KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 14.9.2016

COM(2016) 581 final

KOMUNIKAT KOMISJI

Zwiększenie europejskich inwestycji na rzecz zatrudnienia i wzrostu gospodarczego:
w kierunku drugiego etapu funkcjonowania Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych
i nowego Europejskiego Planu Inwestycji Zewnętrznych

Inteligentne i zrównoważone inwestowanie jest niezbędne to tego, by zwiększyć zatrudnienie i pobudzić wzrost gospodarczy zarówno w Europie, jak i na świecie.

Od listopada 2014 r. Komisja uruchamia znaczne unijne zasoby finansowe w innowacyjny sposób, który maksymalizuje wpływ funduszy publicznych i mobilizuje inwestycje prywatne. Zrównoważone inwestowanie, w szczególności w infrastrukturę oraz małe i średnie przedsiębiorstwa, znajduje się w centrum działań politycznych Komisji, przede wszystkim poprzez efektywniejsze wykorzystywanie ograniczonych zasobów budżetu UE, czemu towarzyszą środki służące poprawie ogólnego otoczenia biznesowego.

Komisja stale promuje nowe sposoby jak najlepszego wykorzystania każdego euro z zasobów publicznych w celu zmobilizowania sektora prywatnego i osiągnięcia wymiernych rezultatów w gospodarce realnej.

W UE już widać obiecujące wyniki tego podejścia. W związku z tym należy przedłużyć okres funkcjonowania oraz zwiększyć zdolność finansową Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych (EFIS, zwany dalej również „Funduszem”), który stanowi podstawę planu inwestycyjnego dla Europy.

Wspomniane nowe podejście będzie również przydatne poza UE w stawianiu czoła wielu wyzwaniom zarówno w krajach objętych unijną polityką sąsiedztwa, jak i w Afryce. W związku z powyższym oraz w celu promowania zrównoważonego rozwoju, zatrudnienia i wzrostu gospodarczego w krajach partnerskich oraz przeciwdziałania podstawowym przyczynom migracji Komisja przedstawia dzisiaj ambitny Europejski Plan Inwestycji Zewnętrznych (EPIZ).

I. Plan inwestycyjny dla Europy – EFIS 2.0

Plan inwestycyjny dla Europy okazał się użytecznym narzędziem, które przynosi konkretne rezultaty i promuje zrównoważony wzrost poziomów inwestycji w Europie, które są niskie w następstwie kryzysu finansowego. Struktura gwarancji zapewnia optymalne wykorzystanie i absorpcję ograniczonych zasobów publicznych w celu osiągnięcia wymiernych rezultatów w dziedzinie zatrudnienia i wzrostu gospodarczego. Grupa Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) – partner strategiczny Komisji w zakresie planu inwestycyjnego dla Europy – za pośrednictwem EFIS w niecały rok uruchomiła niemal 116 mld EUR w 26 państwach członkowskich. W tym samym okresie ponad 200 000 MŚP skorzystało już z EFIS 1 . Wspierając innowacyjne projekty, które przyczyniają się do tworzenia miejsc pracy i wzrostu gospodarczego w społecznościach lokalnych, EFIS wywiera faktyczny wpływ – od Finlandii po Grecję, od Irlandii po Chorwację, od najnowocześniejszych projektów przemysłowych po odbudowę przemysłu rolno-spożywczego przez MŚP i spółki o średniej kapitalizacji w Europie, od farm wiatrowych po wdrażanie nowych technologii medycznych. Tym samym EFIS ma również zasadnicze znaczenie dla zwalczania bezrobocia młodzieży 2 .

W dniu 28 czerwca 2016 r. Rada Europejska stwierdziła, że „plan inwestycyjny dla Europy, w szczególności EFIS, już przyniósł konkretne rezultaty; stanowi też istotny krok mający pomóc uruchomić inwestycje prywatne, przy jednoczesnym inteligentnym wykorzystaniu ograniczonych zasobów budżetowych. Komisja zamierza wkrótce przedstawić wnioski dotyczące przyszłości EFIS, które Parlament Europejski i Rada powinny przeanalizować w trybie pilnym” 3 . Przedstawiając dziś przyjęty wniosek, Komisja zrealizowała te priorytety.

Komisja jest zdecydowana przedłużyć okres funkcjonowania EFIS oraz zwiększyć jego zdolność finansową. EFIS został początkowo ustanowiony na okres trzech lat w celu uruchomienia inwestycji strategicznych o wartości co najmniej 315 mld EUR. Ze względu na sukces Funduszu Komisja zdecydowała się przedstawić rozporządzenie zmieniające, na mocy którego okres funkcjonowania EFIS zostanie przedłużony, a jego zdolności – zwiększone. Pomoże to również uniknąć ewentualnych zakłóceń finansowania i zapewni promotorów o możliwości dalszego przygotowywania projektów, które zostaną przedłożone po zakończeniu wstępnego okresu inwestycji. Przedstawione dzisiaj prawne przedłużenie okresu funkcjonowania Funduszu obejmuje okres obowiązywania obecnych wieloletnich ram finansowych i do 2020 r. powinno przełożyć się na inwestycje o łącznej wartości co najmniej pół biliona euro. Aby jeszcze bardziej zwiększyć zdolności EFIS i osiągnąć cel, jakim jest podwojenie docelowego poziomu inwestycji, Komisja wzywa państwa członkowskie, aby również priorytetowo potraktowały wnoszenie swoich wkładów. W okresie po 2020 r. Komisja zamierza przedstawić niezbędne wnioski w celu zapewnienia, by inwestycje strategiczne były kontynuowane na zrównoważonym poziomie.

Przyjęty dzisiaj wniosek obejmuje opisane poniżej najważniejsze elementy.

EFIS 2.0 – Przedłużenie okresu funkcjonowania, zwiększenie zdolności oraz wzmocnienie dodatkowości (pierwszy filar)

Oprócz przedłużenia okresu funkcjonowania i zwiększenia zdolności Funduszu na mocy przyjętego dzisiaj wniosku ustawodawczego wzmocniono dodatkowość, koncentrując się na niedoskonałościach rynku i nieoptymalnych poziomach inwestycji, aby zapewnić wyższy poziom przyciągania sektora prywatnego. Aby zmaksymalizować swój wpływ, oprócz podnoszenia poziomów inwestycji EFIS powinien w dalszym ciągu koncentrować się przede wszystkim na jakości projektów inwestycyjnych (dając pierwszeństwo projektom prowadzącym do zwiększenia produktywności i konkurencyjności). Transgraniczne projekty infrastrukturalne, w tym usługi powiązane, zostały wyraźnie wskazane jako zapewniające dodatkowość ze względu na ich znaczenie dla jednolitego rynku. Ponadto w przyszłości EFIS w jeszcze większym stopniu skoncentruje się na zrównoważonych inwestycjach w poszczególnych sektorach, aby w dalszym ciągu osiągać cele określone w porozumieniu klimatycznym z Paryża (COP21) oraz aby wspomóc realizację przejścia na zasobooszczędną i bezemisyjną gospodarkę o obiegu zamkniętym 4 zgodnie z programem działań na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030 i celami zrównoważonego rozwoju. Proponuje się również przeznaczenie większej części finansowania dla MŚP, biorąc pod uwagę fakt, że absorpcja środków finansowych przez rynek następuje szczególnie szybko w segmencie MŚP, w którym wyniki EFIS znacznie przerosły oczekiwania. Opracowano również szereg nowych instrumentów finansowych, które łączą zasoby programu Unii Europejskiej na rzecz zatrudnienia i innowacji społecznych (EaSI) oraz EFIS i mają na celu zwiększenie wsparcia na rzecz przedsiębiorczości społecznej oraz mikrofinansowania 5 .

Ważnym celem EFIS 2.0 jest zwiększenie zasięgu geograficznego EFIS i zwiększenie jego wykorzystania w regionach słabiej rozwiniętych i regionach w okresie przejściowym. W tym kontekście podstawowe znaczenie ma połączenie EFIS z innymi źródłami unijnego finansowania, w tym europejskimi funduszami strukturalnymi i inwestycyjnymi 6 . Komisja przyjęła dziś wniosek dotyczący uproszczenia rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów w celu ułatwienia takiego połączenia. Ponadto Europejskie Centrum Doradztwa Inwestycyjnego zostanie wzmocnione na poziomie regionalnym i lokalnym, aby aktywnie przyczyniać się do sektorowej i geograficznej dywersyfikacji EFIS.

Proponuje się również zwiększenie przejrzystości decyzji inwestycyjnych i procedur zarządzania. Komitet inwestycyjny będzie musiał bardziej szczegółowo przedstawiać w swoich decyzjach, które są podawane do wiadomości publicznej, przyczyny, dla których uznaje, że dane działanie powinno zostać objęte gwarancją UE, zwłaszcza jeżeli chodzi o dodatkowość. Co więcej po podpisaniu umowy w sprawie objęcia działania gwarancją UE publikowana będzie tabela wskaźników. Ponadto we wniosku przewiduje się również nałożenie na EBI i Europejski Fundusz Inwestycyjny (EFI) obowiązku informowania beneficjentów końcowych, w tym MŚP, o istnieniu wparcia z EFIS.

Zwiększenie pomocy technicznej (drugi filar)

Europejskie Centrum Doradztwa Inwestycyjnego będzie zapewniało pomoc techniczną w aspekcie bardziej lokalnym za pośrednictwem umów zawartych z odpowiednimi podmiotami lokalnymi. Bardziej ukierunkowana i zindywidualizowana pomoc techniczna będzie również dostępna dla projektów, w których uczestniczy kilka państw członkowskich, dla projektów przyczyniających się do realizacji celów COP21 oraz na potrzeby połączenia EFIS z innymi źródłami unijnego finansowania, takimi jak europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne, program „Horyzont 2020” czy instrument „Łącząc Europę”. W tym kontekście we wniosku dotyczącym EFIS 2.0 przewidziano również, że Centrum powinno aktywnie przyczyniać się do osiągnięcia celu, jakim jest sektorowa i geograficzna dywersyfikacja EFIS, poprzez wspieranie EBI w wysiłkach na rzecz uruchomienia nowych projektów na szczeblu lokalnym, gdy zachodzi taka potrzeba.

W tym kontekście Komisja zbada możliwość wyznaczenia specjalnych wysłanników ds. inwestycji europejskich w swoich przedstawicielstwach w państwach członkowskich, którzy współpracowaliby z właściwymi służbami Komisji w jednym zespole ds. polityki inwestycyjnej.

Usunięcie przeszkód dla inwestycji oraz dalsze pogłębianie jednolitego rynku (trzeci filar)

Ogólne otoczenie biznesowe ma duże znaczenie dla promowania zrównoważonych inwestycji. Niektóre wysiłki na rzecz poprawy tego środowiska muszą zostać przeprowadzone na szczeblu krajowym; innym wyzwaniom można skutecznie stawić czoła na szczeblu europejskim. W ramach działań na rzecz poprawy europejskiego otoczenia inwestycyjnego Komisja przedstawiła już konkretne inicjatywy mające na celu wsparcie inwestycji i ułatwienie finansowania gospodarki realnej, takie jak obniżenie opłat kapitałowych dla zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji w przypadku inwestycji infrastrukturalnych oraz przyjęcie praktycznych wytycznych w sprawie stosowania zasad pomocy państwa w kontekście finansowania infrastruktury ze środków publicznych. Ponadto strategie: unia energetyczna, unia rynków kapitałowych, jednolity rynek i jednolity rynek cyfrowy oraz pakiet dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym i międzynarodowe umowy handlowo-inwestycyjne zawierają szczególne środki, które – gdy zostaną w pełni wdrożone – usuną przeszkody, będą promowały innowacje oraz doprowadzą do dalszej poprawy otoczenia inwestycyjnego. Na przykład unia energetyczna przyczyni się do zwiększenia pewności ex ante w odniesieniu do rachunkowości publicznej poszczególnych sektorów takich jak efektywność energetyczna. Eurostat jeszcze bardziej rozwinął i objaśnił istotne zasady rachunkowości publicznej (ESA 2010), w szczególności w obszarze partnerstw publiczno-prywatnych (PPP). W dniu 29 września 2016 r. zostaną opublikowane wytyczne dotyczące statystycznego ujęcia PPP, opracowane we współpracy z EBI i skierowane głównie do prywatnych zainteresowanych stron. Publikacji tej będzie towarzyszyła aktywna kampania o szerokim zasięgu. Ponadto, jak podkreślono w komunikacie z dnia 1 czerwca, Eurostat ściśle monitoruje wpływ zasad rachunkowości publicznej na tworzenie PPP w różnych sektorach i we właściwych przypadkach podejmuje dalsze działania.

Unia rynków kapitałowych 7 pomoże zwalczać bariery finansowe dla inwestycji. W tym celu rozważa się wprowadzenie dalszych zmian do dyrektywy Wypłacalność II w odniesieniu do inwestycji ubezpieczycieli w przedsiębiorstwa infrastrukturalne oraz w odniesieniu do ram regulacyjnych kapitału wysokiego ryzyka. W ramach zbliżającej się zmiany przepisów w zakresie bankowości, która zostanie przyjęta przed końcem roku, Komisja zaproponuje również obniżenie opłat kapitałowych, które mają zastosowanie do banków, gdy inwestują one w aktywa infrastrukturalne. Inicjatywy na rzecz dalszego wzmocnienia jednolitego rynku towarów i usług mają również zasadnicze znaczenie dla uwolnienia pełnego potencjału inwestycji w Europie. Strategia jednolitego rynku pomoże stworzyć nowe możliwości biznesowe i usunąć istniejące bariery regulacyjne i administracyjne, w szczególności dla usługodawców, którzy chcą rozszerzyć swoją działalność w całej Europie. Trwają prace nad konkretnymi wnioskami dotyczącymi egzekwowania zasad jednolitego rynku oraz środków w obszarze usług biznesowych, restrukturyzacji i niewypłacalności przedsiębiorstw, a także nad utworzeniem prostego, nowoczesnego i odpornego na oszustwa finansowe systemu VAT. Strategia jednolitego rynku cyfrowego zwiększy pewność regulacyjną w sektorze cyfrowym. Komisja rozważa opracowanie ram jednolitego zezwolenia unijnego, które miałoby bezpośrednie zastosowanie do dużych projektów o wymiarze transgranicznym lub dużych platform inwestycyjnych obejmujących współfinansowanie krajowe.

Państwa członkowskie powinny zwiększyć swoje wysiłki na rzecz wdrożenia niezbędnych reform ukierunkowanych na zniesienie zidentyfikowanych w kontekście europejskiego semestru barier dla inwestycji. Dotyczy to takich obszarów, jak niewypłacalność, udzielanie zamówień publicznych, systemy sądowe oraz skuteczność administracji publicznej czy przepisów sektorowych. Reformy te wskazane w zaleceniach dla poszczególnych krajów stanowią niezbędny warunek utrzymania i zwiększenia poziomów inwestycji w państwach członkowskich, przy uwzględnieniu specyfiki danego państwa. Zalecenia dotyczące reform w obszarze inwestycji będą omawiane jesienią w różnych składach Rady. W tym kontekście oraz w ramach przygotowywania europejskiego semestru na 2017 r. Komisja zaktualizuje również oceny wyzwań, przed jakimi stoją otoczenia inwestycyjne państw członkowskich. Oceny te zostaną ponownie opublikowane wraz z roczną analizą wzrostu gospodarczego.

II. Europejski Plan Inwestycji Zewnętrznych

Inwestycje są również podstawowym czynnikiem, jeżeli chodzi o przekształcanie polityki rozwoju i pomocy, aby lepiej wspierała osiąganie celów zrównoważonego rozwoju oraz wspomagała rozwiązywanie problemów zarówno w krajach objętych unijną polityką sąsiedztwa, jak i krajach Afryki. Inteligentne i zrównoważone inwestycje mogą odgrywać zasadniczą rolę w zwiększaniu zatrudnienia i pobudzaniu wzrostu gospodarczego w krajach rozwijających się, zwiększaniu stabilności i poprawie warunków lokalnych w dotkniętych konfliktem państwach, w których sytuacja jest niestabilna.

W dniu 28 czerwca 2016 r. Rada Europejska poparła wniosek Komisji w sprawie nowych ram partnerstwa z państwami trzecimi 8 . Ramy te opierają się na założeniu, że stawianie czoła wyzwaniu, jakie stanowi migracja, wymaga podjęcia wspólnych wysiłków, które zostaną wpisane w ogólne stosunki UE z krajami partnerskimi i które zostaną objęte wsparciem w ramach wszystkich odnośnych unijnych polityk i narzędzi. Aby rozwiązać kwestię przepływów migracyjnych, zawierane są porozumienia z krajami partnerskimi, które mają na celu osiągnięcie celów krótkoterminowych, jakimi są ratowanie życia na morzu, zwiększenie wskaźnika powrotów i umożliwienie migrantom i uchodźcom pozostania w pobliżu domu.

Konieczne jest opracowanie nowego podejścia, które będzie miało na celu rozwiązanie problemów leżących u podstaw migracji zarówno w Afryce, jak i w krajach objętych unijną polityką sąsiedztwa, poprzez finansowanie inwestycji i zwalczanie barier dla inwestycji prywatnych. W 2015 r. ponad 60 mln ludzi opuściło swoje miejsca pochodzenia w poszukiwaniu lepszego życia. Część z nich szukało schronienia przez konfliktami i wojnami, a część wybrało migrację z powodu ograniczonych możliwości ekonomicznych w miejscu zamieszkania. Z państw północnoafrykańskich i państw Bliskiego Wschodu pochodziło około 40 % wszystkich wysiedleńców na całym świecie, a z Afryki Subsaharyjskiej – kolejne 30 %. Duża liczba wysiedleńców i słabe perspektywy ekonomiczne to wspólne wyzwanie zarówno dla Unii, jak i jej krajów partnerskich.

Polityka zewnętrzna Unii, a w szczególności jej polityka rozwojowa i polityka sąsiedztwa, mają na celu promowanie unijnych wartości i interesów, także poprzez promowanie dobrobytu. Wzrost gospodarczy stanowi warunek wstępny zrównoważonego rozwoju, lecz w krajach rozwijających się jest on obecnie na najniższym poziomie od 2003 r. Globalny kryzys ekonomiczny pogłębił destabilizację i konflikty w Afryce i krajach objętych unijną polityką sąsiedztwa, co doprowadziło do wzrostu ogólnego zadłużenia. Przedsiębiorstwa zmagają się z zapaścią kredytową, która ogranicza dostęp do finansowania dla bardzo potrzebnych inwestycji. Niezrównoważone wykorzystanie zasobów naturalnych często pozbawia kraje rozwijające się potencjalnych źródeł wzrostu gospodarczego.

Jeżeli chodzi o bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) na rzecz krajów rozwijających się, zaledwie 6 % z nich trafia do państw, w których sytuacja jest niestabilna 9 , w rezultacie czego poziom inwestycji przypadający na jednego mieszkańca spada do poziomu, który jest pięciokrotnie niższy niż w innych krajach rozwijających się. Podobnie w państwach, w których sytuacja jest niestabilna, koszt założenia działalności gospodarczej jest niemal trzykrotnie wyższy niż w innych państwach, w których sytuacja jest stabilna. Mimo trwającego wzrostu demograficznego tempo wzrostu gospodarczego w Afryce spadło do poziomu, który jest najniższy od lat. W połączeniu z istotnymi problemami w zakresie bezpieczeństwa tendencja ta pogłębia ubóstwo, hamuje zrównoważony rozwój i skutkuje powstaniem warunków gospodarczych i społecznych, które często stanowią podstawowe przyczyny migracji.

Położenie większego nacisku na inwestycje jest również zasadniczym elementem programu działań ONZ na rzecz zrównoważonego rozwoju do roku 2030, określonych w nim celów zrównoważonego rozwoju 10 oraz programu działań na rzecz finansowania rozwoju z Addis Abeby. Chociaż oficjalna pomoc rozwojowa w dalszym ciągu ma podstawowe znaczenie dla państw najbiedniejszych oraz państw, w których sytuacja jest niestabilna, w kontekście ich wysiłków na rzecz walki z ubóstwem i osiągnięcia zrównoważonego rozwoju, rośnie znaczenie innych środków finansowania naszych krajów partnerskich, w tym inwestycji, wymiany handlowej, uruchomienia środków krajowych i dobrych rządów. Na płaszczyźnie ekonomicznej potrzebne jest opracowanie nowego podejścia przyciągającego w szczególności inwestycje sektora prywatnego, aby wygenerować inwestycje na skalę niezbędną do stawienia czoła wyzwaniom ekonomicznym, społecznym i środowiskowym. Zobowiązania podjęte w Addis Abebie przez społeczność międzynarodową 11 , w tym Unię i jej państwa członkowskie, mają na celu promowanie dobrobytu ekonomicznego sprzyjającego włączeniu społecznemu w celu poprawy dobrobytu ludzi przy jednoczesnej ochronie środowiska. W ramach tego procesu 12 zasadnicze znaczenie ma promowanie przystępnego cenowo i stabilnego dostępu do finansowania.

Nowe ukierunkowane podejście pomoże wesprzeć zrównoważony rozwój w krajach partnerskich, które z kolei staną się rynkami wzrostu gospodarczego w przyszłości. Za pośrednictwem handlu i inwestycji, między innymi z Europy, zapewni ono również możliwości dla przedsiębiorstw prywatnych, wspierając zarazem europejską dyplomację gospodarczą i przyczyniając się do wzrostu gospodarczego w Europie. Podejście to będzie wspierać wdrożenie nowych ram partnerstwa zaproponowanych krajom partnerskim przez UE.

Aby osiągnąć te cele, które w pełni wpisują się w globalną strategię UE w dziedzinie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa 13 oraz zmienioną europejską politykę sąsiedztwa 14 , Komisja po raz pierwszy przedstawia ambitny plan, wyjściowo adresowany do krajów Afryki i krajów objętych unijną polityką sąsiedztwa. Plan ten będzie również stanowił istotny wkład, który UE przedstawi swoim partnerom podczas nadchodzącego Zgromadzenia Ogólnego ONZ w Nowym Jorku, podczas którego najważniejszym tematem rozmów będzie ogólnoświatowy podział odpowiedzialności za stawienie czoła długoterminowym tendencjom w obszarze migracji.

Główne elementy Europejskiego Planu Inwestycji Zewnętrznych

EPIZ zapewnia spójne europejskie podejście do inwestycji poza UE polegające na połączeniu istniejących instrumentów z trzema ważnymi elementami innowacyjnymi. Po pierwsze, łączy w jeden spójny plan różnorodne działania, które promują poprawę otoczenia biznesowego i szerszego otoczenia politycznego w krajach partnerskich w odniesieniu do dostępu do finansowania i rozwoju ekonomicznie opłacalnych projektów. Po drugie, tworzy jeden punkt kompleksowej obsługi wniosków o finansowanie inwestycji, zapewniając tym samym efektywność i efekt dźwigni dla publicznych instytucji finansowych i sektora prywatnego. Po trzecie, poprzez nowy mechanizm gwarancji zaspokaja szczególne potrzeby w zakresie inwestycji prywatnych w środowiskach o zwiększonym ryzyku.

Europejski Plan Inwestycji Zewnętrznych to wyraz nowego podejścia Unii do wspierania zrównoważonego rozwoju – określa, przygotowuje i dostarcza wsparcie dla projektów inwestycyjnych w krajach poza Europą. Plan oferuje zintegrowane ramy partnerstwa umożliwiające pełną współpracę między UE, państwami członkowskimi, międzynarodowymi instytucjami finansowymi, innymi darczyńcami, organami publicznymi i sektorem prywatnym. Poprawi on sposób, w jaki wykorzystywane są ograniczone fundusze publiczne, oraz sposób, w jaki organy publiczne i inwestorzy prywatni współpracują ze sobą przy projektach inwestycyjnych 15 . Będzie on również stanowił wsparcie dla reform niezbędnych do zwalczania korupcji, poprawy zarządzania gospodarką oraz poprawy lokalnego otoczenia biznesowego w pełnej współpracy z zainteresowanymi krajami partnerskimi.

Celem planu jest pobudzenie inwestycji i tworzenia miejsc pracy w Afryce i w krajach objętych unijną polityką sąsiedztwa oraz przyciągnięcie finansowania, w szczególności z sektora prywatnego. Plan opracowano na podstawie doświadczenia zyskanego dzięki wdrażaniu EFIS oraz w oparciu o korzyści, jakie daje wiedza ekspercka Komisji, EBI i innych instytucji dysponujących instrumentami inwestycyjnymi dla krajów rozwijających się.

Plan będzie funkcjonował równolegle z istniejącymi instrumentami współpracy międzynarodowej i rozwoju oraz będzie je uzupełniał. W szczególności będzie stanowił uzupełnienie projektów podjętych wraz z krajami partnerskimi w ramach kryzysowego funduszu powierniczego UE dla Afryki 16 oraz regionalnego funduszu powierniczego UE w odpowiedzi na kryzys w Syrii 17 , aby osiągnąć krótkoterminowe cele ram partnerstwa. Zostanie to zrealizowane poprzez wzmocnienie długoterminowych strategii rozwoju, które zapewniają lokalnej społeczności i ponownie zintegrowanym migrantom rzeczywiste możliwości ekonomiczne, a tym samym stanowią odpowiedź na podstawowe przyczyny migracji. W ten sposób plan będzie stanowił podstawowe narzędzie w osiąganiu celów zrównoważonego rozwoju i zapewni dodatkowe zasoby na rzecz rozwoju zgodnie z programem działań na rzecz finansowania rozwoju z Addis Abeby. W odniesieniu do krajów objętych unijną polityką sąsiedztwa w planie będzie promowany rozwój gospodarczy, aby stopniowo osiągnąć stabilizację i przejście z reagowania kryzysowego do reagowania strukturalnego. Możliwość uruchomienia inwestycji w ramach planu na rzecz zrównoważonej energii ze źródeł odnawialnych przyczyni się również do wdrożenia COP 21.

Plan składa się z trzech zasadniczych części, które służą osiągnięciu głównego celu, jakim jest tworzenie miejsc pracy i trwały wzrost gospodarczy:

(i) uruchomienie inwestycji;

(ii) nacisk na pomoc techniczną; oraz

(iii) wsparcie reform gospodarczych i strukturalnych w celu poprawy otoczenia biznesowego i szerszego otoczenia politycznego.

Inspirację dla tych priorytetów stanowią główne zasady planu inwestycyjnego dla Europy i doświadczenie zdobyte w związku z jego wdrażaniem. Reformy strukturalne i instytucjonalne oraz poprawa ogólnego otoczenia biznesowego są niezbędnym fundamentem długoterminowego zrównoważonego wzrostu gospodarczego. Bez nich wpływ inwestycji mógłby być krótkotrwały.

Skuteczne zwiększanie inwestycji w krajach partnerski wymaga szczegółowej analizy i odpowiedzi dostosowanych do potrzeb. Dotyczy to w szczególności krajów partnerskich, które znajdują się w niestabilnej sytuacji, są dotknięte konfliktem oraz zmagają się ze znaczną migracją wewnętrzną i słabością instytucji sektora publicznego. W tym celu w ramach planu zostaną ustanowione specjalne „okna inwestycyjne”.

1. Uruchomienie inwestycji

Komisja proponuje stworzenie możliwości inwestycyjnych w krajach partnerskich poprzez wykorzystanie istniejących zasobów UE w sposób podobny jak w przypadku planu inwestycyjnego dla Europy i EFIS. Centralnym elementem EPIZ jest stworzenie nowego Europejskiego Funduszu na rzecz Zrównoważonego Rozwoju (EFZR) 18 . EFZR będzie się składał z regionalnych platform inwestycyjnych, które połączą finansowanie przyznawane z istniejących instrumentów łączonych 19 oraz gwarancję EFZR z zasobami uzyskanymi z budżetu UE i z 11. Europejskiego Funduszu Rozwoju 20 . Struktura zarządzania EFZR zapewni ścisłą koordynację działań podjętych w ramach proponowanego przedłużonego upoważnienia EBI do udzielania pożyczek na rzecz państw trzecich, w tym jego nowej inicjatywy na rzecz odporności i instrumentu inwestycyjnego dla państw AKP.

Oczekuje się, że EFZR pobudzi dodatkowe publiczne i prywatne nakłady inwestycyjne poprzez uruchomienie środków na inwestycje w łącznej wysokości do 44 mld EUR, w oparciu o wkład w wysokości 3,35 mld EUR z budżetu UE i z Europejskiego Funduszu Rozwoju. Aby jeszcze bardziej zwiększyć zdolności i skuteczność nowego Funduszu, Komisja wzywa państwa członkowskie i pozostałych partnerów do wniesienia wkładów, które będą odpowiadały wspomnianym wkładom UE. Jeżeli będą one odpowiadały gwarancji UE, to dzięki opisanej poniżej elastyczności łączna kwota dodatkowych inwestycji mogłaby osiągnąć 62 mld EUR. Jeżeli osiągną również wysokość wkładu na rzecz instrumentów łączonych, kwota ta mogłaby wynieść 88 mld EUR.

1.1 W jaki sposób będzie działał Fundusz? 

Połączenie istniejących i ugruntowanych instrumentów łączonych z nową dodatkową gwarancją oraz objęcie ich jednymi spójnymi ramami stworzy „punkt kompleksowej obsługi” dla inwestorów publicznych i prywatnych. Dzięki temu partnerzy będą mogli szybko odszukać najodpowiedniejsze produkty, zaś projekty będą faktycznie realizowane, co przełoży się na nowe miejsca pracy i przyczyni się do zrównoważonego rozwoju.

Dwie pierwsze platformy inwestycji regionalnych będą obejmować odpowiednio Afrykę i kraje objęte unijną polityką sąsiedztwa (południowe i wschodnie), przy zachowaniu możliwości rozszerzenia ich zakresu na inne regiony na późniejszym etapie. Nowe platformy połączą istniejące instrumenty łączone (fundusz inwestycyjny dla Afryki i sąsiedzki fundusz inwestycyjny), których cele zostaną zaktualizowane i które otrzymają nowe zadania. Gwarancja EFZR przyczyni się do poprawy zdolności kredytowej i wzmocni efekt dźwigni, co będzie stanowić korzyść dla beneficjentów końcowych i projektów. Omawiane nowe podejście pozwoli na zorientowany na inwestycje podział ryzyka z innymi inwestorami, a w szczególności z podmiotami prywatnymi. Pozwoli na przyciągnięcie inwestycji prywatnych poprzez odniesienie się do najważniejszych czynników, które obecnie blokują ich napływ.

Poszczególne projekty będą zatwierdzane wspólnie przez wszystkie zainteresowane strony w szybkiej procedurze. Niezależnie od tego, że kraje Afryki i kraje objęte unijną polityką sąsiedztwa często stają przed podobnymi wyzwaniami, konieczne jest uwzględnienie szczególnych warunków regionalnych lub sektorowych. Zasadnicze znaczenie będzie mieć zatem silne zaangażowanie i odpowiedzialność krajów partnerskich w trakcie opracowywania i wdrażania projektów. Instytucje finansowe, które już prowadzą działalność w odnośnych regionach, zostaną zachęcone do przedstawiania własnych propozycji możliwości skorzystania z nowej gwarancji. EBI, który jest jedną z najważniejszych wykonawczych instytucji finansowych, będzie również pełnił funkcję doradczą, aby dodatkowo podnieść jakość i zwiększyć wpływ strategii inwestycyjnej. Działania zostaną ukierunkowane na sektory społeczno-gospodarcze oraz w szczególności na infrastrukturę, w tym infrastrukturę energetyczną, wodną, transportową, związaną z technologiami informacyjno-komunikacyjnymi, środowiskową i społeczną, a także na inwestycje w kapitał ludzki i dostęp do finansowania mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw, ze szczególnym naciskiem na tworzenie miejsc pracy, między innymi dla osób młodych i kobiet.

Strategiczny partner UE w zakresie inwestycji, EBI, wesprze tę inicjatywę UE, finansując inwestycje kwalifikujące się w ramach EFZR i pobudzając inne źródła finansowania, w szczególności z sektora prywatnego.

1.2. Zwiększony wpływ

Podobnie jak EFIS i niektóre instrumenty finansowe objęte wsparciem unijnych instrumentów łączonych od 2007 r., nowa gwarancja EFZR uruchomi dodatkowe inwestycje, w szczególności ze strony inwestorów prywatnych. Inwestycje zostaną ukierunkowane na poszczególne regiony, kraje lub sektory poprzez ustanowienie przez Komisję „okien inwestycyjnych”. Gwarancja będzie przyznawana kwalifikującym się kontrahentom (instytucjom finansowym lub inwestorom z sektora prywatnego) poprzez umowy gwarancji wdrażające okna inwestycyjne. Wspomniani kontrahenci zapewnią z kolei wsparcie (w postaci pożyczek, gwarancji, kapitału własnego lub podobnych produktów) na rzecz wybranych portfeli projektów inwestycyjnych i zapewnią, by zakres gwarancji objął beneficjentów końcowych. Opierając się na ostrożnych szacunkach, Komisja spodziewa się, że każde euro objęte gwarancją uruchomi łącznie ponad 10 EUR inwestycji.

Komisja proponuje nowatorski system, w którym gwarancja w wysokości 1,5 mld EUR pokrywana z budżetu UE byłaby oparta na funduszu gwarancyjnym o wysokości 750 mln EUR 21 , , aby zmaksymalizować wpływ nowej gwarancji EFZR i osiągnąć masę krytyczną, która umożliwi osiągnięcie wyników odpowiadających określonym wcześniej potrzebom. Wpływ nowej gwarancji EFZR byłby znacznie zwiększony, gdyby państwa członkowskie zdecydowały się na wniesienie dodatkowego wkładu w wysokości co najmniej 750 mln EUR zapewnionego w formie gwarancji przy drugiej stracie, z której można byłoby skorzystać wyłącznie w przypadku mało prawdopodobnego scenariusza wystąpienia strat na kwotę powyżej 1,5 mld EUR. Uczestniczące państwa członkowskie nie zostałyby obciążone żadnymi zobowiązaniami warunkowymi przekraczającymi kwotę ich gwarancji. Państwa członkowskie będą mogły wnieść wkład również w formie środków pieniężnych. Co więcej, w kontekście oceny finansów publicznych w ramach paktu stabilności i wzrostu Komisja przyjmie korzystne stanowisko w odniesieniu do wkładów państw członkowskich na rzecz Funduszu, tak jak to czyniła w kontekście EFIS 22 . Jeżeli chodzi o wkłady pieniężne wnoszone przez państwa członkowskie, należy je kwalifikować co do zasady jako działania jednorazowe; gwarancja państwa członkowskiego zasadniczo nie będzie miała wpływu na deficyt publiczny, jeżeli nie zostanie ona wykorzystana 23 .

Co więcej, państwa członkowskie przyczyniające się do zwiększenia gwarancji EFZR, będą mogły przeznaczyć swój wkład na szczegółowy cel. Cel ten może dotyczyć regionu bądź sektora. Pomoże to dostosować cel polegający na maksymalizacji wpływu planu inwestycji zagranicznych do priorytetów państw członkowskich.

1.3. Kto podejmuje decyzje?

Komisji będą doradzać rada strategiczna i dwie rady operacyjne, po jednej dla każdej platformy inwestycji regionalnych. Komisja będzie zarządzać sekretariatem EFZR, który zapewni wykonywanie wszystkich zadań i funkcji niezbędnych do osiągnięcia celów EPIZ. Rada strategiczna, której współprzewodniczyć będą przedstawiciele Komisji i Wysokiego Przedstawiciela Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa oraz w skład której wchodzić będą państwa członkowskie i EBI, będzie zapewniać strategiczne wytyczne i będzie wspierać Komisję w wyznaczaniu ogólnych celów inwestycyjnych w zakresie wykorzystania gwarancji EFZR, zapewniając koordynację i spójność między regionalnymi platformami inwestycyjnymi i upoważnieniem EBI do udzielania pożyczek na rzecz państw trzecich, inicjatywą na rzecz odporności i instrumentem inwestycyjnym dla państw AKP, którymi zarządza EBI. EBI będzie aktywnie uczestniczył poprzez pełnienie funkcji doradczych na rzecz Komisji w zakresie zarządzania operacyjnego gwarancją.

Zapewnione zostaną szczegółowa ocena techniczna i analiza due diligence, a także sprawne wdrażanie poszczególnych projektów. Opłacalność projektów i związane z nimi ryzyko zostaną ocenione przez kwalifikujących się kontrahentów, a także zweryfikowane przez niezależnych ekspertów, aby zapewnić wiarygodność wobec sektora prywatnego, zanim wnioski inwestycyjne zostaną zatwierdzone przez Komisję. Zostaną ustalone szczegółowe procedury praktyczne dotyczące sposobu wdrażania gwarancji w przypadku każdego okna inwestycyjnego.

2. Zwiększenie pomocy technicznej dla krajów partnerskich

Uruchamianie większej liczby inwestycji wymaga przygotowania solidnych z finansowego punktu widzenia, atrakcyjnych i dopracowanych projektów. W kontekście EPIZ Komisja udostępniła znaczne zasoby na potrzeby pomocy technicznej, aby wesprzeć kraje partnerskie w przyciąganiu inwestycji poprzez opracowywanie większej liczby opłacalnych projektów i informowania o nich międzynarodowej społeczności inwestorów. Komisja będzie czerpać z własnego doświadczenia UE uzyskanego w ramach wdrażania planu inwestycyjnego dla Europy, w szczególności w zakresie rozwoju Europejskiego Centrum Doradztwa Inwestycyjnego i Europejskiego portalu projektów inwestycyjnych.

Pomoc techniczna będzie ukierunkowana na lepsze przygotowanie i promowanie projektów, tak aby przyciągały więcej inwestycji dzięki pulom środków finansowych na pomoc techniczną przygotowanym w ramach regionalnych platform inwestycyjnych EFZR. Cel istniejącej pomocy technicznej udzielanej w krajach partnerskich na rzecz rozwoju sektora prywatnego poprzez dedykowane tematyczne, krajowe i regionalne programy UE zostanie zaktualizowany, tak aby zagwarantować, że będzie się on przyczyniał do realizacji ogólnych celów EPIZ, a w szczególności że będzie przyciągał zrównoważone inwestycje.

Strona internetowa projektu mogłaby zapewnić wyeksponowanie i dostępność możliwości finansowania i pomocy technicznej UE.

Ponadto Komisja będzie w dalszym ciągu prowadzić zorganizowany dialog, aby zrozumieć potrzeby i ograniczenia lokalnego sektora prywatnego i aby zwiększyć potencjał europejskiego sektora prywatnego w zakresie inwestowania w krajach partnerskich i angażowania przedsiębiorstw w tych krajach. Co więcej, Komisja – we współpracy z państwa członkowskimi – ułatwi i wesprze również prowadzenie otwartego dialogu politycznego między podmiotami publicznymi i prywatnymi w krajach partnerskich w celu zidentyfikowania najważniejszych wyzwań i możliwości. Komisja zapewni również ukierunkowane budowanie zdolności dla przedstawicieli sektora prywatnego, w tym dla izb handlowych, partnerów społecznych i organizacji reprezentujących mikroprzedsiębiorstwa oraz małe i średnie przedsiębiorstwa, a także kobiet-przedsiębiorców.

3. Poprawa zarządzania gospodarką, szerszego otoczenia biznesowego i politycznego oraz zaangażowania sektora prywatnego

Plan ma na celu również poprawę otoczenia biznesowego w krajach partnerskich. Ma to nastąpić poprzez wzmocnienie dialogu na temat polityki gospodarczej i społecznej pomiędzy UE i krajami partnerskimi, aby opracować bardziej skuteczne ramy prawne, strategie i instytucje, które sprzyjają stabilności gospodarczej, zrównoważonym inwestycjom i wzrostowi sprzyjający włączeniu społecznemu. Szkolenie poprzez praktyczne kursy zorientowane na politykę, praktyczne warsztaty, projekty partnerskie oraz seminaria zwiększą zdolność urzędników do analizy osiągnięć gospodarczych, a także formułowania i wdrażania skutecznych strategii. Wzmocniony zostanie dialog polityczny i dialog w zakresie strategii z krajami partnerskimi, aby wesprzeć zrównoważony wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu, poszanowanie praw człowieka, walkę z korupcją, przestępczością zorganizowaną i nielegalnymi przepływami finansowymi, a także aby poprawić stosunki handlowe z partnerami UE. Tego rodzaju dialog, prowadzony w ścisłej współpracy z instytucjami partnerskimi działającymi we wspomnianych państwach, przyczyni się do lepszego stanowienia prawa i rozwoju rynków w krajach partnerskich, poprawiając szanse na zatrudnienie i wspierając rozwój lokalnego sektora prywatnego.

Poprawione otoczenie biznesowe i klimat inwestycyjny w krajach partnerskich przyniosą korzyść zarówno lokalnemu sektorowi prywatnemu, jak i przedsiębiorstwom UE zainteresowanym zainwestowaniem w tych krajach. Powstanie więcej miejsc pracy oraz zostaną wzmocnione więzi gospodarcze między krajami partnerskimi a UE ku obopólnej korzyści. EPIZ uzupełnia zatem plan inwestycyjny dla Europy.

W ramach zobowiązania do zapewniania zrównoważonego rozwoju UE w pełni wykorzysta istniejące inicjatywy przewidziane w jej planach działań na rzecz dyplomacji energetycznej i klimatycznej. Komisja będzie również dążyć do bezpośredniej interakcji z przedsiębiorstwami i stowarzyszeniami sektorowymi, aby zachęcić sektor prywatny do zwiększenia zaangażowania i opracowywania rozwiązań opartych na danych rynkowych w sektorach zrównoważonego rolnictwa i agrobiznesu, zrównoważonej energii, infrastruktury i sektorze społecznym.

III. Dalsze działania

Komisja wzywa współprawodawców do zajęcia się w trybie priorytetowym wnioskami przyjętymi dziś zgodnie z wnioskami sformułowanymi na czerwcowym posiedzeniu Rady Europejskiej. Komisja zachęca Parlament Europejski i Radę do wzmocnienia i przedłużenia EFIS oraz do umożliwienia szybkiego uruchomienia Planu Inwestycji Zewnętrznych poprzez ustanowienie EFZR, który powinien zacząć funkcjonować jak najszybciej, najpóźniej do dnia szczytu UE-Afryka zaplanowanego obecnie na jesień 2017 r. Komisja wesprze Parlament Europejski i Radę podczas negocjacji i będzie kontynuować dialog ze wszystkimi istotnymi zainteresowanymi stronami.

Komisja będzie także czerpać z doświadczenia zgromadzonego podczas wdrażania tych instrumentów, mając na uwadze zbliżające się dyskusje na temat nowych wieloletnich ram finansowych.

(1) Zob. komunikat Komisji z dnia 1 czerwca 2016 r. – „Europa znów inwestuje – Wnioski z realizacji planu inwestycyjnego dla Europy”, COM(2016) 359 final.

(2) W rozporządzeniu w sprawie EFIS przewidziano trzy oceny: ocena Komisji jest publikowana razem z wnioskiem w sprawie EFIS 2.0, a ocena przeprowadzona przez EBI jest obecnie planowana na październik. Niezależna ocena, która zostanie przeprowadzona przez ekspertów zewnętrznych, będzie dostępna w listopadzie.

(3) EUCO 26/16.

(4) Jeżeli chodzi o projekty z zakresu transportu i energii, Komisja proponuje jeszcze większe ukierunkowanie EFIS na priorytety polityczne UE określone w instrumencie „Łącząc Europę” oraz w wytycznych TEN-T dotyczących transeuropejskiej sieci transportowej. Ponadto Komisja uznaje znaczenie wykorzystania części budżetu UE, takich jak te środki dostępne w ramach instrumentu „Łącząc Europę”, w formie dotacji do celów połączenia z EFIS. Dzięki połączenia wykorzystywania dotacji i EFIS projekty staną się rentowne gospodarczo i finansowo, co zwiększy wartość dodaną unijnych wydatków przez przyciągnięcie dodatkowych zasobów ze strony prywatnych inwestorów.

(5)  W związku z tym całkowita kwota instrumentów finansowych na rzecz przedsiębiorstw społecznych oraz mikrofinansowanie ma przekroczyć 1 mld EUR, w porównaniu z 193 mln EUR pierwotnie przewidzianymi w ramach trzeciej osi EaSI, i ma uruchomić prawie 3 mld EUR całkowitego finansowania, w tym z sektora prywatnego, na poziomie ostatecznego odbiorcy.

(6) Komisja opublikowała już konkretne wytyczne w tej kwestii ( http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/thefunds/fin_inst/pdf/efsi_esif_compl_en.pdf ) i będzie dalej upraszczać przepisy, aby ułatwiać tego rodzaju połączenia.

(7)  Zob. przyjęty dzisiaj komunikat „Unia rynków kapitałowych – przyspieszenie reformy”, COM(2016) 601.

(8) EUCO 26/16.

(9) Według sprawozdania OECD (2015) „States of Fragility” w 2012 r. kwota ta wynosiła 38,7 mld USD.

(10) http://www.un.org/sustainabledevelopment/sustainable-development-goals/

(11) Program działań na rzecz finansowania rozwoju z Addis Abeby.

(12) Proces ten obejmuje uruchomienie środków krajowych, oficjalną pomoc rozwojową i uruchomienie inwestycji w obrębie ram regulacyjnych, w których określa się odpowiednie zachęty.

(13) Strategia dostępna jest na stronie https://eeas.europa.eu/top_stories/pdf/eugs_pl_.pdf

(14) Wspólny komunikat pt. „Przegląd Europejskiej Polityki Sąsiedztwa” z dnia 18 listopada 2015 r., JOIN(2015) 50 final.

(15) W ramach kolejnego środka przyczyniającego się do zapewniania skoordynowanego europejskiego podejścia do migracji, do którego przyjęcia wezwano w komunikacie z dnia 7 czerwca, oraz w ramach uzupełnienia Planu Inwestycji Zewnętrznych Komisja zbada, czy możliwe jest, aby UE stała się udziałowcem Banku Rozwoju Rady Europy.

(16) C(2015) 7293 final z dnia 20 października 2015 r.

(17) C(2014) 9615 final z dnia 10 grudnia 2014 r.

(18) Wniosek Komisji dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Europejskiego Funduszu na rzecz Zrównoważonego Rozwoju (EFZR) i ustanowienia gwarancji EFZR oraz funduszu gwarancyjnego EFZR, COM (2016) 586.

(19) W odniesieniu do Afryki zob. decyzja Komisji (2015) 5210, w odniesieniu do krajów objętych unijną polityką sąsiedztwa zob. decyzja wykonawcza Komisji (2016) 3436.

(20) Umowa wewnętrzna między przedstawicielami rządów państw członkowskich Unii Europejskiej, zebranymi w Radzie, w sprawie finansowania pomocy unijnej na podstawie wieloletnich ram finansowych na lata 2014–2020 zgodnie z umową o partnerstwie AKP–UE oraz w sprawie przydzielania pomocy finansowej dla krajów i terytoriów zamorskich, do których stosuje się część czwartą Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.U. L 210 z 6.8.2013, s. 1).

(21) Pochodzące zarówno z budżetu unijnego, jak i z 11. Europejskiego Funduszu Rozwoju. Ponadto zostanie wprowadzone zobowiązanie warunkowe w wysokości 0,75 mld EUR.

(22) Zob. komunikat Komisji z dnia 13 stycznia 2015 r. pt. „Optymalne wykorzystanie elastyczności przewidzianej w obowiązujących postanowieniach paktu stabilności i wzrostu”, COM(2015) 12.

(23) Wkłady pieniężne należy kwalifikować co do zasady jako działania jednorazowe, które nie mają wpływu na bazową sytuację budżetową w ocenie niezbędnej korekty budżetowej w ramach paktu stabilności i wzrostu. Krajowa gwarancja nie wpłynęłaby zasadniczo na deficyt publiczny, ponieważ w przypadku niewykorzystania tej gwarancji nie wymaga ona żadnej wypłaty środków pieniężnych z góry ani nie wpływa na wskaźnik długu publicznego. W praktyce właściwy organ statystyczny powinien dokonać oceny tego, w jaki sposób dana gwarancja wpłynęłaby na deficyt lub dług państwa członkowskiego.