KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 21.2.2017

COM(2017) 84 final

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA RADY

w sprawie wdrażania pomocy finansowej świadczonej krajom i terytoriom zamorskim w ramach 11. Europejskiego Funduszu Rozwoju

Wprowadzenie

Decyzja o stowarzyszeniu zamorskim 1 ustanawia ramy prawne regulujące stosunki między krajami i terytoriami zamorskimi 2 (KTZ), państwami członkowskimi, z którymi KTZ są powiązane, i Unią Europejską. Zgodnie z Traktatem o funkcjonowaniu Unii Europejskiej 3 (TFUE) decyzja o stowarzyszeniu zamorskim ma na celu wspieranie zrównoważonego rozwoju KTZ oraz promowanie wartości Unii na całym świecie.

Wsparcie finansowe KTZ pochodzi głównie ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju (EFR), a w ramach 11. EFR przyznano wsparcie w wysokości 364,5 mln EUR na okres programowania 2014–2020 4 .

Zgodnie z art. 91 decyzji o stowarzyszeniu zamorskim w niniejszym sprawozdaniu podkreślono postępy w wykorzystaniu środków 11. EFR na rzecz KTZ w 2016 r.

Środki finansowe w ramach 11. EFR-KTZ

Zgodnie z załącznikiem 2 decyzji o stowarzyszeniu zamorskim przydział środków dostępnych w ramach 11. EFR na rzecz KTZ przedstawia się następująco:

229,5 mln EUR na przydziały terytorialne (dwustronne);

100 mln EUR na współpracę i integrację regionalną;

21,5 mln EUR na finansowanie pomocy humanitarnej i pomocy w sytuacjach nadzwyczajnych lub pomocy w przypadku wahań poziomu przychodów z wywozu;

5 mln EUR na finansowanie dotacji na spłatę odsetek i pomocy technicznej w ramach instrumentu inwestycyjnego KTZ, którym zarządza Europejski Bank Inwestycyjny.

8,5 mln EUR na badania i pomoc techniczną zgodnie z art. 81 decyzji o stowarzyszeniu zamorskim.

Zgodnie z kryteriami ustanowionymi w decyzji o stowarzyszeniu zamorskim szesnaście KTZ spełnia warunki, by uzyskać środki z przydziału terytorialnego w ramach 11. EFR 5 . Należy zauważyć, że Grenlandia otrzymuje wsparcie finansowe bezpośrednio z budżetu ogólnego UE na podstawie „decyzji w sprawie Grenlandii” 6 .

Programy regionalne mają na celu zacieśnienie współpracy między KTZ w tym samym regionie i stawianie czoła podobnym wyzwaniom i wyznaczanie zbliżonych priorytetów. Działania finansowane w ramach regionalnego przydziału środków służą szczegółowemu opracowaniu i wdrożeniu kompleksowych programów i projektów regionalnych w celu podołania wspomnianym wyzwaniom. Aktywnie zachęca się do tworzenia partnerstw w ramach innych źródeł finansowania, w tym innych instrumentów finansowych Unii Europejskiej, w drodze współpracy z państwami sąsiednimi AKP lub państwami trzecimi, a także regionami najbardziej oddalonymi UE.

Proces programowania w ramach 11. EFR-KTZ

Decyzją o stowarzyszeniu zamorskim 7 ustanowiono proces programowania dla KTZ. W przeciwieństwie do grupy państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku (grupy państw AKP) programowanie nie opiera się na krajowych programach orientacyjnych, lecz na jednostopniowym procesie, tj. szczegółowym opracowaniu dokumentu programowego, który obejmuje dwa elementy: a) strategię działania UE (Część A) i b) dokument(-y) w sprawie działania (Część B). 

W celu zatwierdzenia każdego dokumentu programowego KTZ wymagana jest tylko jedna formalna decyzja Komisji obejmująca zarówno kierunki strategiczne, jak i szczegółową koncepcję programu. Oznacza to, że dokumentu programowego nie można przyjąć zanim strategia i dokument w sprawie działania nie zostaną dopracowane i formalnie uzgodnione. Preferowanym trybem wdrażania w KTZ w przypadku przydziałów terytorialnych jest wsparcie budżetowe.

KTZ ponoszą główną odpowiedzialność za tworzenie dokumentów programowych, w tym ustanowienie priorytetów stanowiących podstawę ich strategii i zapewnienie niezbędnych konsultacji na poziomie lokalnym. Na wniosek KTZ udzielono im wsparcia technicznego przy programowaniu, zgodnie z art. 81 decyzji o stowarzyszeniu zamorskim.

Podjęte konsultacje

Od chwili rozpoczęcia procesu programowania miały miejsce szeroko zakrojone konsultacje między KTZ i Komisją Europejską (zarówno w siedzibie głównej, jak i na poziomie delegatur).

Programowanie na rzecz KTZ rozpoczęto w trakcie 12. Forum KTZ–UE, które miało miejsce w grudniu 2013 r., po przyjęciu decyzji o stowarzyszeniu zamorskim i odnośnych ram finansowych. Komisja Europejska przedstawiła KTZ i państwom członkowskim, z którymi KTZ są związane, orientacyjne przydziały finansowe i instrukcje dotyczące programowania oraz zainicjowała konsultacje w kontekście porozumienia w sprawie ewentualnych sektorów współpracy.

Od tamtej pory Komisja Europejska czynnie wspiera KTZ w czasie całego procesu programowania i finansuje lub ułatwia organizowanie specjalnych seminariów, warsztatów i konferencji, aby zastanawiać się nad wspólnymi priorytetami i celami.

W oparciu o wyniki dwóch konferencji KTZ zorganizowanych dla KTZ regionu Pacyfiku (listopad 2014 r.) oraz KTZ regionu Karaibów (luty 2015 r.), które przyczyniły się do współpracy regionalnej z podmiotami nienależącymi do KTZ oraz umożliwiły KTZ postępy w identyfikacji kluczowych sektorów i podsektorów w ramach dwóch programów regionalnych (w zakresie zmiany klimatu i różnorodności biologicznej w odniesieniu do programu w regionie Pacyfiku, oraz zrównoważonej energii i różnorodności biologicznej mórz w odniesieniu do programu w regionie Karaibów), w 2016 r. zorganizowano szereg innych warsztatów i spotkań w celu ułatwienia dialogu między różnymi zaangażowanymi podmiotami i nadania tempa procesowi programowania.

W lutym i wrześniu 2016 r. odbyły się dwa spotkania konsultacyjne na poziomie regionalnym dla KTZ regionu Karaibów. Pozwoliły one zrobić postępy w fazie programu w regionie Karaibów dotyczącej identyfikacji, natomiast trzecie spotkanie konsultacyjne zaplanowane jest na początek 2017 r., a jego celem jest ostateczne sformułowanie założeń programu. Ponadto w lutym 2016 r. odbyły się warsztaty dotyczące programu tematycznego 11. EFR. Stanowiły one szansę dla KTZ na osiągnięcie ogólnego konsensusu w sprawie głównych obszarów priorytetowych w odniesieniu do dwóch sektorów koncentracji działań (w zakresie zrównoważonej energii i zmiany klimatu, w tym zmniejszenia ryzyka wystąpienia klęsk żywiołowych).

Przeprowadzono również zakrojone na szeroką skalę konsultacje między KTZ regionu Pacyfiku, co pozwoliło nie tylko na przyspieszenie procesu programowania, lecz również zastanowienie się nad możliwością poczynienia dalszych postępów w integracji regionalnej, oraz współpracę z sąsiednimi krajami AKP. Trwają konsultacje mające na celu dogłębniejsze zbadanie i określenie możliwych synergii między programem regionalnym krajów AKP i programem regionalnym KTZ w regionie Pacyfiku.

Ponadto w toku dialogów głębiej zastanowiono się nad strategicznymi priorytetami stowarzyszenia ustanowionego na mocy decyzji o stowarzyszeniu zamorskim. W 2016 r. zorganizowano na poziomie technicznym cztery spotkania trójstronne między Komisją, przedstawicielami KTZ i państwami członkowskimi, z którymi KTZ są powiązane, w toku których zaproponowano możliwość podjęcia dialogu między Komisją, przedstawicielami KTZ i państwami członkowskimi.

Ponadto w czerwcu 2016 r. powołano w ramach partnerstwa grupę roboczą ds. środowiska i zmiany klimatu, która skoncentrowała się na zrównoważonej energii, będącym jednym z zagadnień tematycznych. Tym samym potwierdzono silne zaangażowanie KTZ w tej dziedzinie. Grupa ta powstała przy okazji 2. szczytu poświęconemu zrównoważonej energii, a przy jej formowaniu uwzględniono wyniki rozmów na tym szczycie. Obecność ministrów ds. energii z KTZ zapewniła poparcie polityczne na wysokim szczeblu.

Na poziomie politycznym, w lutym 2016 r. odbyło się 14. Forum KTZ–UE. Uczestnicy, opierając się na wnioskach z poprzedniego 13. Forum KTZ–UE w 2015 r., podjęli ważne zagadnienia leżące w ich wspólnym interesie i po raz kolejny zaznaczyli swoje wzajemne zaangażowanie. Wśród tych zagadnień znalazły się: zmiana klimatu, inwestycje i możliwości wzrostu gospodarczego dla KTZ oraz konieczność wypracowania wspólnego podejścia do szukania rozwiązań. Tym samym bezpośrednio wniesiono wkład do tematycznych i regionalnych programów.

Podpisanie wspólnego oświadczenia między Unią Europejską i 22 krajami i terytoriami zamorskimi w sprawie wzmocnionej współpracy w dziedzinie zrównoważonej energii 8 wzmocniło powiązania między zobowiązaniami krajów i terytoriów zamorskich w zakresie polityki energetycznej a wsparciem, którego mogłaby udzielić Unia Europejska w formie środków dostępnych w ramach 11. Europejskiego Funduszu Rozwoju. W oświadczeniu ponownie podkreślono zdecydowane zaangażowanie KTZ w zakresie zrównoważonej energii, zgodnie z globalnym porozumieniem w sprawie zmiany klimatu osiągniętym na konferencji COP21. Zaangażowanie, o którym ponownie zapewniono podczas 2. szczytu ministrów KTZ ds. energii w czerwcu 2016 r.

Okazją do omówienia i rozwiązania ewentualnych kwestii związanych z programowaniem i wdrażaniem środków finansowych, i konkretnego planu przyszłych kroków na poziomie poszczególnych KTZ, jak i na szczeblu regionalnym były ponadto spotkania trójstronne między Komisją, terytorialnymi/regionalnymi urzędnikami zatwierdzającymi z KTZ i państwami członkowskimi, z którymi powiązane są KTZ, zorganizowane przy okazji 14. Forum KTZ-UE.

Sytuacja w 2016 r.

W 2015 r. określono strategiczne kierunki programów i zaproponowano kluczowe sektory dla wszystkich programów. Na tej podstawie udało się osiągnąć znaczne postępy w 2016 r. w zakresie identyfikacji i formułowania założeń programów.

W tym kontekście warto przypomnieć, że zaproponowane kluczowe sektory, które otrzymają przydziały terytorialne, są wyraźnie pogrupowane według najważniejszych tematów, które zasadniczo obejmują takie zagadnienia jak:

środowisko naturalne, zmiana klimatu, energia odnawialna i obniżenie ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi (zagadnienia te dotyczą pięciu spośród szesnastu KTZ i obejmują 21 % wszystkich orientacyjnych przydziałów terytorialnych w ramach 11. EFR);

rozwój społeczny (młodzież) lub zatrudnienie/integrację zawodową oraz edukację/szkolenia zawodowe (zagadnienia te dotyczą pięciu spośród szesnastu KTZ i stanowią 33 % orientacyjnych przydziałów terytorialnych w ramach 11. EFR);

turystyka zrównoważona (zagadnienie to dotyczy trzech spośród szesnastu KTZ i stanowi 26 % orientacyjnych przydziałów terytorialnych w ramach 11. EFR);

łączność i dostępność / rozwój cyfrowy (zagadnienia te dotyczą trzech spośród szesnastu KTZ i stanowią 20 % orientacyjnych przydziałów terytorialnych w ramach 11. EFR).

W przypadku programów regionalnych odnośne wnioski w sprawie kluczowych sektorów są następujące:

Karaiby: zrównoważona energia i różnorodność biologiczna mórz;

Ocean Spokojny: Środowisko i zrównoważone gospodarowanie zasobami naturalnymi. Podsektory: a) zmiana klimatu i b) bioróżnorodność;

Ocean Indyjski: obserwowanie i ochrona ekosystemu lądowego i morskiego oraz zarządzanie nimi;

Program tematyczny (wszystkie KTZ): zrównoważone wykorzystanie zasobów naturalnych. Podsektory: a) zmiana klimatu, w tym zmniejszanie ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi i b) zrównoważona energia.

Powyższe priorytety są zbieżne z celem, jakim jest zrównoważony rozwój, i tym samym odnoszą się do trzech filarów rozwoju, tj. rozwoju gospodarczego, rozwoju społecznego i ochrony środowiska, zgodnie z celami nakreślonymi w decyzji o stowarzyszeniu zamorskim.

Wsparcie budżetowe jest preferowanym przez większość KTZ trybem wdrażania. W niektórych przypadkach oznacza to pozytywne odejście od wcześniej stosowanego trybu wdrożenia projektu, zwłaszcza w przypadku takich KTZ jak Bonaire, Curaçao, Polinezja Francuska, Saba, Sint Eustatius oraz Wallis i Futuna. W tym względzie Komisja wyraża poparcie dla programów wsparcia budżetowego w drodze regularnego dialogu, a w razie konieczności udziela również doraźnego wsparcia w formie pomocy technicznej (tj. wsparcie przy ocenie kwalifikowalności dotyczącej korzystania ze wsparcia budżetowego lub uwzględnienie środków na pomoc techniczną w programach przewidzianych w 11. EFR w celu zapewnienia zwiększenia potencjału i wspierania administracji lokalnej przy wdrażaniu 11. EFR).

W 2016 r. miało miejsce pełne uruchomienie środków z pomocy technicznej w celu wsparcia krajowych i regionalnych urzędników zatwierdzających w procesie programowania, zgodnie z art. 81 decyzji o stowarzyszeniu zamorskim. Na koniec 2016 r. zawarto umowy o pomoc techniczną lub zaplanowano badania w celu określenia strategii sektorowych KTZ lub ustalenia kwalifikowalności KTZ do otrzymania wsparcia budżetowego na łączną kwotę 2,71 mln EUR.

Na poziomie terytorialnym dziesięć spośród szesnastu programów ma skonsolidowaną strategię i pomyślnie przeszło fazę identyfikacji (Anguilla, Wyspy Falklandzkie, Polinezja Francuska, Nowa Kaledonia, Pitcairn, Saba, Sint Eustatius, Saint Pierre i Miquelon, wyspy Turks i Caicos, wyspy Wallis i Futuna), podczas gdy sześć programów z powodzeniem zakończyło fazę formułowania założeń (Anguilla, Saba, Sint Eustatius, Saint Pierre i Miquelon, wyspy Turks i Caicos oraz Nowa Kaledonia).

Spośród tych sześciu programów formalnie przyjęto cztery: i) we wrześniu 2016 r. przejęto decyzję Komisji w sprawie dokumentu programowania w ramach 11. EFR dla Saint-Pierre i Miquelon, (ii) w grudniu 2016 r. przyjęto decyzje Komisji w sprawie dokumentu programowego w ramach 11. EFR dla Saba, St. Eustatius oraz wysp Turks i Caicos.

Komisarz Neven Mimica i prezydent Stéphane Artano podpisali w dniu 13 października 2016 r. w Brukseli dokument programowy dla Saint Pierre i Miquelon. Następnie wizyta przedstawicieli Komisji Europejskiej w Saint Pierre i Miquelon w październiku 2016 r. stanowiła okazję do odbycia dialogu politycznego i pozwoliła na sporządzenie dokumentacji na temat uruchomienia pierwszej transzy w wysokości 7 mln EUR, którą wypłacono w grudniu 2016 r.

Na szczeblu regionalnym trwa faza identyfikacji w odniesieniu do programów w regionie Karaibów i Pacyfiku.

W 2016 r. osiągnięto postępy, dlatego 2017 r. będzie miał kluczowe znaczenie dla partnerstwa UE–KTZ, w którym obie strony zobowiązują się do przyjęcia w pierwszej części roku innych programów w ramach 11. EFR.

Europejski Bank Inwestycyjny (EBI)

Z zarządzanego przez Europejski Bank Inwestycyjny instrumentu inwestycyjnego KTZ 9 , z którego finansowane są dotacje na spłatę odsetek i pomoc techniczna (5 mln EUR ze środków 11. EFR dla KTZ), na dotację na spłatę odsetek związaną z działaniami na Tahiti (Polinezja Francuska) wykorzystano 600 000 EUR. 

Decyzja o stowarzyszeniu zamorskim przewiduje również dalsze finansowanie (do kwoty 100 mln EUR w latach 2014–2020) przez EBI z zasobów własnych. 

W ramach koperty zasobów własnych KTZ 10 EBI zawarł w 2015 r. jedną umowę pożyczki z Nową Kaledonią, udzielając pożyczki inwestycyjnej w wysokości 20 mln EUR na budowę nowego szpitala, by mógł stać się wiodącym szpitalem dla całego terytorium, zastępując cztery istniejące szpitale. Projekt jest realizowany w bliskiej współpracy z francuską agencją rozwoju (Agence Française de Developpement). Po zakończeniu procesu ratyfikacji porozumienia gwarancyjnego przez wszystkie państwa członkowskie pożyczka została w pełni wypłacona w dniu 1 września 2016 r.

Perspektywy

Utrzymanie dynamiki w 2017 r. będzie miało zasadnicze znaczenie dla skutecznego zakończenia przez KTZ ich procesu programowania terytorialnego oraz dokonania szybkich i realnych postępów w ramach programowania regionalnego przydziału środków, między innymi w drodze wzmocnionej koordynacji.

Nadchodzący rok będzie również miał kluczowe znaczenie, jeśli chodzi o pogłębienie refleksji nad współpracą UE na rzecz rozwoju w świetle oceny wyników 11. EFR spodziewanych na początku 2017 r.

(1)

 Decyzja Rady 2013/755/UE w sprawie stowarzyszenia krajów i terytoriów zamorskich z Unią Europejską.

(2)

Do krajów i terytoriów zamorskich UE należą Grenlandia, Nowa Kaledonia i terytoria zależne, Polinezja Francuska, Francuskie Terytoria Południowe i Antarktyczne, wyspy Wallis i Futuna, Saint Pierre i Miquelon, Saint-Barthélemy, Aruba, Bonaire, Sint Eustatius i Saba, Curaçao, Sint Maarten, Anguilla, Kajmany, Falklandy, Georgia Południowa i wyspy Sandwich Południowy, Montserrat, Pitcairn, Święta Helena i terytoria zależne (obecnie obowiązująca nazwa to Święta Helena, Wyspa Wniebowstąpienia i Tristan da Cunha), Brytyjskie Terytorium Antarktyczne, Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego, wyspy Turks i Caicos, Brytyjskie Wyspy Dziewicze, Bermudy.

(3)

Część czwarta Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (C 326/47 z dnia 26.10.2012 r.).

(4)

L210/1 z dnia 6.8.2013 r. – Umowa wewnętrzna między przedstawicielami rządów państw członkowskich Unii Europejskiej, zebranymi w Radzie, w sprawie finansowania pomocy unijnej na podstawie wieloletnich ram finansowych na lata 2014–2020 zgodnie z umową o partnerstwie AKP–UE oraz w sprawie przydzielania pomocy finansowej dla krajów i terytoriów zamorskich, do których stosuje się część czwartą Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej

(5)

 Załącznik 1 do niniejszego sprawozdania obejmuje orientacyjny wykaz poszczególnych przydziałów terytorialnych i regionalnych.

(6)

Decyzją Rady 2014/137/UE w sprawie stosunków między Unią Europejską, z jednej strony, a Grenlandią i Królestwem Danii, z drugiej strony, przyznaje się środki w wysokości 217,8 mln EUR na okres 2014-2020 na rzecz współpracy między Unią i Grenlandią w obszarze wspólnego zainteresowania.

(7)

Część czwarta decyzji o stowarzyszeniu zamorskim

(8)

Wspólne oświadczenie Unii Europejskiej oraz krajów i terytoriów zamorskich (Grenlandia, Nowa Kaledonia, Polinezja Francuska, Francuskie Terytoria Południowe i Antarktyczne, wyspy Wallis i Futuna, Saint-Barthélemy, Saint Pierre i Miquelon, Aruba, Bonaire, Curaçao, Saba, Sint Eustatius, Sint Maarten, Anguilla, Kajmany, Falklandy, Montserrat, Pitcairn, Święta Helena, Wyspa Wniebowstąpienia i Tristan da Cunha, wyspy Turks i Caicos, Brytyjskie Wyspy Dziewicze, Bermudy) w sprawie wzmocnionej współpracy w dziedzinie zrównoważonej energii.

(9)

Ustanowiony załącznikiem II C do decyzji Rady 2001/822/WE, finansowany ze środków EFR w celu promowania ekonomicznie opłacalnych przedsiębiorstw.

(10)

W sektorze technologii informacyjno-komunikacyjnych i energii ze źródeł odnawialnych opracowano dwa nowe projekty na łączną kwotę około 60 mln EUR.

KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 21.2.2017

COM(2017) 84 final

ZAŁĄCZNIK

do

SPRAWOZDANIA KOMISJI DLA RADY

w sprawie wdrażania pomocy finansowej świadczonej krajom i terytoriom zamorskim w ramach 11. Europejskiego Funduszu Rozwoju

Załącznik

1)Decyzje Komisji przyjęte w 2016 r.

2)Podział orientacyjnych przydziałów i zaproponowane kluczowe sektory objęte przydziałami terytorialnymi w ramach 11. EFR - decyzje Komisji, które mają zostać przyjęte

a)Orientacyjne przydziały terytorialne w ramach 11. EFR

b)Orientacyjne przydziały regionalne w ramach 11. EFR

3)Instrument Współpracy Technicznej w ramach 11. EFR

W decyzji o stowarzyszeniu zamorskim określono ogólne kwoty przyznane na programy terytorialne i regionalne, a także pomoc techniczną.

Orientacyjny podział konkretnych przydziałów terytorialnych uwzględnia liczbę ludności, poziom produktu krajowego brutto (PKB), poziom poprzednich przydziałów z EFR oraz ograniczenia wynikające z odizolowania geograficznego zgodnie z art. 9 decyzji o stowarzyszeniu zamorskim. 

Orientacyjny podział konkretnych przydziałów regionalnych odzwierciedla potrzebę uzyskania masy krytycznej, by zapewnić oddziaływanie, a także potrzebę współpracy między KTZ, regionami najbardziej oddalonymi i państwami trzecimi, co podkreślono w decyzji.