwestycyjnych w zakresie zielonej transformacji, zgodnie z którymi potrzeby te wyniosą 520 mld EUR rocznie 12 , prawdopodobnie tylko w minimalnym stopniu odpowiadają faktycznym potrzebom, ponieważ w wyniku inwazji Rosji na Ukrainę zaistniała konieczność skoncentrowania wydatków na wczesnym etapie transformacji energetycznej. Inwestycje publiczne i prywatne w energię powinny koncentrować się na zmniejszeniu zużycia energii zgodnie z zasadą „efektywność energetyczna przede wszystkim” 13 , wspieraniu gospodarstw domowych dotkniętych ubóstwem energetycznym, umożliwieniu konsumentom aktywnego udziału w transformacji energetycznej, zwiększeniu udziału energii ze źródeł odnawialnych oraz promowaniu mobilność zgodnej z zasadami zrównoważonego rozwoju i dekarbonizacji przemysłu, podczas gdy bezpośrednie i pośrednie dotacje na rzecz energii z paliw kopalnych powinny zostać jak najszybciej zniesione. Kluczowe znaczenie dla przyspieszenia zielonej transformacji będą miały inwestycje w badania naukowe i innowacje. Dywersyfikacja źródeł dostaw energii, ze szczególnym naciskiem na czystą energię, oraz zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego będzie wymagało również inwestycji w infrastrukturę energetyczną, w tym w kontekście transgranicznym. Do zwiększenia bezpieczeństwa dostaw przyczyni się w szczególności rozbudowa transgranicznych połączeń wzajemnych, ponieważ umożliwiają one państwom członkowskim dostęp do dodatkowych i bardziej zróżnicowanych źródeł energii oraz zwiększają elastyczność i odporność ich rynków energetycznych. Aby sfinansować te inwestycje, państwa członkowskie muszą uruchomić wszystkie dostępne źródła finansowania publicznego i prywatnego, w tym przeznaczyć na ten cel większą część dochodów z systemu handlu emisjami. Do dywersyfikacji dostaw energii i zwiększenia bezpieczeństwa dostaw przyczynić się mogą nowa infrastruktura i inwestycje sieciowe związane z gazem. Zaleca się, aby były w miarę możliwości dostosowane do przyszłych wyzwań, tak by przez zmianę ich przeznaczenia do celów wykorzystania paliw zrównoważonych można było zapewnić im długoterminowy zrównoważony charakter.

Realizację projektów dotyczących energii ze źródeł odnawialnych utrudniają uciążliwe procedury administracyjne. Zainteresowane strony wielokrotnie sygnalizowały, że największym wąskim gardłem utrudniającym realizację projektów dotyczących energii ze źródeł odnawialnych i budowę powiązanej infrastruktury są procedury administracyjne w szeregu państw członkowskich, co wpływa na pewność inwestorów, planowanie projektów i ogólne wskaźniki zatwierdzania projektów. Działania należy w szczególności skupić na pełnej transpozycji dyrektywy w sprawie energii odnawialnej oraz na rygorystycznym stosowaniu zalecenia w sprawie przyspieszenia procedur wydawania pozwoleń przyjętego w dniu 18 maja. Państwa członkowskie powinny również bezzwłocznie wskazać „obszary docelowe odnawialnych źródeł energii”, zgodnie z proponowaną zmianą dyrektywy w sprawie energii odnawialnej, oraz usunąć pozostałe bariery utrudniające wprowadzanie energii ze źródeł odnawialnych i rozwój związanej z nią infrastruktury. Nowe projekty dotyczące energii ze źródeł odnawialnych i infrastruktury energetycznej powinny podlegać uproszczonym procedurom planowania i wydawania pozwoleń. W tym względzie Komisja od marca 2022 r. prowadzi również prace z organami państw członkowskich w ramach Grupy Zadaniowej ds. Egzekwowania Przepisów dotyczących Jednolitego Rynku dotyczące usuwania barier utrudniających wydawanie pozwoleń. Państwa członkowskie będą musiały również skupić się na rozwiązaniu problemu wąskich gardeł związanych z niedoborem siły roboczej oraz zapewnić dodatkowe możliwości podnoszenia i zmiany kwalifikacji, w tym odpowiednim organom wydającym pozwolenia na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym, w ramach szerszych działań na rzecz zapewnienia dostępu do umiejętności niezbędnych do realizacji celów Zielonego Ładu, w tym fali renowacji.

Obawy związane z dostępnością surowców uwidoczniły konieczność i pilną potrzebę przyspieszenia przejścia na gospodarkę o obiegu zamkniętym. Wraz ze strategicznym przemyśleniem sposobów pozyskiwania surowców, w szczególności metali ziem rzadkich, niezbędnych do przeprowadzenia dwojakiej transformacji, w tym rozważeniem kwestii dotyczących zrównoważonego wydobycia i przetwarzania surowców w UE, upowszechnienie stosowania rozwiązań wspomagających zamknięcie obiegu w gospodarce i rozwiązań innowacyjnych zwiększy dostępność surowców i przyczyni się do zmniejszenia zapotrzebowania na energię 14 . Gospodarka o obiegu zamkniętym, efektywna gospodarka zasobami i gospodarowanie odpadami przynoszą korzyści dla środowiska, klimatu i gospodarki. Państwa członkowskie, których działania w tych obszarach nie są jeszcze w pełni rozwinięte, powinny traktować te kwestie. Wymaga to wprowadzenia solidniejszych ram regulacyjnych w celu wspierania gospodarki o obiegu zamkniętym, wraz z zachętami do stosowania innowacyjnych praktyk.

4.2. Wydajność

Zapewnienie sprawnego funkcjonowania jednolitego rynku pozostaje kluczowym warunkiem wzrostu wydajności, dobrobytu gospodarczego i konwergencji. Łączny wpływ kryzysu związanego z COVID-19 i inwazji Rosji na Ukrainę pogorszył zakłócenia w łańcuchach dostaw i przedsiębiorstwa będą musiały te łańcuchy zdywersyfikować, aby ograniczyć ryzyko związane z cenami surowców, ich jakością i dostawami. Również obowiązujące środki powstrzymujące rozprzestrzenianie się koronawirusa i przedłużające się niedobory siły roboczej mogą negatywnie wpłynąć na aktywność gospodarczą i zakłócić funkcjonowanie najważniejszych łańcuchów dostaw na dłużej niż przewidywano. Ponieważ dobrze funkcjonujący jednolity rynek jest głównym czynnikiem sprzyjającym wzrostowi wydajności, tworzeniu miejsc pracy i zwiększaniu odporności UE, należy wyeliminować wszelkie zakłócenia i bariery na jednolitym rynku, które ograniczają swobodny przepływ osób, towarów, usług i kapitału. Wymaga to od państw członkowskich ciągłej pracy nad usuwaniem wąskich gardeł, aby pobudzać inwestycje, w tym w infrastrukturę transportową, oraz zwiększać stabilność łańcuchów dostaw we wszystkich ekosystemach. Konieczne są działania mające na celu ochronę rentownych przedsiębiorstw unijnych przed wpływem wzrostu cen energii oraz wynikających z inwazji Rosji na Ukrainę zagrożeń w zakresie zakłóceń w łańcuchu dostaw, logistyki i inwestycji. Dzięki wykorzystaniu różnorodności regionów UE i wsparciu wszystkich regionów w uwolnieniu ich pełnego potencjału jednolity rynek będzie mógł stać się bardziej zintegrowany, prężny i odporny. Na bardziej zintegrowanym jednolitym rynku unijne przedsiębiorstwa będą miały większe możliwości pozyskiwania kapitału w całej UE, co będzie sprzyjało tym samym realizowaniu długoterminowych inwestycji wspierających innowacje i finansujących zieloną i cyfrową transformację. W tym względzie istotne jest również poczynienie dalszych postępów w dokończeniu tworzenia unii rynków kapitałowych i unii bankowej.

Dodatkowym inwestycjom muszą towarzyszyć ambitne reformy mające na celu poprawę otoczenia działalności gospodarczej, zdolności administracyjnych i odporności instytucjonalnej. Aby wdrożyć reformy strukturalne zwiększające wydajność i inwestycje na dużą skalę, potrzebne jest kompleksowe podejście polityczne, ukierunkowane na zwiększenie zdolności administracyjnych i wytworzenie odpowiednich warunków ramowych na szczeblu krajowym i poniżej. Wiele państw członkowskich nadal pracuje nad poprawieniem otoczenia działalności gospodarczej, w tym w zakresie zawodów regulowanych, skutecznej administracji publicznej, zamówień publicznych, dostępu do finansowania oraz zmniejszenia obciążeń administracyjnych dla przedsiębiorstw, w szczególności małych i średnich (MŚP). Ponadto zapewnienie, aby państwa członkowskie posiadały solidną odporność instytucjonalną i dobre otoczenie działalności gospodarczej, wymaga stałej pracy nad wzmacnianiem praworządności, w szczególności niezależnych, wysokiej jakości i skutecznych systemów wymiaru sprawiedliwości oraz dobrze funkcjonujących mechanizmów antykorupcyjnych.

Istotnym narzędziem zwiększania konkurencyjności państw członkowskich pozostają badania naukowe i innowacje – mają one również zasadnicze znaczenie dla dwojakiej transformacji oraz dla otwartej strategicznej autonomii UE. W obecnej sytuacji skuteczne i dobrze skoordynowane instrumenty w zakresie badań naukowych i innowacji oraz dalsze działania na rzecz przenoszenia innowacji na rynek mają zasadnicze znaczenie dla przyspieszenia zielonej i cyfrowej transformacji oraz zmniejszenia zależności od paliw kopalnych we wszystkich państwach i regionach UE. Chociaż pokaźny zbiór reform i inwestycji w dziedzinie badań naukowych i innowacji zawarty w RRP powinien w znacznym stopniu przyczynić się do wzmocnienia systemów państw członkowskich dotyczących badań naukowych i innowacji, niektóre kraje będą musiały podjąć dalsze działania w celu wsparcia swojego środowiska innowacyjnego i sprostania wyzwaniom, z którymi się zmagają w dziedzinie badań naukowych i innowacji. Działania te obejmują poprawę powiązań między nauką a biznesem, ułatwianie transferu wiedzy, osiąganie doskonałości, wspieranie innowacji w działalności gospodarczej, w tym poprzez wspieranie MŚP, przedsiębiorstw typu start-up i przedsiębiorstw społecznych, rozszerzanie regionalnej bazy krajowego publicznego i prywatnego ekosystemu badań naukowych i innowacji oraz przyciąganie talentów. Kluczowe znaczenie ma przy tym odpowiednia alokacja finansowa w połączeniu z jasno określonymi celami w zakresie badań naukowych i innowacji oraz docelowymi poziomami finansowania.

Podstawą naszej transformacji cyfrowej są inwestycje w technologie cyfrowe, ludzi i ich umiejętności. Według indeksu gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego (DESI) państwa członkowskie poczyniły różne postępy we wdrażaniu sieci 5G oraz w cyfryzacji sektora usług publicznych i prywatnych. Postępy w dziedzinie technologii cyfrowych są jednak ściśle powiązane z innymi czynnikami sprzyjającymi, takimi jak reformy w zakresie badań naukowych i innowacji, finansów, rynku pracy oraz kształcenia i szkolenia, a także z potrzebą wyraźnych sygnałów inwestycyjnych ułatwiających integrację rozwiązań cyfrowych w odpowiednich sektorach (np. w energetyce, mobilności, ochronie zdrowia). Inwestycje w infrastrukturę cyfrową i technologie cyfrowe są bardzo istotnym czynnikiem umożliwiającym zieloną i cyfrową transformację naszych gospodarek i społeczeństw i muszą być uzupełnione inwestycjami w edukację cyfrową, w ludzi i ich umiejętności, w tym wsparciem na rzecz podnoszenia i zmiany kwalifikacji, z silnym naciskiem na niwelowanie różnic regionalnych, w tym poprzez sprostanie wyzwaniom związanym z drenażem mózgów, przepaścią między obszarami miejskimi i wiejskimi oraz wyludnianiem się niektórych regionów. Przyczyni się to również do pobudzenia wzrostu wydajności przedsiębiorstw europejskich i zachęci przedsiębiorstwa, w szczególności MŚP, do większej cyfryzacji swojej działalności i przyczyni się do ogólnego ożywienia gospodarczego.

4.3. Sprawiedliwość

Zapewnieniu sprawiedliwości w UE poświęcony jest Europejski filar praw socjalnych, który wyznacza ogólne ramy przewodnie w tym zakresie; jego pełne wdrożenie ma kluczowe znaczenie dla osiągnięcia pozytywnej konwergencji społeczno-gospodarczej. RRP obejmują szeroki wachlarz reform i inwestycji, które przyczynią się do zwiększenia uczestnictwa w rynku pracy, wzrostu wydajności poprzez edukację, środki w zakresie zmiany i podnoszenia kwalifikacji, a także do wzrostu włączenia społecznego i odporności. Wraz z funduszami polityki spójności i mechanizmem sprawiedliwej transformacji, RRF wspiera sprawiedliwą i sprzyjającą włączeniu społecznemu odbudowę gospodarczą w UE zgodnie z Europejskim filarem praw socjalnych. W planie działania Komisji dotyczącym dalszego wdrażania filaru zaproponowano nowe główne cele UE w zakresie zatrudnienia, umiejętności i ograniczenia ubóstwa do 2030 r. 15 , a także zmienioną tablicę wskaźników społecznych – wszystkie te elementy spotkały się z aprobatą na Szczycie Społecznym w Porto w 2021 r. Państwa członkowskie pracują obecnie nad ustalaniem celów krajowych zgodnych z założeniami głównych celów UE. Wdrażanie filaru i jego monitorowanie za pomocą tablicy wskaźników społecznych zostało włączone do cyklu europejskiego semestru i znajduje odzwierciedlenie w analizach, które stanowią podstawę odpowiednich zaleceń dla poszczególnych krajów.

Pandemia COVID-19 dotknęła różne grupy społeczne i regiony w nierównomierny sposób oraz ujawniła ukryte podatności na zagrożenia i nierówności. Dzięki szybkiej reakcji politycznej ogólne nierówności dochodowe i zagrożenie ubóstwem lub wykluczeniem społecznym nie ulegały znaczącym zmianom w latach 2019–2020 w większości państw członkowskich. Nie ma jednak nadal pewności, jak pandemia wpłynie na poziom ubóstwa i nierówności w średnim terminie. Kryzys związany z COVID-19 w nieproporcjonalnie dużym stopniu dotknął niektóre regiony, sektory i grupy społeczne, które już wcześniej funkcjonowały w gorszych warunkach w zakresie zatrudnienia i warunkach socjalnych, a w szczególności: osoby młode, pracowników o niskich umiejętnościach i pracowników tymczasowych, osoby z niepełnosprawnościami, osoby ze środowisk migracyjnych i Romów. Pogłębiły się również nierówności edukacyjne i niedobory kwalifikacji, co pokazało, jak ważne jest zapewnienie dostępu do edukacji o wysokiej jakości na wszystkich poziomach, a także odpowiedni zasięg siatki bezpieczeństwa socjalnego i mechanizmów zmniejszonego wymiaru czasu pracy, w tym wspieranych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego i SURE, które pomogły w utrzymaniu zatrudnienia. Dostęp do świadczeń społecznych, ich adekwatność i skuteczność różnią się w poszczególnych państwach członkowskich, co wskazuje na niedoskonałości systemów ochrony socjalnej. W wielu państwach członkowskich konieczne jest zwiększenie dostępności przystępnych cenowo mieszkań socjalnych. W wyniku pandemii zrozumiano również, jak ważne jest posiadanie sprawnych, odpornych i zrównoważonych systemów opieki zdrowotnej. Szereg państw członkowskich nadal zmaga się z wyzwaniem poprawy odporności, jakości i dostępności swoich systemów opieki zdrowotnej i opieki długoterminowej, w tym przed koniecznością rozwiązania problemu niedoboru pracowników służby zdrowia, przy jednoczesnym zapewnieniu długoterminowej stabilności fiskalnej.

Ostatnie podwyżki cen energii i żywności najmocniej uderzyły w najuboższe gospodarstwa domowe. Ceny paliw kopalnych, energii elektrycznej i towarów, które zauważalnie rosły już w drugiej połowie 2021 r., wzrosły jeszcze bardziej w następstwie inwazji na Ukrainę. Obciążają one w szczególności gospodarstwa domowe znajdujące się w najtrudniejszej sytuacji, które muszą przeznaczać większą część swojego dochodu do dyspozycji na podstawowe towary, takie jak energia i żywność. Komunikat Komisji w sprawie cen energii 16 zawiera „zestaw narzędzi”, które UE i jej państwa członkowskie mogą wykorzystać do przeciwdziałania bezpośrednim skutkom wzrostu cen energii oraz do dalszego wzmacniania odporności na przyszłe wstrząsy. Krótkoterminowe środki krajowe obejmują nadzwyczajne wsparcie dochodu na rzecz gospodarstw domowym, pomoc państwa dla przedsiębiorstw oraz obniżki podatków. Ten „zestaw narzędzi” wzbogacono w komunikacie w sprawie REPowerEU o dodatkowe wytyczne dotyczące interwencji w zakresie ustalania cen. Realizacja RRP, planu REPowerEU, programów spójności, a także towarzyszących im działań politycznych, które uwzględniają skutki dystrybucyjne i społeczne, jest obecnie jeszcze bardziej konieczne, aby zapewnić sprawiedliwą zieloną transformację służącą wszystkim ludziom i terytoriom 17 . Aby wspierające działania polityczne były jak najbardziej skuteczne, powinny mieć charakter tymczasowy i być skierowane do osób znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji, jednocześnie dalej zachęcając do zmniejszania zużycia paliw kopalnych i ograniczając ich wpływ na budżet.

Wraz z ożywieniem na rynkach pracy widoczne są zmiany w zatrudnieniu wynikające z transformacji cyfrowej, zielonej, geopolitycznej i demograficznej, które prowadzą do niedoborów siły roboczej. W przypadku wielu pracodawców zbieg transformacji cyfrowej, zielonej i geopolitycznej prawdopodobnie doprowadzi do głębokich zmian w działalności i modelach biznesowych. Niedobory siły roboczej odnotowuje się w wielu państwach członkowskich, w szczególności w takich sektorach, jak budownictwo, opieka zdrowotna oraz technologie informacyjno-komunikacyjne. Głównym wyzwaniem pozostaje wyposażenie siły roboczej we właściwe umiejętności, nie tylko ze względu na konieczność rozwiązania problemu niedoboru pracowników, ale także w celu ułatwienia przedsiębiorstwom podejmowania inwestycji i umożliwienia przeprowadzenia zielonej i cyfrowej transformacji. Jeszcze bardziej podkreśla to rolę skutecznych środków aktywnej polityki rynku pracy i publicznych służb zatrudnienia, kształcenia i szkolenia dostosowanego do potrzeb rynku pracy oraz wykwalifikowanych nauczycieli i szkoleniowców na rynkach pracy i w społeczeństwach coraz bardziej opartych na wiedzy, co wskazano w zaleceniu w sprawie skutecznego aktywnego wspierania zatrudnienia (EASE). W kontekście niedoborów siły roboczej i utrzymujących się luk w zatrudnieniu między kobietami a mężczyznami, zwiększanie uczestnictwa kobiet w rynku pracy, w tym poprzez poprawę dostępu do wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem, oraz grup niedostatecznie reprezentowanych, takich jak osoby z niepełnosprawnościami, migranci i Romowie, nadal stanowi istotną możliwość wytworzenia trwałego wzrost gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu i równości.

Inwazja Rosji na Ukrainę sprawiła, że miliony ludzi uciekają ze swojego kraju w poszukiwaniu bezpiecznych miejsc. Ludzie ci, głównie kobiety i dzieci, potrzebują wsparcia ze strony systemów socjalnych, systemów edukacji i systemów opieki zdrowotnej państw członkowskich 18 . Osoby wysiedlone z Ukrainy napotkały bezprecedensową falę solidarności w całej Europie. 4 marca 2022 r. uruchomiono po raz pierwszy dyrektywę w sprawie tymczasowej ochrony, przyznając osobom wysiedlonym z Ukrainy prawo do legalnego pobytu w UE, a także dostęp do wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem, kształcenia i szkolenia, rynku pracy, opieki zdrowotnej, mieszkań i opieki społecznej 19 . Bardzo ważne jest, aby życie osób wysiedlonych nie zostało wstrzymane na czas wojny, aby mogli oni kontynuować naukę, pracować i zdobywać nowe umiejętności. W tym celu państwa członkowskie powinny pomóc w zaspokojeniu najpilniejszych potrzeb osób uciekających z Ukrainy, ale także wyposażyć administrację krajową w środki potrzebne do wspierania osób wysiedlonych w dostępie do opieki zdrowotnej, opieki nad dziećmi, mieszkań, ochrony socjalnej, kształcenia i szkoleń oraz w znalezieniu pracy. Aby wesprzeć finansowo państwa członkowskie w przyjmowaniu osób uciekających z Ukrainy, Komisja zainicjowała szereg inicjatyw od marca 2022 r. 20 i będzie nadal udzielać pomocy w ramach skoordynowanych działań UE.

Jak podkreślono we wniosku Komisji w sprawie wytycznych dotyczących polityki zatrudnienia, dalsze reformy i inwestycje państw członkowskich będą miały kluczowe znaczenie dla wspierania tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy, rozwoju umiejętności i płynnych przepływów na rynku pracy. W wytycznych określono kierunki unowocześnienia instytucji rynku pracy, kształcenia i szkolenia, a także systemów ochrony socjalnej i opieki zdrowotnej, tak aby bardziej sprzyjały włączeniu społecznemu i były bardziej sprawiedliwe. Obejmują one również konkretne wskazówki mające na celu rozwiązanie problemu rosnących niedoborów umiejętności i siły roboczej oraz przeprowadzenie sprawiedliwej społecznie zielonej i cyfrowej transformacji. W 2022 r. Komisja proponuje dostosowanie wytycznych dotyczących polityki zatrudnienia w taki sposób, aby lepiej odzwierciedlały sytuację po pandemii COVID-19, najnowsze inicjatywy polityczne i istotne elementy polityki związane z inwazją Rosji na Ukrainę.

4.4. Stabilność makroekonomiczna

Skoordynowane działania złagodziły wpływ pandemii na gospodarki UE i otworzyły drogę do solidnej odbudowy gospodarczej w 2021 r. Ogólna klauzula wyjścia przewidziana w pakcie stabilności i wzrostu, wraz z tymczasowymi ramami pomocy państwa, umożliwiła udzielenie wsparcia fiskalnego na dużą skalę we wszystkich państwach członkowskich. Jednocześnie UE uruchomiła swoje środki budżetowe, w szczególności za pośrednictwem instrumentu SURE, aby złagodzić wpływ kryzysu na pracowników i przedsiębiorstwa. Wdrożenie NextGenerationEU, w tym RRF, stanowi silny impuls sprzyjający odbudowie gospodarczej. Szacuje się, że kurs polityki fiskalnej w UE jako całości – w tym wydatki publiczne finansowane z dotacji w ramach RRF i innych funduszy UE 21 – był zasadniczo neutralny w 2020 r. i ekspansywny na poziomie blisko 1 % PKB w 2021 r.

Dyskrecjonalne działania polityczne, w tym wyższe inwestycje, przyczyniają się do ekspansywnego kursu polityki fiskalnej w 2022 r. w odniesieniu do całej UE. Szacuje się, że w 2022 r. poziom ekspansywnego kursu wyniesie około 1¾ % PKB. Struktura działań dyskrecjonalnych zmieniała się z czasem w obliczu pojawiających się wyzwań, w tym w szczególności w zakresie środków łagodzących wpływ wyższych cen energii na przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe oraz wsparcia dla osób uciekających przed agresją militarną Rosji na Ukrainę. Działania dyskrecjonalne w ramach polityki fiskalnej, które przyjęto od jesieni 2021 r. w celu zmniejszenia wpływu wysokich cen energii, są obecnie szacowane na 0,6 % PKB UE w 2022 r. Obejmują one tymczasowe obniżki podatków pośrednich od produktów energetycznych, dotacje do produkcji energii, dotacje dla konsumentów energii, transfery socjalne (bezpośrednio związane ze zużyciem energii) na rzecz gospodarstw domowych znajdujących się w trudnej sytuacji oraz regulację cen na poziomie detalicznym. Choć w przypadku większości z tych środków zapowiedziano, że są tymczasowe, związane z nimi koszty odpowiednio by wzrosły, gdyby środki te przedłużono lub gdyby rozszerzono ich zakres, nie wprowadzając środków kompensacyjnych. Ponadto należy zauważyć, że wpływ wzrostu cen energii na finanse publiczne wykracza poza podjęte działania dyskrecjonalne. Spowolnienie aktywności gospodarczej wynikające ze wstrząsu związanego z cenami energii może doprowadzić do niższej ściągalności podatków i składek na ubezpieczenie społeczne. Wraz z możliwym wzrostem wydatków publicznych wynikającym z dostosowania wynagrodzeń, świadczeń społecznych i innych nakładów do inflacji wpływa to na deficyt i dług publiczny. Aby ograniczyć koszty budżetowe, zmaksymalizować wpływ środków na gospodarkę i społeczeństwo oraz utrzymać zachęty do przeprowadzania zielonej transformacji, środki z zakresu polityki mające na celu przeciwdziałanie wzrostowi cen energii powinny mieć charakter tymczasowy i być skierowane do gospodarstw domowych znajdujących się w trudnej sytuacji, w przypadku których rachunki za energię stanowią znaczną część koszyka konsumpcyjnego, a także do szczególnie narażonych sektorów przemysłu. Środkom tym powinny również towarzyszyć zachęty do zwiększenia efektywności energetycznej i ograniczenia zużycia energii ze źródeł kopalnych.

Polityka fiskalna w 2023 r. powinna być ostrożna, a jednocześnie powinna umożliwiać reagowanie na zmieniającą się sytuację gospodarczą. Szczególny charakter wstrząsu makroekonomicznego spowodowanego inwazją Rosji na Ukrainę, jak również jego długoterminowe skutki dla potrzeb UE w zakresie bezpieczeństwa energetycznego, wymagają kształtowania polityki fiskalnej w 2023 r. w sposób ostrożny. Ponieważ z prognozy z wiosny 2022 r. wynika, że w horyzoncie prognozy wzrost PKB utrzyma się na dodatnim poziomie, aczkolwiek przy dużej niepewności i ryzyku pogorszenia sytuacji, nie wydaje się, aby w 2023 r. zasadny był szeroko zakrojony impuls fiskalny dla gospodarki. Polityka fiskalna powinna łączyć wyższe inwestycje z kontrolą wzrostu bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych, umożliwiając jednocześnie działanie automatycznych stabilizatorów i zapewniając tymczasowe i ukierunkowane środki mające na celu łagodzenie skutków kryzysu energetycznego i udzielanie pomocy humanitarnej ludziom uciekającym przed inwazją Rosji na Ukrainę. Pełna i terminowa realizacja RRP ma kluczowe znaczenie dla osiągnięcia wyższego poziomu inwestycji. Plany budżetowe państw członkowskich na przyszły rok powinny ponadto opierać się na ostrożnych średniookresowych ścieżkach dostosowania, odzwierciedlających wyzwania związane ze stabilnością fiskalną w związku z wysokim poziomem długu w relacji do PKB, który dodatkowo wzrósł z powodu pandemii. Aby zmniejszyć ryzyko wynikające ze zmiany klimatu, zachęca się państwa członkowskie do systematycznego uwzględniania jej konsekwencji w planowaniu budżetów, wraz z polityką i narzędziami, które pomagają zapobiegać skutkom zmiany klimatu, ograniczać je i przygotowywać się do nich w sprawiedliwy sposób. Należy kontynuować i wspierać praktyki ekologicznego planowania budżetu w państwach członkowskich, aby zapewnić spójność wydatków i dochodów publicznych z celami środowiskowymi.

Polityka fiskalna w poszczególnych państwach członkowskich powinna być nadal odpowiednio zróżnicowana (zob. również ramka 1). Państwa członkowskie o wysokim poziomie zadłużenia powinny prowadzić rozważną politykę fiskalną, w szczególności poprzez utrzymanie wzrostu wydatków bieżących finansowanych ze środków krajowych poniżej średniookresowego wzrostu produktu potencjalnego, z uwzględnieniem dalszego tymczasowego i ukierunkowanego wsparcia dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw (z zastrzeżeniem zasad pomocy państwa) najbardziej narażonych na podwyżki cen energii oraz dla osób uciekających z Ukrainy. Państwa członkowskie o niskim/średnim poziomie zadłużenia powinny szczególnie zapewnić, aby wzrost wydatków bieżących finansowanych ze środków krajowych był zgodny z ogólnie neutralnym kursem polityki, z uwzględnieniem dalszego tymczasowego i ukierunkowanego wsparcia dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw (z zastrzeżeniem zasad pomocy państwa) najbardziej narażonych na podwyżki cen energii oraz dla osób uciekających z Ukrainy. Wszystkie państwa członkowskie powinny zwiększyć inwestycje publiczne na rzecz zielonej i cyfrowej transformacji oraz bezpieczeństwa energetycznego, w tym za pomocą RRF, innych funduszy UE oraz REPowerEU.

Podwyższona niepewność i poważne ryzyko pogorszenia perspektyw gospodarczych w kontekście wojny w Europie, bezprecedensowego wzrostu cen energii i ciągłych zakłóceń w łańcuchach dostaw uzasadniają przedłużenie ogólnej klauzuli wyjścia przewidzianej w pakcie stabilności i wzrostu do końca 2023 r. W dniu 3 marca 2021 r. Komisja stwierdziła, że dezaktywacja ogólnej klauzuli wyjścia przewidzianej w pakcie stabilności i wzrostu powinna być uzależniona od kondycji gospodarki UE i strefy euro i uwzględniać fakt, że powrót gospodarki do bardziej normalnych warunków będzie wymagał czasu oraz że decyzję w sprawie dezaktywacji ogólnej klauzuli wyjścia lub dalszego jej stosowania należy podejmować w ramach ogólnej oceny stanu gospodarki, przy czym głównym kryterium ilościowym powinien być poziom aktywności gospodarczej w UE lub w strefie euro w porównaniu z poziomami sprzed kryzysu 22 . W kontekście wojny w Europie, bezprecedensowego wzrostu cen energii i ciągłych zakłóceń w łańcuchach dostaw stan gospodarki UE i strefy euro nie powrócił do bardziej normalnych warunków. Ponadto decyzja o dalszym stosowaniu lub dezaktywacji ogólnej klauzuli wyjścia powinna również uwzględniać potrzebę umożliwienia odpowiedniego reagowania za pomocą polityki fiskalnej na skutki gospodarcze agresji militarnej Rosji na Ukrainę, w tym na zakłócenia w dostawach energii. Dalsze stosowanie ogólnej klauzuli wyjścia w 2023 r. zapewni krajowej polityce fiskalnej możliwości szybkiej reakcji, jeżeli zajdzie taka potrzeba, zapewniając jednocześnie płynne przejście od szeroko zakrojonego wspierania gospodarki podczas pandemii do coraz większego nacisku na środki tymczasowe i ukierunkowane oraz ostrożność fiskalną wymaganą do zapewnienia stabilności w średnim terminie. Ogólna klauzula wyjścia nie zawiesza paktu stabilności i wzrostu. Umożliwia czasowe odstępstwo od normalnych wymogów budżetowych, pod warunkiem że nie zagraża to stabilności fiskalnej w średnim okresie. Jesienią 2022 r. Komisja ponownie oceni zasadność wszczęcia procedur nadmiernego deficytu w oparciu o dane dotyczące wyniku budżetu za 2021 r. Wiosną 2023 r. Komisja oceni zasadność wszczęcia procedur nadmiernego deficytu w oparciu o dane dotyczące wyniku budżetu za 2022 r., w szczególności biorąc pod uwagę przestrzeganie zaleceń fiskalnych dla poszczególnych krajów skierowanych do państw członkowskich przez Radę. W oparciu o powyższe rozważania oraz biorąc pod uwagę wpływ podwyższonej niepewności i silnego ryzyka pogorszenia perspektyw gospodarczych dla UE i strefy euro jako całości, Komisja uważa, że Unia nie wyszła jeszcze z okresu poważnego pogorszenia koniunktury gospodarczej. W związku z tym warunki utrzymania ogólnej klauzuli wyjścia w 2023 r. i zdezaktywowania jej od 2024 r. są spełnione. Komisja zwraca się do Rady o poparcie tych wniosków, aby zapewnić jasność państwom członkowskim. Komisja przedstawi wytyczne dotyczące ewentualnych zmian ram zarządzania gospodarczego po przerwie letniej i odpowiednio wcześnie przed rozpoczęciem 2023 r.

Dalsze zapewnianie długookresowej zdolności do obsługi długu publicznego pozostaje ważne w przypadku wielu państw członkowskich. Średnio- i długoterminowe wyzwania związane ze stabilnością fiskalną w dużej mierze odzwierciedlają znaczne pogorszenie strukturalnej sytuacji budżetowej, które zwiększyło podatność szeregu krajów na zagrożenia związane z zadłużeniem istniejącą przed kryzysem. Z wyzwaniem związanym ze wzrostem wydatków na emerytury, opiekę zdrowotną i opiekę długoterminową w wyniku starzenia się społeczeństwa należy sobie poradzić w sposób, który jednocześnie zagwarantuje, że świadczenia emerytalne i inne świadczenia społeczne będą adekwatne. Zapewnienie stabilności systemów emerytalnych zarówno z perspektywy fiskalnej, jak i społecznej, będzie wymagało dalszych reform mających na celu wydłużenie kariery zawodowej i zwiększenie inkluzywności rynków pracy. Poprawa stabilności fiskalnej systemu opieki zdrowotnej i opieki długoterminowej wymaga zwiększenia ich efektywności przy jednoczesnym zapewnieniu, aby były adekwatne i dostępne.

Należy dalej wspólnie zwiększać starania na rzecz zwalczania agresywnego planowania podatkowego i uchylania się od opodatkowania 23 . Wraz z przesuwaniem obciążeń podatkowych z pracy i na wspieranie dwojakiej transformacji, polityka ta zapobiega zakłóceniom konkurencji, przyczynia się do sprawiedliwego traktowania podatników, chroni finanse publiczne oraz zapewnia trwały wzrost gospodarczy sprzyjający tworzeniu miejsc pracy. Odczuwane przez inne państwa członkowskie skutki uboczne strategii agresywnego planowania podatkowego stosowanych przez podatników wymagają skoordynowanych działań w ramach polityk krajowych w celu uzupełnienia przepisów UE. Czas pracy osób o niskich dochodach i drugich żywicieli rodziny jest szczególnie wrażliwy na zmiany w kwocie wynagrodzenia po opodatkowaniu. Z drugiej strony niektóre inne rodzaje podatków, w szczególności pobierane okresowo podatki od nieruchomości i podatki konsumpcyjne, w mniejszym stopniu zakłócają konkurencję i umożliwiłyby odejście od opodatkowania pracy, przy jednoczesnym uwzględnieniu skutków dystrybucyjnych. Podatki ekologiczne przyczyniają się ponadto do ograniczenia negatywnych efektów zewnętrznych, takich jak zanieczyszczenie środowiska, pomagając w ten sposób w osiągnięciu unijnych celów w zakresie ochrony środowiska.

Wraz z ożywieniem gospodarczym w 2021 r. zakłócenia równowagi makroekonomicznej zasadniczo zaczęły ponownie ustępować. Oczekuje się, że wzrost gospodarczy, wraz z odpowiednimi i ambitnymi działaniami w ramach polityki, przyczyni się do dalszego zmniejszenia makroekonomicznych podatności na zagrożenia. W szczególności szybka realizacja RRP oraz planu REPowerEU wzmocni potencjalny wzrost i zwiększy odporność gospodarek UE, a tym samym pomoże w zmniejszeniu podatności na zagrożenia w nadchodzących latach. W kontekście procedury dotyczącej zakłóceń równowagi makroekonomicznej Komisja stwierdziła makroekonomiczne podatności na zagrożenia związane z zakłóceniami i nadmiernymi zakłóceniami równowagi makroekonomicznej w 10 z 12 państw członkowskich, w sprawie których przeprowadzono szczegółową ocena sytuacji. W ramce 2 podsumowano ustalenia dotyczące zakłóceń równowagi makroekonomicznej w państwach członkowskich Więcej informacji na ten temat przedstawiono w dodatku 4.

5. WSPÓLNE STARANIA INSTYTUCJI UE, PAŃSTW CZŁONKOWSKICH I ZAINTERESOWANYCH STRON

Konstruktywny dialog z państwami członkowskimi oraz poszerzony dialog międzyinstytucjonalny na szczeblu europejskim będą kontynuowane w trakcie całego procesu europejskiego semestru. Dzięki intensywnemu dialogowi merytorycznemu na temat RRP Komisja i państwa członkowskie mogły usprawnić i pogłębić wzajemną współpracę, co zapewniło szerokie zaangażowanie – dialog ten będzie kontynuowany na etapie realizacji planów. Wznowienie sprawozdań krajowych i zaleceń dla poszczególnych krajów stwarza dodatkową okazję do poszerzenia dialogu międzyinstytucjonalnego i dwustronnego, umożliwiając wspólne zrozumienie zmieniających się wyzwań i priorytetów politycznych. Odbywający się dwa razy do roku dialog makroekonomiczny na szczeblu politycznym i technicznym między Radą, Komisją i przedstawicielami europejskich partnerów społecznych służy stałej wymianie informacji na temat zmian społeczno-gospodarczych w Unii Europejskiej. Komisja będzie również kontynuować ścisły dialog z Parlamentem Europejskim na temat najważniejszych wydarzeń społecznych i gospodarczych i będzie z nim dalej współpracować przed każdym kluczowym etapem rocznego cyklu koordynacyjnego.

Skuteczne wdrożenie europejskiego semestru i RRF zależy od systematycznego zaangażowania partnerów społecznych i innych zainteresowanych stron zarówno na szczeblu unijnym, jak i krajowym. Aktywne zaangażowanie zainteresowanych stron poprzez regularne spotkania jest istotne na wszystkich etapach procesu wdrażania europejskiego semestru i RRF. Komisja wzywa wszystkie państwa członkowskie do aktywnego włączania partnerów społecznych, władz lokalnych i regionalnych oraz innych zainteresowanych stron, w szczególności przedstawicieli organizacji społeczeństwa obywatelskiego, poprzez regularną wymianę poglądów, opierając się na doświadczeniach uzyskanych w ramach skutecznego stosowania zasady partnerstwa podczas programowania i wdrażania polityki spójności. Dzięki temu można lepiej wspólnie określać wyzwania, udoskonalać rozwiązania polityczne i zwiększyć poczucie odpowiedzialności za program polityki gospodarczej i społecznej, w tym za wdrażanie zaleceń dla poszczególnych krajów. Komisja wykorzysta fora istniejące w ramach europejskiego semestru do informowania i angażowania partnerów społecznych również w kwestii wdrażania RRF. W ciągu roku Komisja przyjmie również komunikat oraz wniosek dotyczący zalecenia Rady w sprawie wzmocnienia dialogu społecznego na poziomie unijnym i krajowym.

6. Podsumowanie

Zapewnienie odporności europejskich gospodarek i społeczeństw oraz trwałego wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu będzie wymagało stawiania czoła stałym i nowym wyzwaniom. Po ponownym wprowadzeniu sprawozdań krajowych i zaleceń dla poszczególnych krajów nowy cykl europejskiego semestru w 2022 r. poświęcono trwałemu ożywieniu gospodarczemu sprzyjającemu włączeniu społecznemu, opartemu na realizacji ambitnych RRP i czterech wymiarach konkurencyjnej zrównoważoności, które wyznaczają kurs naszej polityki, zgodnie z celami zrównoważonego rozwoju ONZ. Jednocześnie inwazja Rosji na Ukrainę i jej wpływ na gospodarki państw członkowskich dobitnie przypominają o strategicznych wyzwaniach stojących przed Europą. Argumenty przemawiające za szybkim odejściem od paliw kopalnych nigdy nie były silniejsze. Należy podjąć dalsze zdecydowane działania w celu zwiększenia odporności gospodarczej i społecznej, zapewnienia bezpieczeństwa dostaw energii do UE oraz zmniejszenia zależności od paliw kopalnych z Rosji na długo przed 2030 r.

Oprócz dalszego realizowania RRP państwa członkowskie powinny podjąć działania w celu wdrożenia zaleceń dla poszczególnych krajów z 2022 r., które odzwierciedlają pozostające i pojawiające się wyzwania, uwzględniając plan REPowerEU. W tegorocznych uproszczonych sprawozdaniach krajowych określono wyzwania, które tylko częściowo uwzględniono lub wcale nie uwzględniono w RRP, zgodnie z czterema wymiarami konkurencyjnej zrównoważoności, w tym potrzeby dotyczące przeprowadzenia dodatkowych reform i inwestycji, które mogą pomóc w realizacji planu REPowerEU. Ocena nierozwiązanych i pojawiających się wyzwań stanowi zatem podstawę dla wniosku Komisji w sprawie zaleceń dla poszczególnych krajów z 2022 r. Po przyjęciu przez Radę zalecenia te będą odgrywały główną rolę w nowych specjalnych rozdziałach RRP państw członkowskich poświęconych REPowerEU, zgodnie z odpowiednimi wytycznymi, oraz pomogą w określeniu dalszych środków potrzebnych w kontekście planu REPowerEU.

Komisja wzywa Radę Europejską do zatwierdzenia, a Radę do przyjęcia wniosków Komisji dotyczących zaleceń dla poszczególnych krajów z 2022 r. Komisja wzywa też państwa członkowskie do pełnego i terminowego wdrożenia zaleceń w ramach ścisłego dialogu z ich partnerami społecznymi, organizacjami społeczeństwa obywatelskiego i innymi zainteresowanymi stronami na wszystkich szczeblach.

DODATEK 1 – PRZEGLĄD OBSZARÓW TEMATYCZNYCH UWZGLĘDNIONYCH W ZALECENIACH DLA POSZCZEGÓLNYCH KRAJÓW

DODATEK 2 – POSTĘPY WE WDRAŻANIU ZALECEŃ DLA POSZCZEGÓLNYCH KRAJÓW

W cyklu europejskiego semestru w 2022 r. podsumowuje się działania państw członkowskich w ramach polityki podjęte w celu sprostania wyzwaniom o charakterze strukturalnym określonych w zaleceniach dla poszczególnych krajów przyjętych od 2019 r. W następstwie ustanowienia Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF) jako głównego narzędzia realizacji priorytetów polityki unijnej i krajowej w ocenie wdrażania zaleceń dla poszczególnych krajów z 2022 r. uwzględniono działania w ramach polityki poczynione dotychczas przez państwa członkowskie 24 , jak również zobowiązania podjęte w planach odbudowy i zwiększania odporności (RRP), w zależności od stopnia ich realizacji. Dlatego też ocena odzwierciedla jedynie obecne, wczesne etapy realizacji RRP, a nie poziom postępu, jaki można by osiągnąć przy założeniu pełnego wdrożenia planów 25 . Zgodnie z zakresem stosowania RRF ocena zaleceń dla poszczególnych krajów na 2022 r. koncentruje się na zaleceniach na lata 2019–2020 (wieloletnia ocena). W jej ramach ocenie poddane zostają również zalecenia dla poszczególnych krajów na 2021 r., które odnoszą się wyłącznie do polityki fiskalnej (roczna ocena).

Z perspektywy wieloletniej osiągnięto przynajmniej pewien postęp, wdrażając 63 % zaleceń dla poszczególnych krajów na lata 2019–2020 (zob. wykres 1). W porównaniu z zeszłoroczną oceną osiągnięto znaczne dodatkowe postępy zarówno w zakresie zaleceń dla poszczególnych krajów na 2019 r. o charakterze strukturalnym, jak i bardziej ukierunkowanych na kryzys zaleceń na 2020 r. Stopień wdrożenia reform znacznie się jednak różni w zależności od obszaru polityki. W szczególności w ostatnich latach państwa członkowskie poczyniły największe postępy w zakresie dostępu do finansowania i usług finansowych, jak również w obszarze przeciwdziałania praniu pieniędzy i otoczenia działalności gospodarczej. Z drugiej strony szczególnie powolne postępy odnotowano w dziedzinie systemów emerytalnych, jednolitego rynku, konkurencji i pomocy państwa oraz nieruchomości mieszkalnych.

Postępy we wdrażaniu zaleceń przyjętych w 2021 r. są znaczne. Państwa członkowskie poczyniły co najmniej „pewien postęp” w przypadku prawie 80 % zaleceń skierowanych do nich w lipcu 2021 r., które dotyczyły jedynie kwestii związanych z polityką fiskalną (wykres 2).

Wyniki oceny zaleceń dla poszczególnych krajów na 2022 r., wraz z wynikami z lat ubiegłych, zostaną udostępnione w czerwcu na stronie internetowej Komisji.

DODATEK 3 – POSTĘPY W REALIZACJI CELÓW ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU W CAŁEJ UE

Uwaga: na powyższym wykresie przedstawiono tempo, w jakim UE czyniła postępy w realizacji każdego z 17 celów w ostatnim okresie pięciu lat, biorąc pod uwagę wybrane wskaźniki. Metoda oceny tendencji dotyczących wskaźników i ich agregacji na poziomie celów, jak również bardziej szczegółowe analizy są dostępne na stronie internetowej Eurostatu: Przegląd – Wskaźniki zrównoważonego rozwoju – Eurostat (europa.eu) .

Podobnie jak w poprzednich latach w obserwowanym okresie (w ciągu ostatnich pięciu lat i do 2021 r.) UE poczyniła największe postępy w zakresie wspierania pokoju i bezpieczeństwa osobistego na swoim terytorium oraz poprawy dostępu do wymiaru sprawiedliwości i zaufania do instytucji (cel zrównoważonego rozwoju 16). Znaczącą poprawę osiągnięto także w zakresie wzrostu gospodarczego i rynku pracy (cel zrównoważonego rozwoju 8), w których to obszarach odnotowano w 2021 r. ponowny wzrost po wystąpieniu pandemii COVID-19, oraz w zakresie innowacyjności i infrastruktury (cel zrównoważonego rozwoju 9). Postępy w ograniczaniu ubóstwa i wykluczenia społecznego (cel zrównoważonego rozwoju 1) również były znaczące, ale dostępne dane odnoszą się częściowo tylko do okresu do 2019 r., a zatem nie odzwierciedlają w pełni skutków pandemii COVID-19. Poczyniono także postępy w zakresie czystej i dostępnej energii (cel zrównoważonego rozwoju 7), ale na rozwój ten silnie wpłynęło znaczne ograniczenie zużycia energii do 2020 r. wynikające z ograniczeń życia publicznego związanych z COVID-19 i wynikającego z tego niższego poziomu aktywności gospodarczej. Na wykresach nie uwzględniono również jeszcze najnowszych wydarzeń w obszarze energii związanych z inwazją Rosji na Ukrainę.

UE poczyniła także znaczne postępy w realizacji celów dotyczących zdrowia i jakości życia (cel zrównoważonego rozwoju 3), życia pod wodą (cel zrównoważonego rozwoju 14) oraz równości płci (cel zrównoważonego rozwoju 5). Mniejsze postępy poczyniono w zakresie zrównoważonych miast (cel zrównoważonego rozwoju 11), zmniejszania nierówności (cel zrównoważonego rozwoju 10), odpowiedzialnej konsumpcji i produkcji (cel zrównoważonego rozwoju 12), dobrej jakości edukacji (cel zrównoważonego rozwoju 4), działań w dziedzinie klimatu (cel zrównoważonego rozwoju 13) oraz zerowego głodu i zrównoważonego rolnictwa (cel zrównoważonego rozwoju 2). Jeśli chodzi o czystą wodę i warunki sanitarne (cel zrównoważonego rozwoju 6) oraz globalne partnerstwa na rzecz realizacji celów i zarządzania (cel zrównoważonego rozwoju 17), w ostatnich latach, w odniesieniu do których dostępne są dane, UE znajdowała się na neutralnej ścieżce, ponieważ postępy o charakterze zrównoważonym i niezrównoważonym były niemal takie same. Natomiast w kwestii życia na lądzie (cel zrównoważonego rozwoju 15) poczyniono niewielki krok wstecz, który stanowi odzwierciedlenie faktu, że ekosystemy i różnorodność biologiczna pozostają pod presją działalności człowieka.

DODATEK 4 – WNIOSKI ZE SZCZEGÓŁOWYCH OCEN SYTUACJI DOTYCZĄCYCH ZAKŁÓCEŃ RÓWNOWAGI MAKROEKONOMICZNEJ W PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH UE

W 10 z 12 państw członkowskich, w przypadku których przeprowadzono szczegółową ocenę sytuacji, stwierdzono zakłócenia lub nadmierne zakłócenia równowagi. W szczegółowej ocenie sytuacji bada się, jak poważne są zakłócenia równowagi, jak się zmieniały i będą zmieniać w przyszłości oraz jakie środki są wobec nich podejmowane w ramach polityki. Uwzględnia się również istotne efekty zewnętrzne oraz systemowe transgraniczne skutki zakłóceń równowagi.

Po gwałtownym wzroście w 2020 r. wskaźniki zadłużenia sektora instytucji rządowych i samorządowych i sektora publicznego w większości przypadków powracają na ścieżkę stopniowej redukcji. Wzrost wskaźników zadłużenia sektora prywatnego i sektora instytucji rządowych i samorządowych, spowodowany gwałtownym spadkiem PKB, oraz środki niezbędne do złagodzenia skutków pandemii COVID-19 ograniczono do 2020 r. Obecnie poziomy zadłużenia zmniejszają się wraz z ożywieniem gospodarczym. Spadki te miały jednak jak dotąd ograniczony zakres, a zadłużenie w niektórych przypadkach nadal znacznie przekracza poziom sprzed kryzysu związanego z COVID-19. Obniżenie wskaźników zadłużenia sektora instytucji rządowych i samorządowych było szczególnie niewielkie i odzwierciedla istotne wsparcie, jakiego polityka fiskalna nadal udzielała gospodarce w 2021 r. Zmiany w zakresie zadłużenia sektora prywatnego były bardziej zróżnicowane w poszczególnych państwach członkowskich, a w niektórych z nich odnotowano wyraźne spadki.

W przyszłości wzrost gospodarczy napędzany szybkim realizacji planów odbudowy i zwiększania odporności będzie sprzyjał dalszemu zmniejszeniu zadłużenia, ale istnieją pewne zagrożenia. Niepewność dotycząca perspektyw gospodarczych jest podwyższona, w szczególności ze względu na inwazję Rosji na Ukrainę. Rośnie presja inflacyjna, a trudniejsze warunki finansowania i zmienność kursów walutowych mogą wpłynąć na obsługę zadłużenia przez przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe i rządy. Szczególne ryzyko stanowi sytuacja, gdy zadłużenie jest denominowane w walutach obcych, gdzie stopy procentowe są zmienne i gdzie potrzeby finansowe są większe. Jednocześnie wyższa inflacja zmniejsza relację długu do PKB dzięki efektom mianownika. Zmiany strukturalne i niedobory siły roboczej mogą prowadzić do wzrostu płac, co może budzić obawy o konkurencyjność. Szybka realizacja planów odbudowy i zwiększania odporności oraz planu REPowerEU wzmocni potencjalny wzrost i zwiększy odporność gospodarek UE. Ma to szczególne znaczenie dla krajów charakteryzujących się niskim potencjalnym wzrostem, ponieważ może pomóc w przezwyciężeniu ich podatności na zagrożenia w nadchodzących latach, w tym tych związanych z wysokim zadłużeniem.

Pozycje zewnętrzne znów się poprawiają. Rachunki bieżące dużych państw będących dłużnikami netto, posiadających sektory turystyczne o dużym znaczeniu transgranicznym, zaczęły się poprawiać, ale nadal pozostają poniżej poziomu sprzed kryzysu. Oczekiwana kontynuacja ożywienia w obszarze podróży międzynarodowych powinna sprzyjać dalszemu wzmocnieniu, ale istnieje ryzyko zakłóceń związanych z inwazją Rosji na Ukrainę. W niektórych państwach członkowskich utrzymują się znaczne nadwyżki obrotów bieżących, przy czym zmiany te są nieznaczne, ze względu na nadwyżkę oszczędności nad inwestycjami, natomiast oczekuje się, że wyższe ceny importowe energii obniżą rachunki bieżące prawie wszystkich państw członkowskich. Większość dużych ujemnych międzynarodowych pozycji inwestycyjnych netto zaczęła się poprawiać w 2021 r. dzięki wzrostowi PKB i poprawie salda obrotów bieżących, a zgodnie z oczekiwaniami w tym i przyszłym roku ma nastąpić dalsza poprawa. W najbliższych latach napływ środków z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF) w wielu przypadkach przyczyni się do poprawy pozycji zewnętrznej.

Ceny nieruchomości mieszkalnych nadal silnie rosną, a popyt jest ograniczany przez podaż. W 2021 r. w większości państw członkowskich nastąpiło dalsze przyspieszenie wzrostu realnych cen nieruchomości mieszkalnych, a w niektórych przypadkach odnotowany wzrost był najszybszy w ciągu dziesięciu lat. Można oczekiwać, że ograniczenia podaży, które występowały już przed pandemią, utrzymają się w najbliższych latach. Oczekiwania związane z zaostrzeniem warunków finansowania w ostatnich miesiącach mogły doprowadzić do przyspieszenia decyzji o zakupie, co jeszcze bardziej przyczyniło się do wzrostu cen. Jeśli wzrostowi cen towarzyszyło wysokie – i rosnące – zadłużenie gospodarstw domowych, wspomniane gospodarstwa i kredytodawcy mogą być bardziej podatni na korekty spadkowe cen nieruchomości mieszkalnych.

Sektor bankowy dobrze przetrwał kryzys związany z pandemią i wykazuje coraz większą siłę, korzystając z wcześniejszych reform. Państwa członkowskie, w których odnotowano wysokie zaległe kredyty zagrożone, nadal je zmniejszały, niekiedy w znacznym stopniu. Niemniej jednak kredyty zagrożone mogą jeszcze wzrosnąć, gdy uwidoczni się pełny wpływ zakończenia moratoriów na spłatę zadłużenia i wycofania tymczasowych środków wsparcia związanych z pandemią COVID-19. Co więcej, pogorszenie perspektyw gospodarczych może również stanowić problem dla bilansów banków, podczas gdy wyższe stopy procentowe powinny pomóc bankom w osiąganiu marż zysku. W państwach członkowskich o silnym powiązaniu banków z rządem zwiększone koszty finansowania państwa mogą również stanowić ryzyko dla banków.

Tabela 1: Wnioski ze szczegółowych ocen sytuacji przeprowadzonych przez państwa członkowskie

Państwa członkowskie, w których zakłócenia równowagi już nie występują

Stwierdzono, że w Chorwacji – w której w 2021 r. wykryto zakłócenia równowagi – obecnie nie występują zakłócenia. Poczyniono znaczne postępy pod względem redukcji zadłużenia sektora prywatnego i zobowiązań zagranicznych netto. Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych pozostaje wysoki, ale powrócił do tendencji spadkowej, która przyniosła znaczną poprawę sytuacji przed pandemią. Sektor bankowy pozostaje stabilny i płynny, z malejącym wskaźnikiem kredytów zagrożonych. Dzięki zdecydowanym działaniom w ramach polityki zwiększył się wzrost produktu potencjalnego, a dalsze wzmocnienie oparte na skutecznej realizacji RRP może przyczynić się do wyeliminowania pozostałej podatności na zagrożenia 26 . Zgodnie z obecnymi prognozami oczekuje się dalszego spadku zadłużenia zarówno w sektorze prywatnym, jak i w sektorze instytucji rządowych i samorządowych oraz dalszego wzmocnienia pozycji zewnętrznej, również dzięki środkom z RRF.

Stwierdzono, że w Irlandii – w której w 2021 r. wykryto zakłócenia równowagi – obecnie nie występują zakłócenia. Zarówno przed pandemią, jak i po niej poczyniono znaczne postępy pod względem redukcji zadłużenia sektora instytucji rządowych i samorządowych i sektora prywatnego, a także zobowiązań zagranicznych netto. Obniżenie wskaźników zadłużenia pozostaje znaczące, choć mniejsze, gdy produkcja krajowa zostanie skorygowana o skutki działalności przedsiębiorstw wielonarodowych zarejestrowanych w Irlandii. Oczekuje się dalszego spadku zadłużenia zarówno w sektorze prywatnym, jak i w sektorze instytucji rządowych i samorządowych oraz dalszego wzmocnienia pozycji zewnętrznej. Irlandzkie banki nadal obniżały swoje wskaźniki kredytów zagrożonych. Wysoki wzrost cen nieruchomości mieszkalnych nadal stanowi wyzwanie dla przystępności cenowej nieruchomości mieszkalnych, ale jak dotąd wydaje się, że zagrożenia dla stabilności makroekonomicznej są ograniczone. Chociaż jego bezpośredni wpływ może być ograniczony ze względu na stosunkowo niewielkie rozmiary, RRP może przyczynić się do dalszego wzmocnienia fundamentów gospodarczych.

Państwa członkowskie doświadczające zakłóceń równowagi

We Francji występują zakłócenia równowagi. Podatność na zagrożenia związana jest z wysokim poziomem długu sektora instytucji rządowych i samorządowych oraz słabą konkurencyjnością, które to czynniki mają znaczenie transgraniczne w kontekście niskiego wzrostu wydajności. Kryzys związany z COVID-19 spowodował znaczny wzrost i tak już wysokiego długu sektora instytucji rządowych i samorządowych, ale wraz z ożywieniem gospodarczym relacja długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB obniżyła się w 2021 r. i według prognoz będzie nadal spadać w tym i przyszłym roku, pozostając jednak znacznie powyżej poziomu sprzed pandemii. Zadłużenie sektora prywatnego w ostatnich latach stale rośnie i przekracza poziomy ostrożnościowe, choć ryzyko związane ze wzrostem zadłużenia przedsiębiorstw jest w pewnym stopniu łagodzone przez równoległe tworzenie zabezpieczeń przed utratą płynności. Podstawowa dynamika wydajności utrzymywała się na stałym poziomie w czasie. Udziały w rynku eksportowym, które we wcześniejszych latach były zasadniczo ustabilizowane, gwałtownie zmniejszyły się w czasie pandemii, co poważnie wpłynęło na kluczowe sektory eksportowe, ale w latach 2022 i 2023 przewiduje się znaczną poprawę sytuacji w tym zakresie. Niedawne i nadchodzące reformy, w tym dalsza intensywna realizacja RRP, powinny korzystnie wpłynąć na konkurencyjność kosztową i wydajność.

W Niemczech występują zakłócenia równowagi. Podatność na zagrożenia związana jest z utrzymującą się dużą nadwyżką obrotów bieżących, która odzwierciedla niski poziom inwestycji w stosunku do oszczędności i ma znaczenie transgraniczne. Nadwyżka obrotów bieżących zmniejszała się powoli do 2020 r., a w 2021 r. wzrosła. Utrzymuje się ona znacznie powyżej poziomów sugerowanych przez fundamenty gospodarcze danego państwa, odzwierciedlając ograniczenie konsumpcji i utrzymujący się niski poziom inwestycji. Inwestycje przedsiębiorstw utrzymują się poniżej poziomu sprzed pandemii, a przedsiębiorstwa nadal odnotowują duże oszczędności netto. Inwestycje w budynki mieszkalne stopniowo wzrastają z niskiego poziomu, ale podaż nadal nie zaspokaja popytu na nieruchomości mieszkalne. Istniejące bariery, w tym administracyjne, ograniczają inwestycje publiczne i prywatne. Nadwyżka obrotów bieżących prawdopodobnie pozostanie na wysokim poziomie, mimo że w 2022 r. oczekuje się jej niewielkiego spadku z powodu wyższych cen towarów. Niedawne zapowiedzi propagowania inwestycji są obiecujące, a RRP jest ukierunkowany na rozwiązywanie problemów związanych z wąskimi gardłami w obszarze inwestycji. Niemniej jednak kluczowe znaczenie dla dalszego promowania inwestycji ma zwiększenie zasobów i starań na rzecz rozwiązania problemu wąskich gardeł w obszarze inwestycji, a także ich całkowite wdrożenie.

W Niderlandach występują zakłócenia równowagi. Podatność na zagrożenia wiąże się z wysokim zadłużeniem sektora prywatnego oraz dużą nadwyżką obrotów bieżących, które to kwestie mają znaczenie transgraniczne. Z perspektywy sektorowej wysokie oszczędności i niskie inwestycje krajowe przedsiębiorstw niefinansowych są głównymi czynnikami strukturalnymi powodującymi wysoką i trwałą nadwyżkę obrotów bieżących, która znacznie przekracza poziomy sugerowane przez fundamenty gospodarcze danego państwa, a w 2021 r. odnotowano jej dalszy wzrost. Część nadwyżki zewnętrznej i jej dynamika w ostatnim czasie są związane z działalnością niektórych dużych przedsiębiorstw wielonarodowych. W przyszłości nadwyżka prawdopodobnie pozostanie na wysokim poziomie, ponieważ jej główne czynniki pozostaną bez zmian. Zadłużenie sektora prywatnego pozostaje wysokie, zarówno ze względu na wysokie zadłużenie gospodarstw domowych, jak i zadłużenie przedsiębiorstw, przy czym to ostatnie wynika częściowo z transgranicznego zadłużenia wewnątrzgrupowego przedsiębiorstw wielonarodowych. Wysokie zadłużenie gospodarstw domowych sprawia, że są one bardziej podatne na wstrząsy, ponieważ silny wzrost cen nieruchomości mieszkalnych przyczynił się do wzrostu zadłużenia i wydaje się, że ceny nieruchomości mieszkalnych są przewartościowane. Oczekuje się, że zadłużenie gospodarstw domowych pozostanie na wysokim poziomie w związku z utrzymującym się wzrostem cen nieruchomości mieszkalnych oraz zakłóceniami na rynku mieszkaniowym, które sprzyjają własności nieruchomości mieszkalnych finansowanej długiem, w połączeniu z niedoborem podaży mieszkań. Podjęto ograniczone działania polityczne, ale trzeba zrobić jeszcze więcej.

W Portugalii występują zakłócenia równowagi. Podatność na zagrożenia wiąże się z wysokim zadłużeniem sektora prywatnego i sektora instytucji rządowych i samorządowych oraz zadłużeniem zewnętrznym przy słabym wzroście wydajności. Poziom kredytów zagrożonych znacznie spadł z wysokiego poziomu. Po chwilowym odwróceniu tendencji w 2020 r. w powodu kryzysu związanego z COVID-19 w 2021 r. w przypadku wspomnianej podatności na zagrożenia znów można zaobserwować tendencję spadkową. Saldo obrotów bieżących stało się ujemne w latach 2020 i 2021, głównie z powodu wstrząsów w sektorze turystycznym spowodowanych pandemią, natomiast międzynarodowa pozycja inwestycyjna netto znacznie się poprawiła już w 2021 r., przekraczając nawet poziom sprzed pandemii. W 2021 r. relacje długu sektora prywatnego oraz sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB powróciły do tendencji spadkowych, ale pozostają powyżej poziomów sprzed pandemii, a pierwszy z nich nadal przekracza poziomy ostrożnościowe. Oczekuje się, że w przyszłości zadłużenie sektora prywatnego i sektora instytucji rządowych i samorządowych oraz zadłużenie zewnętrzne będzie się nadal zmniejszać w związku ze wzrostem gospodarczym. Pozycja zewnętrzna również bezpośrednio skorzysta z funduszy RRF. Poczyniono postępy pod względem polityki, aby zniwelować zakłócenia równowagi, a udana realizacja RRP może pomóc w ich dalszym zmniejszaniu, choć nadal istnieją wyzwania w zakresie polityk publicznych.

W Rumunii występują zakłócenia równowagi. Podatności na zagrożenia wiążą się z dużymi deficytami publicznymi na rachunkach zewnętrznych oraz ponownie pojawiającymi się problemami w zakresie konkurencyjności. Wysoki deficyt obrotów bieżących uległ dalszemu pogłębieniu w 2021 r. i nie przewiduje się jego poprawy ani w tym, ani w przyszłym roku. Duże deficyty publiczne powstały przed kryzysem związanym z COVID-19 i przyczyniły się do wzrostu deficytu obrotów bieżących, co stanowi zagrożenie dla długookresowej zdolności do obsługi zadłużenia zewnętrznego. Państwowe koszty finansowania zewnętrznego wzrosły od początku 2021 r. Oczekiwane przyspieszenie wzrostu wynagrodzeń może mieć dalszy wpływ na konkurencyjność kosztową. Deprecjacja nominalna mogłaby złagodzić spadek konkurencyjności, ale zwiększyłaby presję inflacyjną i obciążenie związane z obsługą zadłużenia w walutach obcych, które jest znaczące dla sektora instytucji rządowych i samorządowych i sektora prywatnego. Oczekuje się, że ujemna międzynarodowa pozycja inwestycyjna netto utrzyma się poniżej poziomu sprzed pandemii. Oczekuje się, że pozytywnie na pozycję zewnętrzną wpłyną znaczne środki z RRF, ale w przeciwnym razie finansowanie zewnętrzne może stać się trudniejsze ze względu na zaostrzenie globalnych warunków finansowych. Niedawne inicjatywy polityczne, w tym udane wdrożenie rumuńskiego RRP, mogą przyczynić się do wyeliminowania niektórych podatności na zagrożenia, ale nadal konieczne są dalsze działania w celu poprawy konkurencyjności i potencjalnego wzrostu.

W Hiszpanii występują zakłócenia równowagi. Podatność na zagrożenia związana jest z wysokim zadłużeniem zewnętrznym, zadłużeniem sektora instytucji rządowych i samorządowych i zadłużeniem sektora prywatnego, w sytuacji wysokiego bezrobocia, i ma znaczenie transgraniczne. W 2021 r. relacje długu do PKB powróciły do tendencji spadkowej obserwowanej przed pandemią i przewiduje się ich dalszy spadek w tym i przyszłym roku. W przypadku obrotów bieżących odnotowano niewielką nadwyżkę, a międzynarodowa pozycja inwestycyjna netto osiągnęła najlepszy wynik od połowy pierwszego dziesięciolecia XXI wieku. Zadłużenie sektora prywatnego jest jednak nadal wyższe niż przed kryzysem związanym z COVID-19 i nadal przekracza poziomy ostrożnościowe, a wysoka relacja długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB utrzymuje się znacznie powyżej poziomu sprzed pandemii. Nadal spadała liczba kredytów zagrożonych, ale utrzymują się pewne zagrożenia, zwłaszcza w sektorach energochłonnych i tych, które wcześniej mocno ucierpiały w wyniku kryzysu związanego z COVID-19. Bezrobocie zaczęło ponownie spadać w 2021 r., ale segmentacja rynku pracy i bezrobocie młodzieży utrzymują się na wysokim poziomie, choć wcześniejsze i niedawne reformy rynku pracy oraz dalsza realizacja RRP pomogą rozwiązać problem podatności na zagrożenia, które można zaobserwować w Hiszpanii.

W Szwecji występują zakłócenia równowagi. Podatności na zagrożenia wiążą się z wysokimi i wciąż rosnącymi cenami nieruchomości mieszkalnych oraz wysokim zadłużeniem gospodarstw domowych. W 2021 r. ceny nieruchomości mieszkalnych jeszcze bardziej oddaliły się od podstawowych wartości, a sprzyjające warunki finansowe nadal napędzają popyt na nieruchomości mieszkalne. Wysokie zadłużenie gospodarstw domowych naraża Szwecję na ryzyko niekorzystnych wstrząsów i niekontrolowanej korekty cen nieruchomości mieszkalnych, co może mieć szkodliwe skutki dla gospodarki realnej i sektora bankowego. Nastąpił dalszy wzrost zadłużenia sektora prywatnego, którego znaczna część jest skoncentrowana w nieruchomościach, zarówno komercyjnych, jak i mieszkalnych, a większość zadłużenia hipotecznego gospodarstw domowych jest oprocentowana według zmiennych stóp procentowych. Środki z zakresu polityki nie rozwiązały w wystarczającym stopniu problemu podatności na zagrożenia w związku z zadłużeniem nieruchomości mieszkalnych i potencjalnymi przeszacowaniami cen tych nieruchomości. Nadal istnieją bodźce podatkowe dla nieruchomości mieszkalnych finansowanych długiem, a także niedobory w podaży i stwierdzone niedociągnięcia w funkcjonowaniu rynku najmu. Działania przewidziane w RRP odnoszą się do podatności na zagrożenia tylko w częściowo zadowalający sposób.

Państwa członkowskie doświadczające nadmiernych zakłóceń równowagi

Na Cyprze występują nadmierne zakłócenia równowagi. Podatność na zagrożenia ma związek z wysokimi poziomami zadłużenia sektora instytucji rządowych i samorządowych oraz zadłużenia sektora prywatnego, dużymi deficytami obrotów bieżących oraz utrzymującym się wysokim odsetkiem kredytów zagrożonych. Dzięki silnemu ożywieniu gospodarczemu w 2021 r. ponownie zmniejszyły się relacje długu sektora instytucji rządowych i samorządowych oraz sektora prywatnego do PKB. Wartość kredytów zagrożonych w sektorze bankowym znacznie spadła dzięki dużej sprzedaży takich kredytów firmom zajmującym się pozyskiwaniem kredytów, ale nadal pozostaje na wysokim poziomie. Deficyt obrotów bieżących jest duży, mimo poprawy w 2021 r., a ponadto przewiduje się, że w 2022 r. wzrośnie, a następnie będzie się powoli zmniejszał, co nie zapewnia bezpiecznej międzynarodowej pozycji inwestycyjnej netto w perspektywie średnioterminowej. Oczekuje się dalszej poprawy pod względem relacji długu sektora instytucji rządowych i samorządowych oraz sektora prywatnego do PKB, częściowo dzięki wzrostowi gospodarczemu. Jednak perspektywy gospodarcze na 2022 r. są obarczone podwyższoną niepewnością związaną z wpływem inwazji Rosji na Ukrainę, ze względu na szczególnie duże zaangażowanie w handel usługami. Jeśli RRP zostanie zrealizowany w odpowiednim czasie i skutecznie, może potencjalnie przyczynić się do znacznego zmniejszenia podatności na zagrożenia, ale konieczne są dodatkowe działania w ramach polityki.

W Grecji występują nadmierne zakłócenia równowagi. Podatność na zagrożenia związana jest z wysokim poziomem długu sektora instytucji rządowych i samorządowych, niepełnym przywracaniem równowagi zewnętrznej oraz dużym odsetkiem kredytów zagrożonych, w sytuacji niskiego wzrostu potencjalnego i wysokiego bezrobocia. Relacja długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB ponownie zaczęła się zmniejszać, a według prognoz tendencja ta utrzyma się dzięki lepszym wynikom budżetowym i wzrostowi gospodarczemu. Deficyt obrotów bieżących nadal odzwierciedla niepełną poprawę sytuacji po gwałtownym spadku turystyki zagranicznej w 2020 r. i oczekuje się, że w tym i przyszłym roku pozostanie wyraźnie ujemny. Międzynarodowa pozycja inwestycyjna netto również pozostaje w dużej mierze ujemna, co w znacznym stopniu odzwierciedla dług sektora instytucji rządowych i samorządowych, będący w większości w posiadaniu wierzycieli z sektora publicznego. Wynik ten może być jednak lepszy, gdy zostanie wyrażony jako udział w PKB dzięki wzrostowi gospodarczemu i napływowi znacznych środków z RRF. Pomimo znacznych postępów odsetek kredytów zagrożonych pozostaje wysoki i ogranicza zdolność banków do udzielania kredytów przedsiębiorstwom i gospodarstwom domowym. Podjęto odpowiednie działania, aby ułatwić dostosowanie gospodarcze i eliminację podatności na zagrożenia. Pomyślna realizacja RRP stanowi istotną szansę na rozwiązanie problemu podatności na zagrożenia i zwiększenie potencjału wzrostu.

We Włoszech występują nadmierne zakłócenia równowagi. Podatność na zagrożenia jest związana z wysokim długiem sektora instytucji rządowych i samorządowych i słabym wzrostem wydajności w kontekście niestabilności rynku pracy i pewnych słabości rynków finansowych, które mają znaczenie transgraniczne. Utrzymujący się niski wzrost wydajności jest kluczowym czynnikiem powodującym przedłużający się słaby wzrost PKB we Włoszech, który osłabił proces zmniejszenia zadłużenia sektora instytucji rządowych i samorządowych, ograniczył możliwości zatrudnienia i wpłynął na bilanse banków. Relacja długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB zaczęła się zmniejszać w 2021 r. i według prognoz będzie się dalej zmniejszać, ale nadal stanowi zagrożenie dla stabilności fiskalnej, sektora finansowego i wzrostu gospodarczego. Pomimo poprawy sytuacji na rynku pracy wskaźniki aktywności zawodowej nadal utrzymują się na niskim poziomie. Osiągnięto znaczną poprawę w zakresie ograniczania kredytów zagrożonych, chociaż powiązanie między państwem a bankami wzmocniło się w czasie kryzysu związanego z COVID-19 i nadal stanowi wyzwanie. Ponadto sektor bankowy może stanąć w obliczu wyzwań, gdy w pełni widoczne będą skutki stopniowego wycofywania tymczasowych środków wsparcia w odpowiedzi na kryzys związany z pandemią. W RRP odniesiono się do podatności na zagrożenia, między innymi poprzez pobudzanie konkurencyjności i wydajności. Niemniej jednak, aby inwestycje i reformy mogły przyczynić się do wzrostu gospodarczego, potrzeba czasu, a ich powodzenie zależy przede wszystkim od szybkiego i prawidłowego wdrożenia.

(1) COM(2022) 230

(2)  COM(2022) 231 

(3)  Takie jak instrument „Łącząc Europę”, mechanizm sprawiedliwej transformacji, „Horyzont Europa” i unijny system handlu uprawnieniami do emisji oraz fundusze innowacyjny i modernizacyjny.

(4) Zob. dodatek 3 poświęcony postępom w realizacji celów zrównoważonego rozwoju w całej UE oraz sprawozdanie monitorujące Eurostatu z 2022 r. dotyczące celów zrównoważonego rozwoju: https://ec.europa.eu/eurostat/product?code=KS-09-22-019 .

(5)  https://www.consilium.europa.eu/media/54773/20220311-versailles-declaration-en.pdf

(6)  Opracowane przez Komisję tabele wskaźników odporności mają na celu przedstawienie całościowej oceny odporności w UE i jej państwach członkowskich. Zawierają ocenę odporności jako zdolności do skutecznego realizowania celów polityki pomimo wyzwań. Zob.: https://ec.europa.eu/info/strategy/strategic-planning/strategic-foresight/2020-strategic-foresight-report/resilience-dashboards_pl

(7)  Zob. dodatek 2 dotyczący postępów we wdrażaniu zaleceń dla poszczególnych krajów w całej UE. 

(8)  W dodatku 1 przedstawiono przegląd obszarów tematycznych ujętych w tegorocznych wnioskach dotyczących zaleceń dla poszczególnych krajów.

(9)  Państwa członkowskie zaktualizują krajowe plany w dziedzinie energii i klimatu w 2023 r. zgodnie z REPowerEU, odpowiednimi zaleceniami dla poszczególnych krajów oraz ewentualnymi zmianami RRP.

(10)  C(2022) 3300

(11)  Rozporządzenie (UE) 2021/1119.

(12)  Ramka 2 w komunikacie Komisji Europejskiej, „Gospodarka UE po pandemii COVID-19: wpływ na zarządzanie gospodarcze”, COM(2021) 662 final. 

(13)  Zasada „efektywność energetyczna przede wszystkim” jest jednym z najważniejszych warunków nie tylko realizacji unijnych celów klimatycznych UE, ale także zmniejszenia zależności od paliw kopalnych z zagranicy oraz zwiększenia bezpieczeństwa dostaw i wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. Zasadę należy stosować podczas kształtowania polityki energetycznej i podejmowania odpowiednich decyzji inwestycyjnych poprzez uwzględnianie, w jak największym stopniu, środków służących poprawie efektywności energetycznej, które są racjonalne pod względem kosztów.

(14)  Jeżeli chodzi o surowice krytyczne, odpowiednie prace trwają i zostaną zintensyfikowane, jak zapowiedziano w planie REPowerEU (COM(2022) 230).

(15)  Do 2030 r.: podniesienie do co najmniej 78 % wskaźnika zatrudnienia osób w wieku 20–64 lat; zwiększenie odsetka wszystkich uczących się dorosłych do co najmniej 60 % co roku; liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym powinna spaść o co najmniej 15 mln.

(16) COM(2021) 660 final.

(17) Zob.: wniosek Komisji dotyczący zalecenia Rady w sprawie zapewnienia sprawiedliwej transformacji w kierunku neutralności klimatycznej https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/pl/ip_21_6795

(18) Najwięcej osób przybyło do Polski, a następnie do innych państw członkowskich UE sąsiadujących z Ukrainą, ale spodziewane są także pewne przemieszczenia do innych krajów UE. Zob.: Komunikat „Przyjmowanie osób uciekających przed wojną w Ukrainie” z 23 marca 2022 r.

(19) Zob.: Decyzja wykonawcza Rady (UE) 2022/382 z dnia 4 marca 2022 r. stwierdzająca istnienie masowego napływu wysiedleńców z Ukrainy w rozumieniu art. 5 dyrektywy 2001/55/WE i skutkująca wprowadzeniem tymczasowej ochrony, (Dz.U. L 71 z 4.3.2022, s. 1). 

(20)  8 marca Komisja przyjęła wniosek dotyczący działania w ramach polityki spójności na rzecz uchodźców w Europie (CARE), umożliwiający szybkie przydzielenie dostępnych środków z polityki spójności na lata 2014–2020 (EFS, EFRR) oraz z Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym (FEAD). Do zaspokojenia potrzeb osób uciekających z Ukrainy państwa członkowskie mogą również wykorzystać pulę środków na 2022 r. inicjatywy Wsparcie na rzecz odbudowy służącej spójności oraz terytoriom Europy (REACT-EU). Komisja zaproponowała zwiększenie o 3,4 mld EUR całkowitej kwoty płatności zaliczkowych z REACT-EU na rzecz państw członkowskich przyjmujących osoby wysiedlone z Ukrainy. Środki te uzupełnią istniejące fundusze tematyczne, takie jak Fundusz Azylu, Migracji i Integracji (FAMI) oraz Instrument Wsparcia Finansowego na rzecz Zarządzania Granicami i Polityki Wizowej (IZGW). Od 13 kwietnia Komisja wprowadziła nową, uproszczoną procedurę finansowania w ramach polityki spójności na lata 2014–2020 w celu zaspokojenia podstawowych potrzeb osób, którym przyznano tymczasową ochronę w wyniku wojny na Ukrainie.

(21)      Z wyłączeniem tymczasowych działań nadzwyczajnych związanych z pandemią COVID-19.

(22) COM(2021) 105 final.

(23)  W grudniu 2021 r. Komisja przedstawiła ważną inicjatywę mającą na celu ukrócenie wykorzystywania przedsiębiorstw fasadowych do celów podatkowych. Celem wniosku („UNSHELL”) jest zapewnienie, aby podmioty, które nie prowadzą w UE działalności gospodarczej lub prowadzą ją w minimalnym zakresie, nie mogły korzystać z żadnych korzyści podatkowych. W grudniu 2021 r. Komisja przyjęła również wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie zapewnienia globalnego minimalnego poziomu opodatkowania grup wielonarodowych w Unii (filar 2). We wniosku określono przepisy dotyczące zapewnienia minimalnego poziomu opodatkowania dużych przedsiębiorstw wielonarodowych i dużych grup o charakterze krajowym, przyczyniając się w ten sposób do sprawiedliwego opodatkowania i tworzenia racjonalnego otoczenia działalności gospodarczej. Po przyjęciu przez Radę dyrektywa przyczyni się do ograniczenia nadmiernej konkurencji podatkowej między jurysdykcjami.

(24)  W tym działania w ramach polityki zgłoszone w krajowych programach reform, a także w sprawozdaniach w ramach RRF (półroczne sprawozdania z postępów w osiąganiu kamieni milowych i wartości docelowych oraz opracowane na podstawie oceny wniosków o płatność), z wyjątkiem państw członkowskich, które do daty granicznej, jaką jest publikacja niniejszego komunikatu, nie przedłożyły jeszcze planu odbudowy i zwiększania odporności lub których plan nie został zatwierdzony (Węgry, Polska, Niderlandy).

(25)  Państwa członkowskie zostały poproszone o skuteczne uwzględnienie w swoich RRP wszystkich odpowiednich zaleceń dla poszczególnych krajów lub znacznego podzbioru tych zaleceń. W przypadku RRP przyjętych do daty granicznej, jaką jest publikacja niniejszego komunikatu, odpowiednimi zaleceniami dla poszczególnych krajów są te przyjęte przez Radę w latach 2019 i 2020. Przedstawiona w niniejszym dokumencie ocena zaleceń dla poszczególnych krajów uwzględnia stopień realizacji działań ujętych w RRP oraz działań znajdujących się poza zakresem RRP w czasie dokonywania oceny. Działania przewidziane w załącznikach do przyjętych decyzji wykonawczych Rady w sprawie zatwierdzenia oceny RRP, których jeszcze nie przyjęto ani nie wdrożono, lecz które uważa się za zapowiedziane w wiarygodny sposób, zgodnie z metodą oceny zaleceń dla poszczególnych krajów, gwarantują „ograniczony postęp”. Po realizacji działania te – w zależności od stopnia ich adekwatności – mogą prowadzić do „pewnego/znacznego postępu” lub „pełnej realizacji”.

(26) W należytym czasie Komisja i EBC ocenią, odpowiednio w swoich obszarach kompetencji, zobowiązania Chorwacji w kontekście uczestnictwa w ERM II.