KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 16.6.2021

COM(2021) 321 final

2021/0154(NLE)

Wniosek

DECYZJA WYKONAWCZA RADY

w sprawie zatwierdzenia oceny planu odbudowy i zwiększania odporności Portugalii

{SWD(2021) 146 final}

2021/0154 (NLE)

Wniosek

DECYZJA WYKONAWCZA RADY

w sprawie zatwierdzenia oceny planu odbudowy i zwiększania odporności Portugalii

RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,

uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241 z dnia 12 lutego 2021 r. ustanawiające Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności 1 , w szczególności jego art. 20,

uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej,

a także mając na uwadze, co następuje:

(1)Pandemia COVID-19 ma destrukcyjny wpływ na gospodarkę Portugalii. W 2019 r. produkt krajowy brutto (PKB) na mieszkańca Portugalii wyniósł 67 % średniej unijnej. Według prognozy Komisji z wiosny 2021 r. realny PKB Portugalii zmalał w 2020 r. o 7,6 %, a jego łączny spadek w latach 2020 i 2021 wyniesie zgodnie z przewidywaniami 3,9 %. Kwestie długoterminowe mające wpływ na wyniki gospodarcze w średnim okresie obejmują wysoki poziom zadłużenia zagranicznego, prywatnego i publicznego oraz niski wzrost wydajności; ponadto niedobory inwestycji utrudniają uczestnictwo w zielonej i cyfrowej transformacji oraz pełne wykorzystywanie możliwości z niej płynących.

(2)W dniach 9 lipca 2019 r. i 20 lipca 2020 r. Rada skierowała do Portugalii zalecenia w kontekście europejskiego semestru. W szczególności Rada zaleciła podjęcie wszelkich niezbędnych działań w celu skutecznego przeciwstawienia się pandemii, poprawy jakości finansów publicznych poprzez priorytetowe potraktowanie wydatków pobudzających wzrost gospodarczy, wzmocnienia odporności systemu opieki zdrowotnej oraz zapewnienia równego dostępu do opieki zdrowotnej i opieki długoterminowej wysokiej jakości. Rada zaleciła także działania na rzecz poprawy ogólnego poziomu umiejętności ludności (ze szczególnym uwzględnieniem umiejętności cyfrowych oraz zwiększenia liczby absolwentów studiów w dziedzinach nauk przyrodniczych, technologii, inżynierii i matematyki), a także na rzecz wspierania wysokiej jakości zatrudnienia i ograniczenia segmentacji rynku pracy. Zaleciła również Portugalii poprawę skuteczności i adekwatności siatek bezpieczeństwa socjalnego oraz zagwarantowanie wystarczającej i skutecznej ochrony socjalnej i wsparcia dochodu. Zaleciła ukierunkowanie inwestycji głównie na zieloną i cyfrową transformację, w szczególności na innowacje, transport kolejowy i infrastrukturę portową, obniżanie emisyjności i transformację energetyczną oraz rozbudowę połączeń międzysystemowych, z uwzględnieniem różnic regionalnych. Rada zaleciła ponadto wdrożenie środków mających zapewnić przedsiębiorstwom dostęp do płynności w kontekście pandemii, przyspieszenie realizacji projektów inwestycji publicznych oraz promowanie inwestycji prywatnych w celu pobudzenia ożywienia gospodarczego. Zaleciła wreszcie przeprowadzenie reform służących poprawie otoczenia działalności gospodarczej, w szczególności zajęcie się problemem barier regulacyjnych i administracyjnych wynikających z systemów zezwoleń oraz zmniejszenie ograniczeń regulacyjnych w zawodach regulowanych, a także zwiększenie efektywności sądów administracyjnych i podatkowych oraz postępowań w sprawie niewypłacalności i odzyskiwania wierzytelności. Po dokonaniu oceny stanu wdrożenia tych zaleceń krajowych na chwilę przedłożenia planu odbudowy i zwiększania odporności Komisja stwierdza, że zalecenie dotyczące podjęcia – zgodnie z ogólną klauzulą wyjścia – wszelkich działań niezbędnych do skutecznego zaradzenia pandemii, wspomożenia gospodarki, a następnie wsparcia jej odbudowy zostało w pełni wdrożone. Poczyniono znaczne postępy w odniesieniu do zalecenia w sprawie wdrożenia tymczasowych środków mających na celu zapewnienie firmom, w szczególności małym i średnim przedsiębiorstwom, dostępu do płynności.

(3)W dniu 2 czerwca 2021 r. Komisja opublikowała szczegółową ocenę sytuacji dla Portugalii na podstawie art. 5 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1176/2011 2 . Komisja na podstawie własnej analizy doszła do wniosku, że w Portugalii występują zakłócenia równowagi makroekonomicznej w związku z wysokimi poziomami zobowiązań zagranicznych netto, długu publicznego i zadłużenia sektora prywatnego oraz utrzymującym się wysokim udziałem kredytów zagrożonych w sytuacji niskiego wzrostu wydajności.

(4)[W zaleceniu Rady w sprawie polityki gospodarczej w strefie euro wezwano państwa członkowskie będące członkami strefy euro do podjęcia działań, w tym poprzez ich plany odbudowy i zwiększania odporności, m.in. w celu zapewnienia kursu polityki wspierającego odbudowę oraz dalszej poprawy konwergencji i odporności oraz trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu. W zaleceniu Rady wezwano również do wzmocnienia krajowych ram instytucjonalnych, zapewnienia stabilności makrofinansowej oraz dokończenia budowy UGW i wzmocnienia międzynarodowej roli euro. [Proszę usunąć ten motyw, jeśli zalecenie Rady nie zostanie przyjęte do czasu przyjęcia decyzji wykonawczej Rady.]

(5)W dniu 22 kwietnia 2021 r. Portugalia przedstawiła Komisji swój krajowy plan odbudowy i zwiększania odporności, zgodnie z art. 18 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2021/241. Plan ten złożono po przeprowadzeniu procesu konsultacji zgodnie z krajowymi uregulowaniami, z władzami lokalnymi i regionalnymi, partnerami społecznymi, organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, organizacjami młodzieżowymi i innymi odpowiednimi zainteresowanymi stronami. Poczucie odpowiedzialności krajowej za plany odbudowy i zwiększania odporności jest podstawą ich pomyślnej realizacji oraz ich trwałego wpływu na szczeblu krajowym i wiarygodności na szczeblu europejskim Na podstawie art. 19 tego rozporządzenia Komisja oceniła adekwatność, skuteczność, efektywność oraz spójność planu odbudowy i zwiększania odporności, zgodnie z wytycznymi dotyczącymi oceny zawartymi w załączniku V do tego rozporządzenia.

(6)Plany odbudowy i zwiększania odporności powinny służyć realizacji ogólnych celów Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności ustanowionego rozporządzeniem (UE) 2021/241 oraz Instrumentu UE na rzecz Odbudowy ustanowionego rozporządzeniem Rady (UE) 2020/2094 3 w celu wspierania odbudowy po kryzysie wywołanym COVID-19. Powinny one promować spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną Unii poprzez przyczynianie się do realizacji sześciu filarów, o których mowa w art. 3 rozporządzenia (UE) 2021/241.

(7)Realizacja planów odbudowy i zwiększania odporności państw członkowskich będzie wymagać skoordynowanego wysiłku w zakresie inwestycji i reform w całej Unii. Dzięki skoordynowanej realizacji tych reform i inwestycji przy jednoczesnym wdrożeniu projektów transgranicznych będą one wzajemnie się wzmacniać i generować pozytywne efekty zewnętrzne w całej Unii. W związku z tym około jedna trzecia wpływu instrumentu na wzrost gospodarczy i tworzenie miejsc pracy w państwach członkowskich będzie wynikać z efektów zewnętrznych pochodzących z innych państw członkowskich.

Wyważona reakcja przyczyniająca się do realizacji sześciu filarów

(8)Zgodnie z art. 19 ust. 3 lit. a) i sekcją 2.1 załącznika V do rozporządzenia (UE) 2021/241 plan odbudowy i zwiększania odporności stanowi w dużym stopniu (rating A) kompleksową i odpowiednio wyważoną reakcję na sytuację gospodarczą i społeczną, tym samym przyczyniając się odpowiednio do realizacji wszystkich sześciu filarów, o których mowa w art. 3 rozporządzenia (UE) 2021/241, z uwzględnieniem szczególnych wyzwań i alokacji finansowej dotyczących danego państwa członkowskiego, a także wsparcia w formie pożyczki, o które wystąpiono.

(9)Plan obejmuje środki, które przyczyniają się do realizacji wszystkich sześciu filarów, a znaczna liczba komponentów planu dotyczy więcej niż jednego filaru. Takie podejście sprzyja zapewnieniu kompleksowego i spójnego podejścia do każdego filaru. Ponadto, biorąc pod uwagę szczególne wyzwania stojące przed Portugalią, uznaje się, że szczególny nacisk na inteligentny, zrównoważony wzrost gospodarczy sprzyjający włączeniu społecznemu, a także ogólna waga poszczególnych filarów, są odpowiednio zrównoważone.

(10)W planie przewiduje się podjęcie szerokiego wachlarza działań związanych z klimatem, przy czym około trzy czwarte wszystkich komponentów przyczynia się do zielonej transformacji. Do działań tych należy zwiększenie efektywności energetycznej budynków, dekarbonizacja przemysłu i przystosowanie się do zmiany klimatu. Plan uwzględnia wyzwania związane z transformacją cyfrową w wielu obszarach – do ich rozwiązania przyczynia się ok. połowa komponentów, m.in. cyfryzacja usług publicznych i wdrażanie technologii cyfrowych w celu promowania przedsiębiorczości, a także ekspansja przedsiębiorstw w celu pobudzenia cyfrowej transformacji tkanki produkcyjnej. Aby rozwiązać problemy wynikające z niedoborów umiejętności cyfrowych, plan obejmuje środki na rzecz modernizacji systemów edukacji oraz kształcenia i szkolenia zawodowego, m.in. w celu zapewnienia kwalifikacji dostosowanych do potrzeb rynku, poprawy adekwatności uczenia się dorosłych oraz zwiększenia liczby absolwentów kierunków z zakresu nauk przyrodniczych, technologii, inżynierii, sztuki i matematyki (STEAM), w szczególności informatyki.

(11)Dużo uwagi w planie poświęcono trzeciemu filarowi – inteligentnemu, zrównoważonemu wzrostowi gospodarczemu sprzyjającemu włączeniu społecznemu, do realizacji którego przyczyniają się bezpośrednio prawie wszystkie komponenty. Niemal wszystkie komponenty planu uwzględniają bezpośrednio spójność gospodarczą, wydajność i konkurencyjność, odnosząc się do różnych wzajemnie powiązanych wyzwań, takich jak promowanie zrównoważonego wzrostu i przystosowanie się do zmiany klimatu, powszechne świadczenie usług społecznych, sprzyjanie innowacjom, nowym technologiom i dekarbonizacji, dematerializacja usług publicznych oraz wkład w finansowanie przedsiębiorstw i rozwój rynków kapitałowych. Wymiary spójności społecznej i terytorialnej są ze sobą ściśle powiązane, szczególnie w słabiej rozwiniętych regionach Portugalii. Władze regionalne i lokalne wzywa się do odgrywania głównej roli w świadczeniu różnych usług na poziomie społeczności lokalnych oraz zapewnienia szerokiego zasięgu terytorialnego w takich dziedzinach jak mieszkalnictwo socjalne, przedszkola i wczesna opieka nad dziećmi oraz edukacja, opieka zdrowotna, a także opieka długoterminowa i dzienne ośrodki opieki społecznej dla osób starszych i osób z niepełnosprawnościami zgodnie z Konwencją ONZ o prawach osób niepełnosprawnych.

(12)Około połowa wszystkich komponentów przyczynia się do budowania odporności zdrowotnej, gospodarczej, społecznej i instytucjonalnej za pośrednictwem takich środków jak wzmocnienie krajowych sieci podstawowej opieki zdrowotnej, opieki stałej i paliatywnej, zapewnienie mieszkań socjalnych i mieszkań przystępnych cenowo oraz innowacyjne zintegrowane usługi społeczne w obszarach metropolitalnych Lizbony i Porto. Wdrażanie technologii cyfrowych i rozwiązań interoperacyjnych wzmacnia zdolności instytucjonalne i odporność administracji publicznej. Szereg środków dotyczy polityk na rzecz następnego pokolenia – odnosi się do nich bezpośrednio prawie jedna trzecia wszystkich komponentów. Mają one bezpośredni wpływ na dzieci i młodzież. Są to przykładowo: zwiększenie liczby miejsc w placówkach opieki nad dziećmi oraz w kształceniu i szkoleniu zawodowym i szkolnictwie wyższym, w tym na kierunkach STEAM, poprawa perspektyw kariery i dochodów młodzieży oraz zwiększenie liczby miejsc zakwaterowania dla studentów wyższych uczelni. Uzupełnieniem jest działanie dotyczące cyfryzacji edukacji oraz dystrybucja osobistego sprzętu informatycznego wśród uczniów.

Sprostanie wszystkim wyzwaniom wskazanym w zaleceniach krajowych lub znacznej części tych wyzwań

(13)Zgodnie z art. 19 ust. 3 lit. b) i sekcją 2.2. załącznika V do rozporządzenia (UE) 2021/241 plan odbudowy i zwiększania odporności ma przyczynić się do skutecznego sprostania wszystkim wyzwaniom lub znacznej części wyzwań (rating A), które zostały wskazane w skierowanych do Portugalii zaleceniach krajowych, w tym w zakresie ich aspektów fiskalnych, oraz w zaleceniach wydanych na podstawie art. 6 rozporządzenia (UE) nr 1176/2011, lub wyzwaniom wskazanym w innych stosownych dokumentach formalnie przyjętych przez Komisję w ramach europejskiego semestru.

(14)Zalecenia dotyczące natychmiastowej reakcji na pandemię środkami polityki fiskalnej można uznać za wykraczające poza zakres portugalskiego planu odbudowy i zwiększania odporności, niezależnie od faktu, że Portugalia zasadniczo adekwatnie i wystarczająco zareagowała na potrzebę natychmiastowego wsparcia gospodarki za pomocą środków fiskalnych w latach 2020 i 2021, zgodnie z postanowieniami ogólnej klauzuli wyjścia. Ponadto zalecenie osiągnięcia średniookresowego celu budżetowego w 2020 r., z uwzględnieniem odstępstwa związanego z nadzwyczajnymi zdarzeniami, w odniesieniu do których przyznano tymczasowe odchylenie, nie jest już aktualne ze względu zarówno na zakończenie odpowiedniego okresu budżetowego, jak i uruchomienie w marcu 2020 r. ogólnej klauzuli wyjścia paktu stabilności i wzrostu w kontekście kryzysu pandemicznego.

(15)Plan obejmuje obszerny zestaw wzajemnie wzmacniających się reform i inwestycji, które przyczyniają się do skutecznego sprostania wszystkim wyzwaniom lub znacznej części wyzwań gospodarczych i społecznych określonych w zaleceniach krajowych skierowanych przez Radę do Portugalii w ramach europejskiego semestru w 2019 r. i w 2020 r., zwłaszcza w obszarach jakości i stabilności finansów publicznych, dostępności i odporności usług społecznych i systemu opieki zdrowotnej, rynku pracy, edukacji i umiejętności, badań, rozwoju i innowacji, transformacji klimatycznej i cyfrowej, otoczenia działalności gospodarczej i systemu wymiaru sprawiedliwości.

(16)Plan obejmuje kompleksową reformę fiskalno-strukturalną, która ma znacznie poprawić jakość i stabilność finansów publicznych oraz wzmocnić ogólną kontrolę wydatków, efektywność kosztową i odpowiednie budżetowanie. Reforma taka obejmuje stopniowe działania, które mają doprowadzić do pełnej i skutecznej realizacji ramowej ustawy budżetowej z 2015 r., włączenie przeglądu wydatków jako elementu strukturalnego do rocznej procedury budżetowej w Portugalii oraz zapewnienie oceny ex post przyrostu efektywności, a także wzmocnienie scentralizowanych zamówień publicznych. Oczekuje się również, że reforma wzmocni stabilność finansową przedsiębiorstw państwowych poprzez wdrożenie nowego modelu analizy i ujawniania ich sytuacji finansowej i wyników, co ma umożliwić bardziej terminowe, przejrzyste i kompleksowe monitorowanie. Reforma przewiduje również zwiększenie rozliczalności dzięki wdrożeniu narzędzi planowania i zarządzania, np. zmienionych umów w sprawie zarządzania w celu rozpowszechniania praktyk zarządzania zorientowanych na wyniki. Reformie towarzyszą inwestycje w systemy informacyjne do celów zarządzania finansami publicznymi.

(17)Uwzględniono również reformy i inwestycje służące wzmocnieniu odporności systemu opieki zdrowotnej i zapewnieniu równego dostępu do opieki zdrowotnej i opieki długoterminowej wysokiej jakości. Wspomniane reformy i inwestycje przewidują w szczególności wzmocnienie zdolności reagowania podstawowej opieki zdrowotnej oraz usług w zakresie zdrowia psychicznego i opieki długoterminowej w połączeniu z działaniami na rzecz zwiększenia efektywności poszczególnych elementów krajowej służby zdrowia i powiązań między nimi. Przewidziano szczególne środki w celu wzmocnienia regionalnego systemu opieki zdrowotnej w regionie Madery – jednym z regionów najbardziej oddalonych – oraz cyfryzacji systemów opieki zdrowotnej na Maderze oraz na Azorach. Ponadto dokończenie reformy modelu zarządzania szpitalami publicznymi służy wyeliminowaniu pierwotnych przyczyn stale utrzymujących się zaległości w szpitalach publicznych. Oczekuje się, że reforma da szpitalom większą autonomię decyzji dotyczących inwestycji i zatrudnienia, a jednocześnie umożliwi ściślejsze monitorowanie i większą rozliczalność, przyczyniając się w ten sposób do trwałego zapobiegania narastaniu zaległości.

(18)Plan przyczynia się do rozwiązywania problemów społecznych poprzez istotne działania w celu zaspokojenia potrzeby poprawy skuteczności i adekwatności siatek bezpieczeństwa socjalnego, w szczególności poprzez reformy i inwestycje w dziedzinach mieszkalnictwa socjalnego i usług socjalnych, ze szczególnym uwzględnieniem osób starszych, dzieci i szczególnie wrażliwych grup osób z niepełnosprawnościami. Reformy i inwestycje w tym zakresie przewidują zatwierdzenie krajowego planu mieszkalnictwa i krajowej strategii zwalczania ubóstwa oraz programu wsparcia dostępności mieszkań dzięki budowie nowych budynków mieszkalnych lub renowacji istniejących, tworzenie i renowację miejsc w obiektach socjalnych, wzmocnienie opieki domowej i środowiskowej, utworzenie zespołów interwencji społecznej w gminach kontynentalnej części Portugalii, zintegrowane programy wspierania społeczności będących w niekorzystnej sytuacji na defaworyzowanych obszarach metropolitalnych oraz ułatwienie korzystania z usług zabezpieczenia społecznego dzięki cyfryzacji.

(19)Plan obejmuje reformy i inwestycje służące wyeliminowaniu długotrwałych utrudnień wpływających na otoczenie działalności gospodarczej. Obejmują one zmniejszenie ograniczeń dotyczących rozmaitych zawodów regulowanych z myślą o wspieraniu konkurencji, przegląd wymogów dotyczących zezwoleń na prowadzenie działalności gospodarczej oraz wdrożenie zasady jednorazowości w kontaktach z administracją publiczną w celu zmniejszenia kosztów administracyjnych, a także modernizację i zwiększenie efektywności systemu wymiaru sprawiedliwości przy jednoczesnym czerpaniu korzyści ze wzrostu efektywności dzięki cyfryzacji procedur.

(20)Wprowadza się znaczne inwestycje w celu pobudzenia badań naukowych i innowacji, zwłaszcza poprzez opracowywanie programów innowacji w kluczowych sektorach, w tym zielonych programów służących wspieraniu powiązań między przedsiębiorstwami a środowiskiem naukowym. Przewiduje się również inwestycje sprzyjające badaniom naukowym i innowacjom w dziedzinie zrównoważonego rolnictwa. Plan obejmuje także inwestycje w dokapitalizowanie przedsiębiorstw, m.in. utworzenie spółki celowej mającej następnie dokonywać inwestycji w rentowne portugalskie przedsiębiorstwa w formie finansowania kapitałowego i quasi-kapitałowego.

(21)Plan znacząco przyczynia się do sprostania wyzwaniu związanemu z transformacją klimatyczną. Obejmuje inwestycje w badania naukowe i innowacje na rzecz dekarbonizacji sektorów produkcyjnych, a także środki mające na celu poprawę charakterystyki energetycznej budynków zarówno w sektorze prywatnym, jak i publicznym. Plan ma sprawić, że transport miejski stanie się bardziej zrównoważony dzięki wzmocnieniu organów zarządzających transportem publicznym, a także inwestycjom w rozbudowę sieci metra oraz systemów szybkiego transportu opartych na kolei lekkiej i autobusach na obszarach metropolitalnych Lizbony i Porto oraz w zakup pojazdów bezemisyjnych dla floty transportu publicznego. Środki mają również służyć promowaniu inwestycji w energię ze źródeł odnawialnych w kontynentalnej części Portugalii i w regionach najbardziej oddalonych – na Maderze i Azorach. Przewiduje się istotne reformy i inwestycje w celu ochrony lasów, aby łagodzić skutki zmiany klimatu. Oczekuje się, że programy planowania krajobrazu i zarządzania krajobrazowego będą kształtować pożądany krajobraz zagrożonych obszarów w taki sposób, aby zwiększyć ich odporność na zagrożenia związane ze zmianą klimatu, w szczególności pożary na obszarach wiejskich i utratę bioróżnorodności, a także wspierać zrównoważony wzrost i spójność terytorialną poprzez zwiększenie przeciętnej wielkości gospodarstwa rolnego, zmianę sposobu użytkowania gruntów i planowanie nowych rodzajów działalności gospodarczej.

(22)Plan znacząco przyczynia się do sprostania wyzwaniu związanemu z transformacją cyfrową zarówno w kontynentalnej części Portugalii, jak i w regionach autonomicznych Madery i Azorów. Planuje się znaczące reformy i inwestycje w obszarach cyfryzacji przedsiębiorstw w celu wdrożenia technologii i procesów cyfrowych. Inwestycje i reformy systemów edukacji oraz kształcenia i szkolenia zawodowego koncentrują się głównie na dostosowaniu programów i metod nauczania oraz materiałów dydaktycznych do przekazywania umiejętności cyfrowych dostosowanych do konkretnych potrzeb poszczególnych grup, np. uczniów i studentów, nauczycieli, pracowników, przedsiębiorców i urzędników. Znaczące reformy i inwestycje ukierunkowane są również na cyfryzację administracji publicznej – przewidziane są działania w zakresie powszechnej administracji publicznej, systemu wymiaru sprawiedliwości i zarządzania finansami publicznymi w celu zwiększenia efektywności i odporności administracji publicznej oraz poprawy jej dostępności dla obywateli.

(23)Oczekuje się, że poprzez podjęcie wyżej wymienionych wyzwań plan przyczyni się również do skorygowania zakłóceń równowagi makroekonomicznej 4 związanych z wysokimi poziomami zobowiązań zagranicznych netto, zadłużenia sektora prywatnego i długu publicznego w kontekście wysokiego wolumenu kredytów zagrożonych i niskiego wzrostu wydajności.

Przyczynienie się do potencjału wzrostu gospodarczego, tworzenia miejsc pracy oraz odporności gospodarczej, społecznej i instytucjonalnej

(24)Zgodnie z art. 19 ust. 3 lit. c) i sekcją 2.3 załącznika V do rozporządzenia (UE) 2021/241 plan odbudowy i zwiększania odporności ma mieć duży wpływ (rating A) na wzmocnienie potencjału wzrostu gospodarczego, tworzenie miejsc pracy oraz zwiększenie odporności gospodarczej, społecznej i instytucjonalnej państwa członkowskiego, przyczyniając się do realizacji Europejskiego filaru praw socjalnych, w tym poprzez promowanie polityki na rzecz dzieci i młodzieży, a także na złagodzenie skutków gospodarczych i społecznych kryzysu związanego z COVID-19, a przez to na wzmocnienie spójności i konwergencji gospodarczej, społecznej i terytorialnej w Unii.

(25)Z symulacji przedstawionych przez służby Komisji wynika, że plan może przyczynić się do zwiększenia PKB Portugalii do 2026 r. o wartość wynoszącą od 1,5 % do 2,4 % 5 . Portugalski plan odbudowy i zwiększania odporności obejmuje ambitny pakiet reform i inwestycji służących ograniczeniu podatności tego kraju na wstrząsy oraz wzmocnieniu jego odporności gospodarczej, instytucjonalnej i społecznej. Reformy służące wyeliminowaniu utrudnień instytucjonalnych i sprzyjające konkurencji, wraz ze znacznymi inwestycjami w aktywne polityki rynku pracy, badania i rozwój, innowacje i cyfryzację, są wymierzone w podstawowe przyczyny zidentyfikowanych wyzwań i mają pobudzić konkurencyjność i wydajność kraju.

(26)Oczekuje się, że największy wkład we wzrost gospodarczy i zatrudnienie będą miały inwestycje i reformy w dziedzinie innowacji, edukacji, z uwzględnieniem umiejętności cyfrowych i szkolenia zawodowego, dekarbonizacji przemysłu, cyfryzacji przedsiębiorstw, kapitalizacji przedsiębiorstw i mieszkalnictwa. Inne główne obszary interwencji to m.in. opieka zdrowotna, kultura, infrastruktura transportowa, leśnictwo i gospodarka wodna, jakość i zdolność administracji publicznej, w tym zarządzanie finansami publicznymi, usługi sądowe i cyfryzacja usług publicznych.

(27)W planie przewidziano istotne środki służące rozwiązaniu długotrwałych wyzwań społecznych, mające również istotny wpływ na wymiar terytorialny i dysproporcje między miastem a wsią, wpływając przez to korzystnie na spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz konwergencję w Portugalii i w Unii. Środki te obejmują potrzebę zwiększenia reaktywności i dostępności usług zdrowotnych i opieki długoterminowej w obliczu szybkiego starzenia się społeczeństwa oraz potrzebę zapewnienia dostępu do mieszkań przystępnych cenowo i mieszkań socjalnych. Również problemy społeczne wymaga rozwiązania poprzez zapewnienie szerokiego wachlarza usług społecznych szczególnie dla osób starszych, osób z niepełnosprawnościami, mniejszości etnicznych i migrantów, a także poprzez zintegrowane programy wspierania społeczności w niekorzystnej sytuacji na defaworyzowanych obszarach metropolitalnych. Należy usprawnić sieci transportu publicznego na obszarach miejskich, szczególnie z myślą o dojeżdżających defaworyzowanych pracownikach, oraz wzmocnić prawa pracownicze, zwłaszcza w przypadku niestandardowych umów o pracę związanych z gospodarką cyfrową. Działania te będą pomocne w realizacji planu działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych, zatwierdzonego podczas szczytu w Porto 7 maja 2021 r., i mają w założeniu przyczynić się do poprawy wyników tablicy wskaźników społecznych. 

(28)Ważne działania będą podejmowane w stosunku do dzieci i młodzieży – m.in. zwiększenie liczby miejsc w przedszkolach i w placówkach opieki nad dziećmi oraz sprzyjanie tworzeniu trwałych miejsc pracy wysokiej jakości dla młodych ludzi. Plan powinien również sprzyjać podejmowaniu studiów wyższych, zwłaszcza na kierunkach STEAM, oraz obejmować utworzenie sieci uczelni oferujących krótkoterminowe kursy podyplomowe. Przewidziane działania powinny także wspierać wdrażanie technologii cyfrowych w szkolnictwie podstawowym i średnim – wykorzystywanie zasobów cyfrowych na lekcjach, cyfryzację treści edukacyjnych oraz tworzenie laboratoriów wykorzystujących technologie edukacyjne, np. roboty programowalne.

Zasada „Nie czyń poważnych szkód”

(29)Zgodnie z art. 19 ust. 3 lit. d) i sekcją 2.4 załącznika V do rozporządzenia (UE) 2021/241 plan odbudowy i zwiększania odporności ma przyczynić się do zapewnienia, aby żadne z działań służących realizacji reform i projektów inwestycyjnych ujętych w planie odbudowy i zwiększania odporności nie czyniło poważnych szkód dla celów środowiskowych (rating A) w rozumieniu art. 17 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 6 (zasada „nie czyń poważnych szkód”).

(30)W planie odbudowy i zwiększania odporności zapewnia się, aby żadna z reform i inwestycji nie powodowała poważnych szkód w zakresie żadnego z sześciu celów środowiskowych w rozumieniu art. 17 rozporządzenia (UE) 2020/852, obejmujących: łagodzenie zmian klimatu i adaptację do nich, zrównoważone wykorzystywanie i ochronę zasobów wodnych i morskich, gospodarkę o obiegu zamkniętym, zapobieganie zanieczyszczeniu i jego kontrolę oraz ochronę i odbudowę bioróżnorodności i ekosystemów. Portugalia przedstawiła uzasadnienia w oparciu o wytyczne techniczne Komisji Europejskiej dotyczące zasady „nie czyń poważnych szkód” (2021/C 58/01). W stosownych przypadkach Portugalia zaproponowała podjęcie działań ograniczających ryzyko, aby zapobiec powstaniu poważnych szkód, a wdrożenie tych działań zostanie zapewnione za pomocą odpowiednich kamieni milowych.

(31)Szczególną uwagę zwrócono na działania, których wpływ na cele środowiskowe uzasadnia ścisłą kontrolę. Komponent 7 „Infrastruktura” obejmuje cztery działania przewidujące budowę lub modernizację infrastruktury transportu drogowego (RE-C7-I2, I3, I4 i I5). Aby uniknąć znaczących szkód w realizacji celów w zakresie łagodzenia zmiany klimatu oraz zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli, portugalski plan odbudowy i zwiększania odporności obejmuje, jako środek wspomagający, inwestycję RE-C7-I0 „Rozbudowa sieci ładowania pojazdów elektrycznych”. Ma ona obniżyć emisyjność transportu drogowego poprzez oddanie do powszechnego użytku 15 000 stacji ładowania pojazdów elektrycznych do 2025 r. Podobnie w odniesieniu do działań w zakresie gospodarki wodnej w komponencie 9 „Gospodarka wodna” (TC-C9-I1 i I2), obejmujących budowę tamy i zakładu odsalania oraz działania w zakresie irygacji i poboru wód, Portugalia powinna w dalszym ciągu zapewniać, aby nie doszło do znacznych szkód dla środowiska, przez zastosowanie się do wszystkich wniosków i warunków wynikających z oceny oddziaływania na środowisko dotyczących tych działań, zgodnie z unijnym prawem ochrony środowiska, m.in. ramową dyrektywą wodną (2000/60/WE). Chodzi w szczególności o uniknięcie znacznego wpływu na odnośne jednolite części wód, mogącego udaremnić lub opóźnić osiągnięcie dobrego stanu lub potencjału, a także o zapobieżenie negatywnemu wpływowi działań na chronione siedliska i gatunki bezpośrednio zależne od tych wód.

Przyczynienie się do zielonej transformacji, w tym do różnorodności biologicznej

(32)Zgodnie z art. 19 ust. 3 lit. e) i sekcją 2.5 załącznika V do rozporządzenia (UE) 2021/241 plan odbudowy i zwiększania odporności zawiera działania, które przyczyniają się w dużym stopniu (rating A) do zielonej transformacji, w tym do różnorodności biologicznej, lub do sprostania związanym z tym wyzwaniom. Działania wspierające realizację celów klimatycznych stanowią kwotę wynoszącą 37,9 % łącznej alokacji w ramach planu, obliczoną zgodnie z metodyką określoną w załączniku VI do rozporządzenia (UE) 2021/241. Zgodnie z art. 17 rozporządzenia (UE) 2021/241 plan odbudowy i zwiększania odporności jest spójny z informacjami zawartymi w krajowym planie w dziedzinie energii i klimatu do 2030 r.

(33)Oczekuje się, że reformy i inwestycje znacząco przyczynią się do postępów w realizacji celów Portugalii w zakresie dekarbonizacji i transformacji energetycznej, określonych w krajowym planie w dziedzinie energii i klimatu do 2030 r. (NECP 2030) oraz w planie działań na rzecz osiągnięcia neutralności pod względem emisji dwutlenku węgla do 2050 r., co będzie stanowić wkład w realizację wartości docelowej i celu Unii w dziedzinie klimatu. W szesnastu komponentach uwzględniono środki przyczyniające się do realizacji celu klimatycznego, zaś szesnaście komponentów obejmuje środki przyczyniające się do realizacji celów środowiskowych, w tym różnorodności biologicznej. Poprawa sytuacji w zakresie bioróżnorodności ma nastąpić szczególnie dzięki udoskonaleniu gospodarki leśnej, podjęciu działań w stosunku do rozległych obszarów niezagospodarowanych monokultur i wysokiego ryzyka pożarów, a także promowaniu zrównoważonej niebieskiej gospodarki. Oczekuje się, że wdrożenie tych proponowanych środków będzie miało trwały wpływ, w szczególności poprzez przyczynianie się do zielonej transformacji, większej różnorodności biologicznej i ochrony środowiska.

(34)Dużą część wkładu w dziedzinie klimatu stanowią interwencje na rzecz efektywności energetycznej. Istotny wkład w dziedzinach klimatu i środowiska pochodzi również z inwestycji w zrównoważony transport miejski lub w działania na rzecz przystosowania się do zmiany klimatu i zapobiegania jej. Do realizacji celów klimatycznych i środowiskowych przyczyniają się także procesy badawcze i innowacyjne koncentrujące się na gospodarce niskoemisyjnej, odporności na zmianę klimatu i przystosowaniu się do niej, a także środki w zakresie gospodarki leśnej i wodnej. Reformy mają sprzyjać dekarbonizacji przemysłu, opracowywaniu bardziej zrównoważonych procesów produkcyjnych i poprawie planowania transportu.

Przyczynianie się do transformacji cyfrowej

(35)Zgodnie z art. 19 ust. 3 lit. f) i sekcją 2.6 załącznika V do rozporządzenia (UE) 2021/241 plan odbudowy i zwiększania odporności zawiera działania, które według przewidywań w dużym stopniu (rating A) przyczynią się skutecznie do transformacji cyfrowej lub do sprostania związanym z tym wyzwaniom. Działania wspierające realizację celów cyfrowych stanowią kwotę wynoszącą 22,1 % łącznej alokacji w ramach planu, obliczoną zgodnie z metodyką określoną w załączniku VII do rozporządzenia (UE) 2021/241.

(36)Ogółem czternaście komponentów obejmuje środki przyczyniające się do realizacji celu cyfrowego przy zastosowaniu szerokiego, przekrojowego podejścia, przy czym cztery komponenty są w całości poświęcone transformacji cyfrowej. Planuje się znaczące reformy i inwestycje w obszarach cyfryzacji przedsiębiorstw i zapewniania umiejętności cyfrowych. Inne istotne reformy i inwestycje mają na celu cyfryzację administracji publicznej, systemu wymiaru sprawiedliwości i zarządzania finansami publicznymi. Przewiduje się również inwestycje ukierunkowane na cyfryzację konkretnych sektorów, takich jak szkolnictwo podstawowe i średnie, zdrowie, kultura i gospodarka leśna.

(37)Oprócz przyczyniania się do transformacji cyfrowej inwestycje te dotyczą również wyzwań związanych z poziomem umiejętności ludności, w szczególności umiejętności cyfrowych osób dorosłych, oraz z potrzebą dostosowania umiejętności do zmieniających się potrzeb rynku pracy. Inwestycje zmierzają również do sprostania wyzwaniom w zakresie równego dostępu do technologii cyfrowych oraz kształcenia i szkolenia wysokiej jakości.

(38)Oczekuje się, że reformy i inwestycje związane z cyfryzacją uwzględnione w planie odbudowy i zwiększania odporności będą miały trwały wpływ, w szczególności w zakresie cyfrowej transformacji administracji publicznej kraju, systemu wymiaru sprawiedliwości, usług społecznych, środowiska biznesowego, poziomu umiejętności ludności oraz usług zdrowotnych na szczeblu krajowym i regionalnym.

Trwały wpływ

(39)Zgodnie z art. 19 ust. 3 lit. g) i sekcją 2.7 załącznika V do rozporządzenia (UE) 2021/241 plan odbudowy i zwiększania odporności ma mieć trwały wpływ na Portugalię w dużym stopniu (rating A).

(40)W planie przedstawiono zmiany strukturalne w obszarach administracji publicznej, mieszkalnictwa, kapitalizacji przedsiębiorstw i innowacji, systemu wymiaru sprawiedliwości, zawodów regulowanych i cyfryzacji administracji publicznej. W wielu przypadkach środki należące do różnych komponentów planu mają w założeniu zwiększyć poziom cyfryzacji odpowiednich instytucji, co według oczekiwań powinno mieć trwały wpływ na jakość usług i otoczenie działalności gospodarczej.

(41)W obszarze inwestycji oczekuje się trwałej zmiany strukturalnej w wyniku powołania, kapitalizacji i rozszerzenia misji krajowego banku prorozwojowego – Banco Português de Fomento. Oczekuje się, że proponowane zwiększenie kapitalizacji banku ułatwi dostęp do finansowania, w szczególności dla MŚP dotkniętych kryzysem, oraz pobudzi konkurencyjność i tworzenie miejsc pracy w perspektywie długoterminowej. Inne kluczowe cele polityki obejmują transfer wiedzy i technologii do przedsiębiorstw, dywersyfikację produktów i usług oraz osiągnięcie do 2030 r. poziomu inwestycji w badania, rozwój i inwestycje wynoszącego 3 % PKB. Ponadto inwestycje i polityki służące dekarbonizacji przemysłu zmierzają do poprawy jego efektywności energetycznej i zmniejszenia udziału importu w portugalskiej gospodarce, a tym samym do zwiększenia konkurencyjności kraju i jego potencjału wzrostu, przy jednoczesnym przyczynianiu się do osiągnięcia celów klimatycznych.

(42)Trwały wpływ planu można również zwiększyć, wykorzystując synergię między planem a innymi programami finansowanymi z funduszy polityki spójności, w szczególności poprzez skuteczne zajęcie się głęboko zakorzenionymi wyzwaniami terytorialnymi i promowanie zrównoważonego rozwoju.

Monitorowanie i realizacja

(43)Zgodnie z art. 19 ust. 3 lit. h) i sekcją 2.8 załącznika V do rozporządzenia (UE) 2021/241 ustalenia zaproponowane w planie odbudowy i zwiększania odporności są adekwatne (rating A), aby zapewnić skuteczne monitorowanie i realizację planu odbudowy i zwiększania odporności, w tym planowanego harmonogramu działań, kamieni milowych i wartości docelowych oraz związanych z nimi wskaźników.

(44)Realizacją planu i jego monitorowaniem powinna zajmować się struktura administracyjna „Estrutura de Missão Recuperar Portugal” (grupa zadaniowa Recuperar Portugal). Jej kompetencje są jasno określone i zapisane w prawodawstwie krajowym, które zapewnia rzetelne mechanizmy koordynacji i sprawozdawczości pomiędzy tą strukturą a innymi organami odpowiedzialnymi za realizację inwestycji i reform w ramach różnych komponentów. Grupa ma wyraźnie określone obowiązki i jest odpowiednio zorganizowana do celów realizacji planu, monitorowania postępów i sprawozdawczości. Grupa zadaniowa powinna działać do końca realizacji planu.

(45)Kamienie milowe i wartości docelowe przewidziane w planie Portugalii stanowią odpowiedni system służący monitorowaniu realizacji planu. Są wystarczająco jasne i wyczerpujące, aby zapewnić możliwość śledzenia i weryfikacji ich realizacji. Mechanizmy weryfikacji, gromadzenie danych i obowiązki opisane przez władze Portugalii wydają się wystarczająco solidne, by wnioski o wypłatę środków po osiągnięciu kamieni milowych i wartości docelowych były odpowiednio uzasadnione. Kamienie milowe i wartości docelowe odnoszą się również do zakończonych już działań, które kwalifikują się zgodnie z art. 17 ust. 2 rozporządzenia. Do uzasadnienia wniosku o wypłatę wymagane jest osiągnięcie w zadowalającym stopniu tych kamieni milowych i wartości docelowych.

(46)Państwa członkowskie powinny zadbać o to, by informowano o wsparciu udzielonym w ramach Instrumentu i potwierdzano takie wsparcie zgodnie z art. 34 rozporządzenia (UE) 2021/241. W ramach Instrumentu Wsparcia Technicznego można wystąpić o wsparcie techniczne, służące pomocą państwom członkowskim w realizacji ich planu.

Kalkulacja kosztów

(47)Zgodnie z art. 19 ust. 3 lit. i) i sekcją 2.9 załącznika V do rozporządzenia (UE) 2021/241 przedstawione w planie uzasadnienie kwoty szacunkowych łącznych kosztów planu odbudowy i zwiększania odporności jest w umiarkowanym stopniu (rating B) racjonalne i wiarygodne, zgodne z zasadą efektywności kosztowej i proporcjonalne do spodziewanego wpływu na krajową gospodarkę i społeczeństwo.

(48)Portugalia przedstawiła indywidualne szacunki kosztów wszystkich inwestycji i reform wraz z powiązanymi kosztami uwzględnionymi w planie odbudowy i zwiększania odporności. Podział kosztów jest zasadniczo szczegółowy i dobrze uzasadniony. Szacunki opierają się przeważnie na porównaniach z zamówieniami na podobne usługi, dotychczasowych inwestycjach o podobnym charakterze lub konsultacjach rynkowych. Ocena szacunkowych kosztów i dokumenty potwierdzające wskazują, że koszty są w większości racjonalne i wiarygodne. Niemniej fakt, że stosowana metodyka niekiedy nie jest wystarczająco dobrze wyjaśniona, a związek między uzasadnieniem a samym kosztem nie jest w pełni jasny, nie pozwala przyznać ratingu A w tym kryterium oceny. Na koniec, szacunkowy łączny koszt planu odbudowy i zwiększania odporności jest zgodny z zasadą efektywności kosztowej i proporcjonalny do spodziewanego wpływu na krajową gospodarkę i społeczeństwo.

Ochrona interesów finansowych

(49)Zgodnie z art. 19 ust. 3 lit. j) i sekcją 2.10 załącznika V do rozporządzenia (UE) 2021/241 ustalenia zaproponowane w planie odbudowy i zwiększania odporności oraz dodatkowe środki zawarte w niniejszej decyzji są adekwatne (rating A), aby zapobiegać korupcji, nadużyciom finansowym i konfliktom interesów, a także aby je wykrywać i eliminować, podczas korzystania ze środków finansowych udostępnionych na podstawie tego rozporządzenia, i ustalenia te mają skutecznie zapobiegać podwójnemu finansowaniu w ramach tego rozporządzenia i innych programów unijnych. Pozostaje to bez uszczerbku dla stosowania innych instrumentów i narzędzi służących propagowaniu i egzekwowaniu przestrzegania prawa UE, w tym stosowanych w celu zapobiegania korupcji, nadużyciom finansowym i konfliktom interesów oraz ich wykrywania i korygowania, a także w celu ochrony finansów Unii zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2020/2092.

(50)System kontroli wewnętrznej opisany w planie opiera się na solidnych procesach i strukturach; wyraźnie określono w nim poszczególne organy i podmioty oraz ich role i obowiązki w zakresie wykonywania zadań dotyczących kontroli wewnętrznej. Zarządzanie krajowe będzie scentralizowane w ramach grupy zadaniowej „Recuperar Portugal”. Realizacja planu zostanie zlecona agencjom lub organom publicznym bądź instytucjom pośredniczącym odpowiedzialnym na szczeblu zdecentralizowanym. System kontroli i inne odpowiednie ustalenia, w tym dotyczące gromadzenia i udostępniania danych dotyczących beneficjentów końcowych, są adekwatne.

(51)W celu realizacji, monitorowania i kontroli planu odbudowy i zwiększania odporności Portugalia będzie korzystać z narzędzi informatycznych. Funkcje informatyczne są w planie jasno opisane. Portugalia poinformowała, że Główny Inspektorat Finansów (IGF) przeprowadzi pierwszy audyt systemu zarządzania i kontroli planu odbudowy i zwiększania odporności przed przedłożeniem Komisji Europejskiej pierwszego wniosku o płatność (z wyłączeniem płatności zaliczkowych).

Spójność planu

(52)Zgodnie z art. 19 ust. 3 lit. k) i sekcją 2.11 załącznika V do rozporządzenia (UE) 2021/241 plan zawiera w dużym stopniu (rating A) działania służące realizacji reform i projektów inwestycji publicznych, które mają spójny charakter.

(53)W portugalskim planie odbudowy i zwiększania odporności jako całości widoczna jest strategiczna i konsekwentna wizja, a poszczególne komponenty i działania są ze sobą spójne. Reformy i inwestycje w ramach każdego komponentu są spójne i wzajemnie się wzmacniają, a między komponentami istnieją synergie i komplementarność. Żadne proponowane działania nie są sprzeczne z innymi działaniami w ramach tego samego komponentu ani nie podważają ich skuteczności; nie stwierdzono również niespójności ani sprzeczności między różnymi komponentami.

Równość

(54)Plan obejmuje szereg środków, co do których oczekuje się, że przyczynią się do sprostania wyzwaniom w dziedzinie równości płci i równych szans dla wszystkich. Należą do nich reformy służące zwalczaniu nierówności płac i segregacji zawodowej ze względu na płeć, a także środki zachęcające młode kobiety do studiowania na kierunkach STEAM. Część planu dotycząca działań z zakresu polityki społecznej obejmuje krajową strategię integracji osób z niepełnosprawnościami oraz krajową strategię zwalczania ubóstwa.

Samoocena bezpieczeństwa

(55)Przeprowadzono samoocenę bezpieczeństwa w odniesieniu do inwestycji w zakresie łączności i zdolności cyfrowych, zgodnie z art. 18 ust. 4 lit. g) rozporządzenia (UE) 2021/241. Samoocena przewiduje matrycę ryzyka i środków ograniczających je. Zidentyfikowano łącznie osiemnaście możliwych czynników ryzyka, takich jak uzależnienie od jednego dostawcy, dostawcy wysokiego ryzyka, kwestie cyberbezpieczeństwa, zakłócenia systemów krytycznych. W matrycy określono trzynaście środków ograniczających ryzyko, które należy wprowadzić w celu przeciwdziałania ewentualnym czynnikom ryzyka. Należą do nich wymóg poświadczenia bezpieczeństwa przez dostawców, stosowanie ograniczeń wobec dostawców uważanych za dostawców wysokiego ryzyka, strategie korzystania z wielu dostawców oraz systemy rezerwowe dla funkcji krytycznych.

Projekty transgraniczne i dotyczące wielu krajów

(56)Plan odbudowy i zwiększania odporności obejmuje transgraniczne inwestycje w dziedzinach dotyczących wymiaru sprawiedliwości. Przewiduje przyspieszenie i rozszerzenie interoperacyjności informacji z rejestrów karnych w europejskim systemie przekazywania informacji z rejestrów karnych (ECRIS) oraz umożliwia publikację i przeszukiwanie interoperacyjnych orzeczeń sądowych za pomocą europejskiej sygnatury orzecznictwa (ECLI). Ułatwia również wymianę informacji między organami sądowymi na podstawie systemu e-CODEX oraz usprawnia współpracę w ramach europejskiego systemu informacji o pojazdach i prawach jazdy (EUCARIS) i transgranicznych zasobów identyfikacyjnych, np. eIDAS. Inne inicjatywy transgraniczne dotyczą cyfryzacji przedsiębiorstw poprzez utworzenie 16 „ośrodków innowacji cyfrowych” – punktów kompleksowej obsługi pomagających przedsiębiorstwom w udoskonalaniu procesów biznesowych i produkcyjnych, produktów lub usług wykorzystujących technologie cyfrowe. Oczekuje się, że centra uwzględnione w planie wniosą swój wkład w sieć europejskich ośrodków innowacji cyfrowych. Możliwa jest także współpraca transgraniczna w dziedzinie wodoru. Portugalia współpracuje z innymi państwami członkowskimi UE nad rozwojem ewentualnego ważnego projektu stanowiącego przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania, dotyczącego wodoru. Oczekuje się, że zawarte w planie projekty dotyczące wodoru przyczynią się bezpośrednio lub pośrednio do tej inicjatywy.

Proces konsultacji

(57)Plan był przedmiotem obszernej debaty, formalnych konsultacji publicznych i seminariów tematycznych z udziałem członków rządu. Równolegle z procesem konsultacji publicznych rząd prowadził szereg konsultacji z zainteresowanymi podmiotami instytucjonalnymi, takimi jak Rada Gospodarczo-Społeczna, Rada Koordynacji Terytorialnej i Krajowa Rada Zdrowia. W odpowiedzi na pisemne uwagi otrzymane podczas drugiej konsultacji publicznej rząd wprowadził w planie szereg zmian, w tym dwa nowe komponenty: komponent 4 „Kultura” i komponent 10 „Morze”.

(58)Na potrzeby realizacji planu Portugalia powołała Krajową Komisję Monitorującą składającą się z przedstawicieli partnerów społecznych i kluczowych postaci społeczeństwa obywatelskiego, która może wydawać zalecenia dotyczące realizacji planu. Realizacja planu będzie również poddana kontroli publicznej za pośrednictwem portalu poświęconego przejrzystości. Aby zapewnić odpowiedzialność odpowiednich podmiotów, kluczowe znaczenie ma zaangażowanie wszystkich odpowiednich władz lokalnych i zainteresowanych stron, w tym partnerów społecznych, w całym okresie realizacji inwestycji i reform przewidzianych w planie.

Pozytywna ocena

(59)Po pozytywnej ocenie Komisji w sprawie planu odbudowy i zwiększania odporności Portugalii i stwierdzeniu, że plan ten spełnia w zadowalający sposób kryteria oceny określone w rozporządzeniu (UE) 2021/241, zgodnie z art. 20 ust. 2 i załącznikiem V do tego rozporządzenia, w niniejszej decyzji należy określić reformy i projekty inwestycyjne niezbędne do zrealizowania planu, odpowiednie kamienie milowe, wartości docelowe i wskaźniki, a także kwotę udostępnianą przez Unię na wdrożenie planu w formie bezzwrotnego wsparcia finansowego i w formie pożyczki.

Wkład finansowy

(60)Szacunkowy łączny koszt planu odbudowy i zwiększania odporności Portugalii wynosi 16 643 679 377 EUR. Ponieważ plan odbudowy i zwiększania odporności spełnia w zadowalający sposób kryteria oceny określone w rozporządzeniu (UE) 2021/241, a ponadto kwota szacunkowych łącznych kosztów planu odbudowy i zwiększania odporności jest wyższa od maksymalnego wkładu finansowego dostępnego dla Portugalii, wkład finansowy przydzielony na plan odbudowy i zwiększania odporności Portugalii powinien być równy łącznej kwocie wkładu finansowego dostępnego dla Portugalii.

(61)Zgodnie z art. 11 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2021/241 obliczenie maksymalnego wkładu finansowego dla Portugalii jest aktualizowane do dnia 30 czerwca 2022 r. Tym samym, zgodnie z art. 23 ust. 1 tego rozporządzenia, kwotę dla Portugalii należy teraz udostępnić do celów zaciągnięcia zobowiązania prawnego do dnia 31 grudnia 2022 r. Jeżeli będzie to konieczne w związku z aktualizacją maksymalnego wkładu finansowego, Rada, działając na wniosek Komisji, powinna zmienić bez zbędnej zwłoki niniejszą decyzję, aby uwzględnić zaktualizowany maksymalny wkład finansowy.

(62)Aby wesprzeć dodatkowe reformy i inwestycje, Portugalia wystąpiła ponadto o wsparcie w formie pożyczki. Maksymalna wielkość pożyczki, o którą wystąpiła Portugalia, wynosi mniej niż 6,8 % jej dochodu narodowego brutto z 2019 r. w cenach bieżących. Kwota szacunkowych łącznych kosztów planu odbudowy i zwiększania odporności jest wyższa niż suma wkładu finansowego dostępnego dla Portugalii i wsparcia w formie pożyczki, o które wystąpiono.

(63)Wsparcie, które zostanie udostępnione, ma być finansowane z pożyczek zaciąganych przez Komisję w imieniu Unii na podstawie art. 5 decyzji Rady (UE, Euratom) 2020/2053 7 . Płatności wsparcia należy dokonać w transzach, gdy Portugalia w zadowalający sposób osiągnie odpowiednie kamienie milowe i wartości docelowe wskazane w odniesieniu do realizacji planu odbudowy i zwiększania odporności.

(64)Portugalia wystąpiła o płatność zaliczkową w wysokości 13 % wkładu finansowego i 13 % pożyczki. Kwotę tę należy udostępnić Portugalii z zastrzeżeniem wejścia w życie umowy w sprawie finansowania przewidzianej w art. 23 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2021/241 i umowy pożyczki przewidzianej w art. 15 ust. 2 tego rozporządzenia i zgodnie z tymi umowami.

(65)Niniejsza decyzja powinna pozostawać bez uszczerbku dla wyniku wszelkich procedur dotyczących przyznawania funduszy unijnych w ramach jakiegokolwiek innego programu UE niż na podstawie rozporządzenia (UE) 2021/241 lub procedur dotyczących zakłóceń funkcjonowania rynku wewnętrznego, które mogą zostać wszczęte, w szczególności na mocy art. 107 i 108 Traktatu. Niniejsza decyzja nie uchyla obowiązku powiadomienia Komisji przez państwo członkowskie, na podstawie art. 108 Traktatu, o przypadkach potencjalnej pomocy państwa,

PRZYJMUJE NINIEJSZĄ DECYZJĘ:

Artykuł 1
Zatwierdzenie oceny planu odbudowy i zwiększania odporności

Zatwierdza się ocenę planu odbudowy i zwiększania odporności Portugalii na podstawie kryteriów przewidzianych w art. 19 ust. 3 rozporządzenia (UE) 2021/241. Reformy i projekty inwestycyjne w ramach planu odbudowy i zwiększania odporności, ustalenia oraz harmonogram monitorowania i realizacji planu odbudowy i zwiększania odporności, w tym odpowiednie kamienie milowe i wartości docelowe oraz dodatkowe kamienie milowe i wartości docelowe związane z płatnością pożyczki, odpowiednie wskaźniki dotyczące osiągnięcia planowanych kamieni milowych i wartości docelowych oraz ustalenia dotyczące sposobu zapewnienia Komisji pełnego dostępu do odpowiednich danych bazowych określono w załączniku do niniejszej decyzji.

Artykuł 2
Wkład finansowy

1.Unia udostępnia Portugalii wkład finansowy w formie bezzwrotnego wsparcia w wysokości 13 907 294 284 EUR 8 . Kwota 9 758 504 454 EUR jest dostępna do celów zaciągnięcia zobowiązań prawnych do dnia 31 grudnia 2022 r. O ile kwota obliczona dla Portugalii w wyniku aktualizacji przewidzianej w art. 11 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2021/241 jest równa tej kwocie albo wyższa od niej, udostępniana jest dodatkowa kwota w wysokości 4 148 789 829 EUR do celów zaciągnięcia zobowiązań prawnych w okresie od dnia 1 stycznia 2023 r. do dnia 31 grudnia 2023 r.

2.Wkład finansowy Unii jest udostępniany Portugalii przez Komisję w transzach zgodnie z załącznikiem do niniejszej decyzji. Kwotę 1 807 948 257 EUR udostępnia się jako płatność zaliczkową, która jest równa 13 % wkładu finansowego. Płatności zaliczkowe i transze mogą być wypłacane przez Komisję w jednej racie albo w kilku ratach. Wielkość rat zależy od dostępności środków finansowych.

3.Płatności zaliczkowe są uruchamiane z zastrzeżeniem wejścia w życie umowy w sprawie finansowania przewidzianej w art. 23 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2021/241 i zgodnie z tą umową. Płatności zaliczkowe rozlicza się, odliczając je proporcjonalnie od wypłacanych transz.

4.Uruchomienie transz zgodnie z umową w sprawie finansowania jest uzależnione od dostępności środków finansowych oraz od decyzji Komisji podjętej zgodnie z art. 24 rozporządzenia (UE) 2021/241 i stwierdzającej, że Portugalia osiągnęła w zadowalający sposób odpowiednie kamienie milowe i wartości docelowe wskazane w odniesieniu do realizacji planu odbudowy i zwiększania odporności. Z zastrzeżeniem wejścia w życie zobowiązań prawnych, o których mowa w ust. 1, aby kwalifikować się do płatności, kamienie milowe i wartości docelowe powinny zostać osiągnięte nie później niż w dniu 31 sierpnia 2026 r.

Artykuł 3
Wsparcie w formie pożyczki

1.Unia udostępnia Portugalii pożyczkę w wysokości maksymalnie 2 699 000 000 EUR.

2.Wsparcie w formie pożyczki jest udostępniane Portugalii przez Komisję w transzach zgodnie z załącznikiem do niniejszej decyzji. Kwotę 350 870 000 EUR udostępnia się jako płatność zaliczkową, która jest równa 13 % pożyczki. Płatności zaliczkowe i transze mogą być wypłacane przez Komisję w jednej racie albo w kilku ratach. Wielkość rat zależy od dostępności środków finansowych.

3.Płatności zaliczkowe są uruchamiane z zastrzeżeniem wejścia w życie umowy pożyczki przewidzianej w art. 15 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2021/241 i zgodnie z tą umową. Płatności zaliczkowe rozlicza się, odliczając je proporcjonalnie od wypłacanych transz.

4.Uruchomienie transz zgodnie z umową pożyczki jest uzależnione od dostępności środków finansowych oraz od decyzji Komisji podjętej zgodnie z art. 24 rozporządzenia (UE) 2021/241 i stwierdzającej, że Portugalia osiągnęła w zadowalający sposób dodatkowe kamienie milowe i wartości docelowe powiązane z pożyczką i wskazane w odniesieniu do realizacji planu odbudowy i zwiększania odporności. Aby kwalifikować się do płatności, dodatkowe kamienie milowe i wartości docelowe powiązane z pożyczką należy osiągnąć nie później niż w dniu 31 sierpnia 2026 r.

Artykuł 4
Adresat

Niniejsza decyzja skierowana jest do Republiki Portugalskiej.

Sporządzono w Brukseli dnia […] r.

(1)    Dz.U. L 57 z 18.2.2021, s. 17.

(2)    Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1176/2011 z dnia 16 listopada 2011 r. w sprawie zapobiegania zakłóceniom równowagi makroekonomicznej i ich korygowania (Dz.U. L 306 z 23.11.2011, s. 25).

(3)    Rozporządzenie Rady (UE) 2020/2094 z dnia 14 grudnia 2020 r. ustanawiające Instrument Unii Europejskiej na rzecz Odbudowy w celu wsparcia odbudowy w następstwie kryzysu związanego z COVID-19 (Dz.U. L 433I z 22.12.2020, s. 23).

(4)    Te zakłócenia równowagi makroekonomicznej są przedmiotem zaleceń wydanych na podstawie art. 6 rozporządzenia (UE) nr 1176/2011 w 2019 i 2020 r.

(5)    Takie symulacje odzwierciedlają ogólny wpływ NextGenerationEU, który obejmuje również finansowanie na rzecz REACT-EU, oraz zwiększone finansowanie na rzecz programu „Horyzont Europa”, InvestEU, FST, rozwoju obszarów wiejskich i RescEU. Symulacje te nie obejmują możliwego pozytywnego wpływu reform strukturalnych, który może być znaczny.

(6)    Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 z dnia 18 czerwca 2020 r. w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje, zmieniające rozporządzenie (UE) 2019/2088 (Dz.U. L 198 z 22.6.2020, s. 13).

(7)    Dz.U. L 424 z 15.12.2020, s. 1.

(8)    Ta kwota odpowiada alokacji finansowej po odliczeniu proporcjonalnego udziału wydatków Portugalii określonych w art. 6 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2021/241, obliczonej zgodnie z metodyką przyjętą w art. 11 tego rozporządzenia.

KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 16.6.2021

COM(2021) 321 final

ZAŁĄCZNIK

do

wniosku dotyczącego decyzji wykonawczej Rady

w sprawie zatwierdzenia oceny planu odbudowy i zwiększania odporności Portugalii

{SWD(2021) 146 final}

ZAŁĄCZNIK

SEKCJA 1: REFORMY I INWESTYCJE W RAMACH PLANU ODBUDOWY I ZWIĘKSZANIA ODPORNOŚCI

1. Opis reform i inwestycji

A. KOMPONENT 1: Krajowa służba zdrowia

Ten komponent portugalskiego planu odbudowy i zwiększania odporności uwzględnia szereg wyzwań, przed którymi stoi obecnie portugalski system opieki zdrowotnej w odniesieniu do obecnych i zmieniających się potrzeb w zakresie opieki zdrowotnej i związanych z tym kosztów. Po pierwsze, niekorzystne tendencje demograficzne w Portugalii - charakteryzujące się przyspieszonym starzeniem się społeczeństwa i wynikającymi z niego potrzebami w zakresie opieki długoterminowej - zbiegają się w czasie ze zmieniającymi się schematami chorób, rosnącym obciążeniem chorób przewlekłych i zwyrodnieniowych, a także stopniowo wzrastać wielozachorowność. Po drugie, w Portugalii nadal występuje znaczna śmiertelność, której można było uniknąć, oraz stosunkowo niska liczba lat zdrowego życia w wieku 65 lat. Po trzecie, istnieje możliwość położenia większego nacisku na promocję zdrowia i profilaktykę chorób, w połączeniu z rozwiązaniem problemu fragmentacji usług opieki zdrowotnej i luk w dostępie do opieki zdrowotnej. Po czwarte, opłaty własne za opiekę zdrowotną należą do najwyższych w UE, a zgłoszone obciążenie finansowe związane z opieką medyczną jest stosunkowo wysokie. Wreszcie, Portugalska Krajowa Służba Zdrowia od wielu lat boryka się z trudną sytuacją finansową. W szczególności Portugalia osiąga dobre wyniki w zakresie powtarzających się akcji ratunkowych dla szpitali publicznych ze strony rządu, które nie zdołały uniknąć systematycznego cyklu zadłużenia szpitali, co miało wpływ na stosunki między łańcuchami dostaw.

Głównym celem tego komponentu jest wzmocnienie zdolności reagowania Portugalskiej Krajowej Służby Zdrowia, aby reagować na zmiany demograficzne i epidemiologiczne w kraju, na innowacje terapeutyczne i technologiczne oraz na tendencję wzrostu popytu na opiekę zdrowotną i związane z tym koszty. W tym celu komponent ten ma na celu wzmocnienie kluczowej roli podstawowych usług opieki zdrowotnej w ramach ogólnej struktury krajowej służby zdrowia, zwiększenie skali usług opieki długoterminowej i opieki w zakresie zdrowia psychicznego oraz zwiększenie efektywności poprzez dokończenie reformy modelu zarządzania szpitalami publicznymi i przyspieszenie cyfryzacji usług opieki zdrowotnej.

Komponent ten wspiera realizację zalecenia dla poszczególnych krajów w sprawie wzmocnienia ogólnej kontroli wydatków, efektywności kosztowej i odpowiedniego budżetowania, ze szczególnym uwzględnieniem trwałego zmniejszenia zaległości płatniczych w szpitalach (zalecenie dla poszczególnych krajów 1 2019), a także zalecenia dla poszczególnych krajów w sprawie wzmocnienia odporności systemu opieki zdrowotnej i zapewnienia równego dostępu do wysokiej jakości opieki zdrowotnej i opieki długoterminowej (zalecenie krajowe 1 2020). Komponent ten przyczynia się również do realizacji zalecenia dla poszczególnych krajów dotyczącego skoncentrowania inwestycji na transformacji ekologicznej i cyfrowej (zalecenie dla poszczególnych krajów 3 2020).

Oczekuje się, że żaden środek w tym składniku nie spowoduje znaczącej szkody dla celów środowiskowych w rozumieniu art. 17 rozporządzenia (UE) 2020/852, biorąc pod uwagę opis środków i działań łagodzących określonych w planie zgodnie z wytycznymi technicznymi DNSH (2021/C58/01).

A.1. Opis reform i inwestycji, które mają być finansowane z bezzwrotnego wsparcia finansowego

Reforma RE-r01: Reforma podstawowej opieki zdrowotnej

Nadrzędnym celem reformy jest wzmocnienie kluczowej roli podstawowych usług opieki zdrowotnej w reagowaniu na potrzeby zdrowotne ludności w ramach ogólnej struktury krajowej służby zdrowia. W tym celu reforma ma na celu realizację sześciu priorytetów: (i) zwiększenie zdolności w zakresie badań przesiewowych i wczesnej diagnostyki, a mianowicie najczęstszych patologii; (ii) wzmocnienie zdolności reagowania podstawowej opieki zdrowotnej poprzez tworzenie bardziej proaktywnych ośrodków opieki zdrowotnej o rozszerzonym portfelu usług i obszarach interwencji, a także bardziej zintegrowanych z innymi poziomami opieki, a także poprzez dostosowanie procesów do indywidualnych cech każdego użytkownika i związanej z nimi ścieżki życia, zmniejszenie dużej zmienności praktyk klinicznych (w tym pod względem przepisywania leków ambulatoryjnych), poprawę skierowania klinicznego między różnymi poziomami opieki zdrowotnej oraz dążenie do zwiększenia wydajności poprzez ograniczenie powielania usług lub zapewnianie opieki nieskutecznej, nieodpowiedniej lub niskiej jakości; (iii) korygowanie regionalnych i lokalnych asymetrii pod względem obiektów i sprzętu dostępnych w ramach podstawowej opieki zdrowotnej; (iv) Wspieranie działań na poziomie społeczności lokalnych i tworzenie programów wsparcia dla użytkowników i ich rodzin, większe zaangażowanie obywateli i społeczności, w tym poprzez zakończenie przekazywania obowiązków w zakresie zdrowia z administracji centralnej na samorządy lokalne; (v) podnoszenie umiejętności pracowników służby zdrowia, wzmacnianie wielodyscyplinarnej pracy zespołowej i zwiększanie liczby specjalistów, w tym specjalistów; oraz vi) przeprowadzenie cyfrowej transformacji państwowej służby zdrowia i wykorzystanie jej potencjału w zakresie modernizacji i uproszczenia korzystania z usług opieki zdrowotnej. W ten sposób reforma ta zapewni lepsze warunki ramowe dla powiązanych inwestycji w podstawowe usługi opieki zdrowotnej.

Reforma polega na wdrożeniu szeregu środków ustawodawczych i regulacyjnych w celu: (i) rozszerzenie zakresu odpowiedzialności i zakresu interwencji grup ośrodków zdrowia, a także typologii tworzących je jednostek funkcjonalnych; (ii) przegląd systemu prawnego organizacji i funkcjonowania jednostek funkcjonalnych, a także systemu zachęt przyznawanych elementom, które stanowią te jednostki; (iii) opracowanie instrumentu stratyfikacji ryzyka w celu wspierania zarządzania klinicznego w jednostkach funkcjonalnych grup ośrodków zdrowia; oraz (iv) zakończenie przekazywania obowiązków w dziedzinie zdrowia z administracji centralnej na samorządy lokalne.

Kamienie milowe i wartości docelowe związane z wdrożeniem reformy zostaną ukończone do dnia 31 grudnia 2023 r.

Reforma RE-r02: Reforma zdrowia psychicznego

Nadrzędnym celem tej reformy jest poprawa zdrowia psychicznego w Portugalii. W tym celu reforma opiera się na pięciu osiach interwencji: (i) deinstytucjonalizacja pacjentów mieszkających w szpitalach psychiatrycznych lub w instytucjach sektora społecznego; (ii) uzupełnianie krajowego zasięgu lokalnych usług w zakresie zdrowia psychicznego w obszarach opieki szpitalnej, ambulatoryjnej i środowiskowej; (iii) rozszerzenie krajowej sieci zintegrowanej opieki ciągłej, ze szczególnym uwzględnieniem zdrowia psychicznego; (iv) reorganizacja usług psychiatrycznych kryminalistycznych; oraz (v) wdrożenie regionalnych planów zdrowotnych dotyczących demencji.

Konkretnie rzecz ujmując, reforma polega na przeglądzie obowiązującego prawa o zdrowiu psychicznym, które ustanawia ogólne zasady polityki w zakresie zdrowia psychicznego w Portugalii i reguluje kwestię obowiązkowego zatrudniania osób z zaburzeniami psychicznymi, oraz dekretu z mocą ustawy o zdrowiu psychicznym, które określają zasady przewodnie organizacji, zarządzania i oceny usług w zakresie zdrowia psychicznego. W tych przepisach prawnych wprowadza się między innymi następujące zmiany: (i) włączenie do prawodawstwa zasad Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawach osób niepełnosprawnych; oraz (ii) zwiększenie autonomii lokalnych usług w zakresie zdrowia psychicznego i należytego zarządzania nimi poprzez utworzenie zintegrowanych ośrodków odpowiedzialności. W ten sposób reforma ta zapewni lepsze warunki ramowe dla powiązanych inwestycji w opiekę w zakresie zdrowia psychicznego.

Kamienie milowe związane z wdrożeniem reformy zostaną zakończone do dnia 31 marca 2023 r.

Reforma RE-r03: Zakończenie reformy modelu zarządzania szpitalami publicznymi

Nadrzędnym celem reformy jest zwiększenie wydajności szpitali Państwowej Służby Zdrowia. W tym celu ma on na celu: (i) reforma organizacji szpitali publicznych i zarządzania nimi; (ii) rekonfiguracja sieci szpitali zgodnie z planowaniem przepustowości pod względem zapotrzebowania na usługi oraz podaży zasobów ludzkich i infrastruktury; (iii) poprawa powiązań z innymi elementami krajowej służby zdrowia, a mianowicie z podstawowymi i psychicznymi usługami zdrowotnymi, a także z paliatywnymi i zintegrowanymi sieciami stałej opieki; (iv) zaangażowanie pracowników służby zdrowia i struktur pośrednich w zarządzanie szpitalami publicznymi; oraz (v) skoncentrowanie działań na rzeczywistych potrzebach obywateli w zakresie zdrowia i dobrostanu.

Obiektywne wskaźniki oceny wyników kierowników szpitali są włączane do umów o zarządzanie, oceniając zarówno jakość usług, jak i sytuację finansową szpitali publicznych. Przyczyni się to do zapewnienia spójności z priorytetami polityki zdrowotnej rządu oraz do bardziej przewidywalnego zarządzania zasobami szpitalnymi, przy jednoczesnym połączeniu autonomii ze zwiększonym monitorowaniem i odpowiedzialnością. Wdrażanie zmienionych umów o zarządzanie będzie stopniowe i traktowane priorytetowo w zależności od poziomu skuteczności, wymiaru i rozmieszczenia geograficznego szpitali publicznych. Ponadto należy wzmocnić rolę monitorującą ministerstw zdrowia i finansów w celu zapewnienia zintegrowanego i spójnego podejścia do oceny wyników szpitali i korygowania w odpowiednim czasie odstępstw od zatwierdzonych budżetów.

Ponadto należy wzmocnić scentralizowane zakupy w celu osiągnięcia dalszych oszczędności w zakresie efektywności, w szczególności poprzez uwzględnienie zaleceń wynikających z niedawnej niezależnej oceny. W szczególności scentralizowane zakupy mają zostać rozszerzone na sprzęt i wyroby medyczne. Ponadto planuje się poprawę wewnętrznego zarządzania szpitalami publicznymi, w szczególności poprzez utworzenie zintegrowanych centrów odpowiedzialności i wdrożenie opartych na wynikach systemów wynagrodzeń mających zastosowanie do jednostek powiązanych z takimi ośrodkami. W związku z tym wejdzie w życie system pełnego zaangażowania pracowników służby zdrowia na rzecz Krajowej Służby Zdrowia.

Ponadto środek ten obejmuje inicjatywy mające na celu przeprojektowanie sieci szpitali w celu zapewnienia lepszego powiązania między usługami. W szczególności należy dalej rozwijać działania w zakresie hospitalizacji w domu pacjenta, aby zapewnić opiekę szpitalną w domu pacjenta, w ścisłym powiązaniu z podstawowymi usługami opieki zdrowotnej, krajową siecią zintegrowanych usług opieki ciągłej, sektorem społecznym i społecznościami lokalnymi. Ponadto należy zwiększyć możliwości laboratoryjne Krajowej Służby Zdrowia w zakresie diagnozowania chorób zakaźnych oraz zwiększyć jej możliwości w zakresie intensywnej opieki medycznej.

Reforma zostanie zakończona do dnia 31 grudnia 2025 r.

Inwestycja RE-C01-i01: Usługi podstawowej opieki zdrowotnej z większą liczbą odpowiedzi

Celem tej inwestycji jest rozszerzenie usług podstawowej opieki zdrowotnej i wzmocnienie kluczowej roli podstawowych usług opieki zdrowotnej w reagowaniu na potrzeby zdrowotne ludności w ramach ogólnej struktury krajowej służby zdrowia. Inwestycja opiera się na reformie podstawowych usług opieki zdrowotnej.

Inwestycja obejmuje następujące inicjatywy:

-Po pierwsze, kilka podinwestycji poprawi dostęp do podstawowych usług opieki zdrowotnej, ich jakość i skuteczność, przyczyniając się w ten sposób do uzupełnienia krajowego zakresu programów badań przesiewowych i zwiększenia zdolności wczesnej diagnostyki. Należą do nich: (i) rozszerzenie badań przesiewowych w kierunku raka na wszystkie ośrodki zdrowia, w tym na raka jelita grubego i szyjki macicy; (ii) rozszerzenie badań przesiewowych w kierunku retinopatii cukrzycy na wszystkie ośrodki zdrowia; (iii) zapewnienie wszystkim ośrodkom opieki zdrowotnej możliwości mierzenia białek reaktywnych C; (iv) wyposażenie grup ośrodków zdrowia w spirometry do wczesnego diagnozowania, monitorowania i leczenia astmy, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc i palenia; (v) zapewnienie placówkom opieki zdrowotnej sprzętu Holter i monitorowania ciśnienia krwi po ambulatoryjnej; (vi) rozszerzenie konsultacji ze stopami diabetycznymi na wszystkie grupy ośrodków opieki zdrowotnej; (vii) przyjęcie indywidualnych planów opieki nad pacjentami złożonymi i wielozakaźnymi; (viii) określenie protokołów skierowań w najbardziej poszukiwanych obszarach opieki, takich jak okulista, otorynolaryngologia, ortopedia i urologia; oraz ix) ukończenie zintegrowanego systemu informacyjnego, który ułatwia kierowanie pacjentów do różnych poziomów opieki zdrowotnej.

-Po drugie, inne subinwestycje mają na celu rozszerzenie obszarów interwencji grup ośrodków zdrowia, a tym samym zwiększenie zdolności reagowania tego poziomu opieki zdrowotnej i wzmocnienie oferty specjalizacji medycznych poprzez wzmocnienie wyspecjalizowanej i zespołowej pracy w jednostkach służby zdrowia. Obejmują one w szczególności: (i) instalowanie gabinetów dentystycznych w ośrodkach opieki zdrowotnej; (ii) tworzenie zintegrowanych ośrodków diagnostycznych (w tym przynajmniej badań rentgenowskich i analiz klinicznych) w grupach ośrodków zdrowia; (iii) tworzenie usług rehabilitacyjnych w ośrodkach zdrowia (odpowiednie pomieszczenia fizyczne i rehabilitacja, zespoły multidyscyplinarne i interdyscyplinarne); (iv) zapewnienie wszystkim ośrodkom opieki zdrowotnej sprzętu (bag Emergency Emergency, defibrylator i monitor znaków istotnych) do kwalifikowanego reagowania kryzysowego (podstawowe wsparcie na życie); oraz (v) zwiększenie tempa realizacji programu na rzecz ograniczenia niewłaściwego i/lub możliwego do uniknięcia korzystania z usług opieki zdrowotnej w nagłych wypadkach.

-Po trzecie, dalsze subinwestycje przewidują modernizację obiektów i wyposażenia ośrodków zdrowia, zwiększenie efektywności energetycznej, zapewnienie warunków dostępności, jakości, komfortu i bezpieczeństwa pacjentom i pracownikom służby zdrowia oraz dostosowanie ich do nowych modeli świadczenia opieki zdrowotnej. W szczególności obejmują one m.in.: (i) budowę 100 nowych ośrodków opieki zdrowotnej; (ii) renowacja lub dostosowanie 326 placówek opieki zdrowotnej w celu zwiększenia efektywności energetycznej, zgodności z planami awaryjnymi oraz zapewnienia dostępności, bezpieczeństwa sanitarnego i komfortu; oraz (iii) modernizacji sprzętu medycznego.

-Po czwarte, dodatkowe subinwestycje skupiają się na poprawie reakcji na bliskość, ze szczególnym uwzględnieniem opieki domowej i środowiskowej, interweniują w grupach najbardziej zagrożonych oraz promują deinstytucjonalizację i opiekę ambulatoryjną. Obejmują one w szczególności: (i) zapewnienie placówkom opieki zdrowotnej pojazdów elektrycznych w celu wspierania opieki w domu; (ii) rozszerzenie liczby mobilnych jednostek na regiony o niskiej gęstości zaludnienia; (iii) zapewnienie w ośrodkach zdrowia warunków technicznych umożliwiających telekonsultacje i telemonitorowanie chorób przewlekłych, takich jak niewydolność serca; (iv) wzmocnienie jednostek opieki społecznej i zespołów zintegrowanej opieki ciągłej; (v) tworzenie lokalnych zespołów wspierających opiekę paliatywną w grupach ośrodków zdrowia; oraz vi) tworzenie programów interwencji psychospołecznej w zakresie powszechnych chorób psychicznych (depresji i lęku) w grupach ośrodków zdrowia.

Realizacja inwestycji zostanie zakończona do dnia 30 czerwca 2026 r.

Inwestycja RE-C01-i02: Krajowa sieć zintegrowanej opieki ciągłej i krajowa sieć opieki Paliatywnej

Celem inwestycji jest rozbudowa krajowych sieci opieki paliatywnej i zintegrowanej opieki stałej, zarówno w zakresie leczenia szpitalnego, jak i opieki ambulatoryjnej, a także opieki domowej. Inwestycja opiera się na reformie krajowej strategii na rzecz integracji osób niepełnosprawnych przedstawionej w komponencie 3 dotyczącym reakcji społecznych i stanowi część portugalskiej strategii deinstytucjonalizacji, a także ogólne dążenie do zajęcia się niekorzystnymi tendencjami demograficznymi, z którymi boryka się kraj.

Inwestycja składa się z ustrukturyzowanego i etapowego programu mającego na celu zapewnienie wsparcia finansowego promotorom z sektora publicznego, społecznego lub prywatnego w celu: (i) rozbudowa krajowej sieci zintegrowanej opieki ciągłej o 5 500 łóżek poprzez budowę 275 nowych modułów 20 łóżek (w istniejących lub nowych jednostkach); (ii) stworzenie 20-dniowych jednostek w celu promowania autonomii w celu monitorowania 500 pacjentów ambulatoryjnych; (iii) utworzenie 50 zespołów domowych zajmujących się stałą opieką zintegrowaną w celu udzielenia pomocy 1000 pacjentom w domu (w tym sprzęt i pojazdy elektryczne); (iv) rozszerzenie zintegrowanych działań w zakresie zdrowia psychicznego w 1000 miejsc, w 50 rezydencjach i jednostkach społeczno-zawodowych (wsparcie w tworzeniu nowych rozwiązań lub rozszerzaniu istniejących reakcji); (v) utworzenie do 100 miejsc w 10 zespołach wsparcia w zakresie zdrowia psychicznego w domu (wsparcie w nabywaniu niezbędnych zasobów materialnych i pojazdów elektrycznych na potrzeby działalności zespołów); (vi) rozszerzenie krajowej sieci opieki paliatywnej o 20 szpitalnych oddziałów opieki paliatywnej w celu udzielenia pomocy 400 pacjentom; oraz (viii) stworzenie do 100 miejsc w 10 gminnych zespołach opieki paliatywnej (wsparcie w nabywaniu niezbędnych zasobów materialnych i pojazdów elektrycznych na potrzeby działalności zespołów).

Realizacja inwestycji zostanie zakończona do dnia 31 grudnia 2025 r.

Inwestycja RE-C01-i03: Zakończenie reformy zdrowia psychicznego i wdrożenie strategii demencji

Celem inwestycji jest wsparcie realizacji reformy usług w zakresie zdrowia psychicznego, przyczyniając się w ten sposób do poszerzenia i wzmocnienia zdolności reagowania Krajowej Służby Zdrowia w dziedzinie zdrowia psychicznego.

Inwestycja obejmuje uzupełniające subinwestycje w instrumenty, struktury i zasoby ludzkie, a mianowicie: (i) tworzenie usług mieszkaniowych w społeczności, które umożliwiają deinstytucjonalizację pacjentów mieszkających w szpitalach psychiatrycznych lub w sektorze socjalnym, którzy nie korzystają z oferty krajowej sieci zintegrowanej opieki ciągłej, w tym zwiększenie liczby miejsc opieki w zakresie zdrowia psychicznego o 500 w krajowej sieci zintegrowanej opieki stałej w dziedzinie zdrowia psychicznego; (ii) budowę czterech placówek szpitalnych w szpitalach ogólnych, eliminując zakwaterowanie ostre w szpitalach psychiatrycznych; (iii) utworzenie 15 zintegrowanych ośrodków odpowiedzialności w celu pokonania przeszkód w świadczeniu opieki pozaszpitalnej przy zachowaniu większej autonomii i odpowiedzialności; (iv) renowacja 20 istniejących obiektów lokalnych usług w zakresie zdrowia psychicznego; (v) utworzenie 40 zespołów ds. zdrowia psychicznego; (vi) przeprojektowanie, rozbudowę i remont psychiatrii sądowej; oraz vii) opracowywanie działań uświadamiających i szkoleniowych na rzecz „budowania ścieżek pacjentów” w kontekście demencji.

Realizacja inwestycji zostanie zakończona do dnia 31 grudnia 2025 r.

Inwestycja RE-C01-i04: Wyposażenie nowych szpitali w Seixal, Sintra i wschodniej Lizbonie

Celem inwestycji jest wyposażenie planowanych nowych szpitali w Seixal, Sintra i Wschodnia Lizbona, a tym samym wzmocnienie sieci szpitali i podaży opieki szpitalnej w wysoce zaludnionym regionie, w którym zapotrzebowanie na usługi zdrowotne jest znaczne. Ma to na celu zapewnienie lepszego dostępu do opieki zdrowotnej znacznej części ludności oraz przyczynienie się do zmniejszenia nierówności i do spójności społecznej w regionie.

Inwestycja polega na zakupie sprzętu, który ma zostać zainstalowany w nowych szpitalach w Seixal, Sintra i wschodniej Lizbonie, w tym: (i) sprzęt kliniczny, medyczny i zaawansowane technologicznie; (ii) wyposażenie ogólne, w tym meble specjalistyczne; oraz (iii) sprzęt komputerowy.

Realizacja inwestycji zostanie zakończona do dnia 30 czerwca 2026 r.

Inwestycja RE-C01-i05-RAM: Wzmocnienie regionalnej służby zdrowia Madery

Celem tej inwestycji jest wdrożenie strategicznego planu dla regionalnego systemu opieki zdrowotnej Autonomicznego Regionu Madery oraz regionalnej strategii na rzecz promocji zdrowia psychicznego.

Inwestycja składa się z dwóch podinwestycji. Po pierwsze, obejmuje on subinwestycję w rozwój, rozwój i poprawę regionalnej sieci zintegrowanej opieki ciągłej, w tym poprzez zwiększenie liczby miejsc we wszystkich typologiach zgodnie z zasadą deinstytucjonalizacji, we współpracy z sektorem prywatnym i społecznym oraz na obszarach charakteryzujących się bardziej dotkliwym starzeniem się społeczeństwa lub mniejszą instalacją mocy. Po drugie, obejmuje on również subinwestycję mającą na celu wzmocnienie zdolności reagowania w dziedzinie zdrowia psychicznego i demencji związanych ze starzeniem się, w tym modernizację infrastruktury i sprzętu w placówkach opieki szpitalnej i podstawowej, zapewnienie nowych miejsc na potrzeby hospitalizacji w domu i codziennych usług szpitalnych oraz utworzenie lokalnych zespołów ds. zdrowia psychicznego.

Realizacja inwestycji zostanie zakończona do dnia 30 czerwca 2026 r.

Inwestycja RE-C01-i06: Transformacja cyfrowa w dziedzinie zdrowia

Celem inwestycji jest wyeliminowanie wąskich gardeł utrudniających transformację cyfrową w państwowej służbie zdrowia, w tym brak odpowiedniego sprzętu i oprogramowania do dyspozycji pracowników służby zdrowia, wzmocnienie standaryzacji systemów informacyjnych w Krajowej Służbie Zdrowia oraz poprawa doświadczenia użytkowników i dostępu do danych.

Inwestycja składa się z czterech podinwestycji. Po pierwsze, należy wzmocnić sieć danych dotyczących zdrowia w celu poprawy jakości usług i odporności systemów komputerowych dostępnych w Krajowej Służbie Zdrowia, ułatwienia wykorzystywania danych w systemach wspomagania decyzji, zapewnienia interoperacyjności różnych systemów informacyjnych i zgodności z odpowiednimi zasadami bezpieczeństwa. Po drugie, komunikacja między obywatelami a jednostkami zdrowia zostanie uproszczona, znormalizowana i zdigitalizowana za pomocą narzędzi elektronicznych, takich jak platforma ukierunkowana na obywatela i narzędzia telemedyczne w celu zwiększenia dostępu do opieki zdrowotnej. Po trzecie, zmodernizowane i interoperacyjne narzędzia dostępne dla pracowników służby zdrowia (np. platformy telemonitorowania i telerehabilitacji oraz systemy zwiększające możliwość przenoszenia danych między placówkami podstawowej opieki zdrowotnej, szpitalnymi i zintegrowanymi placówkami opieki ciągłej) oraz odpowiednie szkolenia w zakresie umiejętności cyfrowych. Po czwarte, wspiera się cyfryzację dokumentacji klinicznej w celu prowadzenia działań mających na celu monitorowanie funkcjonowania krajowej służby zdrowia.

Realizacja inwestycji zostanie zakończona do dnia 31 grudnia 2024 r.

Inwestycja RE-C01-i07-RAM: Cyfryzacja regionalnej służby zdrowia Madery

Celem tej inwestycji jest wspieranie cyfryzacji regionalnej służby zdrowia na Maderze poprzez zastosowanie technologii cyfrowych w celu wspierania jakości i efektywności usług opieki zdrowotnej oraz wzmocnienie pozycji pracowników służby zdrowia i obywateli.

Inwestycja składa się z kilku podinwestycji, w tym: (i) wdrażanie technologii cyfrowych w celu wsparcia monitorowania pacjentów, intensyfikacja wizyt w ramach telemedycyny i telemonitorowanie sytuacji zdrowotnej obywateli; (ii) wzmocnienie technologii cyfrowych i sztucznej inteligencji na potrzeby nadzoru epidemiologicznego; (iii) zwiększenie digitalizacji zdrowia i poprawa interoperacyjności systemów informacyjnych; (iv) poprawa dostępu obywateli do informacji i usług zdrowotnych za pomocą środków cyfrowych; oraz (v) szkolenie obywateli i zainteresowanych stron w zakresie korzystania z cyfrowych zasobów opieki zdrowotnej w dziedzinie zdrowia.

Realizacja inwestycji zostanie zakończona do dnia 31 grudnia 2024 r.

Inwestycja RE-C01-i08-RAA: Szpital cyfrowy na Azorach

Celem inwestycji jest zwiększenie podaży opieki zdrowotnej i zapewnienie lepszego dostępu do opieki zdrowotnej na Azorach poprzez cyfryzację regionalnej służby zdrowia.

Inwestycja polega na stworzeniu elektronicznej dokumentacji medycznej dla każdego obywatela, zwiększeniu interoperacyjności systemów informacyjnych w celu umożliwienia wymiany informacji klinicznych między pracownikami służby zdrowia, zwiększeniu dostępności opieki zdrowotnej na najbardziej odizolowanych wyspach bez szpitala poprzez prowadzenie konsultacji telemedycznych oraz zapewnieniu niezbędnego sprzętu, oprogramowania i systemów informacyjnych.

Realizacja inwestycji zostanie zakończona do dnia 30 września 2025 r.

Inwestycja RE-C01-i09: Powszechny system aktywnego wsparcia życia

Celem inwestycji jest promowanie dobrego samopoczucia fizycznego i emocjonalnego w Portugalii poprzez zwiększenie niskiego poziomu aktywności fizycznej w tym kraju oraz przyczynienie się do lepszego zapobiegania chorobom i zarządzania obciążeniem chorobami niezakaźnymi.

Inwestycja obejmuje: (i) krajową kampanię i platformę technologiczną promującą aktywność fizyczną, poszerzającą wiedzę obywateli na temat korzyści płynących z regularnej aktywności fizycznej w każdym wieku, przepisywanie ćwiczeń w zależności od ich zdolności oraz zachęcanie do przyjmowania zdrowszego trybu życia; (ii) rozszerzenie sportu szkolnego na społeczność poprzez promowanie aktywnej mobilności od najmłodszych lat i przez całe życie oraz sport w rodzinie jako środek promowania sukcesu uczniów i zdrowszego stylu życia; oraz (iii) zachęcanie do uprawiania aktywności fizycznej w miejscu pracy, promowanie wdrażania środków i programów, a także zapewnienie przestrzeni i sprzętu do wykonywania aktywności fizycznej.

Realizacja inwestycji zostanie zakończona do dnia 30 września 2025 r.

A.2. Kamienie milowe, wartości docelowe, wskaźniki i harmonogram monitorowania i realizacji na potrzeby bezzwrotnego wsparcia finansowego

B. KOMPONENT 2: Mieszkalnictwo

Ten komponent portugalskiego planu odbudowy i zwiększania odporności jest odpowiedzią na wyzwania związane z niedoborem strukturalnym trwałych i tymczasowych rozwiązań mieszkaniowych dla grup znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji, zarówno w Portugalii kontynentalnej, jak i w autonomicznych regionach Azorów i Madery, a jednocześnie pośrednio przyczynia się do wzmocnienia systemu ochrony socjalnej. Mieszkalnictwo publiczne stanowi jedynie 2 % ogółu zasobów w Portugalii i uznaje się je za niewystarczające do zaspokojenia potrzeb osób najbardziej potrzebujących i zagrożonych wykluczeniem społecznym.

Główne cele polityki są następujące: (i) zwiększenie oferty mieszkań socjalnych i przystępnych cenowo (w tym zaspokojenie innych powiązanych potrzeb, takich jak brak podstawowej infrastruktury i sprzętu, niezdrowe i niepewne miejsca zamieszkania, niepewność lub brak więzi umownych, przeludnienie lub niedostosowanie mieszkań do specjalnych potrzeb mieszkańców niepełnosprawnych lub o ograniczonej sprawności ruchowej); (ii) stworzenie krajowej odpowiedzi publicznej na pilne i tymczasowe potrzeby w zakresie zakwaterowania wynikające z nieprzewidzianych lub nieprzewidywalnych zdarzeń, takich jak klęski żywiołowe, pożary, pandemie, ruchy migracyjne, wnioski o azyl lub sytuacje bezpośredniego zagrożenia, takie jak przemoc domowa, handel ludźmi, ryzyko eksmisji i inne; oraz (iii) zwiększenie oferty zakwaterowania dla studentów po przystępnych cenach. Inwestycje w ten składnik obejmują budowę nowych mieszkań i renowację istniejących.

Komponent ten przyczynia się do realizacji zaleceń dla poszczególnych krajów wydanych Portugalii w ramach europejskiego semestru w latach 2019 i 2020, w szczególności: Poprawa skuteczności i adekwatności siatki bezpieczeństwa socjalnego (zalecenie szczegółowe dla poszczególnych krajów 2 2019); Zagwarantowanie wystarczającej i skutecznej ochrony socjalnej i wsparcia dochodu (zalecenie szczegółowe 2 2020); oraz zwiększenie liczby absolwentów szkół wyższych, w szczególności w dziedzinie nauk ścisłych i technologii informacyjnych (poprzez inwestycje w budynki mieszkalne dla studentów) (zalecenie szczegółowe 2 2019). Komponent ten przyczynia się również do realizacji zalecenia dla poszczególnych krajów dotyczącego transformacji klimatycznej (zalecenie dla poszczególnych krajów 3 2020). Komponent ten przyczynia się również do wdrożenia kilku zasad Europejskiego filaru praw socjalnych, takich jak: „Należy zapewnić osobom potrzebującym dostęp do mieszkań socjalnych lub pomocy mieszkaniowej dobrej jakości” (EPSR 19.a); „Osoby znajdujące się w trudnej sytuacji mają prawo do odpowiedniej pomocy i ochrony przed przymusową eksmisją” (EPSR 19.b); „Osoby bezdomne otrzymują odpowiednie schronienie oraz świadczone są na ich rzecz usługi służące promowaniu ich integracji społecznej” (EPSR 19.c); „Ochrona socjalna” (EPSR 12); „Integracja osób niepełnosprawnych” (EPSR 17); „Dostęp do podstawowych usług” (EPSR 20); Kształcenie, szkolenie i uczenie się przez całe życie: „Każda osoba ma prawo do edukacji włączającej, charakteryzującej się dobrą jakością, szkoleń i uczenia się przez całe życie w celu utrzymania i nabywania umiejętności, które pozwolą jej w pełni uczestniczyć w życiu społeczeństwa i skutecznie radzić sobie ze zmianami na rynku pracy” (EPSR 1). Uwzględnia się również wymiar środowiskowy, w szczególności poprzez promowanie nowych budowli o wysokich standardach efektywności energetycznej.

Oczekuje się, że żaden środek w tym składniku nie spowoduje znaczącej szkody dla celów środowiskowych w rozumieniu art. 17 rozporządzenia (UE) 2020/852, biorąc pod uwagę opis środków i działań łagodzących określonych w planie zgodnie z wytycznymi technicznymi DNSH (2021/C58/01).

B.1. Opis reform i inwestycji, które mają być finansowane z bezzwrotnego wsparcia finansowego

Reforma RE-r04: Krajowy plan w zakresie pilnych i tymczasowych warunków mieszkaniowych 

Celem reformy jest stworzenie krajowej sieci publicznej w celu zaspokojenia pilnych i tymczasowych potrzeb mieszkaniowych w ramach odnowienia polityki mieszkaniowej w Portugalii, w celu ochrony i wzmocnienia pozycji określonych grup docelowych oraz wspierania włączenia społecznego i zwalczania nierówności.

Reforma obejmuje stworzenie ustrukturyzowanej i przekrojowej reakcji na potrzeby osób potrzebujących rozwiązań w zakresie zakwaterowania awaryjnego lub tymczasowego oraz opracowanie niezbędnych ram prawnych i regulacyjnych w celu ustanowienia modelu zarządzania inwestycją RE-C02-i02 (krajowe dotacje na zakwaterowanie i tymczasowe zakwaterowanie) oraz ustanawia metody wskazywania miejsc zakwaterowania i kierowania do nich oraz pomocy społecznej dla osób otrzymujących wsparcie.

Wdrożenie reformy miało zostać zakończone do dnia 31 czerwca 2021 r.

Inwestycja RE-C02-i01: Program wsparcia na rzecz dostępu do mieszkalnictwa

Celem inwestycji jest zapewnienie godziwych i odpowiednich warunków mieszkaniowych dla rodzin o największych potrzebach oraz dla grup znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji. 

Inwestycja polega głównie na zapewnieniu mieszkań socjalnych, ale również na zapewnieniu wsparcia finansowego na renowację lub budowę określonym grupom docelowym, które do 2026 r. nie posiadają zdolności finansowej do zapewnienia odpowiedniego mieszkania dla co najmniej 26 000 gospodarstw domowych. Inwestycje obejmują budowę nowych budynków lub remont istniejących mieszkań, a także, w razie potrzeby, nabycie nowych budynków lub dzierżawę budynków podnajmu.

Realizacja inwestycji zostanie zakończona do dnia 30 czerwca 2026 r.

Inwestycja RE-C02-i02: Krajowe dotacje na zakwaterowanie w sytuacjach nadzwyczajnych i na czas określony

Celem tej inwestycji jest zapewnienie tymczasowego lub awaryjnego zakwaterowania słabszym grupom ludności w Portugalii kontynentalnej. Inwestycja ta ma na celu wdrożenie reformy Krajowego Planu Urgentowego i Tymczasowego Mieszkalnictwa zawartego w tym komponencie. Następujące zagrożenia lub sytuacje nadzwyczajne o charakterze społecznym określają ramy planowanych interwencji: nieprzewidywalne lub wyjątkowe wydarzenia, konieczność pilnego zakwaterowania i wzmocnienia pozycji osób tymczasowo pozbawionych mieszkania, w tym ofiar przemocy domowej, ofiar handlu ludźmi, osób objętych ochroną międzynarodową, osób bezdomnych; nadzwyczajne i należycie uzasadnione potrzeby w zakresie pilnego i tymczasowego zakwaterowania osób, w przypadku których istnieje bezpośrednie i faktyczne ryzyko pozostawienia ich bez zakwaterowania lub będących w trakcie deinstytucjonalizacji; potrzeby w zakresie zakwaterowania, tymczasowe i niezbędne dla interesu publicznego, urzędników i pracowników państwowych.

Inwestycja polega na utworzeniu 2000 miejsc zakwaterowania w nagłych wypadkach, jak również 473 lokali mieszkalnych, trzech bloków i pięciu ośrodków tymczasowego zakwaterowania dla sił bezpieczeństwa (w przypadkach uzasadnionych interesem publicznym).

Realizacja inwestycji zostanie zakończona do dnia 30 czerwca 2026 r.

Inwestycja RE-C02-i03-RAM: Zwiększenie podaży mieszkań socjalnych w Autonomicznym Regionie Madery

Celem tej inwestycji jest zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych rodzin żyjących w trudnych warunkach i nieposiadających zdolności finansowej do pokrycia kosztów dostępu do odpowiednich mieszkań w Autonomicznym Regionie Madery.

Inwestycja polega na budowie lub zakupie mieszkań socjalnych dla 1 121 gospodarstw domowych (inwestycje obejmują również badania, projekty, nabycie i budowę gruntów), wsparcie renowacji 325 prywatnych mieszkań (w tym poprawa efektywności energetycznej). Inwestycja przewiduje również zamówienia na usługi na rzecz rozwoju systemów informacyjnych i rozwiązań w zakresie administracji elektronicznej w sektorze mieszkaniowym.

Realizacja inwestycji zostanie zakończona do dnia 30 czerwca 2026 r.

Inwestycja RE-02-i04-RAA: Poprawa warunków mieszkaniowych w zasobach mieszkaniowych Autonomicznego Regionu Azorów

Celem inwestycji jest wzmocnienie oferty mieszkaniowej na różnych poziomach w związku z zauważalnym pogorszeniem się degradacji budynków w Autonomicznym Regionie Azorów oraz zmniejszeniem podaży na rynku nieruchomości.

Inwestycja obejmuje, na różnych wyspach:

-budowę 277 budynków;

-sfinalizowanie 77 mieszkań; oraz

-renowacja budynków (głęboka renowacja 106 budynków, średnia renowacja 252 budynków i niewielka interwencja w 116 budynkach) w sumie 551 interwencji.

Realizacja inwestycji zostanie zakończona do dnia 31 grudnia 2025 r.

B.2. Kamienie milowe, wskaźniki i harmonogram monitorowania i realizacji na potrzeby bezzwrotnego wsparcia finansowego

B.3. Opis reform i inwestycji, które mają być finansowane z pożyczki

Inwestycja RE-C02-i05: Zasoby mieszkań publicznych po przystępnych cenach

Celem inwestycji jest zareagowanie na obecną dynamikę cen nieruchomości mieszkaniowych w stosunku do poziomu dochodów portugalskich gospodarstw domowych, zwłaszcza w dużych środowiskach miejskich, poprzez zapewnienie publicznych zasobów domów, które mogą być wynajmowane po przystępnych cenach dla konkretnych grup docelowych.

Inwestycja obejmuje budowę, w tym nabycie, nowych budynków i remont mieszkań publicznych w celu zapewnienia 6 800 mieszkań, a następnie wynajem po przystępnych cenach dla określonych grup docelowych.

Realizacja inwestycji zostanie zakończona do dnia 30 czerwca 2026 r.

Inwestycja RE-C02-i06: Mieszkania studenckie po przystępnych cenach

Celem tej inwestycji jest zwiększenie krajowej podaży przystępnych cenowo mieszkań dla studentów, ponieważ pozostaje to jedną z największych barier w dostępie do szkolnictwa wyższego. Miejsca te przyczyniają się do zmniejszenia bezpośrednich kosztów ponoszonych przez studentów i ich rodziny, ze szczególnym uwzględnieniem uczniów znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji społecznej i ekonomicznej. Obecna podaż wspiera jedynie niewielki odsetek (około 10 %) studentów potrzebujących zakwaterowania w związku ze znacznym wzrostem kosztów mieszkaniowych, zwłaszcza w największych ośrodkach miejskich, w których skoncentrowane są instytucje szkolnictwa wyższego.

Inwestycja polega na zapewnieniu dodatkowych 15 000 łóżek dla studentów poprzez budowę nowych budynków, remont istniejących budynków oraz modernizację i rozbudowę istniejących lokali mieszkalnych dla studentów.

Realizacja inwestycji zostanie zakończona do dnia 31 marca 2026 r.

B.4.    Kamienie milowe, wartości docelowe, wskaźniki i harmonogram monitorowania i realizacji dotyczące pożyczki

C. KOMPONENT 3: Działania społeczne

Portugalia od wielu lat boryka się z poważnymi wyzwaniami demograficznymi i społeczno-gospodarczymi, które zostały spotęgowane pandemią COVID-19. Ten komponent portugalskiego planu odbudowy i zwiększania odporności podejmuje następujące wyzwania: starzenie się społeczeństwa, prawa osób niepełnosprawnych i innych osób niesamodzielnych oraz znajdujących się w sytuacji ubóstwa i wykluczenia społecznego wśród społeczności i grup znajdujących się w niekorzystnej sytuacji.

W tym kontekście komponent ten uwzględnia wyzwania strukturalne związane z polityką społeczną oraz niedobory usług społecznych dla ludności/regionów w potrzebie, zarówno w Portugalii kontynentalnej, jak i w Autonomicznych Regionach Azorów i Madery.

Główne cele polityki są następujące: (i) poprawa infrastruktury opieki społecznej i zapewnienie lepszego zasięgu terytorialnego; (ii) wzmocnienie i rozszerzenie sieci reakcji społecznych dzięki innowacyjnym rozwiązaniom oraz projektom i interwencjom pilotażowym; (iii) opracowywanie nowatorskich działań wspierających na poziomie społeczności lokalnych, przyczyniających się do promowania samodzielnego życia, zapobiegania zależności i opracowywania reakcji na nieinstytucjonalizację zgodnie z Konwencją ONZ o prawach osób niepełnosprawnych; (iv) zapewnienie osobom niepełnosprawnym dostępu do życia sprzyjającego włączeniu społecznemu oraz uczestnictwa w życiu społecznym i gospodarczym; oraz (v) wspieranie eliminacji ubóstwa poprzez opracowanie kompleksowej strategii krajowej skupiającej się na społecznościach znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji i znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji.

Komponent ten wspiera realizację zalecenia dla poszczególnych krajów w sprawie wzmocnienia odporności systemu opieki zdrowotnej i zapewnienia równego dostępu do dobrej jakości opieki zdrowotnej i opieki długoterminowej (zalecenie dla poszczególnych krajów 1 2020). Ponadto przyczynia się on do realizacji zalecenia dla poszczególnych krajów w sprawie poprawy skuteczności i adekwatności siatki bezpieczeństwa socjalnego oraz poprawy poziomu umiejętności ludności (zalecenie dla poszczególnych krajów 2 2019), a także do zagwarantowania wystarczającej ochrony socjalnej i wsparcia dochodu oraz zapewnienia równego dostępu do wysokiej jakości kształcenia i szkolenia (zalecenie dla poszczególnych krajów 2 2020). Komponent ten pośrednio wspiera również realizację zalecenia dla poszczególnych krajów dotyczącego skoncentrowania inwestycji na transformacji ekologicznej i cyfrowej (zalecenie dla poszczególnych krajów 3 2020).

Oczekuje się, że komponent ten przyczyni się zarówno do transformacji ekologicznej, jak i cyfrowej. Projekty związane z budową, rozbudową i renowacją infrastruktury pomocy społecznej koncentrują się na efektywności energetycznej, wykorzystaniu energii ze źródeł odnawialnych do konsumpcji własnej oraz na obniżeniu kosztów energii i paliwa. Włącza się wymiar środowiskowy poprzez promowanie nowych budynków o wysokich standardach efektywności energetycznej. Ponadto zaangażowane podmioty muszą być wyposażone w bezemisyjne pojazdy lekkie. Wreszcie komponent ten obejmuje środki zwiększające wykorzystanie narzędzi cyfrowych, w szczególności przez usługi socjalne, które zapewniają wsparcie osobom starszym, oraz przez rząd poprzez tworzenie narzędzi ICT i e-usług skierowanych do osób niepełnosprawnych.

Oczekuje się, że żaden środek w tym składniku nie spowoduje znaczącej szkody dla celów środowiskowych w rozumieniu art. 17 rozporządzenia (UE) 2020/852, biorąc pod uwagę opis środków i działań łagodzących określonych w planie zgodnie z wytycznymi technicznymi DNSH (2021/C58/01).

C.1 Opis reform i inwestycji, które mają być finansowane z bezzwrotnego wsparcia finansowego

Reforma RE-r05: Reforma zaopatrzenia w infrastrukturę i odpowiedzi społeczne

Celem tego środka jest rozbudowa, modernizacja i renowacja sieci usług socjalnych oraz infrastruktury świadczonej przez publiczne i prywatne instytucje społeczne. Środek ten jest skierowany do grup szczególnie wrażliwych pod względem gospodarczym, społecznym i zdrowotnym, takich jak osoby i rodziny żyjące w ubóstwie lub o niskich dochodach, osoby starsze i osoby znajdujące się w sytuacji zależności, osoby niepełnosprawne oraz dzieci i młodzież. Ponadto zintegrowane interwencje zdrowotne i społeczne przewidziane w tym środku promują autonomię osób zależnych poprzez ich rehabilitację i reintegrację społeczną zgodnie z Konwencją Narodów Zjednoczonych o prawach osób niepełnosprawnych 1 i europejską strategią na rzecz praw osób niepełnosprawnych na lata 2021-2030 2 oraz zieloną księgą w sprawie starzenia się - wspieranie solidarności i odpowiedzialności między pokoleniami 3 .

Reforma ta polega na uruchomieniu programu nowej generacji sprzętu i reagowania społecznego poprzez wejście w życie uproszczenia systemu instalowania sprzętu socjalnego. Program koncentruje się na takich środkach jak:

-Poprawa opieki społecznej i zindywidualizowanych usług świadczonych w domach opieki dla osób starszych (ERPI) po dokonaniu oceny potrzeb;

-Promowanie licencjonowania i/regulacji ERPI poza oficjalnym systemem;

-Przegląd ram prawnych dotyczących udzielania licencji na usługi socjalne,

-Promowanie innowacyjnych rozwiązań społecznych, takich jak mieszkalnictwo oparte na współpracy na małą skalę;

-Opracowanie innowacyjnego modelu wsparcia domów;

-Wzmocnienie wsparcia społecznego dla osób znajdujących się w sytuacji izolacji społecznej poprzez utworzenie multidyscyplinarnych zespołów i mechanizmu mapowania i monitorowania sytuacji w trudnej sytuacji społecznej (Radar Social Project);

-Zwiększenie poziomu siły roboczej i jakości usług w zakresie reagowania społecznego, głównie na obszarach o niskim poziomie zasięgu;

-Wzmocnienie usług socjalnych i wsparcia skierowanego do osób niepełnosprawnych lub niesamodzielnych oraz promowanie ich autonomii i samodzielnego życia.

Inwestycja RE-C03-i01 - Nowa generacja sprzętu i działania społeczne przyczyniają się do realizacji reformy.

Kamień milowy związany z wdrożeniem reformy zostanie zakończony do dnia 31 grudnia 2021 r.

Reforma RE-r06: Krajowa strategia integracji osób niepełnosprawnych na lata 2021-2025

Celem tego środka jest ułatwienie i pogłębienie integracji osób niepełnosprawnych we wszystkich dziedzinach życia, promowanie ich autonomii, niezależności i samostanowienia, a także zapewnienie równych szans wszystkim obywatelom, bez względu na ich możliwości.

Reforma ta polega na przyjęciu krajowej strategii na rzecz integracji osób niepełnosprawnych na lata 2021-2025. Strategia odzwierciedla zobowiązania wynikające z Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawach osób niepełnosprawnych 4 i umożliwia wprowadzenie zestawu środków, takich jak:

-W razie potrzeby przeformułowanie obecnych ram regulacyjnych;

-Przeformułowanie systemu oceny i certyfikacji niepełnosprawności;

-Kompleksowej diagnozy osób niepełnosprawnych poprzez opracowanie systemów gromadzenia danych i wskaźników monitorowania wspierających podejmowanie decyzji;

-Interwencje w przestrzeni publicznej w celu ułatwienia dostępu osobom niepełnosprawnym;

-Dostosowanie systemów szkolenia, zatrudnienia i kwalifikacji osób niepełnosprawnych;

-Rozwój innowacyjnych usług społecznych i podejścia opartego na społecznościach lokalnych;

-Udział osób niepełnosprawnych w zajęciach sportowych, kulturalnych i rekreacyjnych.

-Rozszerzenie modelu wsparcia na rzecz samodzielnego życia, który zapewnia pomoc osobistą osobom niepełnosprawnym;

Inwestycje RE-C03-i02: Dostępność 360° i RE-C03-i05: Platforma i dostęp, a także inwestycje RE-C01-i02: Krajowa sieć zintegrowanej opieki ciągłej i krajowa sieć opieki Paliatywnej przyczyniają się do realizacji reformy.

Kamień milowy związany z wdrożeniem reformy zostanie zakończony do dnia 31 grudnia 2021 r.

Reforma RE-r07: Zawieranie umów dotyczących zintegrowanych programów wsparcia dla społeczności znajdujących się w niekorzystnej sytuacji na obszarach metropolitalnych

Celem tego środka jest zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego w gminach znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji na obszarach metropolitalnych Lizbony i Porto.

Reforma ta obejmuje zestaw zintegrowanych działań pilotażowych, które zostaną opracowane po dokonaniu oceny i określeniu szczególnych potrzeb społeczności. Po zakończeniu fazy diagnozy zintegrowane interwencje są projektowane i skupiają się na dwóch obszarach:

-Interwencje w przestrzeni publicznej i infrastrukturach społecznych, takich jak żłobki i szkoły podstawowe, placówki opieki zdrowotnej i obiekty na potrzeby imprez społecznych i kulturalnych, warsztaty lub kursy szkoleniowe; oraz

-Działania o charakterze niematerialnym mające na celu promowanie spójności społecznej, takie jak aktywne angażowanie społeczności w opracowywanie i wdrażanie, promowanie przedsiębiorczości małych lokalnych przedsiębiorstw, opracowywanie projektów mających na celu zwalczanie niepowodzeń w szkole i przedwczesnego kończenia nauki, oferowanie szkoleń zawodowych i promowanie sportu.

Reforma ta będzie oparta na podstawach i strukturach zgodnych z pierwszą w Portugalii krajową strategią walki z ubóstwem (ENCP) oraz interwencjami tematycznymi dla określonych grup w niej określonych.

Reformę wdraża się poprzez inwestycję RE-C03-i06 - Zintegrowane działania w społecznościach znajdujących się w niekorzystnej sytuacji na obszarach metropolitalnych Lizbony i Porto.

Kamień milowy związany z wdrożeniem reformy zostanie zakończony do dnia 31 grudnia 2021 r.

Reforma RE-r08: Krajowa strategia walki z ubóstwem

Celem tego środka jest zwalczanie ubóstwa poprzez opracowanie wielowymiarowego, zintegrowanego, średnio- i długoterminowego podejścia.

Reforma polega na przyjęciu krajowej strategii walki z ubóstwem (ENCP). Strategia zapewnia ramy dla interwencji tematycznych ukierunkowanych na konkretne grupy, od dzieci po osoby starsze, w tym grupy znajdujące się w najtrudniejszej sytuacji. Określa ona warunki opracowywania i wdrażania zintegrowanych polityk, ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki wykluczenia społecznego i ubóstwa na szczeblu lokalnym. Ponadto upoważnia ona również do utworzenia jednolitych ram monitorowania wskaźników związanych z ubóstwem.

InvestmentRE-C03-i06 - Zintegrowane działania w społecznościach znajdujących się w niekorzystnej sytuacji na obszarach metropolitalnych Lizbony i Porto przyczyniają się do realizacji reformy.

Kamień milowy związany z wdrożeniem reformy zostanie zakończony do dnia 30 września 2021 r.

Inwestycja RE-C03-i01: Nowa generacja sprzętu i reakcje społeczne

Celem tego środka jest modernizacja i rozbudowa sieci usług opieki społecznej w celu opracowania skuteczniejszych metod świadczenia usług, uzyskania szerszego zasięgu terytorialnego na szczeblu krajowym oraz poprawy warunków pracy specjalistów w tych strukturach oraz jakości opieki świadczonej użytkownikom.

Inwestycja ta obejmuje:

-renowacja i rozbudowa istniejących obiektów socjalnych oraz budowa nowych, takich jak żłobki, domy opieki dla osób starszych (ERPI) oraz ośrodki działalności i upodmiotowienia na rzecz włączenia społecznego (CACIS);

-rozwój sieci reagowania społecznego w ramach rezydencji autonomicznych (ReTVAI) i usług wsparcia domów, poprzez zwiększenie liczby użytkowników, którzy mogliby zostać objęci pomocą;

-rozszerzenie sieci reagowania społecznego o nowe typologie, takie jak współmieszkanie;

-zakup sprzętu technicznego i cyfrowego, w tym zakup pojazdów elektrycznych; oraz

-uruchomienie projektu pilotażowego o nazwie „Radar Social”, którego celem jest przetestowanie na szczeblu krajowym niemal proaktywnego i innowacyjnego modelu zintegrowanego wsparcia społecznego. Model ten został już przetestowany w gminie Lizbona, obejmując tylko jedną grupę docelową (osoby starsze), a obecnie ma on objąć całą część kontynentalną o szerszym zakresie w odniesieniu do grupy docelowej (każda osoba zagrożona wykluczeniem społecznym, przy niewystarczającym wsparciu społecznym lub rodzinnym). Projekt obejmuje identyfikację i mapowanie potrzeb, promowanie aktywności obywatelskiej, promowanie korzystania z narzędzi cyfrowych i informatycznych w celu uzyskania dostępu do podstawowych usług społecznych oraz promowanie sportu. W tym celu w gminach kontynentalnej Portugalii zostanie utworzonych 278 zespołów interwencji społecznej. Zespoły są odpowiedzialne za identyfikację osób starszych i innych osób znajdujących się w trudnej sytuacji zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz za udzielanie wsparcia w zależności od ich indywidualnych potrzeb.

Realizacja inwestycji zostanie zakończona do dnia 31 marca 2026 r.

Inwestycja RE-C03-i02: Dostępność 360°

Celem tego środka jest poprawa warunków dostępności dla osób niepełnosprawnych w przestrzeni publicznej, budynkach użyteczności publicznej i mieszkaniach na całym terytorium.

Inwestycja ta jest w pełni zgodna z europejską strategią na rzecz praw osób niepełnosprawnych na lata 2021-2030 5 i składa się z trzech komponentów:

-program interwencji publicznej na lata 2021-2025 (PIVP), który obejmuje działania i prace budowlane w przestrzeni publicznej o powierzchni co najmniej 200000 m², takiej jak boki i parki;

-program interwencji w zakresie budynków publicznych na lata 2021-2025 (PiEP), który obejmuje działania i roboty budowlane w co najmniej 1 500 budynkach użyteczności publicznej; oraz

-program interwencji w zakresie mieszkalnictwa na lata 2021-2025 (PIH), który obejmuje prace remontowe i budowlane w co najmniej 1 000 istniejących lokali mieszkalnych osób niepełnosprawnych.

Realizacja inwestycji zostanie zakończona do dnia 31 grudnia 2025 r.

Inwestycja RE-C03-i03-RAM: Wzmocnienie działań społecznych w Autonomicznym Regionie Madery (ARM)

Celem tego środka jest wzmocnienie sieci usług socjalnych w Autonomicznym Regionie Madery.

Inwestycja ta obejmuje interwencje w domach opieki społecznej dla osób starszych (ERPI) oraz rozwój struktur wsparcia społecznego dla osób bezdomnych. Działania te obejmują budowę nowych oraz renowację i modernizację istniejących obiektów oraz zakup niezbędnego sprzętu technicznego, cyfrowego i informatycznego, w tym zakup pojazdów elektrycznych w celu ułatwienia i poprawy zasięgu osób zawodowo zajmujących się usługami socjalnymi na obszarach oddalonych.

Interwencje obejmują renowację i rozbudowę obiektów mieszkalnych dla osób starszych, które są przeznaczone na mieszkanie osób w wieku co najmniej 65 lat, które nie są w stanie pozostać w swoim miejscu zamieszkania. Mogą również przyjmować osoby dorosłe poniżej 65 roku życia, w należycie uzasadnionych wyjątkowych sytuacjach.

Interwencje skierowane do osób bezdomnych obejmują tworzenie nocnych przyjęć w celu reagowania na sytuacje nadzwyczajne i zapewnienie zakwaterowania, tworzenie łazienek i pralni w celu promowania higieny osobistej, renowację przestrzeni w celu zapewnienia posiłków i działań warsztatowych w celu rozwijania umiejętności i kompetencji społecznych wśród beneficjentów.

Realizacja inwestycji zostanie zakończona do dnia 30 września 2025 r.

Inwestycja RE-C03-i04-RAA: Wdrażanie Regionalnej Strategii Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym - Sieci Wsparcia Społecznego (ARA)

Celem tego środka jest realizacja priorytetów regionalnej strategii walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym na lata 2018-2028 (ERCPES) Autonomicznego Regionu Azorów. W strategii określono cztery wzajemnie uzupełniające się priorytety strategiczne:

-P1 - Zapewnienie pełnego i sprzyjającego włączeniu społecznemu procesu rozwoju wszystkich dzieci i młodzieży od początku życia;

-P2 - Wzmocnienie spójności społecznej w regionie;

-P3 - Promowanie interwencji terytorialnej; oraz

-P4 - Zapewnienie odpowiedniej wiedzy na temat zjawiska ubóstwa w regionie.

Inwestycja ta obejmuje zestaw interwencji, które zwiększają dostęp dzieci i młodzieży do usług społecznych i edukacyjnych oraz wzmacniają spójność społeczną poprzez wspieranie rodzin w potrzebie i osób niepełnosprawnych w integracji społecznej i na rynku pracy. Obejmują one co najmniej utworzenie punktów wsparcia w zakresie nauki w celu zwalczania przedwczesnego kończenia nauki, dotacje dla gospodarstw domowych o niskich dochodach jako zachętę do promowania uczestnictwa w przedszkolach i przedszkolach, budowę dwóch żłobków oraz tworzenie dodatkowych (fizycznych) miejsc w żłobkach i ośrodkach opieki dziennej, tworzenie nowych miejsc dla osób niepełnosprawnych w ośrodkach aktywności zawodowej, umożliwienie im nabycia samochodów w celu wymiany samochodów przez Instituições Particulares de Solidaries de Solidari.

Ponadto inwestycja ta obejmuje również uruchomienie programu pilotażowego pod nazwą „Stosowanie się osób starszych”, którego celem jest promowanie nieinstytucjonalnej opieki nad osobami starszymi lub niepełnosprawnymi.

Realizacja inwestycji zostanie zakończona do dnia 31 grudnia 2025 r.

Inwestycja RE-C03-i05: Platforma + dostęp

Celem tego środka jest wspieranie integracji osób niepełnosprawnych poprzez zapewnienie zestawu cyfrowych narzędzi i usług informacyjnych, aby ułatwić im zaspokojenie ich potrzeb i ułatwić im udział w życiu społecznym.

Inwestycja składa się z pięciu programów:

-Georeferencje dotyczące lokalizacji i warunków dostępności budynków publicznych;

-Globalne systemy informacji i pozycjonowania (GPS) dla dużych budynków publicznych i umożliwiające włączenie budynków prywatnych;

-Georeferencyjne miejsca parkingowe dla osób o ograniczonej możliwości poruszania się;

-Cyfrowa platforma informacyjna;

-Utworzenie centrum obsługi telefonicznej do tłumaczenia portugalskiego języka migowego.

Programy te mają na celu zapewnienie rozwiązań georeferencyjnych w zakresie warunków dostępności na drogach publicznych, budynkach publicznych i prywatnych oraz miejscach parkingowych dla osób o ograniczonej możliwości poruszania się, stworzenie cyfrowej platformy informacyjnej, która gromadzi i upraszcza informacje na temat odpowiednich przepisów i wspiera zasoby dla osób niepełnosprawnych, a także zapewnia osobom niesłyszącym dostęp do centrum obsługi telefonicznej gwarantującego w czasie rzeczywistym tłumaczenie języka migowego w Portugalii (LGP) w całej administracji publicznej.

Realizacja inwestycji zostanie zakończona do dnia 31 grudnia 2025 r.

Inwestycja RE-C03-i06: Zintegrowane działania w społecznościach znajdujących się w niekorzystnej sytuacji na obszarach metropolitalnych Lizbony i Porto

Celem tego szeroko zakrojonego i innowacyjnego środka pilotażowego jest zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego w gminach znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji na obszarach metropolitalnych Lizbony i Porto. Pod warunkiem, że interwencje okażą się skuteczne, mogą one zostać zwiększone.

Inwestycja ta obejmuje szereg działań związanych ze szczególnymi potrzebami tych gmin. Działania te obejmują wzmocnienie pozycji społeczności, opracowanie nowych i innowacyjnych podejść do spójności społecznej oraz interwencje w przestrzeni publicznej, infrastrukturze społecznej i sportowej oraz mieszkaniach. Główne cele tych działań są następujące:

-Promowanie zdrowia i jakości życia społeczności poprzez wspieranie projektów przedstawianych przez stowarzyszenia władz lokalnych, organizacje pozarządowe, ruchy obywatelskie i organizacje mieszkańców, organy ds. zdrowia lub inne podmioty publiczne;

-Fizyczną modernizację przestrzeni publicznej oraz infrastruktury społecznej, zdrowotnej, mieszkaniowej lub sportowej;

-Rewitalizacja obszarów znajdujących się w niekorzystnej sytuacji społecznej, promowanie spójności społecznej na obszarach metropolitalnych;

-Zachęcanie małych przedsiębiorstw lokalnych do przedsiębiorczości;

-Poprawa dostępu do opieki zdrowotnej i zwalczanie zależności;

-Opracowywanie programów aktywnego starzenia się w dobrym zdrowiu;

-Opracowywanie projektów mających na celu przeciwdziałanie niepowodzeniom w szkole i przedwczesnemu kończeniu nauki;

-Poprawa kwalifikacji osób dorosłych i poświadczanie ich umiejętności;

-Diagnozowanie potrzeb ludności i rozwój umiejętności czytania i pisania wśród dorosłych, naukę języka portugalskiego i programy włączenia cyfrowego;

-Szkolenia zawodowe i polityki promujące szanse na zatrudnienie dostosowane do lokalnych realiów i dynamiki;

-Dostęp do kultury i kreatywności oraz waloryzacja międzykulturowego charakteru;

-Zachęcanie społeczności do udziału w zarządzaniu samym programem;

-Wzmocnienie pozycji podmiotów lokalnych w sieciach partnerskich;

-Rozwiązania służące zwalczaniu ubóstwa i wykluczenia społecznego;

-Promowanie sportu jako jednego z instrumentów społecznych skupiających członków społeczności, promujących wartości i zwalczających nierówności społeczne;

-Obywatelstwo, dostęp do praw i aktywność obywatelska.

Aby zapewnić zgodność środka z wytycznymi technicznymi „Nie powodować znaczących szkód” (2021/C58/01), kryteria kwalifikowalności zawarte w zakresie wymagań i obowiązków w odniesieniu do przyszłych zaproszeń do składania projektów wykluczają następujący wykaz działań: (i) działania związane z paliwami kopalnymi, w tym zastosowania niższego szczebla 6 ; (ii) działania w ramach unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji (ETS) prowadzące do osiągnięcia prognozowanych emisji gazów cieplarnianych nie niższych niż odpowiednie poziomy odniesienia 7 ; (iii) Działalność związana ze składowiskami odpadów, spalarniami 8 i zakładami mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów 9 ; oraz (iv) działania, w przypadku których długoterminowe unieszkodliwianie odpadów może szkodzić środowisku naturalnemu. Zakres uprawnień wymaga ponadto, aby można było wybierać wyłącznie działania zgodne z odpowiednimi przepisami unijnymi i krajowymi w zakresie ochrony środowiska.

Realizacja inwestycji zostanie zakończona do dnia 31 grudnia 2025 r.

C.2. Kamienie milowe, wartości docelowe, wskaźniki i harmonogram monitorowania i realizacji na potrzeby bezzwrotnego wsparcia finansowego

D. KOMPONENT 4: Kultura

Komponent ten dotyczy zarówno wyzwań związanych ze skutkami pandemii COVID-19, jak i problemów związanych ze spuścizną, wynikających z chronicznego braku zasobów na utrzymanie, remont i modernizację obiektów i sprzętu kulturowego.

Główne cele komponentu „Kultura” to renowacja budynków i zabytków narodowych; ochronę technik i zawodów rzemieślniczych; modernizację infrastruktury technologicznej i obiektów kulturalnych; cyfryzacja dzieł sztuki i dziedzictwa kulturowego; oraz umiędzynarodowienie, modernizacja i transformacja cyfrowa księgarni i wydawnictw.

Komponent ten przyczynia się do realizacji zaleceń dla poszczególnych krajów w celu podjęcia wszelkich niezbędnych środków w celu skutecznego przeciwdziałania pandemii, utrzymania gospodarki i wspierania jej odbudowy (zalecenie dla poszczególnych krajów 1 2020); oraz wspieranie wykorzystania technologii cyfrowych w celu zwiększenia konkurencyjności przedsiębiorstw (zalecenie szczegółowe 2 2020).

Oczekuje się, że żaden środek w tym składniku nie spowoduje znaczącej szkody dla celów środowiskowych w rozumieniu art. 17 rozporządzenia (UE) 2020/852, biorąc pod uwagę opis środków i działań łagodzących określonych w planie zgodnie z wytycznymi technicznymi DNSH (2021/C58/01).

D.1. Opis reform i inwestycji, które mają być finansowane z bezzwrotnego wsparcia finansowego

Inwestycja RE-C04-i01: Sieci kulturalne i transformacja cyfrowa

Celem środka jest modernizacja infrastruktury technologicznej publicznych obiektów kultury sprzyjającej ich transformacji cyfrowej. Dotyczy to w szczególności przyszłej ochrony dzieł sztuki i dziedzictwa kulturowego; poprawa doświadczeń kulturowych; zwiększanie popytu na działalność kulturalną i docieranie do nowych odbiorców, zwłaszcza do nowych pokoleń. Oczekuje się, że odporność sektora wzrośnie dzięki promowaniu nowych modeli biznesowych, takich jak subskrypcja i transmisja strumieniowa; oraz wsparcie dla obszarów kultury o silnym technice, takich jak produkcja filmów 3D.

Inwestycja ta obejmuje następujące interwencje:

-modernizacja infrastruktury technologicznej obiektów kulturalnych

ozakup sprzętu informatycznego, stworzenie mobilnych bibliotek internetowych, systemów informatycznych i zintegrowanych katalogów dla 239 bibliotek publicznych;

oInstalacja wifi w 50 muzeach, pałacach i zabytkach;

ozakup sprzętu do projekcji cyfrowych i wideo dla 155 teatrów i publicznych centrów sztuki współczesnej;

omodernizacja technologiczna i utrzymanie laboratoriów publicznych;

omodernizacja technologiczna Krajowego Archiwum Moving Images (ANIM);

oinstalacja narodowego archiwum Sound.

-cyfryzacja i wirtualizacja zbiorów Dyrekcji Generalnej ds. Książek, Archiwów i Biblioteki (DGLAB), Portugalskiej Biblioteki Narodowej, Biblioteki Publicznej Évora, kinematografii, zbiorów zarządzanych przez Dyrekcję Generalną ds. Dziedzictwa Kulturowego (DGPC) i regionalne dyrekcje kultury:

odigitalizacja i wirtualizacja zbiorów bibliotek publicznych (20 000 000 obrazów);

ocyfryzacja i wirtualizacja zbiorów archiwów krajowych (19 5 00 000 dokumentów);

odigitalizacja 59 500 rejestrów muzeów publicznych;

owirtualne zwiedzanie muzeów; oraz

odigitalizacja 1000 filmów (Cinematheque).

oUmiędzynarodowienie, modernizacja i transformacja cyfrowa książek i autorów:

owsparcie w tłumaczeniu książek na języki obce.

owspieranie tłumaczeń i redagowania dzieł literackich, w tym audiobooków i e-booków;

owsparcie modernizacji i transformacji cyfrowej księgarni w celu zakupu sprzętu i technologii.

Realizacja inwestycji zostanie zakończona do dnia 31 grudnia 2025 r.

Inwestycja RE-C04-i02: Dziedzictwo kulturowe

Celem tego środka jest renowacja obiektów kultury sklasyfikowanych jako dziedzictwo kulturowe. Jednym z głównych celów jest dostosowanie tych instalacji do nowych norm środowiskowych. Wiąże się to z takimi środkami, jak ograniczenie zużycia energii pierwotnej przez budynki, wraz z interwencją w historycznych parkach zielonych o unikalnej florze i faunie w celu promowania przystosowania się do zmiany klimatu i łagodzenia jej skutków poprzez efektywne ponowne wykorzystanie wody do nawadniania.

Inwestycja ta obejmuje następujące interwencje:

-stworzenie repozytorium informacji i dokumentacji na temat krajowej produkcji rzemieślniczej, identyfikacji i mapowania surowców;

-Instalacja laboratoriów i tras w ramach inicjatywy” Saber Fazer „"Centrum Technologiczne" (ochrona technik i zawodów rzemieślniczych), w tym wprowadzanie produktów do obrotu;

-Stworzenie katalogu działań (pedagogicznych i informacyjnych dotyczących tradycyjnych technik) prowadzonych w Ośrodku Technologicznym „Saber Fazer”;

-ukończenie prac w muzeach, zabytkach, pałacach państwowych i teatrach narodowych, obejmujące renowację lub przekwalifikowanie.

Realizacja inwestycji zostanie zakończona do dnia 31 grudnia 2025 r.

D.2.    Kamienie milowe, wartości docelowe, wskaźniki i harmonogram monitorowania i realizacji na potrzeby bezzwrotnego wsparcia finansowego

E. KOMPONENT 5: Inwestycje i innowacje

Ten komponent portugalskiego planu odbudowy i zwiększania odporności jest odpowiedzią na wyzwania związane ze stosunkowo niskim poziomem badań naukowych i innowacji, w szczególności poprzez wspieranie powiązań między biznesem a nauką, ze szczególnym naciskiem na innowacje w zakresie zielonej transformacji, a także wyzwania związane z chronicznym niedokapitalizowaniem portugalskiego sektora biznesu, który uległ dalszemu pogorszeniu w wyniku pandemii COVID-19.

Celem tego komponentu jest zwiększenie konkurencyjności i odporności portugalskiej gospodarki poprzez środki mające na celu wzmocnienie badań naukowych poprzez wspieranie transferu ich wyników do sektora przedsiębiorstw, a tym samym promowanie innowacji i inwestycji. Część komponentu dotycząca badań naukowych i innowacji ma na celu poprawę współpracy między środowiskiem akademickim a przedsiębiorstwami, wzmocnienie potencjału naukowego i technologicznego Portugalii oraz wsparcie realizacji ambitnych i kompleksowych programów badań naukowych i innowacji dotyczących głównych wyzwań społeczno-gospodarczych i środowiskowych. Oczekuje się, że zostanie to osiągnięte poprzez zwiększenie i zwiększenie skuteczności inwestycji w badania iampanie; rozwój i innowacje, ukierunkowane wsparcie na rzecz lepszego przekładania wyników badań na inwestycje, dywersyfikację i specjalizację struktury produkcyjnej, wykorzystanie rzeczywistego potencjału w zakresie konkurencyjnego potwierdzania istniejących sektorów przemysłu i obszarów wschodzących oraz wkład w dwutorową transformację. W szczególności komponent ten ma na celu zwiększenie eksportu towarów i usług o wysokiej wartości dodanej, zwiększenie inwestycji w badania iampanie; rozwój (zarówno poprzez tworzenie nowych miejsc pracy wymagających wysokich kwalifikacji, jak i zwiększenie wydatków przedsiębiorstw na badania i rozwój), a także przyczynienie się do zmniejszenia emisji CO2.

Zgodnie z potrzebą wspierania wypłacalności systemu produkcyjnego i wyeliminowania niedoskonałości rynku w dostępie do finansowania komponent ten obejmuje reformę i inwestycje, które przyczyniają się do poprawy portugalskiego rynku finansowania przedsiębiorstw poprzez utworzenie i wzmocnienie kapitału Narodowego Banku Prorozwojowego, Banco Português de Fomento oraz opracowanie nowych instrumentów finansowych. Komponent ten wprowadza również reformy rynku kapitałowego mające na celu wzmocnienie rynków kapitałowych w Portugalii w perspektywie długoterminowej poprzez rewizję istniejących ram prawnych i przyjęcie nowych ustaw, ze szczególnym naciskiem na spółki inwestowania w papiery wartościowe na rzecz rozwoju gospodarki (SIMFE), przedsiębiorstwa zbiorowego inwestowania oraz zmianę kodeksu papierów wartościowych.

Komponent ten wspiera realizację zalecenia dla poszczególnych krajów w sprawie inwestycji w transformację klimatyczną (zalecenie dla poszczególnych krajów nr 3 2020), zalecenie dla poszczególnych krajów dotyczące skoncentrowania polityki gospodarczej związanej z inwestycjami w innowacje (zalecenie dla poszczególnych krajów nr 3 2019) oraz zalecenie dla poszczególnych krajów nr 3 2020 (skoncentrowanie inwestycji na transformacji ekologicznej i cyfrowej). Komponent ten przyczynia się do realizacji zalecenia dla poszczególnych krajów w sprawie wdrażania tymczasowych środków mających na celu zapewnienie przedsiębiorstwom, w szczególności małym i średnim przedsiębiorstwom, dostępu do płynności oraz promowanie inwestycji prywatnych w celu pobudzenia ożywienia gospodarczego (zalecenie dla poszczególnych krajów 3 2020).

Oczekuje się, że żaden środek w tym składniku nie spowoduje znaczącej szkody dla celów środowiskowych w rozumieniu art. 17 rozporządzenia (UE) 2020/852, biorąc pod uwagę opis środków i działań łagodzących określonych w planie zgodnie z wytycznymi technicznymi DNSH (2021/C58/01).