KOMISJA EUROPEJSKA

Strasburg, dnia 24.10.2017

COM(2017) 623 final

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO, KOMITETU REGIONÓW I EUROPEJSKIEGO BANKU INWESTYCYJNEGO

Silniejsze i odnowione partnerstwo strategiczne z regionami najbardziej oddalonymi UE

{SWD(2017) 349 final}

1.Wprowadzenie

Dziewięć regionów najbardziej oddalonych – Gwadelupa, Gujana Francuska, Martynika, Majotta, wyspa Reunion oraz Saint-Martin (Francja), Wyspy Kanaryjskie (Hiszpania), Azory i Madera (Portugalia) – stanowi wyjątkową wartość dla Unii Europejskiej (UE). Wzbogacają UE pod względem gospodarczym, kulturowym i geograficznym, zapewniają jej strategiczny dostęp do morza i wyjątkowe aktywa naturalne, stanowiące 80 % jej różnorodności biologicznej.

Ich oddalenie, niewielkie rozmiary, podatność na zmianę klimatu i w większości przypadków charakter wyspiarski 1 stanowią jednak wyzwania dla ich rozwoju i utrudniają ich integrację w ramach rynku wewnętrznego.

Szczególna sytuacja tych regionów jest uznawana od 1999 r. na mocy traktatów UE oraz od 2009 r. na mocy art. 349 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), który zapewnia im możliwość korzystania ze szczególnych środków w ramach kluczowych dziedzin polityki UE, takich jak rolnictwo, polityka spójności i polityka konkurencji.

W latach 2014–2020 europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne oraz specjalny program dotyczący środków rolnych (rozporządzenie w sprawie POSEI) 2 zapewniają regionom najbardziej oddalonym blisko 13,3 mld EUR. Stanowią zatem istotne źródło inwestycji, przyczyniające się do tworzenia nowych miejsc pracy. Obejmuje to dwie alokacje o specjalnym przeznaczeniu w dziedzinie rozwoju regionalnego i rybołówstwa w celu zrekompensowania dodatkowych kosztów ponoszonych przez te regiony ze względu na ich szczególną sytuację 3 .

Ponadto do regionów najbardziej oddalonych mają zastosowanie szczególne zasady w dziedzinach takich jak pomoc państwa 4 w odniesieniu do pomocy operacyjnej i inwestycyjnej oraz w dziedzinie systemu podatkowego i ceł, które mają pomóc w zwiększeniu konkurencyjności. To znaczne wsparcie publiczne z UE przyczynia się do rozwoju infrastruktury, świadczenia usług dla ludności, tworzenia nowych miejsc pracy, inwestowania w edukację i umiejętności oraz zwiększania konkurencyjności przedsiębiorstw. Pomaga również wzmocnić i zdywersyfikować działalność rolniczą, wspiera ochronę środowiska i przeciwdziałanie skutkom zmiany klimatu. W towarzyszącym dokumencie roboczym służb Komisji przedstawiono przegląd wdrożenia środków zaproponowanych w strategii na rok 2012 oraz szczegółowe informacje na temat sytuacji społeczno-ekonomicznej regionów najbardziej oddalonych.

Pomimo postępów poczynionych na przestrzeni lat regiony najbardziej oddalone nadal muszą stawiać czoła poważnym wyzwaniom, które są dodatkowo potęgowane przez globalizację i zmianę klimatu. Ich rozwój jest niestabilny. Większość z nich musi inwestować w podstawową infrastrukturę, taką jak drogi, wodociągi i zakłady utylizacji odpadów, a ich gospodarki opierają się na ograniczonej liczbie sektorów 5 . Ich ograniczenia, w tym odległe położenie, powodują powstawanie dodatkowych kosztów dla ich przedsiębiorstw, przede wszystkim małych i średnich (MŚP), utrudniając im pełne uczestnictwo w jednolitym rynku.

Zmiany zachodzące w ostatnich latach w sytuacji politycznej, gospodarczej i społecznej regionów najbardziej oddalonych – rosnąca stopa bezrobocia, w szczególności alarmująca wśród młodzieży, a w przypadku niektórych z tych regionów, rosnąca migracja nieuregulowana i kryzysy społeczne – stanowią powód do niepokoju. Od 40 % do 55 % osób młodych w tych regionach nie ma pracy. W przypadku niektórych z regionów najbardziej oddalonych rozbieżności pomiędzy tymi regionami a Europą kontynentalną pod względem poziomu rozwoju, zamożności oraz szans ekonomicznych i społecznych pozostają bardzo znaczne. Ponadto zniszczenia spowodowane przez huragany we wrześniu 2017 r. – w szczególności w Saint-Martin – rzucają nowe światło na podatność tych terytoriów na zmianę klimatu z uwagi na fakt, że prawdopodobnie w przyszłości częściej będą doświadczać ekstremalnych warunków pogodowych.

Istnieje wyraźna potrzeba zwiększenia wysiłków na rzecz umożliwienia regionom najbardziej oddalonym czerpania pełnych korzyści z członkostwa w UE i z globalizacji. W celu stworzenia ram umożliwiających ich rozwój oraz zapewnienia równości szans ich obywatelom konieczne jest przyjęcie bardziej zdecydowanego i lepiej dostosowanego podejścia. Mimo że stoją przed nimi pewne wspólne wyzwania, regiony te różnią się od siebie nawzajem i każdy z nich ma swoje własne potrzeby. Rozwiązania polityczne muszą więc uwzględniać ich specyfikę.

Ponadto nie wszystkie rozwiązania dla regionów najbardziej oddalonych można zapewnić na poziomie UE. Za rozwój gospodarczy i społeczny własnych regionów najbardziej oddalonych w pierwszym rzędzie odpowiadają państwa członkowskie, szczególnie w dziedzinach takich jak zdrowie czy edukacja. Same regiony najbardziej oddalone powinny dołożyć większych starań na rzecz odblokowania potencjału wzrostu endogenicznego. Jednocześnie UE powinna zapewnić lepsze ramy umożliwiające maksymalizację skutków tych działań i nadal uwzględniać interesy regionów najbardziej oddalonych w obszarach kompetencji UE, takich jak handel.

W niniejszym komunikacie przedstawiono nowe podejście Komisji do pobudzenia rozwoju regionów najbardziej oddalonych poprzez pełne wykorzystanie ich atutów oraz możliwości zapewnionych przez nowe czynniki wzrostu i tworzenia nowych miejsc pracy. Oznacza to w szczególności większe zrozumienie ich specyfiki i potrzeb. Wymaga to także konkretnych i skoordynowanych działań na poziomie unijnym i krajowym, jak również na poziomie samych regionów najbardziej oddalonych (szczegółowy wykaz działań można znaleźć w załączniku), w oparciu o wzmocnione partnerstwo między tymi regionami, ich państwami członkowskimi oraz instytucjami Unii Europejskiej.

To nowe podejście opiera się na wnioskach wyciągniętych z realizacji poprzedniej strategii 6 oraz na szeroko zakrojonej wymianie doświadczeń z przedstawicielami regionów najbardziej oddalonych, w tym za pośrednictwem 4. Forum Regionów Najbardziej Oddalonych, które odbyło się w Brukseli w dniach 30–31 marca 2017 r. Jego podstawą są wnioski złożone przez te regiony przewodniczącemu Komisji oraz uwagi od Parlamentu Europejskiego 7 i państw członkowskich.

Wszelkie inicjatywy mające wpływ na budżet podlegają stosownym dorocznym procedurom budżetowym i nie mogą przesądzać o kształcie kolejnych wieloletnich ram finansowych na lata po 2020 r.

Nowe zarządzanie oparte na silnym partnerstwie

Będąc częścią UE i jej jednolitego rynku, regiony najbardziej oddalone pod wieloma względami się różnią. W ramach nowego proaktywnego podejścia Komisja w większym stopniu uwzględni ich potrzeby i będzie wspierać obszary polityki unijnej, które najlepiej pasują do ich sytuacji, zapewniając, w stosownych przypadkach. konsekwentne odzwierciedlenie ich specyfiki w swoich inicjatywach.

Wymaga to dostosowania polityki UE do ich sytuacji, co jest celem wielu z działań proponowanych w niniejszym komunikacie, bez naruszania spójności porządku prawnego Unii, co z kolei oznacza konieczność znalezienia równowagi między traktowaniem regionów najbardziej oddalonych jako regionów europejskich, wraz ze wszystkimi związanymi z tym prawami i obowiązkami, a aktywnym uwzględnieniem ich szczególnych uwarunkowań geopolitycznych i gospodarczych.

W nowym podejściu uwzględniono wyrok Trybunału Sprawiedliwości z grudnia 2015 r. 8 , w którym wyjaśniono zakres stosowania art. 349 TFUE.

Zgodnie z wytycznymi dotyczącymi lepszego stanowienia prawa 9 , a w szczególności z procedurami dotyczącymi oddziaływania terytorialnego, Komisja dokona oceny wszelkich istotnych skutków dotyczących regionów najbardziej oddalonych w celu świadomego kształtowania polityki i opracowania w razie potrzeby odpowiednich środków łagodzących. Identyfikacja i analiza takich skutków, podobnie jak ocena skutków istniejącego prawodawstwa dotyczącego regionów najbardziej oddalonych, jest zależna od istnienia wiarygodnych danych i zaangażowania tych zainteresowanych stron, które najlepiej znają specyfikę tych regionów.

Zachęca się zatem Eurostat i krajowe urzędy statystyczne do podjęcia współpracy na rzecz poprawy wiarygodności danych oraz dopracowania statystyk, które obecnie nie w pełni odzwierciedlają specyfikę regionów najbardziej oddalonych i stwarzają ryzyko zniekształcenia wyników. Ponadto zachęca się zainteresowane strony do uczestnictwa w mechanizmach konsultacji prowadzonych przez Komisję i przesyłania informacji zwrotnych w celu wyrażania swoich poglądów i dostarczania dowodów dotyczących wpływu inicjatyw na regiony najbardziej oddalone.

Ocena skutków dotyczących tych regionów jest szczególnie istotna w przypadku zawierania przez UE umów międzynarodowych oraz dokonywania ich przeglądu. Interesy regionów najbardziej oddalonych mogą być szczególnie zagrożone w przypadku niektórych umów handlowych i umów w sprawie połowów. Istotne jest zatem zapewnienie stałego świadomego dialogu i wymiany informacji między Komisją, państwami członkowskimi i regionami na wszystkich etapach negocjacji. Zachęca się regiony najbardziej oddalone do informowania o swoich interesach i specyficznych problemach za pośrednictwem wszystkich dostępnych narzędzi, takich jak konsultacje przeprowadzane w ramach ocen skutków na potrzeby rozpoczęcia negocjacji dotyczących umów handlowych oraz ocen oddziaływania na zrównoważony rozwój dokonywanych w toku negocjacji.

Oprócz już istniejących narzędzi do informowania o interesach regionów Komisja zapewni platformę ad hoc ułatwiającą wymianę poglądów z regionami najbardziej oddalonymi i odpowiednimi zainteresowanymi stronami w celu wymiany poglądów na wszystkich etapach kształtowania i wdrażania polityki UE. Powinno to umożliwić Komisji przedstawianie w konkretnych przypadkach inicjatyw, które lepiej wykorzystają ich atuty i będą stanowić lepszą odpowiedź na ich problemy. Platforma powinna też pomóc w dokonaniu przeglądu skuteczności stosownych dziedzin polityki UE w terenie, jak również w określeniu możliwości wzrostu. Będzie stanowiła forum współpracy między Komisją, władzami krajowymi i władzami regionów najbardziej oddalonych, a także innymi zainteresowanymi podmiotami.

Oprócz uruchomienia obszernej platformy skupiającej wszystkie regiony najbardziej oddalone Komisja będzie również podejmować działania na rzecz wspierania poszczególnych regionów w rozwiązywaniu ich specyficznych problemów. Gdy któryś z regionów najbardziej oddalonych zidentyfikuje problem wymagający skoordynowanego działania zainteresowanych stron, Komisja uruchomi, w stosownych przypadkach, specjalną grupę zadaniową w celu rozwiązania tego problemu i wspierania regionu za pomocą odpowiednich środków.

2.Wykorzystywanie atutów regionów najbardziej oddalonych 

Regiony najbardziej oddalone posiadają wyjątkowe atuty, które można by lepiej wykorzystać do zapewnienia najnowocześniejszych badań naukowych i innowacji w dziedzinach takich jak biogospodarka 10 oraz zmiana klimatu, w tym w odniesieniu do środków na rzecz zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych poprzez badanie rozwiązań w zakresie niskoemisyjnego transportu oraz rozwiązań energooszczędnych. Ich aktywa naturalne obejmują w szczególności:

·bogatą różnorodność biologiczną, stanowiącą zabezpieczenie przed falami sztormowymi i powodziowymi oraz podstawę kluczowych sektorów gospodarki, w tym turystyki, rybołówstwa, leśnictwa i rolnictwa, oraz sektorów rozwijających się, takich jak naturalne bioprodukty, biomedycyna i kosmetyki;

·znaczące wyłączne strefy ekonomiczne, oferujące możliwości rozwoju niebieskiej gospodarki i sprawiające, że regiony te odgrywają istotną rolę w międzynarodowym zarządzaniu oceanami;

·położenie i klimat odpowiednie dla prowadzenia działalności w dziedzinach przestrzeni kosmicznej i astrofizyki;

·bliskość rynków państw trzecich, która ułatwia wymianę, w tym handlową i inwestycyjną.

Ponadto regiony najbardziej oddalone posiadają niezwykłe atuty społeczne: bogate dziedzictwo kulturowe, które wraz z różnorodnością biologiczną i krajobrazem naturalnym sprawia, że są one atrakcyjnymi kierunkami turystycznymi; europejską wiedzę fachową, która zapewnia solidną podstawę dla ich przedsiębiorstw, jak również wysokiej jakości edukację.

Atuty te powinny być lepiej wykorzystywane do tworzenia nowych miejsc pracy i możliwości rynkowych. Regiony najbardziej oddalone powinny skupić się na obszarach, na których mają przewagę komparatywną określoną w ich strategiach inteligentnej specjalizacji, oraz na tradycyjnych działaniach odgrywających istotną rolę w tworzeniu nowych miejsc pracy. Komisja zachęca regiony najbardziej oddalone do zbadania odpowiednich kombinacji funduszy w ramach dotacji i instrumentów finansowych, łączących różne krajowe, regionalne i europejskie źródła finansowania.

Aby docenić swoje atuty i zoptymalizować ich rozwój przy wykorzystaniu nowych możliwości, regiony najbardziej oddalone powinny jak najlepiej wykorzystać dostępne wsparcie finansowe, w tym środki z Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych (EFIS). Oprócz tego regiony najbardziej oddalone powinny jak najlepiej wykorzystać możliwości oferowane przez Europejskie Centrum Doradztwa Inwestycyjnego oraz Europejski portal projektów inwestycyjnych.

Niebieska gospodarka

Zrównoważona niebieska gospodarka powinna przyczynić się do rozwoju społeczno-gospodarczego wszystkich regionów najbardziej oddalonych. Obecnie postępy w tym zakresie są nierówne. Chociaż intensywność działań w poszczególnych regionach jest różna, wzorce wzrostu i niedociągnięcia są podobne. Tradycyjne sektory morskie, takie jak rybołówstwo 11 , transport morski oraz turystyka przybrzeżna i rejsowa, zapewniają lokalnej ludności miejsca pracy, natomiast nowe sektory, takie jak energia z morskich źródeł odnawialnych, akwakultura i niebieska biotechnologia, wciąż nie są wystarczająco rozwinięte.

Rozwój niebieskiej gospodarki będzie wymagał planowania strategicznego i inwestycji strategicznych. Przykładowo rybołówstwem można zarządzać w taki sposób, by zwiększyć dochody lokalnych rybaków przy jednoczesnej eksploatacji zasobów na zrównoważonym poziomie. Większym przepływom turystycznym mogą towarzyszyć środki w zakresie oszczędzania wody oraz rozwój zakładów odsalania zasilanych energią ze źródeł odnawialnych w celu zaspokojenia rosnącego zapotrzebowania na wodę 12 . Należy wykorzystywać zasoby morskie do rozwijania niebieskiej biotechnologii poza obecnymi rynkami niszowymi. Przykładowo można w dalszym stopniu zwiększać skalę projektów wykorzystujących algi do produkcji kosmetyków, żywności lub biopaliw.

Regiony najbardziej oddalone powinny opracować strategie dotyczące niebieskiej gospodarki celem poprawy synergii między polityką publiczną a inwestycjami, a także ułatwić dostęp do finansowania podmiotom działającym na niewielką skalę poprzez mikrokredyty i instrumenty finansowe (takie jak pożyczki i fundusze gwarancyjne).

Państwa członkowskie powinny usprawnić gromadzenie danych naukowych oraz wsparcie na rzecz rybołówstwa i badań morskich, przyjąć środki zarządzania rybołówstwem, a także zbadać, w miarę możliwości, możliwość ograniczenia połowów w obrębie 100 mil do statków rybackich zarejestrowanych w regionach najbardziej oddalonych 13 . Powinny również wzmóc wysiłki w zakresie zwalczania nielegalnych połowów. Komisja uwzględni tę kwestię w negocjacjach dotyczących odpowiednich umów o współpracy oraz umów gospodarczych z państwami trzecimi.

Rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich

Rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich stanowią istotny element gospodarki regionów najbardziej oddalonych. Unijny program w dziedzinie rolnictwa dla regionów najbardziej oddalonych (POSEI) i programy rozwoju obszarów wiejskich, które łącznie składają się na połowę całkowitej kwoty środków przydzielonych z EFSI 16 , przyczyniają się do unowocześnienia produkcji rolnej w zrównoważony sposób oraz do wzrostu konkurencyjności sektora rolno-spożywczego.

Ponadto programy rozwoju obszarów wiejskich wspierają działania na rzecz przywrócenia, zachowania i poprawy różnorodności biologicznej w rolnictwie i leśnictwie oraz promowania rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich. Wraz z europejskimi partnerstwami innowacyjnymi na rzecz wydajnego i zrównoważonego rolnictwa wspierają badania naukowe i innowacje. Ponadto znowelizowane przepisy unijne dotyczące pomocy państwa, czyli ogólne rozporządzenie w sprawie wyłączeń blokowych 17 , które teraz obejmuje również rolnictwo, ułatwią przyznawanie pomocy państwa w tym sektorze i umożliwią tym samym nowe inwestycje.

Regiony najbardziej oddalone powinny wspierać inwestycje w nowe technologie w dziedzinie rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich, jak również wykorzystywać i rozwijać narzędzia zarządzania ryzykiem (ubezpieczenie od strat gospodarczych, fundusze wspólnego inwestowania, stabilizacja dochodów) ustanowione rozporządzeniem w sprawie Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) 18 . Powinny również zwiększyć liczbę uznanych wspólnotowych lub krajowych systemów jakości produktów rolnych i środków spożywczych, zachęcać rolników do uczestnictwa w tych systemach i wspierać promocję tych produktów, w tym poprzez umieszczanie znaków graficznych regionów najbardziej oddalonych na rynkach unijnych i międzynarodowych 19 .

Różnorodność biologiczna

Różnorodność biologiczna w regionach najbardziej oddalonych stanowi wyjątkowe dziedzictwo dla Europy i całego świata. Zależy od niej bezpośrednio funkcjonowanie kilku sektorów gospodarki regionów najbardziej oddalonych, w tym turystyki, rybołówstwa, leśnictwa i rolnictwa. Ponadto zdrowe ekosystemy zapewniają społeczeństwu kluczowe dobra, takie jak czyste powietrze i czysta woda, a także pomagają w przystosowaniu się do zmiany klimatu i w jej łagodzeniu.

W ramach wspólnej polityki rolnej UE stosuje się w tym celu różne instrumenty, takie jak działania rolno-środowiskowo-klimatyczne lub wsparcie na rzecz zrównoważonej gospodarki leśnej, współfinansowane w ramach EFRROW. Co więcej, od 2010 r. w ramach inicjatywy BEST 21 promuje się zachowanie różnorodności biologicznej i zrównoważone korzystanie z usług ekosystemowych w regionach najbardziej oddalonych oraz w krajach i na terytoriach zamorskich w drodze realizacji małych projektów dążących do uwolnienia lokalnego potencjału tych obszarów. Od 2012 r. w ramach Instrumentu Finansowego na rzecz Środowiska (LIFE) sfinansowano również szereg projektów związanych z różnorodnością biologiczną w regionach najbardziej oddalonych.

Ponadto regiony najbardziej oddalone i odnośne państwa członkowskie powinny współpracować z partnerami z krajów i terytoriów zamorskich oraz państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku w dziedzinie promowania wspólnych celów w zakresie różnorodności biologicznej w umowach międzynarodowych.

Gospodarka o obiegu zamkniętym

Gospodarka o obiegu zamkniętym jest obiecującą dziedziną rozwoju, która wspiera rozwój wewnętrznego potencjału regionów najbardziej oddalonych. Przyspieszenie przejścia do gospodarki o obiegu zamkniętym jest szczególnie istotne dla tych małych i odległych terytoriów, które są zależne od przywożonych zasobów. Szczególne wyzwanie może stanowić gospodarowanie odpadami ze względu na ograniczoną infrastrukturę do ich przetwarzania oraz brak korzyści skali w dziedzinie zbierania, przetwarzania i recyklingu odpadów. W niektórych przypadkach sytuację tę pogarszają rosnąca liczba ludności i sezonowy napływ turystów, które przyczyniają się do wytwarzania dużej ilości odpadów. W związku z tym kilka regionów najbardziej oddalonych wysyła odpady do kontynentalnych części swoich państw.

Dążenie do gospodarki o obiegu zamkniętym zapewnia również możliwości rynkowe, a także sprzyja innowacji i tworzeniu nowych miejsc pracy. Rozwiązania opracowane przez regiony najbardziej oddalone można odtworzyć na innych terytoriach, które poszukują sposobów skutecznego korzystania z zasobów, w tym na wyspach. Niektóre regiony najbardziej oddalone opracowały dobre praktyki i metody, takie jak wykorzystanie bioodpadów jako kompostu w parkach publicznych na Wyspach Kanaryjskich, wykorzystanie cząsteczek banana w kosmetykach naturalnych na Martynice, opracowanie odwracalnego systemu produkcji energii ze źródeł odnawialnych dla elektrowni wodnych na Maderze.

Państwa członkowskie i regiony najbardziej oddalone powinny poddać analizie potencjał gospodarki o obiegu zamkniętym w zakresie przyczyniania się do rozwoju gospodarczego i tworzenia miejsc pracy w tych regionach, a także wyodrębnić projekty priorytetowe, w tym zrównoważoną turystykę; Powinny także usprawnić odpowiednie systemy gospodarowania odpadami w celu zwiększenia selektywnej zbiórki odpadów, opracowania lokalnych sposobów kompostowania odpadów organicznych, ponownego wykorzystywania produktów, naprawy i recyklingu, a także zachęcania do zapobiegania powstawaniu odpadów. W dalszym stopniu powinny również doskonalić propagowanie praktyk ekologicznych, w tym rolnictwa ekologicznego, oraz metod zrównoważonego zarządzania zasobami naturalnymi w rolnictwie i leśnictwie za pomocą instrumentów wspólnej polityki rolnej.

Zmiana klimatu

Regiony najbardziej oddalone są szczególnie narażone na szereg konkretnych skutków, jakie niesie ze sobą zmiana klimatu, w szczególności na podnoszenie się poziomu mórz i ekstremalne zdarzenia pogodowe, takie jak huragan Irma, który uderzył w Saint-Martin 23 . W takich sytuacjach pomoc może zapewnić Centrum Koordynacji Reagowania Kryzysowego Komisji Europejskiej, między innymi poprzez Unijny Mechanizm Ochrony Ludności.

Fundusz Solidarności UE 24 , który zapewnia wsparcie na rzecz odbudowy regionów dotkniętych klęskami żywiołowymi, przewiduje przepisy szczegółowe dla regionów najbardziej oddalonych, dzięki czemu umożliwia wypłacanie finansowania z niższego progu szkód. Komisja oceni funkcjonowanie Funduszu Solidarności UE w regionach najbardziej oddalonych w kontekście szerszej oceny funduszu, która ma się zakończyć w 2018 r.

Państwa członkowskie i regiony najbardziej oddalone powinny regularnie aktualizować informacje o specyficznych potrzebach regionów najbardziej oddalonych oraz o ryzyku i zagrożeniach (w tym o możliwych środkach dostosowawczych), które wymagają regionalnego lub krajowego podejścia do przystosowania się do zmiany klimatu oraz do zarządzania ryzykiem związanym z klęskami żywiołowymi. Powinny również wspierać ćwiczenia, szkolenie i wymianę najlepszych praktyk w kontekście Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności, w tym w obszarach istotnych dla zapobiegania klęskom żywiołowym i gotowości na nie, oraz, w stosownych przypadkach, włączać w te działania państwa sąsiadujące z regionami najbardziej oddalonymi.

Energia

Regiony najbardziej oddalone często korzystają z lepszych zasobów energii ze źródeł odnawialnych niż Europa kontynentalna. Ze względu na bariery natury technicznej, gospodarczej i prawnej nie wykorzystuje się jednak ich pełnego potencjału 26 . Regiony te nie są podłączone do kontynentalnych sieci energetycznych, a w większości z nich produkcja energii nadal opiera się na kosztownym przywozie ropy naftowej. To również wymaga dotacji na zakup ropy, gdyż w przeciwnym razie ceny energii elektrycznej byłyby zbyt wysokie. Biorąc pod uwagę ich często ograniczone systemy energetyczne, istnieje możliwość podkreślenia roli regionów najbardziej oddalonych jako liderów w dziedzinie przejścia na czystą energię poprzez wprowadzanie zrównoważonych rozwiązań energetycznych. Zwiększenie samowystarczalności energetycznej regionów najbardziej oddalonych przyniesie istotne korzyści ekonomiczne w zakresie wzrostu, konkurencyjności i tworzenia miejsc pracy, przyczyniając się jednocześnie do realizacji unijnych celów polityki w dziedzinie klimatu i energii.

W 2014 r. regiony najbardziej oddalone ustanowiły „sieć energetyczną” w celu współpracy nad zrównoważonymi rozwiązaniami energetycznymi, a większość z nich prowadzi badania i prace nad rozwiązaniami w zakresie energii ze źródeł odnawialnych. Potrzebne są jednak dalsze starania i inwestycje, w szczególności w dziedzinie energii z morskich źródeł odnawialnych (oceanicznej energii cieplnej, energii fal, morskiej energii wiatrowej), w połączeniu z innowacyjnymi technologiami magazynowania energii, jak również w dziedzinie zwiększania efektywności energetycznej i rozwiązań w zakresie ekologicznego transportu, które w przypadku regionów najbardziej oddalonych mają duży potencjał.

Regiony najbardziej oddalone są głównymi kandydatami do testowania zrównoważonych systemów energii i promowania społeczności lokalnych wytwarzających energię ze źródeł odnawialnych. Jednak aby mogły w pełni korzystać z tych możliwości, odpowiednie państwa członkowskie muszą dostosować swoje przepisy do ich potrzeb. Zasady pomocy państwa umożliwiają państwom członkowskim zapewnienie systemów wsparcia na rzecz rozwoju odnawialnych źródeł energii w regionach najbardziej oddalonych i uwzględnienie w ramach tych systemów realnych kosztów produkcji energii elektrycznej zamiast krajowych cen referencyjnych energii elektrycznej.

Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby ich przepisy i systemy wspierały rozwój odnawialnych źródeł energii i efektywności energetycznej w tych regionach (np. organizacja aukcji konkretnie dla regionów najbardziej oddalonych, lokalne systemy podatkowe, rozwój sieci energetycznych i pojemności magazynowej). Przepisy krajowe dotyczące efektywności energetycznej w sektorze budowlanym, poprzez które transponuje się dyrektywę w sprawie charakterystyki energetycznej budynków 27 , można dostosować tak, aby uwzględniały warunki lokalne 28 .

Ponadto regiony najbardziej oddalone powinny przyjąć wiodącą rolę w zakresie przejścia na czyste źródła energii, zgodnie z inicjatywą dotyczącą czystej energii na wyspach UE 29 , uruchomioną razem z pakietem „Czysta energia dla wszystkich Europejczyków”.

Przy wsparciu ze strony UE regiony najbardziej oddalone inwestują również w poprawę swojej efektywności energetycznej. Ponieważ transport odpowiada za ponad połowę zużycia energii pierwotnej regionów najbardziej oddalonych, zaczynają one promować mobilność elektryczną. Unijne prawodawstwo w zakresie energii, w tym niektóre najnowsze wnioski ustawodawcze 30 , stwarza możliwości i zachęty do tego, by regiony te stały się niezależne energetycznie. Regiony najbardziej oddalone powinny organizować kampanie informujące ludność i społeczności lokalne o zwrocie z inwestycji w odnawialne źródła energii i efektywność energetyczną.

3.Umożliwienie rozwoju i tworzenie nowych miejsc pracy

Regiony najbardziej oddalone przyjęły strategie inteligentnej specjalizacji 31 , aby wspierać inwestycje w badania naukowe i innowacje w ramach programów Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego na lata 2014–2020. W strategiach tych zidentyfikowano atuty i obiecujące sektory do badań, uwzględniając mocne strony i ograniczenia każdego regionu, w szczególności niewielki rozmiar przedsiębiorstw, małą liczbę naukowców oraz ograniczoną ofertę usług wsparcia.

Strategie te pozwalają regionom najbardziej oddalonym skupić się na inwestycjach w kluczowe dla regionu priorytety i sektory o wysokim potencjale, a także wzmocnić współpracę między uniwersytetami i ośrodkami badań naukowych, przedsiębiorstwami i władzami regionalnymi. Należy je regularnie poddawać ocenie z udziałem zainteresowanych stron, aby ukierunkować priorytety zgodnie z postępem technologicznym i pojawianiem się nowych rynków.

Badania i innowacje

Badania naukowe i innowacje, a także transfery technologii, to kluczowe elementy, które umożliwiają regionom najbardziej oddalonym zajęcie pozycji liderów w wielu obiecujących sektorach. W regionach najbardziej oddalonych znajdują się światowej klasy ośrodki badań naukowych i centra operacyjne, takie jak Instytut Astrofizyki Wysp Kanaryjskich i Gujańskie Centrum Kosmiczne; odbywają się tam również wydarzenia międzynarodowe wysokiego szczebla dotyczące zagadnień takich jak różnorodność biologiczna 32 . Regiony te eksperymentują z pojawiającymi się nowymi rodzajami działalności związanymi z życiem oceanicznym, wulkanologią, energią i telemedycyną.

Regiony najbardziej oddalone mogą korzystać z nowych możliwości na komercyjnych rynkach działań w przestrzeni kosmicznej. Obejmuje to rozwijający się rynek mikrosatelitów, służący zaspokojeniu rosnących potrzeb, zwłaszcza w dziedzinach satelitów wideo w bliskiej przestrzeni kosmicznej, satelitów niskoorbitalnych czy telekomunikacyjnych.

Zgodnie z przyjętą w 2016 r. strategią kosmiczną dla Europy Komisja będzie wspierać wprowadzanie na rynek, w tym działania towarzyszące, takie jak dostęp do inwestycji i finansowania ryzyka. Komisja będzie również wspierać agregowanie zapotrzebowania europejskich systemów nośnych na programy Galileo i Copernicus.

Udział większości regionów najbardziej oddalonych w unijnych programach badawczych nadal nie jest jednak wystarczający i mógłby zostać znacznie zwiększony. W tym celu należy podjąć działania na kilku szczeblach, polegające między innymi na uczestnictwie we współpracy międzynarodowej w ramach tych programów. Pierwszym krokiem jest ustanowienie w programie prac programu „Horyzont 2020” na lata 2018–2020 specjalnych działań koordynacyjnych i wspierających z budżetem w wysokości 4 mln EUR, które będą służyły zwiększeniu udziału regionów najbardziej oddalonych w unijnym programie badań oraz widoczności ich potencjału w zakresie badań naukowych i innowacji oraz priorytetów inteligentnej specjalizacji poprzez wycenę ich aktywów. Powinno to również pomóc w przeanalizowaniu problemów charakterystycznych dla tych regionów, w których rozwiązaniu mogą pomóc badania naukowe i innowacje.

Działanie to umożliwiłoby określenie zdolności regionów najbardziej oddalonych w ich dziedzinach specjalizacji badawczej i na tej podstawie dopasowanie potencjalnych partnerów europejskich i międzynarodowych, którzy mogliby w większym stopniu wzmocnić te zdolności. Będzie również stanowić wsparcie dla regionów w ustanawianiu konsorcjów celem przygotowania wniosków projektowych. oraz źródło inspiracji dla konstrukcji przyszłego programu ramowego w zakresie badań naukowych, który mógłby dodatkowo zwiększyć ich skuteczny udział.

Ponadto, aby przejść na wyższy poziom w dziedzinie badań i innowacji, regiony najbardziej oddalone i odpowiednie państwa członkowskie powinny dokonać oceny potrzeb tych regionów w zakresie inwestycji długoterminowych. Powinny również ustanowić punkty kontaktowe w każdym z regionów najbardziej oddalonych, powiązane z krajowymi punktami kontaktowymi, które rozpowszechniałyby informacje na temat możliwości badań oraz organizowałyby kampanie informacyjne.

Zatrudnienie, kształcenie i szkolenie

Regiony najbardziej oddalone znajdują się wśród regionów UE o najwyższej stopie bezrobocia, w szczególności wśród osób młodych 33 . Komisja w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi wspiera osoby z regionów najbardziej oddalonych w dostosowaniu ich umiejętności do nowych systemów produkcji i nowych technologii, w szczególności do cyfryzacji gospodarki, za pośrednictwem Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS), Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, a także poprzez Inicjatywę na rzecz zatrudnienia ludzi młodych.

Przykładowo na wyspie Reunion w ramach projektu E2C (Ecole de la 2ème chance) na podstawie partnerstwa z przedsiębiorstwami rozwija się osobiste kompetencje, samodzielność i pewność siebie osób znajdujących się w niekorzystnej sytuacji. Z kolei ramach programu w Gujanie Francuskiej, który służy realizacji takich samych celów, przez rok angażowano miejscowe osoby młode do prac na budowie nad projektem Ariane w Europejskim Centrum Kosmicznym.

Należy jednak wyraźnie zwiększyć nakład wysiłków ukierunkowanych na nadanie studentom i pracownikom tych regionów odpowiednich kwalifikacji w istotnych sektorach, takich jak gospodarka niebieska, zielona i cyfrowa, aby mogli znaleźć pracę w swoich regionach lub poza nimi. Zwiększona mobilność osób uczących się oraz pracowników sektora szkolnictwa i szkolenia, w znaczącej mierze w ramach programu Erasmus+, byłaby wysoce korzystna dla regionów najbardziej oddalonych. Europejski Korpus Solidarności daje młodym ludziom kolejne możliwości angażowania się i wspierania społeczności przy jednoczesnym podnoszeniu własnych umiejętności oraz gromadzeniu cennego doświadczenia ludzkiego i zawodowego.

W dziedzinie szkolnictwa wyższego Komisja będzie dalej propagować istniejące możliwości w zakresie mobilności i budowania zdolności za pomocą kampanii informacyjnych adresowanych do konkretnych grup odbiorców, organizowanych w ścisłej współpracy z agencjami krajowymi. Od czasu uruchomienia programu Erasmus+ Komisja już znacznie zwiększyła wsparcie finansowe dla osób podróżujących do regionów najbardziej oddalonych i z tych regionów i będzie w dalszym ciągu dostosowywać to wsparcie w ramach zaproszeń do składania wniosków na rok 2018. Ponadto szczególne zasady finansowania dla regionów najbardziej oddalonych w ramach programu Erasmus+ będą miały zastosowanie również do Europejskiego Korpusu Solidarności. Oznacza to większe wsparcie w zakresie kosztów podróży dla uczestników przybywających z regionów najbardziej oddalonych i udających się do tych regionów. Komisja zbada także możliwość rozszerzenia regionalnej współpracy w ramach programu Erasmus + w odpowiednich dziedzinach w celu dalszego stymulowania mobilności między regionami najbardziej oddalonymi a sąsiadującymi państwami trzecimi.

Państwa członkowskie i regiony najbardziej oddalone powinny rozważyć wzmocnienie lub ustanowienie programów w miarę możliwości podobnych do francuskiego „Programu staży zagranicznych”, dzięki którym przedsiębiorcy mogliby wyznaczać młodym kandydatom zadania tymczasowe za granicą.

Konkurencyjność, przedsiębiorczość i jednolity rynek

Regiony najbardziej oddalone, charakteryzujące się małymi rynkami, są w dużym stopniu uzależnione od wymiany z Europą i zmagają się z dużą konkurencją ze strony sąsiadów. W wielu sektorach, takich jak energia, biotechnologia, technologia informacyjna i usługi, ich know-how i zdolności powinny umożliwić im jednak konkurowanie na rynkach regionalnych.

Regiony najbardziej oddalone muszą w dalszym ciągu wzmacniać zdolności swoich przedsiębiorstw do działania na jednolitym rynku i rynku międzynarodowym, do czerpania korzyści z globalizacji i jak najlepszego wykorzystania możliwości handlowych na swoich obszarach geograficznych.

Dostępność cyfrowa

Aby dalszy rozwój regionów najbardziej oddalonych był możliwy, konieczne jest połączenie ich z Europą kontynentalną, sąsiadami i resztą świata za pomocą odpowiednich i niezawodnych sieci łączności elektronicznej oraz zapewnienie ich obywatelom i przedsiębiorstwom dostępu do usług cyfrowych.

W ostatnich latach regiony te znacznie zmniejszyły przepaść cyfrową między łącznością i korzystaniem z usług internetowych a digitalizacją przedsiębiorstw i usług publicznych, chociaż na obszarach wiejskich nadal można zaobserwować znaczne różnice. Ustanowiono ambitne programy krajowe i regionalne mające na celu wspieranie rozbudowy infrastruktury oraz rozwoju usług cyfrowych. Społeczeństwo chętnie przyjęło nowe usługi cyfrowe takie jak telefonia komórkowa.

Nadal istnieją jednak przeszkody, takie jak zależność od kabli podmorskich, dodatkowe koszty związane z rozwojem infrastruktury cyfrowej, ograniczone rozmiary rynków lokalnych i projektów, które mogą utrudniać prywatne inwestycje i dostęp do finansowania, niewielkie rozmiary przedsiębiorstw, które utrudniają rozwój cyfrowy, czy też trudności z utrzymaniem i pozyskiwaniem umiejętności cyfrowych.

Bieżące inicjatywy Komisji w dziedzinie technologii informacyjno-komunikacyjnych powinny pomóc regionom najbardziej oddalonym w pokonaniu tych przeszkód. Wprowadzanie sieci szerokopasmowych będzie wspierane za pomocą nowych środków zaproponowanych w Europejskim kodeksie łączności elektronicznej 34 , mających na celu rozwój konkurencyjnych inwestycji w sieci o wysokiej przepustowości. Na wniosek odpowiednich państw członkowskich Komisja nadal będzie oceniać lokalne i krajowe środki pomocy państwa służące wspieraniu wprowadzania sieci szerokopasmowych w celu łączenia obszarów cechujących się niedoskonałością rynku, stosując wytyczne dotyczące pomocy państwa na rzecz infrastruktury szerokopasmowej. Fundusz szerokopasmowy w ramach instrumentu „Łącząc Europę”, wspierany środkami instrumentu „Łącząc Europę” i Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych, może również pomóc w finansowaniu mniejszych i bardziej ryzykownych projektów w celu przyciągnięcia inwestycji rynkowych.

Ponadto unijna sieć biur kompetencji w zakresie łączności szerokopasmowej, utworzona przez Komisję na początku 2017 r., powinna usprawnić wymianę doświadczeń między władzami krajowymi i regionalnymi, m.in. w zakresie źródeł finansowania. Państwa członkowskie powinny dopilnować, by utworzono takie biura w celu wsparcia regionów najbardziej oddalonych we wprowadzaniu infrastruktury szerokopasmowej. Odpowiednie krajowe organy regulacyjne powinny kontynuować monitorowanie sytuacji regionów najbardziej oddalonych za pomocą analiz rynkowych w celu wykrycia ograniczeń konkurencji uzasadniających szczególne środki regulacyjne.

W związku z tym, że 90 % miejsc pracy wymaga obecnie posiadania co najmniej podstawowych umiejętności cyfrowych, przeprowadzanie szkoleń i przekwalifikowywanie siły roboczej, w szczególności osób młodych, jest kluczowe dla wykorzystania transformacji cyfrowej gospodarki i społeczeństwa. Zachęca się regiony najbardziej oddalone do korzystania z dobrych praktyk określonych przez koalicję na rzecz umiejętności cyfrowych i zatrudnienia 35 oraz do przyłączenia się do „krajowej koalicji”. 

Transport

Zwiększona mobilność transportowa ma kluczowe znaczenie dla zmniejszenia „różnic pod względem dostępności” w regionach najbardziej oddalonych, które to różnice wynikają z oddalenia od Europy kontynentalnej, charakteru wyspiarskiego (w większości przypadków) i trudnej topografii. Regularne i niezawodne połączenia z Europą oraz połączenia wewnątrz basenu mogą stymulować wzrost gospodarczy i tworzenie nowych miejsc pracy poprzez przyciąganie przedsiębiorstw, turystów i usługodawców oraz ułatwianie wymiany. Poprawiają także jakość życia i perspektywy ekonomiczne mieszkańców poprzez zapewnianie dostępu do szkolnictwa wyższego i kształcenia zawodowego oraz do świadczeń zdrowotnych i szerszego rynku pracy 36 .

Polityka UE, w szczególności polityka spójności, pomogła zmniejszyć różnice w dostępności oraz koszty tych różnic ponoszone przez regiony najbardziej oddalone i ich mieszkańców. Inwestycje w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Funduszu Spójności 37 miały zasadnicze znaczenie dla modernizacji infrastruktury transportowej i środków transportowych. Ponadto instrument „Łącząc Europę” wspiera projekty związane m.in. z programem autostrad morskich i ekologiczną żeglugą.

Ważną rolę odgrywa również polityka konkurencji, w tym przepisy dotyczące pomocy państwa i zasady dotyczące obowiązku świadczenia usługi publicznej. W wyniku dokonanego niedawno przeglądu ogólnego rozporządzenia w sprawie wyłączeń blokowych regiony najbardziej oddalone mają możliwość bezpośredniego finansowania i wdrażania projektów portowych i lotniskowych spełniających pewne kryteria (tylko projekty niespełniające tych kryteriów wymagają nadal uprzedniego zatwierdzenia przez Komisję).

Kluczowe znaczenie dla regionów najbardziej oddalonych ma rozwój transportu powietrznego i morskiego oraz innego transportu wodnego, które są głównym ogniwem łączącym te regiony z Europą i państwami sąsiadującymi w obrębie basenu. Bliskość ważnych szlaków morskich, takich jak kanał panamski lub szlaki transatlantyckie, umożliwia im prowadzenie działalności w zakresie transportu morskiego i przeładunku. Regiony najbardziej oddalone mogą stać się węzłami morskimi w swoim basenie i pełnić np. rolę stacji tankowania wzdłuż szlaków morskich (zaopatrujących m.in. w skroplony gaz ziemny).

Komisja zbada, w jaki sposób polityka w zakresie sieci transeuropejskiej (TEN-T), w tym program autostrad morskich, mogłaby lepiej zaspokajać potrzeby regionów najbardziej oddalonych i uwzględniać ich położenie geograficzne. Przy opracowywaniu projektów dotyczących jakości sieci połączeń regiony najbardziej oddalone powinny brać pod uwagę zarówno perspektywę unijną, jak i regionalną

Jeżeli chodzi o transport lotniczy, loty między Europejskim Obszarem Gospodarczym a regionami najbardziej oddalonymi są obecnie wyłączone z unijnego systemu handlu emisjami, podobnie jak wszystkie loty do państw trzecich i z tych państw. Odstępstwo to wygasło z dniem 1 stycznia 2017 r., jednak Komisja przyjęła wniosek ustawodawczy 38 przewidujący utrzymanie go w mocy do czasu zakończenia negocjacji międzynarodowych 39 w sprawie przepisów wykonawczych dotyczących globalnego środka rynkowego.

Jeżeli chodzi o transport lokalny, regiony najbardziej oddalone cierpią z powodu zatorów komunikacyjnych w miastach i w strefach przybrzeżnych oraz z powodu trudności związanych z dostępem do śródlądowych obszarów wiejskich. Obecnie trwają prace nad projektami, które mają uczynić transport bardziej zrównoważonym i ekologicznym; projekty te mogą służyć jako przykłady dobrych praktyk dla innych regionów UE i państw sąsiadujących. Regiony najbardziej oddalone powinny kontynuować badania i rozwój rozwiązań w zakresie mobilności zgodnej z zasadami zrównoważonego rozwoju na szczeblu lokalnym.

4.Zacieśnianie przez regiony najbardziej oddalone współpracy w sąsiedztwie i poza nim

Od 2004 r. głównym filarem unijnej strategii dotyczącej regionów najbardziej oddalonych jest promowanie współpracy regionalnej i pogłębianie powiązań regionów najbardziej oddalonych z państwami sąsiadującymi i organizacjami regionalnymi. Komisja wspierała tę współpracę poprzez dialog polityczny, programy współpracy terytorialnej i umowy o partnerstwie gospodarczym.

Współpracę tę ułatwiają już rozporządzenia w sprawie EFRR i Europejskiego Funduszu Rozwoju (EFR), umowa z Kotonu – która reguluje stosunki między UE i państwami Afryki, Karaibów i Pacyfiku (AKP) – oraz decyzja o stowarzyszeniu zamorskim w sprawie stosunków UE z krajami i terytoriami zamorskimi. Należy jednak jeszcze bardziej zacieśnić współpracę w obszarach, które przynoszą korzyści wszystkim stronom. Należy kontynuować wspólne programowanie i planowanie projektów przy wykorzystaniu wszystkich odpowiednich instrumentów współpracy.

Na mocy obowiązujących przepisów w ostatnich latach zrealizowano projekty współpracy z udziałem regionów najbardziej oddalonych i innych partnerów regionalnych w basenie Morza Karaibskiego, Oceanu Indyjskiego i Afryki Zachodniej. Szczególnie projekt pilotażowy przeprowadzony w basenie Morza Karaibskiego z wykorzystaniem środków EFR i EFRR 40 stanowi pozytywny krok w stronę większej synergii w zakresie wykorzystania tych dwóch instrumentów.

Ponadto niedawna katastrofa spowodowaną przez huragan Irma w Saint Martin – Sint Marteen wymaga od UE połączenia wysiłków na rzecz odbudowy z wszystkimi zainteresowanymi stronami i koordynacji wsparcia w celu ułatwienia współpracy i wspólnych projektów z korzyścią dla wszystkich mieszkańców wyspy.

W oparciu o zdobyte doświadczenie Komisja rozważy wprowadzenie nowych środków ułatwiających i wzmacniających inicjatywy współpracy w zależności od potrzeb i atutów danych regionów. Komisja będzie również ściśle współpracować z odpowiednimi delegaturami UE w celu ułatwienia wymian i projektów między regionami najbardziej oddalonymi, państwami i terytoriami sąsiadującymi z tymi regionami oraz organizacjami regionalnymi.

Rosnące globalne wyzwania i większa współzależność wymagają, aby regiony najbardziej oddalone zacieśniły i poszerzyły współpracę poza swoim sąsiedztwem, docierając do innych państw trzecich i partnerów międzynarodowych. Ze względu na swoje położenie geostrategiczne regiony te mogą odgrywać istotną rolę na forach międzynarodowych zajmujących się globalnymi zagadnieniami, takimi jak zarządzanie oceanami. Komisja będzie współpracować z państwami członkowskimi w celu zbadania, jakie konkretne działania należy podjąć, by zrealizować odpowiednie programy w poszczególnych obszarach geograficznych regionów najbardziej oddalonych.

Partnerstwa z organizacjami regionalnymi i międzynarodowymi, dysponującymi technicznym know-how i wiedzą fachową, będą również wspierać możliwości rozwoju w obiecujących sektorach i ułatwią rozwój wspólnych działań w dziedzinach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania. Ponadto uczestnictwo w działaniach takich jak inicjatywa „Inteligentne wyspy” 41 pozwoli regionom najbardziej oddalonym promować swoje terytoria jako odpowiednie do testowania nowych rozwiązań.

Migracja

Presja migracyjna wywierana przez państwa sąsiadujące na niektóre regiony najbardziej oddalone, w połączeniu z wysokim tempem wzrostu liczby ludności, zwłaszcza w Gujanie Francuskiej i na Majotcie, stanowi problem gospodarczy i społeczny, o czym świadczą niedawne napięcia w Gujanie. Regiony te powinny otrzymać wsparcie na rzecz zrównoważonego zarządzania migracją. Inaczej wygląda sytuacja w innych regionach najbardziej oddalonych, w których istotne byłoby ułatwienie mobilności ludności, studentom i pracownikom z państw sąsiadujących, utworzenie nowych miejsc pracy i możliwości rozwoju gospodarczego oraz wspieranie regionalnej integracji regionów najbardziej oddalonych.

5.Podsumowanie

Aby umożliwić regionom najbardziej oddalonym zwiększenie odporności, wykorzystanie potencjału rozwojowego, czerpanie pełnych korzyści z członkostwa w UE i wykorzystanie możliwości płynących z globalizacji, potrzebna jest wola polityczna i ustalenie odpowiednich priorytetów, jak również konsekwentne dążenie do lepszego wykorzystania ich atutów i znalezienia nowych źródeł wzrostu gospodarczego.

W niniejszym komunikacie określono nowe podejście do solidnego partnerstwa. Opiera się ono na podejściu zapobiegawczym, w ramach którego będą szczegółowo badane interesy i problemy regionów najbardziej oddalonych, wspieranym przez platformę umożliwiającą tym regionom i odpowiednim zainteresowanym stronom wymianę poglądów na wszystkich etapach kształtowania i wdrażania polityki.

Komisja będzie ściśle współpracować z regionami najbardziej oddalonymi i odpowiednimi państwami członkowskimi w celu zapewnienia, że zostaną podjęte konkretne zaproponowane przez nią działania. Będzie też aktywnie działać, zapewniając, aby jej inicjatywy uwzględniały wpływ na regiony najbardziej oddalone i możliwości tych regionów. Zaproponuje również w stosownych przypadkach środki dostosowane do ich specyfiki.

Wspieranie rozwoju regionów najbardziej oddalonych wymaga również solidnych inwestycji i poczucia odpowiedzialności ze strony odpowiednich państw członkowskich i samych regionów najbardziej oddalonych. Komisja angażuje się we wzmacnianie długotrwałego partnerstwa z regionami najbardziej oddalonymi i odpowiednimi państwami członkowskimi, które służy umożliwieniu bujnego rozwoju unijnych terytoriów na świecie.

(1)

     Wszystkie regiony najbardziej oddalone, z wyjątkiem Gujany Francuskiej, są wyspami.

(2)

     Programme d’Options Spécifiques à l’Eloignement et Insularité (POSEI) – Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 228/2013 z dnia 13 marca 2013 r. ustanawiające szczególne środki w dziedzinie rolnictwa na rzecz regionów najbardziej oddalonych w Unii Europejskiej i uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 247/2006 (Dz.U. L 78 z 20.3.2013, s. 23).

(3)

     Regiony najbardziej oddalone korzystają z dodatkowej alokacji o specjalnym przeznaczeniu w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) oraz systemu rekompensat w ramach Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego (EFMR).

(4)

     Zgodnie z art. 107 ust. 3 lit. a) TFUE. W reformie pomocy państwa z 2014 r., jak również w niedawnej reformie ogólnego rozporządzenia w sprawie wyłączeń blokowych uwzględniono sytuację regionów najbardziej oddalonych. Oprócz innych specjalnych programów pomocy zastosowanie będą miały obecnie przepisy szczególne dotyczące tych regionów w odniesieniu do pomocy operacyjnej i inwestycyjnej we wszystkich sektorach.

(5)

     Rolnictwo i rybołówstwo mają ponad dwukrotnie większy udział w gospodarce regionów najbardziej oddalonych w porównaniu ze średnią UE. Stanowią 3,8 % wartości dodanej wzrostu tych regionów w porównaniu z 1,6 % na poziomie UE.

(6)

     COM(2012) 287 final z 20.6.2012.

(7)

     Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 6 lipca 2017 r. (2013/2178(INI)), sprawozdawca: Younous Omarjee; rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 27 kwietnia 2017 r. (2016/2016(INI)), sprawozdawca: Ulrike Rodust.

(8)

     Wyrok Trybunału z dnia 15 grudnia 2015 r. w sprawie C-132/14.

(9)

      https://ec.europa.eu/info/better-regulation-guidelines-and-toolbox_en

(10)

     Zgodnie z unijną strategią dotyczącą biogospodarki – COM(2012) 60 z 13.2.2012.

(11)

     Regiony najbardziej oddalone dysponują głównie statkami rybackimi do połowów na niewielką skalę. Zarejestrowane są w nich również przemysłowe i dalekomorskie statki rybackie, które dostarczają surowiec sektorom przetwórstwa ryb, mającym istotne znaczenie na poziomie lokalnym.

(12)

     COGEA i in., Wykorzystanie potencjału regionów najbardziej oddalonych w zakresie zrównoważonego niebieskiego wzrostu (Realising the potential of the Outermost Regions for sustainable blue growth), Urząd Publikacji Unii Europejskiej, 2017.

(13)

     Zgodnie z art. 5 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1380/2013 z dnia 11 grudnia 2013 r. w sprawie wspólnej polityki rybołówstwa, zmieniające rozporządzenia Rady (WE) nr 1954/2003 i (WE) nr 1224/2009 oraz uchylające rozporządzenia Rady (WE) nr 2371/2002 i (WE) nr 639/2004 oraz decyzję Rady 2004/585/WE (Dz.U. L 354 z 28.12.2013, s. 22).

(14)

      W oparciu między innymi o ustalenia zawarte w sprawozdaniu GOCEA i in. z 2017 r., zob. przypis 12.

(15)

     Dla każdego państwa UE ustalono pułap zdolności połowowej floty rybackiej. W przypadku regionów najbardziej oddalonych specjalny, szczegółowy system zdolności połowowej floty ustanowiono w rozporządzeniu (UE) nr 1380/2013 Nowe statki rybackie mogą zostać wprowadzone do floty wyłącznie w przypadku usunięcia z floty tej samej zdolności połowowej.

(16)

     W latach 2014–2020 kwota przyznana regionom najbardziej oddalonym w ramach wspólnej polityki rolnej wynosi 6,1 mld EUR.

(17)

     Rozporządzenie Komisji (UE) 2017/1084 z dnia 14 czerwca 2017 r. zmieniające rozporządzenie (UE) nr 651/2014 w odniesieniu do pomocy na infrastrukturę portową i infrastrukturę portów lotniczych, progów powodujących obowiązek zgłoszenia pomocy na kulturę i zachowanie dziedzictwa kulturowego, pomocy na infrastrukturę sportową i wielofunkcyjną infrastrukturę rekreacyjną, a także programów regionalnej pomocy operacyjnej skierowanych do regionów najbardziej oddalonych oraz zmieniające rozporządzenie (UE) nr 702/2014 w odniesieniu do obliczania kosztów kwalifikowalnych (Dz.U. L 156 z 20.6.2017, s. 1).

(18)

     Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1305/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1698/2005 (Dz.U. L 347 z 20.12.2013, s. 487).

(19)

     Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1144/2014 z dnia 22 października 2014 r. w sprawie działań informacyjnych i promocyjnych dotyczących produktów rolnych wdrażanych na rynku wewnętrznym i w państwach trzecich oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 3/2008 (Dz.U. L 317 z 4.11.2014, s. 56).

(20)

     Zob. przypis 2.

(21)

     Dobrowolny program na rzecz różnorodności biologicznej i usług ekosystemowych na europejskich terytoriach zamorskich    
http://ec.europa.eu/best  

(22)

     Obecnie są one finansowane w ramach inicjatywy BEST.

(23)

     Europejska Agencja Środowiska, „Zmiana klimatu, jej skutki i podatność na zagrożenia w Europie w 2016 r.” (Climate change, impacts and vulnerability in Europe 2016),      https://www.eea.europa.eu/publications/climate-change-impacts-and-vulnerability-2016

(24)

     Rozporządzenie Rady (WE) nr 2012/2002 z dnia 11 listopada 2002 r. ustanawiające Fundusz Solidarności Unii Europejskiej (Dz.U. L 311 z 14.11.2002, s. 3).

(25)

     Strategia UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu: http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2013:0216:FIN:PL:PDF  

(26)

     Zob. sprawozdanie ekspertów w sprawie energii dla regionów najbardziej oddalonych z 2017 r.:

http://ec.europa.eu/regional_policy/en/information/publications/reports/2017/expert-group-report-on-energy-for-the-eu-outermost-regions

(27)

     Dyrektywa 2010/31/UE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 maja 2010 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (Dz.U. L 153 z 18.6.2010, s. 13).

(28)

     Zgodnie z art. 1 wspomnianej dyrektywy.

(29)

     Deklaracja polityczna podpisana w dniu 18 maja 2017 r. przez Komisję i 14 państw członkowskich UE (Chorwację, Cypr, Danię, Estonię, Finlandię, Francję, Niemcy, Grecję, Irlandię, Włochy, Maltę, Portugalię, Hiszpanię i Szwecję).

(30)

      https://ec.europa.eu/energy/en/news/commission-proposes-new-rules-consumer-centred-clean-energy-transition

(31)

     Zob. komunikat „Zwiększanie innowacyjności europejskich regionów: Strategie na rzecz trwałego, zrównoważonego wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu” – COM(2017) 376 final, 18.7.2017.

(32)

     Międzynarodowe konferencje na temat różnorodności biologicznej, Reunion (2008 r.), Gwadelupa (2014 r.) –    
http://www.guadeloupe.developpement-durable.gouv.fr/IMG/pdf/communique_conference_bio.pdf

(33)

     Od 17 % do 27 % na Martynice, Gujanie Francuskiej, Gwadelupie, wyspie Reunion, Wyspach Kanaryjskich i Majotcie. Ponad 40 % bezrobocia osób młodych we wszystkich regionach najbardziej oddalonych, ponad 50 % na Wyspach Kanaryjskich i na Majotcie (Eurostat, 2016 r.) oraz na Maderze (Eurostat, 2014 r.).

(34)

      http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/ALL/?uri=comnat:COM_2016_0590_FIN

(35)

      https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/digital-skills-jobs-coalition

(36)

     Sprawozdanie grupy ekspertów w sprawie dostępności transportu dla regionów najbardziej oddalonych

http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/policy/themes/outermost-regions/pdf/transport_report_en.pdf

(37)

      http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/ALL/?uri=comnat:COM_2016_0590_FIN

(38)

     Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego dyrektywę 2003/87/WE w celu kontynuowania obecnego ograniczenia zakresu działalności lotniczej i przygotowania do wdrożenia globalnego środka rynkowego od 2021 r. – COM(2017) 54 final, 3.2.2017.

(39)

     W Organizacji Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego trwają obecnie negocjacje poświęcone przepisom wykonawczym dotyczącym globalnego środka rynkowego i jego konkretnemu funkcjonowaniu.

(40)

   W okresie programowania 2014–2020 w ramach Convention de delegation między Radą Regionalną Gwadelupy a delegaturą Unii w Gujanie Rada Regionalna będzie zarządzać częścią środków EFR z programu regionalnego dla państw AKP dotyczącego Karaibów w celu określenia i sfinansowania wspólnych projektów EFR i EFRR.

(41)

      http://www.smartislandsinitiative.eu/en/index.php

KOMISJA EUROPEJSKA

Strasburg, dnia 24.10.2017

COM(2017) 623 final

ZAŁĄCZNIK

Wyczerpujący wykaz działań

do

KOMUNIKATU KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO, KOMITETU REGIONÓW I EUROPEJSKIEGO BANKU INWESTYCYJNEGO

Silniejsze i odnowione partnerstwo strategiczne z regionami najbardziej oddalonymi UE

{SWD(2017) 349 final}

Wyczerpujący wykaz działań

W niniejszym załączniku przedstawiono wyczerpujący wykaz działań, w tym działań kluczowych wspomnianych w treści komunikatu, które należy podjąć na różnych szczeblach: Komisji Europejskiej, państw członkowskich i regionów najbardziej oddalonych.

Zarządzanie

Niebieska gospodarka

Rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich

Różnorodność biologiczna

Gospodarka o obiegu zamkniętym

Zmiana klimatu

Energia

Badania naukowe i innowacje

Zatrudnienie, kształcenie i szkolenie

Konkurencyjność, przedsiębiorczość i jednolity rynek

Dostępność cyfrowa

Transport

Współpraca w sąsiedztwie regionów najbardziej oddalonych i poza nim

Wymiana handlowa

Migracja

(1)

     W oparciu między innymi o ustalenia w ramach sprawozdania COGEA et al. z 2017 r., „Realising the potential of the Outermost Regions for sustainable blue growth”, Urząd Publikacji Unii Europejskiej, 2017.

(2)

     Dla każdego państwa UE ustalono pułap zdolności połowowej floty rybackiej. W przypadku regionów najbardziej oddalonych specjalny, szczegółowy system zdolności połowowej floty ustanowiono w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1380/2013 z dnia 11 grudnia 2013 r. w sprawie wspólnej polityki rybołówstwa, zmieniającym rozporządzenia Rady (WE) nr 1954/2003 i (WE) nr 1224/2009 oraz uchylającym rozporządzenia Rady (WE) nr 2371/2002 i (WE) nr 639/2004 oraz decyzję Rady 2004/585/WE. Zgodnie z tym systemem nowe statki rybackie mogą zostać wprowadzone do floty wyłącznie w przypadku usunięcia z floty tej samej zdolności połowowej.

(3)

     Zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/89/UE z dnia 23 lipca 2014 r. ustanawiającą ramy planowania przestrzennego obszarów morskich (Dz.U. L 257 z 28.8.2014, s. 135).

(4)

     Zgodnie z art. 5 ust. 3 rozporządzenia (UE) nr 1380/2013.

(5)

     Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 228/2013 z dnia 13 marca 2013 r. ustanawiające szczególne środki w dziedzinie rolnictwa na rzecz regionów najbardziej oddalonych w Unii Europejskiej i uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 247/2006.

(6)

     Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1305/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1698/2005.

(7)

     Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1144/2014 z dnia 22 października 2014 r. w sprawie działań informacyjnych i promocyjnych dotyczących produktów rolnych wdrażanych na rynku wewnętrznym i w państwach trzecich oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 3/2008.

(8)

     Obecnie są one finansowane w ramach inicjatywy BEST.

(9)

     Dyrektywa 2010/31/UE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 maja 2010 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków.

(10)

     Współfinansowanie programów regionalnych, krajowych i międzynarodowych.

(11)

     Na podstawie pozytywnych doświadczeń z realizacji projektu Net biome (lata 2007–2016) dotyczącego różnorodności biologicznej oraz sieci BiodivERsA wśród unijnych agencji finansujących.

(12)

     http://ec.europa.eu/internal_market/scoreboard/

(13)

     http://www.smartislandsinitiative.eu/en/index.php

(14)

     „Ochrona migrujących dzieci” – COM(2017) 211 final z 12.4.2017.