KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 30.11.2016

COM(2016) 769 final

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

Ceny i koszty energii w Europie

{SWD(2016) 420 final}

Wprowadzenie

Energia jest nieodłączną częścią naszego codziennego życia. Wykorzystujemy ją do ogrzewania, chłodzenia, oświetlenia i przemieszczania się; jest niezbędna w naszych domach, biurach, miejscach pracy i w całej gospodarce. Z uwagi na znaczenie energii jej dostępność jest wrażliwą kwestią polityczną. Między innymi dlatego Komisja zaproponowała strategię na rzecz unii energetycznej. Cena energii też jest kwestią wrażliwą. Z jednej strony niskie ceny mogą być korzystne – zwiększają naszą siłę nabywczą i poziom życia a także zmniejszając koszty prowadzenia biznesu poprawiają konkurencyjność. Jednocześnie działający na rynku dostawcy potrzebują cen, które pokryją ich koszty i umożliwią finansowanie inwestycji zabezpieczających dostawę energii także w przyszłości. Wysokie ceny są impulsem do zmniejszania zużycia energii generującej duże ilości dwutlenku węgla, poprawy efektywności energetycznej i wprowadzania innowacyjnych produktów ekologicznych i czystych technologii.

Historia cen i kosztów energii pokazuje zasadnicze zmiany i ich konsekwencje. W latach 70. i 80. XX wieku ograniczenia wprowadzone przez dostawców ropy naftowej spowodowały wzrost cen i wstrząsy gospodarcze. W późniejszym czasie nowe źródła dostaw i rozwój energii alternatywnych wzmocniły stronę podażową, a działania w obszarze efektywności energetycznej i słaby wzrost ograniczyły popyt i doprowadziły do obniżenia cen hurtowych. W UE zaobserwowano, że im bardziej rynek energii jest konkurencyjny i płynny, tym więcej jest źródeł i rodzajów dostaw i dostawców energii i tym mniej jesteśmy narażeni na opisane powyżej wahania cen.

Komisja Europejska opublikowała pierwsze sprawozdanie dotyczące cen i kosztów energii w 2014 r. 1 . Wskazano w nim na wysokie globalne ceny energii, znaczne ich zróżnicowania w poszczególnych państwach członkowskich UE, a także znacznie wyższe ceny w Europie w porównaniu z jej międzynarodowymi partnerami handlowymi, zwłaszcza Stanami Zjednoczonymi. Ceny detaliczne wzrosły bardziej niż hurtowe z powodu wzrostu kosztów składnika „dystrybucja” oraz podatków i opłat. Ze względu na niedostatki danych zalecono zwiększenie szczegółowości, przejrzystości i spójności w gromadzeniu danych dotyczących cen energii 2 . W sformułowanych w sprawozdaniu wnioskach dotyczących polityki stwierdzono, że dane i dowody w nim zawarte pokazują częściowy rozwój wewnętrznego rynku energii oraz potrzebę dalszych działań poprawiających efektywność energetyczną, bezpieczeństwo i różnorodność dostaw energii niskoemisyjnej w Europie. Strategia ramowa na rzecz unii energetycznej i związany z nią plan działania wyznaczają ramy kontynuacji działań w tym zakresie, podzielone na dwuletnie okresy począwszy od roku 2016. 3 .

Niniejsze drugie sprawozdanie stanowi aktualizację analizy pod kilkoma względami. Po pierwsze znacznie poprawiono jakość danych dotyczących cen energii przez gromadzenie ad hoc szerokiego zakresu danych prowadzone z urzędami statystycznymi państw członkowskich, dzięki czemu możemy obecnie sformułować wnioski jeszcze bardziej szczegółowe i jasne. Dane poddawane były ciągłej aktualizacji, dzięki czemu dają najbardziej aktualny obraz cen energii w sektorze energii elektrycznej, gazu i produktów ropopochodnych. Ponadto poprawiono analizę danych zagregowanych i danych wykorzystywanych do analizy przykładów, co umożliwiło nam dogłębne zbadanie tendencji i wpływu cen energii na gospodarstwa domowe (zwłaszcza o niskich dochodach) i przemysł (zwłaszcza sektory energochłonne). Przegląd kosztów energii pomaga nam także zrozumieć sposób, w jaki możemy reagować na ceny energii, często przez efektywniejsze jej wykorzystanie. Sprawozdanie to opiera się na dowodach zawartych w towarzyszącym dokumencie roboczym służb Komisji oraz analizach przygotowanych w imieniu Komisji.

1.Koszt importu energii do UE

Wpływ cen i naszego zużycia energii jest wyraźnie widoczny w kosztach importu paliw kopalnych do UE, ponieważ import ten jest znaczny. Pokazuje to wrażliwość gospodarki UE na globalne tendencje w cenach energii, a także przypomina nam, że w celu zmniejszenia kosztów importu nasze zużycie paliw kopalnych można zmniejszyć przez poprawę efektywności energetycznej i oszczędną rodzimą energię alternatywną.

Koszt importu energii wzrósł z 238 mld EUR w roku 2005 do 403 mld EUR w roku 2013. Spadki cen surowców energetycznych i spadek zużycia spowodowały zmniejszenie wydatków do 261 mld EUR w roku 2015, tj. około 35 % poniżej poziomu z 2013 r. Spadek cen był głównym czynnikiem tego zmniejszenia, ponieważ nawet jeśli zużycie wszystkich trzech paliw kopalnych spada, to zmniejsza się również produkcja tych paliw w UE, a zatem import netto (oraz zależność UE od importu paliw kopalnych) wzrósł.

Rysunek 1:    Szacowane koszty importu paliw kopalnych do UE

Źródło: obliczenia własne Komisji

Ceny wszystkich paliw kopalnych (a w szczególności ropy naftowej) spadły. Przyczyną tego było zwiększenie podaży (amerykański gaz i ropa łupkowa, kanadyjskie piaski bitumiczne, intensywna produkcja OPEC, zwiększona globalna produkcja gazu (w tym LNG) i węgla) oraz spadek popytu (wolniejsze tempo wzrostu na całym świecie, zwłaszcza w Chinach, lecz także zmiany strukturalne po stronie popytowej, takie jak wzrastająca efektywność energetyczna i wykorzystanie paliw alternatywnych w obszarze mieszkalnictwa i transportu, będące owocem strategii politycznych dotyczących efektywności w budownictwie i branży samochodowej).

Spadek cen importowanych paliw kopalnych na stacjach paliw spowodował wzrost dochodów do dyspozycji gospodarstw domowych. Podobne efekty można zaobserwować w wielu sektorach, takich jak transport i energochłonne gałęzie przemysłu. W czasach przedłużającego się spowolnienia wzrostu gospodarczego stworzyło to jednorazowy bodziec dla gospodarki UE, który według szacunków może odpowiadać za zwiększenie PKB w 2015 r. o 0,8 %, a w 2016 r. o 0,5 % 4 .

2.Ceny energii elektrycznej w Europie

2.1    Ceny hurtowe

W ostatnich latach rozwoju rynku wewnętrznego na hurtowych rynkach energii elektrycznej w Europie zaszły zasadnicze zmiany. W niemal wszystkich państwach członkowskich stworzono hurtowe giełdy energii elektrycznej, aby umożliwić transakcje na rynkach dnia następnego, terminowych i dnia bieżącego. Elastyczne i płynne rynki umożliwiają efektywniejsze dopasowanie podaży do popytu, co zmniejsza koszty wytwarzania, a przez to i ceny. Takie giełdy powinny również determinować ceny w dwustronnych kontraktach pozagiełdowych na najlepiej rozwiniętych rynkach.

Te osobne krajowe rynki hurtowe stopniowo łączone są z rynkami sąsiednimi, tworząc – przy wzroście liczby międzysystemowych połączeń sieci przesyłowych – bardziej płynne i efektywne rynki.

Ceny są warunkowane różnymi czynnikami, takimi jak koszyk paliw, transgraniczne połączenia międzysystemowe, łączenie rynków, koncentracja dostawców i warunki pogodowe. Podobnie na „stronę popytową” rynku wpływ mają zapotrzebowania odbiorców indywidualnych i przemysłu, zarządzanie popytem, efektywność energetyczna i pogoda.

Rysunek 2:    Tendencje w hurtowych cenach energii elektrycznej w UE

Źródło: Platts i europejskie giełdy energii elektrycznej

Europejskie hurtowe ceny energii elektrycznej osiągnęły szczytowy poziom w trzecim kwartale 2008 r. i od tamtej pory, poza niewielkim wzrostem w roku 2011, cały czas spadają. Od roku 2008 ceny spadły niemal o 70 %, od roku 2011 – o 55 % 5 , a w roku 2016 osiągnęły poziomy, jakich nie widziano od 12 lat.

Wpływ spadku cen węgla i gazu, łącznie z innymi czynnikami, był głównym elementem kształtującym ceny energii elektrycznej:

wyniki analizy ekonometrycznej wskazują, że wzrost udziału paliw kopalnych (węgiel, gaz i ropa naftowa) w strukturze wytwarzania energii elektrycznej o 1 % powoduje wzrost hurtowych cen tej energii na poziomie 0,2–1,3 EUR/MWh, zależnie od rynku regionalnego;

łączenie rynków: kraje uczestniczące w jednym obszarze połączonym lub większej ich liczbie uzyskują lepszą konwergencję cen z rynkami sąsiadującymi i niższe zróżnicowanie cen;

wzrost przepustowości połączeń międzysystemowych: na rynkach o poziomie połączeń międzysystemowych <10 % panowały nieco wyższe ceny niż na rynkach o takim poziomie >10 %. To pokazuje znaczenie dalszego rozwoju wewnętrznego rynku energii elektrycznej i międzysystemowych połączeń transgranicznych;

na kilku rynkach rozwój energii słonecznej i wiatrowej posiadającej niski koszt krańcowy powoduje spadek cen hurtowych. Z analizy ekonometrycznej wynika, że średnio w UE każdy punkt procentowy wzrostu udziału źródeł odnawialnych obniża hurtową cenę energii elektrycznej o 0,4 EUR/MWh; rzeczywista redukcja zależy od rynku regionalnego oraz źródła energii, które zostaje zastąpione przez źródło odnawialne. Wpływ odnawialnych źródeł energii jest większy (0,6–0,8 EUR/MWh) w Europie Północno-Zachodniej, krajach bałtyckich oraz w Europie Środkowej i Wschodniej;

niższy popyt związany z wolniejszym wzrostem gospodarczym i w powiązaniu z rozwojem zdolności wytwórczych doprowadził do powstania nadwyżki zdolności wytwórczych w kilku krajach; oraz

zmniejszony popyt na uprawnienia do emisji CO2 i znaczna podaż międzynarodowych jednostek emisji (CDM) doprowadziły do sporych nadwyżek na rynku handlu uprawnieniami do emisji, co spowodowało spadek cen CO2, przekładający się na ceny hurtowe.

2.2    Ceny detaliczne energii elektrycznej w Europie

Na rynkach działających całkowicie na zasadach konkurencji zmiany na rynkach hurtowych powinny się szybko i w pełni przenosić na rynki detaliczne. Jednak w Europie wiele czynników utrudnia taki proces 6 . Dodatkowo znaczna część cen detalicznych jest wynikiem regulacji poprzez podatki, opłaty lub regulowane taryfy przesyłowe.

Średnia 7 cena energii elektrycznej dla gospodarstw domowych wynosiła w 2015 r. 208,7 EUR/MWh. W odróżnieniu od cen hurtowych, średnia roczna stopa wzrostu ceny średniej w okresie od 2008 do 2015 r. wyniosła 3,2 %. W celu lepszego zrozumienia sił generujących tę tendencję należy szczegółowo zbadać poszczególne składniki ceny. Rysunek 3 pokazuje rozwój średniej ważonej ceny energii elektrycznej dla gospodarstw domowych w UE z podziałem na trzy główne składniki (energia, dystrybucja oraz podatki i opłaty).

Rysunek 3:    Składniki średnich cen energii elektrycznej dla gospodarstw domowych w UE

Źródło: dane zgromadzone przez państwa członkowskie i Komisję

wartość składnika „energia” (część ceny płacona sprzedawcy energii elektrycznej) zmalała w latach 2008–2015 o 15 %. Ta mała zmiana (w porównaniu z zasadniczymi zmianami cen hurtowych) oznacza, że konkurencja na rynkach detalicznych może nie być całkowicie efektywna. Analiza sugeruje, że wpływ składnika „energia” zależy od stopnia konkurencyjności rynku i regulacji cen rynkowych. Regulowane ceny detaliczne były – co zrozumiałe – mniej wrażliwe (w zakresie wielkości i tempa zmian) na spadki cen hurtowych. Ponadto stopień, w jakim składnik „energia” różnił się w poszczególnych państwach członkowskich, zmniejszył się między rokiem 2008 a 2015 o 19 %, co oznacza, że rozwój rynku wewnętrznego miał wpływ na konwergencję cen hurtowych i na przekładanie się tej konwergencji na ceny detaliczne. Oznacza to ogólnie, że mimo przekładania się w pewnym stopniu zmian cen z rynków hurtowych składnik „energia” ceny na rynku wewnętrznym mógłby na takie zmiany reagować w większym stopniu.

Mimo to, jak widać na rysunku 3, pozostałe składniki podlegały większym zmianom. Wartość składnika „dystrybucja” wzrastała rocznie średnio o 3,3 %. Wartość składnika „podatki i opłaty” także znacznie wzrosła, a jego udział w cenie średniej zwiększył się z 28 % do 38 %.

Rysunek 4:    Krajowe detaliczne ceny energii elektrycznej dla gospodarstw domowych w 2015 r.

Źródło: dane zgromadzone przez państwa członkowskie i Komisję

W analizie Komisji podzielono składnik „podatki i opłaty” na 10 elementów 8 w celu spójnego ujęcia i przeanalizowania różnych podatków i opłat nakładanych przez państwa członkowskie na ceny energii elektrycznej dla gospodarstw domowych. Celem nakładania opłat jest wsparcie konkretnych polityk, chociaż nie pokrywają one całkowitych wydatków rządów na daną politykę. Podatki zwykle nie są nakładane na potrzeby konkretnych polityk.

Rysunek 5:    Struktura składnika „podatki i opłaty” cen energii elektrycznej

Źródło: dane zgromadzone przez państwa członkowskie i Komisję

VAT jest największą częścią składnika „podatki i opłaty”, z udziałem 37 % w roku 2015.W roku 2008 stanowił jeszcze 48 %. Wyrażany jako procent ceny podatek VAT ma tę zaletę, że nie osłabia sygnałów cen hurtowych w cenach detalicznych. Największy udziałowo element składnika, ujęty w sprawozdaniu i mający znaczenie dla polityki energetycznej, składa się z opłat wspierających „energię odnawialną i kogenerację”. Stanowił on 33 % całego składnika w roku 2015 – w roku 2008 stanowił tylko 14 %.

Ta analiza średnich cen dla gospodarstw domowych w UE nie pozwala jednak dostrzec znacznych różnic istniejących w UE. Ceny w krajach z najtańszą energią różnią się trzykrotnie od cen w krajach z najdroższą energią. Główne przyczyny rozbieżności w udziale podatków i opłat w cenach końcowych tkwią w potrzebach podatkowych i opłatach związanych z określonymi politykami państw członkowskich: w przypadku podatku VAT i innych podatków udział ten sięga od 5 % (MT) po 59 % (DK); Opłaty na odnawialne źródła energii i kogenerację stanowią średnio 12 % 9 , ale wykazują rozpiętość od 22–23 % (PT, DE) po 0–2 % (HU, IE).

Na wykresach dotyczących cen energii elektrycznej dla przemysłu 10 widoczny jest niewielki wzrost: średnia dla UE wrosła w latach 2008–2015 z 0,8 % do 3,1 % 11 rocznie. W rysunku 6 wykorzystano reprezentatywny przedział zużycia przemysłowego (2 000–20 000 MWh/rok). Duzi odbiorcy energii, m.in. zakłady o dużym zużyciu energii elektrycznej, mogą sami wytwarzać prąd na swoje potrzeby, zawierać długoterminowe kontrakty na dostawę energii lub płacić często niższe stawki dystrybucyjne, podatki i opłaty, co może im zapewnić ceny niższe o 50 % od cen dla innych odbiorców przemysłowych w tym samym kraju.

Rysunek 6:    Składniki średnich cen detalicznych energii elektrycznej dla przemysłu w UE

Źródło: dane zgromadzone przez państwa członkowskie i Komisję

Podobnie jak w przypadku gospodarstw domowych, także tutaj istnieją znaczne różnice między państwami członkowskimi: współczynnik różnic w cenach wynosi 2,75.

Rysunek 7:    Średnie detaliczne ceny energii elektrycznej dla przemysłu w 2015 r.

Źródło: dane zgromadzone przez państwa członkowskie i Komisję

Wartość składnika „energia” średnich cen energii elektrycznej dla przemysłu spadała w latach 2008–2015 o 2,8 % rocznie. Zróżnicowanie w tym składniku między państwami członkowskimi także zmalało, o 12 %. Ta częściowa konwergencja cen oznacza, że polityki energetyczne UE promujące konkurencyjność, wynikającą z łączenia rynków i handlu transgranicznego, przynoszą rezultaty. Mimo to siedem państw członkowskich 12 w rzeczywistości doświadczyło wzrostu wartości składnika „energia” w analizowanym okresie, co w niektórych przypadkach mogłoby wskazywać na niewłaściwą konkurencję cenową na poziomie detalicznym, umożliwiającą dostawcom unikanie obniżania cen dla odbiorców mimo niższych cen hurtowych.

Wartość składnika „dystrybucja” w cenach dla przemysłu rosła w tym okresie o 3,2 % rocznie, a udział składnika „podatki i opłaty” wzrósł znacznie z poziomu 12 % do 32 % ceny. Średnio niemal dwie trzecie wartości składnika „dystrybucja” to koszty sieci dystrybucyjnych, jednak dane są niepewne z powodu różnic w metodach obliczeniowych stosowanych przez poszczególne państwa członkowskie. Dane dotyczące składnika „podatki i opłaty” dla przemysłu podzielono na elementy7, podobnie jak dla gospodarstw domowych. Z uwagi na to, że niektóre elementy (VAT i niektóre inne podatki) podlegają w przypadku przemysłu zwrotowi, składnik ten jest nadal znacznie niższy niż dla gospodarstw domowych: Przedsiębiorstwa płacą 34 EUR/MWh, a gospodarstwa domowe 79 EUR/MWh.

Międzynarodowe ceny energii elektrycznej

Fakt, że ceny energii elektrycznej dla przemysłu w UE różnią się w poszczególnych państwach członkowskich i sektorach, nie budzi wątpliwości, istotne jest jednak zwrócenie uwagi na odmienne tendencje w cenach średnich na świecie.

Rysunek 8:    Średnie ceny energii elektrycznej dla przemysłu w UE i u głównych partnerów handlowych

Źródło: brazylijskie Ministerstwo Górnictwa i Energii, chińskie Centrum Monitorowania Cen, chińska Krajowa Komisja Rozwoju i Reform, indonezyjskie Państwowe Przedsiębiorstwo Elektryczności, Służba Statystyczna Federacji Rosyjskiej; dane EIA dotyczące Turcji, Korei Południowej, Japonii, USA i Meksyku.

Z analizy wynika, że średnie ceny energii elektrycznej dla przemysłu w UE są znacznie niższe niż w Japonii, mniej więcej podobne do cen w Brazylii, Chinach i Turcji, a wyższe niż w Korei, USA, Rosji i Indonezji. W latach 2008–2015 ceny w UE wzrosły o 17 %, ale wzrosty cen były znacznie wyższe w Chinach (66 %), Indonezji (41 %), Japonii (34 %) i USA (32 %). Analiza obejmuje wpływ kursów walutowych, który w niektórych przypadkach jest istotny (np. aprecjacja yuana wyjaśnia wzrost w Chinach; w walucie krajowej ceny wzrosły marginalnie). Tabela 1 pokazuje zmiany stosunku cen w UE do cen u jej partnerów handlowych.

Tabela 1:    Ceny energii elektrycznej w UE dla przemysłu w porównaniu z cenami w innych krajach

Źródło: EIA, Platts, brazylijskie Ministerstwo Górnictwa i Energii, chińskie Centrum Monitorowania Cen, Służba Statystyczna Federacji Rosyjskiej

np. ceny w UE były 2,2 razy wyższe od cen w USA, a obecnie są tylko 1,7 razy wyższe.

3.Ceny gazu w Europie

Gaz stanowi 23 % zużycia energii pierwotnej w UE. Jest on źródłem 15 % naszej energii elektrycznej i pokrywa prawie jedną trzecią zapotrzebowania na energię końcową gospodarstw domowych i przemysłu. Jednocześnie UE musi w coraz większym stopniu importować gaz 13 od ograniczonej liczby dostawców. Z tego powodu ceny są coraz bardziej narażone na wpływy tendencji światowych, a poprawnie funkcjonujące rynki i infrastruktura nabierają coraz większego znaczenia.

Rysunek 9:    Tendencje w hurtowych cenach gazu w UE

Źródło: Platts

Hurtowe ceny gazu w UE rosły do roku 2013, ale od tamtego momentu spadły o ponad 50 %. Ostatnie wyraźne spadki hurtowych cen gazu w Europie są w większym stopniu niż w przypadku spadków cen energii elektrycznej spowodowane tendencjami światowymi. Słaby popyt światowy wynikający z powolnego ożywienia gospodarczego i ponownego uruchamiania niektórych japońskich elektrowni jądrowych, kontrakty gazowe indeksowane do (spadających) cen ropy naftowej i znaczne wzrosty podaży LNG wytworzyły presję spadkową i doprowadziły do zbliżenia hurtowych cen gazu.

Ceny detaliczne gazu w Europie

Ceny gazu dla gospodarstw domowych w UE rosły od roku 2008 o prawie 2 % rocznie. W tym okresie ceny ulegały wyraźnej konwergencji, ale ceny najwyższe (SE) są wciąż niemal czterokrotnie wyższe od najniższych (RO).

Rysunek 10:    Składniki średnich detalicznych cen gazu dla gospodarstw domowych w UE

Źródło: dane zgromadzone przez państwa członkowskie i Komisję

Rysunek 11:    Średnie detaliczne ceny gazu dla gospodarstw domowych w 2015 r.

Źródło: dane zgromadzone przez państwa członkowskie i Komisję

W latach 2008–2015 wartość składnika „energia” rosła o 0,3 % rocznie, ale z wyraźnymi fluktuacjami międzyokresowymi. Wartość składnika „dystrybucja” rosła rocznie o 2,5 %, znacznie przyczyniając się do łącznego wzrostu ceny dla gospodarstw domowych. Wartość składnika „podatki i opłaty” wzrastała w tempie 4,2 % rocznie, osiągając poziom 15,6 EUR/MWh. Wzrost wartości tego ostatniego składnika spowodowany jest w znacznej mierze podatkami o charakterze ogólnym. (Elementy składnika nie są istotne, omówione zostały w dokumencie roboczym służb Komisji).

Ceny gazu dla dużych odbiorców przemysłowych 14 w roku 2015 plasowały się poniżej cen z roku 2008. Składnik „energia” był nadal wyraźnie największą składową i przez to najważniejszym czynnikiem kształtującym cenę. Wpływ podatków i opłat jest niski i stanowi tylko 8 % ceny. Ceny gazu dla przemysłu są determinowane raczej międzynarodowymi cenami surowców niż znacznymi różnicami w krajowych podatkach i opłatach, dzięki czemu ceny dla dużych odbiorców przemysłowych wykazują względnie małe zróżnicowanie w poszczególnych krajach Europy. W długim okresie struktura cen dla dużych odbiorców przemysłowych pozostawała niezwykle stabilna. Ceny hurtowe przekładają się na ceny detaliczne w największym zakresie w przypadku cen gazu dla przemysłu, które uległy od roku 2008 konwergencji na poziomie 58 %, co oznacza, że rynki gazu w UE są bardziej zintegrowane i konkurencyjne niż w przeszłości.

Rysunek 12:    Średnie składniki detalicznych cen gazu dla dużych odbiorców przemysłowych w UE

Źródło: dane zgromadzone przez państwa członkowskie i Komisję

Rysunek 13:    Średnie detaliczne ceny gazu dla dużych odbiorców przemysłowych w 2015 r.

Źródło: dane zgromadzone przez państwa członkowskie i Komisję

Rysunek 14:    Międzynarodowe ceny gazu

Źródło: Platts, ThomsonReuters

Międzynarodowe ceny gazu wykazywały wyraźne ujednolicenie w roku 2014 i na początku 2015 r. W ciągu ostatnich dwóch lat stosunek cen gazu w UE do cen gazu w USA zmienił się w sposób korzystny. Ceny gazu w UE były średnio dwa i pół razy wyższe od cen gazu w USA w roku 2015, a w roku 2012 różnica ta wahała się jeszcze między 3 a 5-krotnością. Powodem tej zmiany były takie czynniki jak rosnąca podaż gazu na świecie i dostęp Europy do gazu LNG, niższy popyt w Europie i Azji oraz indeksowanie ceny gazu do cen ropy naftowej. Ceny gazu LNG w Azji w roku 2014 znacznie spadły i zrównały się z cenami europejskimi na początku 2015 r.

Tabela 2:    Ceny gazu dla przemysłu w UE w porównaniu z cenami w innych krajach

Źródło: EIA, Platts, brazylijskie Ministerstwo Górnictwa i Energii, chińskie Centrum Monitorowania Cen, Służba Statystyczna Federacji Rosyjskiej. Dane dotyczące cen hurtowych i cen importowych LNG dla USA i Japonii zostały porównane z cenami importu LNG w Europie Zachodniej;

np. ceny w UE były 3,3 razy wyższe od cen w USA, a obecnie są 2,5 razy wyższe.

4.Ceny produktów ropopochodnych w Europie

Z powodu niskiego popytu i silnego wzrostu podaży ceny ropy naftowej spadały od połowy 2014 r. Od wartości szczytowej 115 USD za baryłkę w czerwcu 2014 r. ropa Brent potaniała do 26 USD za baryłkę dnia 20 stycznia 2016 r., co było najniższym poziomem od roku 2003. Oznacza to, że w ciągu 19 miesięcy cena ta spadła o 77 %. W czerwcu 2016 r. ceny wzrosły do poziomu 50 USD za baryłkę i od tego momentu mieszczą się w przedziale 40–50 USD za baryłkę.

Ostry spadek cen ropy naftowej przełożył się na poziom cen na rynkach detalicznych, ale wpływ ten został osłabiony deprecjacją euro oraz wysokością podatku akcyzowego na produkty naftowe, który stanowi istotną część ceny konsumpcyjnej. Mimo to ceny konsumpcyjne benzyny i oleju napędowego (włącznie z podatkami i opłatami) spadły między końcem czerwca 2014 r. a połową lutego 2016 r. odpowiednio o 24 % i 28 %, kiedy to ceny detaliczne osiągnęły najniższy poziom, a średnie europejskie ceny konsumpcyjne paliw silnikowych znalazły się na najniższym poziomie od 2009 r.

Podatki i opłaty od benzyny i oleju napędowego są wysokie, ale utrzymują się na stabilnym poziomie. Unijna dyrektywa w sprawie opodatkowania energii 15 wyznacza minimalną stawkę podatku akcyzowego, ale niemal wszystkie państwa członkowskie zdecydowały się przyjąć wyższe stawki tego podatku. Podatki akcyzowe na benzynę wynoszą od 0,36 EUR/litr w Bułgarii (stawka minimalna) do 0,77 EUR/litr w Niderlandach. Splot aspektów środowiskowych, ekonomicznych i fiskalnych powoduje, że benzyna i olej napędowy są znaczącymi podstawami opodatkowania w państwach członkowskich. W roku 2015 podatki stanowiły 63 % średniej ceny detalicznej benzyny i 57 % ceny oleju napędowego.

Rysunek 15:    Struktura cen benzyny w podziale na państwa członkowskie (2015)

Źródło: Komisja Europejska

5.Koszty energii w Europie

Z przytoczonych powyżej danych jasno wynika, że ceny hurtowe energii elektrycznej, gazu i ropy naftowej spadały na skutek wielu czynników (np. wzrostu podaży i spadku popytu). Spowodowało to spadek cen detalicznych produktów ropopochodnych. Ceny detaliczne energii elektrycznej i gazu pozostały jednak niezmienione lub lekko wzrosły, gdyż rosnące koszty dystrybucji, podatki i opłaty zniwelowały wpływ spadków cen hurtowych. Takie tendencje cenowe, w połączeniu z naszym zużyciem energii, są ważnym czynnikiem oceny wpływu na koszty energii dla gospodarstw domowych i przemysłu.

5.1    Wydatki gospodarstw domowych na energię

Od roku 2008 całkowite zużycie energii elektrycznej, gazu i oleju grzewczego przez gospodarstwa domowe wzrosło lub spadło jedynie nieznacznie. Wzrost detalicznych cen energii elektrycznej i gazu oznaczał jednak, że wydatki na energię gospodarstw domowych w UE (z wyłączeniem transportu (benzyna), który jest analizowany osobno) wzrosły z 5,3 % całkowitych wydatków gospodarstw w roku 2008 do 5,8 % w roku 2014. Jednocześnie spadające ceny detaliczne produktów ropopochodnych przyczyniły się do spadku wydatków na paliwo transportowe, których udział w wydatkach gospodarstw zmniejszył się z 4,3 % do 3,9 %.

Rysunek 16:    Różne dobra konsumpcyjne w wydatkach konsumpcyjnych gospodarstw domowych (2014)

Źródło: Komisja Europejska, krajowe urzędy statystyczne i obliczenia własne.

Średnia wartość wydatków gospodarstwa domowego na energię (oddzielonych od wydatków na transport) nie pokazuje znacznych różnic istniejących między państwami członkowskimi (bogatszymi i biedniejszymi, o cieplejszym i zimniejszym klimacie) i między grupami o wyższych i niższych dochodach w obrębie poszczególnych państw członkowskich. Udział wydatków na energię wynosi od 3 % na Malcie do 14,5 % na Słowacji. Analiza różnych rodzajów gospodarstw domowych pokazuje, że gospodarstwa uboższe wydają na energię większą część swojego dochodu niż gospodarstwa zamożniejsze.

Rysunek 17: Udział wydatków gospodarstw domowych na energię z podziałem na grupy o określonych dochodach (2014)

Źródło: Komisja Europejska, krajowe urzędy statystyczne i obliczenia własne.

Średni udział wydatków gospodarstw domowych na energię wynosił 8,6 % w gospodarstwach najuboższych (w porównaniu z 5,7 % w roku 2004), 6,2 % w średnio zamożnych i 4,3 % w zamożnych gospodarstwach domowych. Oznacza to, że zwłaszcza w czasach niskiego wzrostu gospodarczego konsumenci szczególnie wrażliwi względnie intensywniej odczuwają wzrosty cen niż przeciętne gospodarstwa, a zatem konieczne są środki socjalne chroniące tych konsumentów przed ubóstwem energetycznym.

Ta analiza pokazuje także, że gospodarstwa domowe w niektórych państwach członkowskich zareagowały na wzrost cen i kosztów energii zmniejszeniem jej zużycia (zob. rysunek 18). Zużycie energii przez gospodarstwa domowe w UE (z wyłączeniem transportu) zmniejszyło się w tym okresie o około 4 %, mimo wzrostu liczby i wielkości gospodarstw domowych. Przyczyną tego była głównie oszczędność energii. W wielu przypadkach było to skutkiem poprawy efektywności energetycznej mieszkań, ale w niektórych państwach to spadek siły nabywczej mógł spowodować drastyczny spadek konsumpcji.

Rysunek 18:    Zmiany zużycia energii w niektórych państwach członkowskich (2004–2013)

Źródło: Baza danych ODYSSEE

5.2    Koszty energii dla przemysłu

Zmiany cen energii w ostatnich latach nie zwiększyły udziału kosztu energii w kosztach produkcji przedsiębiorstw europejskich, wynoszącego poniżej 2 %. Jednak w celu zmniejszenia kosztów energii dla przemysłu większość rządów państw członkowskich oferuje subsydia w postaci zwolnień podatkowych i obniżania podatków i opłat od energii (np. opłat związanych z energią odnawialną lub z efektywnością energetyczną albo taryf dystrybucyjnych). Przedsiębiorstwo, w zależności od swojego charakteru i państwa, w którym ma siedzibę, może uzyskać ceny energii niższe o 50 % od innych przedsiębiorstw w tym samym sektorze.

Mimo to w przypadku niektórych branż, w których koszty energii są bardziej dotkliwe a ekspozycja na międzynarodową konkurencję wysoka, należy wnikliwiej ocenić koszty energii. Chodzi o energochłonne branże o szczególnym znaczeniu ekonomicznym i intensywności handlu (w których koszty energii stanowią co najmniej 3 %, a średnio 40 % łącznych kosztów produkcji, w niektórych przypadkach nawet więcej). Analiza przeprowadzona przez Komisję pokazuje, że w 14 wybranych sektorach udział kosztów energii i wartość bezwzględna kosztów energii w latach 2008–2013 w większości przypadków spadły. Jest to wynikiem spadku cen energii, zwolnień podatkowych i obniżenia podatków, niższego zużycia energii związanego ze zmniejszonym poziomem produkcji, przejścia na produkty mniej energochłonne, podjęcia działań w zakresie efektywności energetycznej i powolniejszych spadków innych czynników kosztów produkcji.

Międzynarodowe porównanie kosztów energii

W ujęciu całościowym gospodarka europejska nie jest gospodarką wysoko energochłonną. Przez dekady UE restrukturyzowała gospodarkę w obliczu zmieniających się rynków wewnętrznych i globalnych, a także popytu na inne dobra i, w coraz większym stopniu, usługi. Restrukturyzacja jest także wynikiem zmieniającej się dostępności zasobów, sygnałów cenowych i rozwoju technologicznego. Jednak, jak podkreślono wyżej, niektóre energochłonne sektory działają w warunkach międzynarodowej konkurencji. Z tego powodu konieczne jest porównanie tendencji w cenach i kosztach energii w UE z tendencjami międzynarodowymi.

Jak wskazano we wcześniejszych sekcjach, średnie ceny energii elektrycznej i gazu dla przemysłu w UE rosły w okresie 2008–2015 w miarę łagodnie, podczas gdy w państwach azjatyckich (w szczególności w Chinach, Korei Południowej i Japonii) rosły znacznie szybciej.

Z porównania kosztów energii i energochłonności 16 w przemyśle na całym świecie, dokonanego na podstawie dostępnych (aczkolwiek ograniczonych) danych, wynika, że energochłonne sektory w Chinach są znacznie bardziej energochłonne niż przemysł w USA i UE 17 . Natomiast pewne sektory przemysłu w UE wydają się być bardziej energochłonne niż ich odpowiedniki w USA. Mimo to w większości przypadków energia wydaje się mieć mniejszy udział w kosztach produkcji sektorów energochłonnych w UE niż w USA, ale większy udział niż w Japonii. Od 2008 r. udział kosztów energii spadał jednak szybciej w USA niż w UE, co oznacza, oprócz niższych cen energii w USA, że energochłonne sektory w USA być może zaczęły nadrabiać zaległości. Od 2008 r. dane dotyczące poprawy efektywności energetycznej 18 w niektórych europejskich sektorach energochłonnych pokazują, że tempo poprawy wydaje się zmniejszać lub nawet spadać do zera. Można to tłumaczyć takimi czynnikami jak ograniczony zakres możliwych usprawnień technicznych, zmniejszone stopy wykorzystania zdolności, lecz także niewystarczająca dostępność kapitału inwestycyjnego.

6.Dotacje na energię i dochody rządowe

Konkurencyjny i właściwie funkcjonujący rynek energii powinien dostarczać energii potrzebnej gospodarstwom domowym i przemysłowi w sposób najbardziej efektywny kosztowo. Im jaśniejsze sygnały cenowe i im bliższe są ceny kosztom produkcji, tym bardziej efektywna będzie produkcja energii i jej zużycie. Rynek energii pod wieloma względami nie działa jednak właściwie. Cały szereg niewydolności rynkowych i regulacyjnych doprowadził na przestrzeni lat do wielorakich interwencji rządów w celu ukierunkowania rozwoju sektora energetycznego. Wprowadzono środki regulacyjne i finansowe skierowane do producentów lub odbiorców energii, aby osiągnąć takie cele jak redukcja zanieczyszczeń i emisji gazów cieplarnianych, poprawa bezpieczeństwa dostaw energii lub redukcja obciążenia finansowego, jakie dla ubogich gospodarstw domowych lub wrażliwych przedsiębiorstw stanowi koszt energii. Środki te często mają postać dopłat do wytwarzania i konsumpcji energii i mogą korygować sygnały cenowe w reakcji na niewydolności rynku. Obejmują one środki mające bezpośredni wpływ na ceny, jak pokazano powyżej w analizie elementów składnika dotyczącego podatków i opłat od energii. Niektóre z nich (np. pewne działania w obszarze popytu na energię lub ceny regulowane do poziomu poniżej kosztów wytwarzania) mogą jednak także tłumić sygnały cenowe, które w przeciwnym razie znalazłyby odbicie w zużyciu i produkcji energii, efektywności energetycznej i inwestycjach. Dopłaty do paliw kopalnych są szczególnie problematyczne, ponieważ mają one niekorzystny wpływ na rozwój czystej energii i hamują przechodzenie na gospodarkę niskoemisyjną.

W 2014 r. Komisja opracowała dogłębną analizę charakteru kosztów energii i dopłat w Europie 19 . Stwierdzono w niej, że znaczna część interwencji rządowych polegała na znaczących dopłatach dla sektora energetycznego (z wyłączeniem transportu), sięgających w roku 2012 113 mld EUR, z czego w przybliżeniu 17,2 mld EUR przeznaczono na bezpośrednie dotacje na paliwa kopalne na potrzeby wytwarzania energii elektrycznej i ogrzewania 20 ; dopłaty do paliw kopalnych na potrzeby transportu zostały osobno oszacowane na poziomie 24,7 mld EUR. W przypadku zastosowania szerszych definicji międzynarodowych (MFW), obejmujących koszty zewnętrzne, dopłaty do paliw kopalnych osiągają wartość 300 mld EUR 21 zarówno w UE, jak i Rosji, 250 mld EUR w Indiach, ponad 2 050 mld EUR w Chinach i 630 mld EUR w USA. UE jest zdecydowana usunąć dopłaty do paliw kopalnych i dopłaty szkodliwe dla środowiska, tak aby rynek energii stał się bardziej konkurencyjny, a sygnały cenowe uległy poprawie i umożliwiały lepsze zarządzanie bardziej efektywną alokacją zasobów, w zgodzie ze zobowiązaniami UE w zakresie przeciwdziałania zmianie klimatu. Ostatni względny spadek cen energii powinien ułatwić rządom zniesienie zwolnień podatkowych i innych dopłat do cen energii i dopłat po stronie popytu. Dodatkowo przyczyniłoby się to do konsolidacji budżetowej.

Kolejną częstą formą interwencji na rynkach energii jest opodatkowanie energii. Jak stwierdzono wyżej, może ono być stosowane do korygowania niewydolności rynku, jednak rządy często szukają szerokiej, stabilnej podstawy podatkowej, aby uzyskać stabilne przychody publiczne w celu finansowania wydatków rządowych. Zużycie energii przez długi okres czasu stanowiło taką podstawę. W roku 2014 kwota podatków energetycznych 22 pobranych przez państwa członkowskie UE wyniosła ogółem 263 mld EUR, co stanowiło 1,88 % PKB Unii Europejskiej. Podatki akcyzowe stanowią największą część podatków energetycznych. W roku 2015 przychody z samego podatku akcyzowego wyniosły 227 mld EUR. Spadek zużycia produktów energetycznych mógł był spowodować spadek przychodów z podatku akcyzowego, ale państwa członkowskie często podnosiły stawkę tego podatku. Zużycie energii nadal stanowi zatem ważną podstawę podatkową do celów przychodów publicznych, pomagając państwom członkowskim w konsolidacji trudnych sytuacji budżetowych. W ujęciu ogólnym opodatkowanie energii może mieć korzystniejszy wpływ na wzrost gospodarczy niż opodatkowanie pracy czy inwestycji.

Ceny energii mają dalszy wpływ na szersze, makroekonomiczne aspekty gospodarki UE poprzez inflację. Energia odgrywa znaczną rolę w wydatkach gospodarstw domowych i kosztach przemysłowych, a także, poprzez ceny ropy naftowej, w sektorze transportowym. Ceny energii są zatem istotnym czynnikiem wpływającym na inflację. Skoki cen energii w roku 2008 a nawet w roku 2011 odpowiadały za 1 % inflacji w UE, a obecne niższe ceny mają z kolei wpływ deflacyjny na gospodarkę UE.

Rysunek 19:    Wpływ cen energii na inflację w UE

Źródło: Eurostat

Wnioski

Szybki spadek cen surowców energetycznych w ostatnich latach, zwłaszcza ropy naftowej, lecz także gazu, jest związany z rozwojem technologii oraz z rozwojem rynku i zmianami geopolitycznymi. Dramatycznie zmienił on krajobraz energetyczny. W Europie, będącej głównym importerem energii, przyniósł on upragnioną czasową ulgę gospodarstwom domowym i przedsiębiorstwom w trudnych ekonomicznie warunkach oraz stworzył jednorazowy bodziec do ożywienia gospodarki. Spadek ten dowodzi znaczenia rozwoju globalnych rynków energii, zwłaszcza dla obszaru importującego energię, jakim jest UE, i umożliwia zmniejszanie różnic cen w stosunku do innych regionów. Dotyczy to w szczególności gazu, w przypadku którego globalny rozwój rynków LNG oraz nowe źródła dostaw tworzą możliwości dla Europy: może to przyczynić się do zmniejszenia różnic w cenie gazu w stosunku do innych części świata, takich jak USA, i, z perspektywy dekarbonizacji, zwiększyć również konkurencyjność gazu w stosunku do węgla.

Niskie ceny mogą jednak odwrócić uwagę od wyzwań, wobec których stoimy w obszarze energii, takich jak bezpieczeństwo energetyczne, konkurencyjność i zmiana klimatu. Wyzwania te nie zniknęły. W rzeczywistości dane i analizy zawarte w tym sprawozdaniu prezentują obraz uwzględniający o wiele więcej różnych aspektów, który może nam pomóc w identyfikacji właściwego podejścia i polityk na drodze rozwoju unii energetycznej w tym zmiennym krajobrazie energetycznym. Niskich cen nie należy uważać za zjawisko trwałe. Dane zawarte w tym sprawozdaniu pokazują, jak gwałtownie może się zmieniać podaż i popyt. Wahania takie jeszcze się nasilają w sytuacji, gdy nowe zasoby, takie jak gaz łupkowy i ropa naftowa wydobywana w szybach, szybko się wyczerpują, a ich pozyskiwanie wymaga ciągłych inwestycji restytucyjnych dla zachowania produkcji.

Podczas gdy dla większości przedsiębiorstw koszty energii są małą częścią całkowitych kosztów produkcji, europejskie energochłonne sektory nadal pozostają wrażliwe na wzrosty cen. W kwestii energochłonności z dostępnych danych wynika, że energochłonne sektory gospodarki USA mogą doganiać niektóre sektory gospodarki UE pod względem efektywności energetycznej. W zachowaniu przewagi może pomóc zwiększenie inwestycji w efektywność energetyczną wraz z przejściem na innowacyjne produkty o większej wartości dodanej. Z zastrzeżeniem dużego zróżnicowania wśród państw członkowskich, istnieje kilka możliwości znacznych redukcji i zwolnień podatkowych dla określonych energochłonnych sektorów. Takie dopłaty powinny być przyznawane tylko wtedy, gdy jest to potrzebne do wsparcia przemysłu europejskiego w sytuacji nierównej konkurencji międzynarodowej i tylko gdy minimalizują one zniekształcenia cen. W szerszym ujęciu państwa członkowskie powinny wykorzystać aktualne niższe ceny energii do usunięcia niewłaściwych dopłat i zwolnień podatkowych zniekształcających sygnały cenowe i opóźniających przechodzenie na gospodarkę niskoemisyjną.

Na kształtowanie się w Europie tendencji w zakresie cen i kosztów energii wpływ ma wiele czynników. Jednym jasnym ustaleniem wynikającym z niniejszego sprawozdania są odchylenia między rozwojem hurtowych a detalicznych cen energii elektrycznej. Podczas gdy ceny hurtowe osiągnęły w roku 2016 swój najniższy od 12 lat poziom, ceny dla gospodarstw domowych rosły średnio o 2–3 % rocznie 23 . Jest to wynikiem poprawy działania rynku połączonej z istnieniem niewydolności rynku oraz wzrostem podatków i opłat.

Spadek cen hurtowych jest powiązany z cenami surowców energetycznych, zmniejszonym popytem i poprawą działania rynku przez łączenie rynków. Na niektórych rynkach regionalnych istnieje także nadwyżka mocy produkcyjnych energii elektrycznej, a nowe moce nie są uzasadnione, dopóki starsze nie zostaną wycofane z rynku. Działania krajowe, takie jak mechanizmy zdolności wytwórczych i wsparcie dla energii odnawialnych, także powodują obniżenie cen hurtowych, a tym samym zmniejszenie przychodów i tłumienie będących nieodłączną częścią rynku sygnałów cenowych zapewniających równowagę. Biorąc pod uwagę znaczące inwestycje w zdolności wytwórcze, jakie będą konieczne w celu osiągnięcia bezpieczeństwa dostaw, konkurencyjności i celów dekarbonizacji, UE potrzebuje projektu rynku i ramowej polityki energetycznej opartych na mechanizmach rynkowych, które umożliwią inwestowanie w niskoemisyjne i elastyczne wytwarzanie energii z możliwością zarządzania stroną popytową, magazynowanie i sieć transgranicznych połączeń międzysystemowych.

Spadki cen hurtowych zdają się przekładać na ceny dla odbiorców detalicznych tylko częściowo i powoli, choć szybciej niż na ceny dla odbiorców przemysłowych. Oznacza to, że można jeszcze zwiększyć konkurencyjność na rynkach detalicznych. Ponadto wzrosty taryf dystrybucyjnych, podatków i opłat w większości zniwelowały wpływ spadku cen hurtowych. Takie wzrosty mogą być skutkiem bardzo potrzebnych inwestycji w transgraniczne połączenia międzysystemowe i inteligentne sieci, które przynoszą korzyści w zakresie efektywności, rynku wewnętrznego i bezpieczeństwa energetycznego. Wprowadzanie wyższych podatków i opłat może służyć korygowaniu niewydolności rynku, z ogólnych powodów fiskalnych albo w celu bezpośredniego finansowania inwestycji w wytwarzanie energii. (Istotne jest, aby koszty systemu energetycznego były w pełni pokrywane w danym sektorze przez odbiorców oraz aby nie dochodziło do kumulacji deficytów taryfowych.) Nie powinny one jednak prowadzić do osłabienia zachęt do inwestowania dla producentów energii. Niski stopień przekładania się cen hurtowych na ceny detaliczne oraz słabe reagowanie gospodarstw domowych i przemysłu na ceny oznacza, że UE powinna dalej wspierać rozwój wewnętrznego rynku energii, w szczególności poprzez funkcjonalne kształtowanie rynku energii elektrycznej. W całej UE muszą się rozwijać konkurencyjne rynki, na których zarówno odbiorcy, jak i producenci są w stanie elastycznie reagować zarówno na hurtowe, jak i detaliczne sygnały cenowe. Hurtowe ceny energii muszą w pełni pokrywać koszty inwestycji i eksploatacji, jeżeli inwestycje w sektorze energetycznym mają być napędzane mechanizmami rynkowymi.

We wszystkich tych kwestiach Komisja przedstawi wkrótce wnioski dotyczące struktury rynku, rynków detalicznych, energii odnawialnej i zarządzania, mające kluczowe znaczenie w tworzeniu innowacyjnego i konkurencyjnego sektora energetycznego, który będzie w stanie dostarczać energię po przystępnych cenach europejskim gospodarstwom domowym i przedsiębiorstwom, w ten sposób umożliwiając europejskiemu przemysłowi skuteczne konkurowanie na światowym rynku.

(1)

.    COM(2014) 21 /2.

(2)

   Doprowadziło to przyjęcia – na podstawie wniosku przedłożonego przez Komisję – rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1952 z dnia 26 października 2016 r. w sprawie europejskiej statystyki dotyczącej cen gazu ziemnego i energii elektrycznej.

(3)

   Zob. odniesienia w pkt 8 działań określonych w strategii ramowej na rzecz unii energetycznej (luty 2015 r.) oraz zaktualizowany plan działania w zakresie unii energetycznej (listopad 2015 r.).

(4)

   Symulacje Komisji Europejskiej dotyczące prognoz na zimę 2015 r.

(5)

     Średnie ważone ceny energii elektrycznej w Europie wg Platts.

(6)

Np. pozycja rynkowa operatorów zasiedziałych, bariery w zakresie wejścia na rynek, ceny regulowane administracyjnie.

(7)

     Ceny średnie są średnimi cenami ważonymi 28 państw UE.

(8)

     1. Energia odnawialna i kogeneracja;    
2. Element społeczny (konsumenci szczególnie wrażliwi, taryfy socjalne, ujednolicanie taryf dla obszarów wyspiarskich, dostawa z urzędu, fundusze emerytalne, polityki w zakresie zatrudnienia);    
3. Wsparcie dla sektora jądrowego;    
4. Efektywność energetyczna;    
5. Bezpieczeństwo dostaw energii (polityki bezpieczeństwa dostaw, wsparcie dla lokalnego wytwarzania energii elektrycznej/paliwa, opłaty na zapasy awaryjne);    
6. Opłaty koncesyjne (najczęściej za zajmowanie gruntów publicznych);    
7. Krajowy organ regulacyjny i rynek (finansowanie regulatora krajowego albo operatora rynkowego);    
8. Inne opłaty (obejmują badania i rozwój, opłaty na pokrycie deficytu taryfowego i opłaty za telewizję publiczną);    
9. VAT;    
10. Pozostałe podatki (podatki akcyzowe (wykazywane przez niektóre państwa członkowskie jako podatek od energii elektrycznej, podatek od gazu ziemnego, podatek od energii, podatek od zużycia energii końcowej, specjalny podatek od energii, podatek środowiskowy) i podatki, takie jak podatek od dystrybucji, podatek przesyłowy i podatki od emisji gazów cieplarnianych).

(9)

     W 2015 r. ze źródeł odnawialnych wytwarzano w UE 28 % energii elektrycznej.

(10)

     Ostateczne ceny detaliczne dla odbiorców przemysłowych nie zawierają podatku VAT, ponieważ jest on odliczany.

(11)

     Ceny dla dużych przemysłowych odbiorców energii (70 000–150 000 MWh/rok; tj. kategoria odbiorców IF Eurostatu) rosły o 0,8 %/rok; dla odbiorców średnich (2 000–20 000 MWh/rok; tj. kategoria ID) o 2,3 %/rok; a dla małych odbiorców (20–500 MWh/rok; tj. kategoria IB) o 3,1 %. Zagregowane dane nie odzwierciedlają wszystkich zmian w cenach dla indywidualnych przedsiębiorstw.

(12)

     HR, FR, IE, LV, PL, PT i UK.

(13)

     W roku 2015 zależność od importu gazu wynosiła 69 %.

(14)

     Dotyczy odbiorców przemysłowych o rocznym zużyciu na poziomie od 1 do 4 milionów GJ (kategoria I5).

(15)

     Dyrektywa Rady 2003/96/WE z dnia 27 października 2003 r. w sprawie restrukturyzacji wspólnotowych przepisów ramowych dotyczących opodatkowania produktów energetycznych i energii elektrycznej (Dz.U. L 283 z 31.10.2003, s. 51).

(16)

Energochłonność jest definiowana jako energia wykorzystywana do wytworzenia wartości dodanej brutto. Energochłonność można wykorzystać jako wskaźnik technicznej efektywności energetycznej, ale mają na nią wpływ czynniki ekonomiczne oddziałujące na ewolucję wartości dodanej brutto.

(17)

Dostępne dane nie dotyczą podstawowych surowców chemicznych, stali ani aluminium.

(18)

Energia zużywana na fizyczną jednostkę produkcji.

(19)

http://ec.europa.eu/energy/sites/ener/files/documents/ECOFYS%202014%20Subsidies%20and%20costs%20of%20EU%20energy_11_Nov.pdf

(20)

 Obejmuje to dopłaty do produkcji węgla na poziomie 9,7 mld EUR oraz do produkcji gazu na poziomie 6,6 mld; dopłaty te wywodzą się z udzielanych w przeszłości dotacji inwestycyjnych, dotacji na inwestycje dotyczące paliw kopalnych, taryf gwarantowanych, zwolnień z podatku od paliw, wytwarzania energii elektrycznej, wycofywania z eksploatacji i składowania odpadów. (Źródło: analiza z roku 2014 dotycząca kosztów energii i dopłat, w odniesieniu do transportu (dotacje dotyczące produktów ropopochodnych), z odniesieniami do danych o zapasach w krajach OECD z 2013 r. https://ec.europa.eu/energy/sites/ener/files/documents/ECOFYS%202014%20Subsidies%20and%20costs%20of%20EU%20energy_11_Nov.pdf )

(21)

 Szacunki z 2015 r. ( https://www.imf.org/external/pubs/ft/wp/2015/wp15105.pdf ).

(22)

     Związane z energią podatki na ochronę środowiska określone w rozporządzeniu (UE) nr 691/2011 w sprawie europejskich rachunków ekonomicznych środowiska; nie zawierają one podatku VAT nakładanego na produkty energetyczne.

(23)

     Ceny energii elektrycznej dla przemysłu wzrosły o około 2 %; ceny gazu dla przemysłu utrzymywały się na stałym poziomie lub spadły.