KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 17.12.2019

COM(2019) 641 final

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

Roczne sprawozdanie monitorujące z wdrażania programu wspierania reform strukturalnych za 2018 r.

{SWD(2019) 442 final}

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

Roczne sprawozdanie monitorujące z wdrażania programu wspierania reform strukturalnych za 2018 r.

WPROWADZENIE

Od 2017 r. Komisja Europejska zarządza programem wspierania reform strukturalnych, który stanowi specjalny program dysponujący budżetem w wysokości 222,8 mln EUR 1 , którego celem jest wspieranie państw członkowskich w opracowywaniu i wdrażaniu reform instytucjonalnych, administracyjnych i pobudzających wzrost gospodarczy.

Reformy strukturalne są, ze względu na swój charakter, procesami złożonymi, a ich projektowanie i wdrażanie wymaga na każdym etapie wysoko specjalistycznej wiedzy i umiejętności. W niektórych państwach członkowskich zdolność do zainicjowania i wdrażania reform strukturalnych jest często niewystarczająca i nie pozwala sprostać wyzwaniom administracyjnym, gospodarczym i społecznym, z jakimi one się wiążą.

Celem programu wspierania reform strukturalnych jest pomoc państwom członkowskim w sprostaniu tym wyzwaniom oraz wzmocnienie ich zdolności do przygotowywania i wdrażania reform pobudzających wzrost gospodarczy, do wzmocnienia instytucji publicznych i administracji oraz poprawy procesów zarządzania, a także poprawy wydajności i odporności gospodarki i całego społeczeństwa. Program zmierza do udoskonalenia spójności oraz poprawy konkurencyjności, wydajności, zrównoważonego wzrostu gospodarczego, tworzenia miejsc pracy i inwestycji.

Niniejsze sprawozdanie zawiera przegląd wsparcia finansowanego w ramach cyklu programu wspierania reform strukturalnych na 2018 r. Opisano w nim proces wyboru i realizacji projektów oraz przedstawiono wyniki osiągnięte do tej pory w projektach zrealizowanych w ramach programu wspierania reform strukturalnych w 2017 i w 2018 roku. Opisano w nim również proces wyboru i wdrażania środków wsparcia finansowanych z dobrowolnych transferów na rzecz programu wspierania reform strukturalnych przez Grecję i Bułgarię 2 .

WDRAŻANIE PROGRAMU WSPIERANIA REFORM STRUKTURALNYCH W 2018 R.

Rok 2018 był drugim rokiem realizacji działań w ramach programu wspierania reform strukturalnych. Podobnie jak w pierwszym roku, okazało się, że istnieje duże zapotrzebowanie na program od państw członkowskich – 24 państwa członkowskie złożyły 444 wnioski o wsparcie, a ich kwota szacowana jest na pięć razy więcej, niż wynosi dostępny budżet programu wspierania reform strukturalnych na 2018 r. 

Przy badaniu wniosków o wsparcie w ramach programu wspierania reform strukturalnych w 2018 r., Komisja dokonała ich oceny pod kątem zasad i kryteriów określonych w rozporządzeniu w sprawie tego programu. Na tej podstawie wybrano 146 wniosków z 24 państw członkowskich.

Podział wybranych wniosków według głównych obszarów polityki był następujący:

·24 % w dziedzinie administracji skarbowej i zarządzania finansami publicznymi;

·23 % na wzrost i otoczenie biznesowe (w tym klimat i środowisko);

·21 % w dziedzinie rynku pracy, edukacji, zdrowia i polityki społecznej;

·21 % w dziedzinach związanych z zarządzaniem i administracją publiczną; oraz

·11 % w dziedzinach związanych z usługami finansowymi i dostępem do finansowania.

Zgodnie z zasadą należytego zarządzania finansami pierwszeństwo w finansowaniu przyznano wnioskom, które umożliwiały szybkie zapewnienie wsparcia i szybkie wdrożenie reform na miejscu, oraz wnioskom dotyczącym określonych celów, które miały przynieść znaczące rezultaty na miejscu.

93 % wniosków wybranych do finansowania w ramach programu wspierania reform strukturalnych z 2018 r. odnosi się bezpośrednio do priorytetów strategicznych UE:

·55 % związanych jest z wdrażaniem reform w odpowiedzi na wyzwania wskazane w procesie europejskiego semestru (zalecenia dla poszczególnych krajów i sprawozdania krajowe);

·29 % związanych jest z realizacją priorytetów Unii (unia rynków kapitałowych, jednolity rynek cyfrowy, unia energetyczna i klimat itd.);

·6 % dotyczy wdrażania prawa Unii; a

·3 % – realizacji programów dostosowań gospodarczych UE.

Pozostałe 7 % wiąże się z wdrażaniem przez państwa członkowskie własnych reform.

Do dnia 30 listopada 2019 r. zakończono już 30 % projektów wsparcia na rzecz reform realizowanych w ramach programu wspierania reform strukturalnych na 2018 r. (z wyłączeniem dobrowolnych przesunięć na podstawie art. 11 rozporządzenia w sprawie programu wspierania reform strukturalnych), a 70 % nadal realizowano w terenie.

Największa część środków wsparcia ma na celu:

·poprawę procesów w administracji podatkowej i poprawę przestrzegania przepisów podatkowych (13 %);

·intensyfikację programów kształcenia i szkolenia (9 %);

·cyfryzację administracji publicznej (8 %);

·zwiększenie wydajności i skuteczności sektora publicznego (8 %);

·poprawę dostępności, wydajności i odporności systemów opieki zdrowotnej (7 %);

·rozwój krajowych i transgranicznych rynków kapitałowych (5 %).

POSTĘPY W ODNIESIENIU DO CELÓW PROGRAMU

Drugi rok wdrażania pokazuje, że program wspierania reform strukturalnych może wnieść znaczący wkład we wsparcie organów krajowych państw członkowskich w ich dążeniach do określenia i pokonania pewnych strukturalnych niedociągnięć utrudniających opracowanie i wdrożenie reform.

Przykładowo program pomógł w dokonaniu przeglądu obecnych procedur stanowienia prawa (np. przyjęcia nowej ustawy o zarządzaniu przedsiębiorstwami państwowymi), wskazaniu słabych punktów oraz przedstawieniu zaleceń dotyczących usprawnień (np. zaleceń dotyczących sposobu ustalania obiektywnych kryteriów rekrutacji, oceny pracy i awansu sędziów). Program przyczynił się również do poprawy zdolności państw członkowskich do określania bardziej efektywnych procesów i metod (np. poprzez opracowanie oceny jakości szkolenia nauczycieli) lub do postępów na drodze do skuteczniejszego zarządzania zasobami ludzkimi (np. poprzez zapewnienie konkretnych inicjatyw przejściowych związanych z zarządzaniem talentami, strategicznym zarządzaniem zasobami kadrowymi i tworzeniem silniejszej kultury innowacyjności w służbie publicznej).

Działania wybrane i realizowane w ramach programu wspierania reform strukturalnych na 2018 r. mają również na celu zapewnienie europejskiej wartości dodanej. Polega to na komplementarności względem innych programów i polityk na szczeblu krajowym, unijnym i międzynarodowym oraz synergii z nimi lub na ich wkładzie w propagowanie wzajemnego zaufania i współpracy między państwami członkowskimi będącymi beneficjentami a Komisją. Działania mają również umożliwić opracowanie i wdrożenie rozwiązań dotyczących wyzwań krajowych, a także mają pozytywny wpływ na wyzwania o charakterze transgranicznym lub ogólnounijnym. Jako przykłady, można podać następujące środki wsparcia:

·środki wspierające mające pomóc w zidentyfikowaniu wąskich gardeł przy wdrażaniu Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego (EFMR);

·środki wsparcia mające na celu zapewnienie zgodności z unijnym prawem ochrony środowiska;

·wymiana najlepszych praktyk z państwami członkowskimi, które pomyślnie wdrożyły przeglądy wydatków publicznych w tych samych obszarach polityki, co wnioskujące państwo członkowskie;

·wsparcie dla trzech różnych państw członkowskich w reformie systemu opieki zdrowotnej, której celem jest rozszerzenie zakresu i skuteczności programów badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego w celu zmniejszenia liczby zachorowań na raka.

Chociaż zilustrowanie ostatecznych skutków reform 3 , które państwo członkowskie wprowadziło przy pomocy środków wsparcia przewidzianych w ramach programu wspierania reform strukturalnych, nie należy do zakresu niniejszego sprawozdania, możemy stwierdzić, że program wspierania reform strukturalnych jest na dobrej drodze do osiągnięcia swojego celu ogólnego.

Środki wsparcia wdrożone w ramach pierwszych dwóch rund programu wspierania reform strukturalnych (w 2017 i 2018 r.) przyczyniają się do opracowywania i wdrażania reform instytucjonalnych, administracyjnych i pobudzających wzrost gospodarczy.

Spośród projektów zrealizowanych zarówno w 2017 r., jak i w 2018 r. 123 już przyczyniło się do osiągnięcia konkretnych rezultatów, takich jak:

·nowa publiczna strategia audytu wewnętrznego;

·zalecenia dotyczące określenia obiektywnych kryteriów rekrutacji, oceny i awansu sędziów;

·internetowe, przyjazne dla użytkownika narzędzia dla małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) w państwach członkowskich, które pomagają MŚP lepiej orientować się w obowiązujących przepisach i ich przestrzegać;

·kompleksowe ramy informacyjne dla krajowego organu regulacyjnego w dziedzinie gospodarki wodnej;

·przygotowanie i przyjęcie przepisów ustawowych i wykonawczych oraz wdrożenie narzędzi przyczyniających się do jakości, dostępności i długoterminowej stabilności budżetowej systemów opieki zdrowotnej i długoterminowej;

·wdrażanie reform edukacyjnych opartych na mentoringu, szkoleniu i wzbogaconym materiale audiowizualnym;

·zalecenia mające pomóc w przeprowadzeniu przeglądu wydatków publicznych na środki farmaceutyczne w leczeniu ambulatoryjnym;

·wdrożenie śródokresowej strategii podatkowej; oraz

·opracowanie średniookresowej strategii dla banku rozwoju.

WNIOSEK

W drugim roku wdrażania programu odnotowano wzrost zapotrzebowania na program ze strony państw członkowskich, z których 24 złożyły 444 wnioski o wsparcie (w 2017 r. tylko 16 państw członkowskich złożyło 271 wniosków o wsparcie w ramach programu wspierania reform strukturalnych).

Ogólnie rzecz biorąc, pierwsze 2 lata wdrażania programu wspierania reform strukturalnych wykazały, że może on pomóc organom krajowym w identyfikowaniu i usuwaniu strukturalnych słabości i „wąskich gardeł” przy opracowywaniu i wdrażaniu reform. Dowodem na to jest szereg konkretnych przykładów wyników i działań następczych podejmowanych przez rządy.

Chociaż środki wsparcia mają przyczynić się do procesu reform, skuteczne działania następcze w zakresie rzeczywistego wdrożenia reform pozostają jednak prerogatywą państw członkowskich będących beneficjentami pomocy.

W nadchodzących latach Komisja będzie nadal monitorowała wykorzystanie środków wsparcia oraz wdrażanie reform instytucjonalnych, administracyjnych i pobudzających wzrost gospodarczy.

(1)  Budżet ten wzrósł, gdy pierwotne rozporządzenie w sprawie programu wspierania reform strukturalnych (UE) 2017/825 (Dz.U. L 129 z 19.5.2017, s. 1) zostało zmienione (rozporządzeniem (UE) 2018/1671, Dz.U. L 284 z 12.11.2018, s. 3). 

(2)  Oprócz budżetu programu wspierania reform strukturalnych art. 11 rozporządzenia w sprawie jego utworzenia oraz art. 25 i 59 rozporządzenia (UE) nr 1303/2013 w sprawie wspólnych przepisów umożliwiają finansowanie programu poprzez dodatkowe dobrowolne wkłady państw członkowskich ze środków przeznaczonych na pomoc techniczną z inicjatywy państw członkowskich w ramach europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych (EFSI). W 2018 r. dwa państwa członkowskie (Grecja i Bułgaria) dokonały dobrowolnych transferów na rzecz programu wspierania reform strukturalnych (C(2018) 3748 final i C(2018) 5435 final).

(3) Zgodnie z art. 16 rozporządzenia w sprawie programu wspierania reform strukturalnych Komisja przedstawia niezależne sprawozdanie z oceny śródokresowej zawierające informacje na temat osiągnięcia celów programu, efektywności wykorzystania zasobów oraz europejskiej wartości dodanej programu, a także na temat dalszej adekwatności celów i działań.