KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 15.9.2015

COM(2015) 429 final

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

Projekt wspólnego sprawozdania Rady i Komisji na rok 2015 w sprawie realizacji odnowionych ram europejskiej współpracy w dziedzinie młodzieży (2010-2018)

{SWD(2015) 168 final}
{SWD(2015) 169 final}

1.    Wprowadzenie

UE wspiera zatrudnienie młodych ludzi, ich szanse na zatrudnienie i włączenie społeczne, zwłaszcza w swoim programie na rzecz zatrudnienia, wzrostu i inwestycji, strategii „Europa 2020” oraz poprzez finansowanie takich programów unijnych, jak Erasmus+, EFS i Inicjatywa na rzecz zatrudnienia ludzi młodych.

Ponadto UE wspiera, koordynuje i uzupełnia działania państw członkowskich poprzez ramy europejskiej współpracy na rzecz młodzieży, zgodnie z art. 6 i 165 TFUE, w których wzywa się Unię Europejską i państwa członkowskie do:

stwarzania większych, a przy tym równych szans wszystkim młodym ludziom w dziedzinie edukacji i na rynku pracy; oraz

promowania aktywności obywatelskiej, włączenia społecznego i solidarności wszystkich młodych ludzi.

Poprzez działania obejmujące gromadzenie środków dowodowych, wzajemne uczenie się i dialog z młodzieżą ramy te wspierają działania w ośmiu obszarach: kształcenie i szkolenie, zatrudnienie i przedsiębiorczość, zdrowie i dobrą kondycję, uczestnictwo w życiu społecznym, wolontariat, włączenie społeczne, młodzież i świat oraz kreatywność i kultura.

Niniejsze sprawozdanie zawiera ocenę postępów w realizacji celów i priorytetów określonych w ramach współpracy na lata 2013–2015, w oparciu o ocenę sytuacji młodzieży i działania polityczne podjęte na szczeblu UE i państw członkowskich.

2.    Dzisiejsi młodzi Europejczycy 2

Od 2013 r. skutki kryzysu nadal dają się odczuć, szczególnie w odniesieniu do młodych ludzi. Przechodzenie od dzieciństwa do wieku dorosłego staje się coraz bardziej złożone i ma coraz bardziej indywidualny charakter, przy czym jest to tendencja, która gwałtownie wzrosła od 2008 r. W procesie tym kluczową rolę odgrywają następujące zmiany – przejście od nauki do pracy, od zależności finansowej do zarządzania własnym budżetem, a także potrzeba zdobycia autonomii, co oznacza uzależnienie młodych ludzi od zmiennych warunków gospodarczych, społecznych i środowiskowych. Podejmowane działania polityczne powinny towarzyszyć młodym ludziom w tym procesie i pomóc im w pełnym wykorzystaniu swojego potencjału.

Poniższe dane pokazują w skrócie sytuację młodzieży w wieku 15–29 lat 3 .

Obecne pokolenie młodzieży jest lepiej wykształcone niż jakiekolwiek inne...

Wskaźniki dla edukacji pokazują występowanie pozytywnych tendencji. Pomimo utrzymujących się w UE znacznych różnic, zmniejsza się obecnie liczba osób przedwcześnie kończących naukę 4 .

Odsetek osób z wyższym wykształceniem wzrósł z 33,8 % w 2010 r. do 37,9 % w 2014 r. 5 . Choć stopa bezrobocia wśród osób z wyższym wykształceniem w UE wzrosła, jest ona nadal znacznie niższa niż w przypadku osób o najniższym wykształceniu. Grupie tej może jednak grozić niepełne zatrudnienie oraz sytuacja, w której kwalifikacje są zbyt wysokie w stosunku do możliwości na rynku pracy.

Wielu młodych ludzi buduje sieci społeczne łącząc globalne możliwości komunikowania się z lokalnymi uwarunkowaniami: w roku 2014 w internetowych sieciach społecznościowych uczestniczyło 82 % młodzieży. Młodzi ludzie angażują się w nowe formy uczestnictwa w życiu politycznym, korzystając często z mediów społecznościowych, ale raczej rzadziej niż starsze pokolenia biorą oni udział w głosowaniu. Wielu z nich jest jednak aktywnymi członkami społeczności lokalnej; w 2014 r. około połowa należała do co najmniej jednej organizacji; a co czwarty zajmował się wolontariatem 6 .

... ale kryzys stworzył nowe podziały

Wielu młodych ludzi ma trudności ze znalezieniem dobrej pracy i to stanowi dla nich poważną przeszkodę na drodze ku niezależności. Pomimo odnotowanego w większości państw członkowskich spadku stopy bezrobocia młodzieży po rekordowym roku 2013, jest ona jednak nadal niepokojąca: 8,7 mln młodych Europejczyków nie może znaleźć pracy 7 , a odsetek tych, którzy dotknięci są długotrwałym bezrobociem lub którzy są zmuszeni do pracy w niepełnym wymiarze godzin, pozostaje wysoki.

Ogółem 13,7 mln osób nie pracuje, nie kształci się ani nie szkoli (NEET) 8 . Blisko 27 mln zagrożonych jest ubóstwem lub wykluczeniem społecznym. Wskaźnik ubóstwa wyższy jest w przypadku młodych ludzi niż w odniesieniu do ogółu społeczeństwa, a wymuszona praca w niepełnym wymiarze godzin i długi okres zatrudnienia tymczasowego sprawiają, że to pokolenie zagrożone jest długotrwałym ubóstwem 9 .

Bierność, ubóstwo i wykluczenie nie dotykają wszystkich jednakowo. W przypadku osób, które wchodząc w życie mają mniejsze szanse, takie niekorzystne położenie ulega przeważnie dalszemu pogorszeniu. W przypadku młodych ludzi ze środowisk migracyjnych, tych o niskim wykształceniu i młodzieży z problemami zdrowotnymi zagrożenie, że staną się młodzieżą NEET, jest większe 10 . Bezrobocie wśród urodzonej w kraju młodzieży mającej rodziców imigrantów jest prawie 50 % wyższe niż wśród innych młodych ludzi w UE 11 .

Pogłębia się przepaść między, z jednej strony, młodymi ludźmi, którzy studiują, wierzą, że znajdą pracę i angażują się w życie społeczne, obywatelskie i kulturalne, a, z drugiej strony, tymi, którzy mają małe nadzieje na to, że ich życie będzie satysfakcjonujące, i którym zagraża wykluczenie i marginalizacja.

Podziały te mogą uszkodzić tkankę społeczną i zagrozić w perspektywie długookresowej trwałemu wzrostowi gospodarczemu 12 . W kontekście starzenia się społeczeństwa w Europie integracja wszystkich młodych ludzi (przy jednoczesnym poszanowaniu ich różnorodności) staje się jeszcze pilniejszą potrzebą.

Młodym ludziom znajdującym się po gorszej stronie tej przepaści trudno jest zabrać głos w polityce. Im gorzej są oni wykształceni i im mniej zaangażowani w działalność społeczną, tym mniej uczestniczą w głosowaniach, w wolontariacie czy w działalności kulturalnej. 13 Młodzież NEET ma przykładowo mniejsze zaufanie do instytucji publicznych i rzadziej niż jej rówieśnicy uczestniczy w działalności społecznej i obywatelskiej.

Nie ma jednego rozwiązania politycznego, ale wszystkie działania polityczne mogą pomóc

Wszyscy ludzie młodzi zasługują na sprawiedliwe i równe szanse, ale wymaga to długoterminowych inwestycji. UE i jej państwa członkowskie muszą w odpowiednich obszarach swoich kompetencji podjąć wszystkie działania polityczne, które mogą przyczynić się do poprawy perspektyw młodzieży.

Aby przekształcić pojawiające się ostatnio oznaki ożywienia gospodarczego w trwały i zrównoważony wzrost, UE podjęła działania mające na celu wspieranie tworzenia miejsc pracy, wzrostu gospodarczego i inwestycji, w tym działania mające na celu pomoc młodym ludziom w ponownym otrzymaniu dobrej pracy. UE i państwa członkowskie mogą oprzeć swoje działania na programie gwarancji dla młodzieży 14 , na Europejskim Funduszu Społecznym oraz na planie inwestycyjnym dla Europy.

Zatrudnienie ma kluczowe znaczenie, ale nie zawsze jest ono wystarczające do zapewnienia pełnej integracji. Kształcenie i szkolenie mogą zapewnić młodym ludziom umiejętności potrzebne na rynku pracy i pomóc w przezwyciężeniu nierówności oraz wesprzeć awans społeczny. Pilnym wyzwaniem w zakresie kształcenia i szkolenia w UE jest wystarczająco szybkie dokonanie inwestycji i przeprowadzenie modernizacji, aby wykorzystać ten potencjał 15 . Polityka młodzieżowa realizowana poza szkołą może również pomóc młodym ludziom zdobyć odpowiednie umiejętności, tak aby przygotować ich do życia i do pracy.

Młodzi ludzie powinni mieć szansę dorastać w pluralistycznych i nastawionych na integrację społecznościach, funkcjonujących w oparciu o europejskie wartości demokratyczne, praworządność i prawa podstawowe. W celu zagwarantowania tolerancji, różnorodności i wzajemnego poszanowania europejski plan działań w zakresie bezpieczeństwa obejmuje działania mające na celu zajęcie się pierwotnymi przyczynami brutalnego ekstremizmu oraz zapobieganie radykalizacji postaw, w tym poprzez promowanie włączenia społecznego i uczestnictwa młodych ludzi w życiu społecznym 16 . Po tegorocznych atakach terrorystycznych, przeprowadzonych najpierw w Paryżu i Kopenhadze, te złożone wyzwania nabrały nowego, pilnego charakteru. W przyjętej w Paryżu w marcu 2015 r. deklaracji unijni ministrowie edukacji i Komisja zobowiązali się do podjęcia dalszych działań w celu ochrony wartości europejskich.

3.    Działania UE i państw członkowskich w latach 2013–2015 17

3.1.    Działania UE: zatrudnienie, włączenie społeczne i uczestnictwo

Działania we wszystkich obszarach polityki UE

Zatrudnienie młodzieży i szanse na zatrudnienie były nadal najważniejszymi priorytetami w latach 2013–2015.

W celu poprawy wyników nauczania państwa członkowskie podjęły działania w ramach europejskiego semestru, aby zrealizować główne cele strategii „Europa 2020” poprzez zmniejszenie odsetka osób przedwcześnie kończących naukę oraz zachęcanie do podejmowania studiów wyższych. Ich wysiłki miały poparcie w strategicznych ramach europejskiej współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia oraz w programie Erasmus+. Od 2012 r., zgodnie z zaleceniem Rady w sprawie walidacji uczenia się pozaformalnego i nieformalnego, państwa członkowskie rozpoczęły wprowadzanie środków umożliwiających młodym ludziom jak najlepsze wykorzystanie wiedzy i umiejętności zdobytych poza formalnym systemem edukacji.

UE i państwa członkowskie podjęły się zmniejszenia bezrobocia młodzieży poprzez ułatwianie przechodzenia od nauki do pracy. W 2013 r. wprowadzona została gwarancja dla młodzieży jako ramy strukturalne do oferowania młodym ludziom zatrudnienia, przyuczenia do zawodu, stażu lub dalszego kształcenia w ciągu czterech miesięcy od opuszczenia szkoły lub przejścia na bezrobocie. W ramach EFS i YEI przeznaczono co najmniej 12,7 mld euro na aktywizację i zatrudnianie młodzieży. Około 27 mld euro z EFS wydanych będzie w latach 2014–2020 na środki w zakresie kształcenia. Młodzi ludzie skorzystają również pośrednio z ok. 11 mld euro ze środków EFS dla innych inicjatyw, takich jak modernizacja służb zatrudnienia lub wspieranie samozatrudnienia. Oczekuje się, że działania w ramach YEI będą wspierać współpracę między różnymi instytucjami i służbami, aby w zintegrowany sposób pomagać zwłaszcza młodzieży NEET.

Od 2013 r. europejski sojusz na rzecz przygotowania zawodowego zapewnił wsparcie ze strony sektora prywatnego, a od 2014 r. zalecenie Rady w sprawie ram jakości staży 18 ma ułatwić wysokiej jakości kształcenie oraz sprawiedliwe warunki pracy. Komisja udoskonaliła informowanie młodych osób poszukujących pracy w systemie EURES w zakresie wymiany informacji o ofertach pracy i zainicjowała działanie „Twoja pierwsza praca z EURES-em”, aby pomóc młodym ludziom w znalezieniu pracy za granicą.

W związku z europejskim programem działań na rzecz bezpieczeństwa i deklaracją paryską państwa członkowskie podjęły się zwiększenia wysiłków na rzecz włączenia i uczestnictwa wszystkich młodych ludzi w życiu społecznym. Poprzez działania obejmujące m.in. Europejski Tydzień Młodzieży Komisja zmobilizowała społeczeństwo obywatelskie do pracy na rzecz włączenia społecznego, obywatelstwa i dialogu międzykulturowego. Wszystkie te dziedziny korzystać będą z większego finansowania w ramach programu Erasmus+. Działania te uzupełniają pracę finansowanej z unijnego budżetu sieci upowszechniania wiedzy o radykalizacji postaw (RAN), która podkreśla prewencyjną rolę kształcenia oraz uczenia krytycznego myślenia i wartości demokratycznych w zwalczaniu radykalizacji postaw. W tym kontekście Komisja podkreślała znaczenie zachęcania młodych ludzi do krytycznego myślenia w odniesieniu do ekstremistycznych haseł 19 i wagę potencjału programu Erasmus+ w zakresie wspierania mobilności edukacyjnej i partnerstw pomiędzy zainteresowanymi stronami, które mogą ostatecznie pomóc młodzieży wykształcić odporność na ekstremistyczne ideologie 20 .

Konkretne działania w zakresie polityki młodzieżowej

Współpraca unijna koncentrowała się na włączeniu społecznym i wzmocnieniu pozycji młodzieży, w tym na korzystaniu przez nią za swoich praw oraz na udziale w życiu politycznym. Rada zaapelowała o zwiększenie wkładu polityki młodzieżowej w realizację celów strategii „Europa 2020” i potwierdziła swój zamiar działania na rzecz większego włączenia społecznego młodzieży NEET i promowania przedsiębiorczości wśród młodzieży.

Praca z młodzieżą jest od 2013 r. jednym z priorytetów agendy UE na rzecz młodzieży. Badanie Komisji wykazało wartość, jaką praca z młodzieżą ma dla młodych ludzi w różnych aspektach ich życia 21 , a w 2015 r. w drugiej europejskiej konwencji w sprawie pracy z młodzieżą określono najpilniejsze wyzwania i zaapelowano o opracowanie europejskiego programu na rzecz pracy z młodzieżą 22 .

W związku z obawami dotyczącymi wycofywania się młodych ludzi z tradycyjnych form uczestniczenia w życiu społecznym Komisja zgromadziła dowody 23 na to, że są oni nadal zainteresowani takim uczestnictwem, ale chcieliby mieć więcej różnorodnych kanałów jego realizacji. Wyzwaniem dla decydentów będzie opracowanie najodpowiedniejszego sposobu odpowiedzi na te aspiracje.

Od polityki do rzeczywistych zmian w terenie Erasmus+

W 2014 r. UE uruchomiła Erasmus+, unijny program na rzecz kształcenia, szkolenia, młodzieży i sportu. Dysponując budżetem w wysokości 14,7 mld euro na okres do 2020 r., Erasmus+ wspiera mobilność edukacyjną czterech milionów młodych ludzi i nauczycieli, przy czym 10 % budżetu zarezerwowane jest na aktywność młodzieży, co finansuje udział około 400 000 osób w wymianie młodzieży i 100 000 w wolontariacie europejskim (EVS). Stanowi to wzrost środków o 80 % w porównaniu z poprzednim programem „Młodzież w działaniu”.

Erasmus+ zapewnia lepsze niż wcześniej powiązanie polityki z programem. Finansuje on strategiczne partnerstwa między organizatorami kształcenia, stymulując w ten sposób współpracę międzysektorową. Instrument Youthpass 24 wspierał nadal uznawanie uczenia się pozaformalnego i nieformalnego: od wprowadzenia certyfikatów krajowe agencje ds. młodzieży wydały ich niemal 250 000. W celu zwiększenia pozytywnych skutków Youthpass Rada zaproponowała, by wspierać stosowanie krajowych instrumentów uznawania kwalifikacji i wprowadzić je w innych sektorach.

Szerszy zasięg działania

Wykorzystując zarówno instrumenty oparte o internet, jak i inne metody, Komisja podjęła działania na rzecz lepszego informowania młodzieży o możliwościach oferowanych przez polityki i programy UE. Co ważniejsze, starała się również poznać jej poglądy i pomysły. Z liczbą 1,5 mln wizyt na stronie internetowej Europejski Portal Młodzieżowy stał się głównym filarem tych działań, rozpowszechniając informacje o możliwościach związanych z wolontariatem transgranicznym i zapewniając dostęp do informacji sieci EURES dotyczących ofert pracy i stażu. W 2015 r. Komisja zebrała od młodych ludzi pomysły w ramach programu „Ideas Labs” (Laboratoria pomysłów) podczas Europejskiego Tygodnia Młodzieży, w którym ogółem uczestniczyło 137 000 osób w różnych organizowanych imprezach, a 1,2 mln za pośrednictwem mediów społecznościowych.

Komisja będzie dalej ulepszać formę i poprawiać funkcjonalność Europejskiego Portalu Młodzieżowego oraz innych platform internetowych. Będzie ona też ściślej współpracować z sieciami mającymi bezpośredni kontakt z młodzieżą, takimi jak sieć Eurodesk, skupiająca 1 200 specjalistów w dziedzinie informacji.

3,2.    Działania państw członkowskich

Państwa członkowskie w coraz większym stopniu realizują przekrojową politykę na rzecz młodzieży, w której kluczowymi kwestiami są zatrudnienie oraz włączenie społeczne i obywatelskie. Podjęły one szereg działań na rzecz integracji młodych ludzi na rynku pracy, często w ramach systemu gwarancji dla młodzieży i przy wsparciu funduszy UE dostępnych w ramach EFS i Inicjatywy na rzecz zatrudnienia ludzi młodych. Ponadto przy bezpośrednim wsparciu Komisji przeprowadzono w 2014 r. 18 projektów pilotażowych na małą skalę. Wszystkie państwa członkowskie przedłożyły plany wdrażania gwarancji dla młodzieży. Postępy w ich realizacji oceniane są w ramach europejskiego semestru. Większość państw członkowskich włączyła organizacje młodzieżowe, a dwie trzecie z nich także służby dla młodzieży, do partnerstw ustanowionych w związku z programem gwarancji dla młodzieży.

W odpowiedzi na obawy dotyczące rosnącego wykluczenia społecznego młodych ludzi niemal wszystkie państwa członkowskie podjęły działania mające na celu poprawę włączenia społecznego młodzieży NEET. Większość z nich zobowiązała się poprawić dostęp młodzieży do usług wysokiej jakości, a 80 % udzieliło wsparcia na pracę z młodzieżą i dla ośrodków dla młodzieży. Praca z młodzieżą ucierpiała jednak w całej Europie z powodu cięć budżetowych 25 , podczas gdy rosnący odsetek młodzieży zagrożonej ubóstwem i wykluczeniem powoduje wzrost zapotrzebowania na odpowiednie działania.

Jeżeli chodzi o uczestnictwo w życiu społecznym, to 27 państw członkowskich opracowało mechanizmy dialogu z młodzieżą; 25 państw zapewniło wsparcie ze środków publicznych dla organizacji młodzieżowych, a dwie trzecie państw promowało korzystanie z mediów internetowych i zapewniło większe możliwości prowadzenia debaty. Chociaż państwa członkowskie starały się włączać w działania młodzież reprezentującą pełne spektrum społecznoekonomiczne, ze względu na niski udział niektórych grup decydenci polityczni na wszystkich szczeblach władzy mogą wciąż uczynić więcej na rzecz włączenia grup niedostatecznie reprezentowanych.

4.Zarządzanie ramami współpracy na rzecz młodzieży w latach 2013–2015 i ich wdrażanie

Sprawozdania państw członkowskich z wdrażania ram współpracy stanowią solidną podstawę dalszej unijnej współpracy na rzecz młodzieży. Ramy współpracy pomogły przyspieszyć realizację programów działań na rzecz młodzieży oraz pogłębić współpracę międzysektorową w tej dziedzinie, poparte odpowiednią wiedzą i wymianą doświadczeń.

Aby uczynić wdrażanie ram współpracy bardziej skutecznym, Komisja i państwa członkowskie mogłyby usprawnić wzajemną wymianę odpowiednich danych i innych ważnych informacji niezwiązanych bezpośrednio z młodzieżą. Jednocześnie mogłyby je wykorzystać jako podstawę bardziej ukierunkowanej na osiągnięcie konkretnych wyników polityki dotyczącej młodzieży. Zarówno Komisja, jak i państwa członkowskie powinny wspierać wprowadzanie problematyki młodzieżowej do innych dziedzin polityki. Na szczeblu UE wzajemne uczenie się może zostać zróżnicowane, np. poprzez stworzenie dodatkowych możliwości w zakresie partnerskiego uczenia się, dostosowanych do różnych potrzeb państw członkowskich. W zorganizowanym dialogu z młodzieżą powinny brać udział bardziej zróżnicowane grupy młodzieży.

Główne działania i instrumenty opisane są szczegółowo poniżej.

Ramy współpracy jako czynnik wyznaczający porządek obrad

Ramy współpracy dały silny impuls dla krajowych programów działań na rzecz młodzieży. Od 2010 r. niemal wszystkie państwa członkowskie podjęły w tej dziedzinie inicjatywy lub ustanowiły odpowiednie instrumenty. W dwóch trzecich z nich ramy współpracy umocniły krajowe priorytety polityki młodzieżowej, a w jednej trzeciej z nich miały one konsekwencje na szczeblu lokalnym i regionalnym. Jedenaście państw członkowskich zmieniło zgodnie z tymi ramami swoją krajową politykę młodzieżową.

Ramy współpracy zachęcały do współpracy międzysektorowej. Niemal wszystkie państwa członkowskie mają już zinstytucjonalizowane mechanizmy zapewniające podejście międzysektorowe do polityki młodzieżowej, takie jak struktury międzyresortowe i regularne spotkania między ministerstwami.

Pierwszy przyjęty przez Radę unijny plan prac na rzecz młodzieży (2014–2015) miał na celu stymulowanie wdrażania ram współpracy, a w związanych z nią działaniach wzięła udział większość państw członkowskich. Dwadzieścia trzy państwa wyraziły opinię, że cele plany prac udało się zrealizować i że odzwierciedlał on dobrze krajowe priorytety, niektóre państwa wyraziły jednak obawy, że istnieje ryzyko stosowania niespójnego lub równoległego podejścia do dziewięcioletnich ram współpracy.

Tworzenie polityki opartej na solidnych danych: zmiany ilościowe i jakościowe

Sytuacja młodych ludzi w UE oceniana jest regularnie w oparciu o zestaw 41 wskaźników dotyczących warunków mających wpływ na młodzież 26 . Państwa członkowskie w coraz większym stopniu wykorzystują te wskaźniki, nawet jeśli nie dało to jeszcze w rezultacie systematycznej, ukierunkowanej na wyniki polityki młodzieżowej.

Wskaźniki te i dalsze dane otrzymane od Eurostatu, Europejskiej Fundacji na rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy i od partnerstwa między Komisją a Radą Europy stanowią dla państw członkowskich i Komisji pomoc w identyfikowaniu nowych tendencji i w dostosowywaniu priorytetów.

Komisja i państwa członkowskie powinny udostępniać te dane – wykraczające poza zakres polityki młodzieżowej – innym podmiotom pracującym z młodzieżą. Na szczeblu UE ten nowy instrument monitorowania sytuacji młodzieży 27 zapewnia wygodny dla użytkownika dostęp do danych online. Od 2016 r. nowa encyklopedia internetowa dla młodzieży będzie zawierać aktualne informacje na temat polityk krajowych, ustawodawstwa i programów dotyczących młodzieży. Zostanie to uzupełnione o nowe ramy wskaźników do monitorowania gwarancji dla młodzieży, dla których pierwsze dane spodziewane są pod koniec 2015 r.

Wzajemne uczenie się: wymiana doświadczeń

Państwa członkowskie uczyły się od siebie wzajemnie, głównie poprzez udział w posiedzeniach grup eksperckich. W latach 2013–2015 specjaliści badali sposoby wspierania potencjału kreatywności i innowacyjności młodzieży, znaczenie pracy z młodzieżą dla stawiania przez młodych ludzi czoła wyzwaniom związanym z kryzysem oraz jakość pracy z młodzieżą. Ustalenia z tych badań wykorzystano w dyskusjach prowadzonych na forum kształcenia, szkolenia i młodzieży, jak również w pracy Rady 28 . Sprawozdanie z 2015 r. dotyczące jakości pracy z młodzieżą 29 stało się podstawą konkluzji Rady w sprawie usprawnienia pracy z młodzieżą mającej na celu zagwarantowanie spójności społeczeństw 30 . Wezwano w nich do stworzenia instrumentu odniesienia i wytycznych dotyczących jakości pracy z młodzieżą w krajowych organizacjach działających w tej dziedzinie.

Państwa członkowskie uczyły się wzajemnie od siebie poprzez działania zorganizowane na zasadzie partnerstwa pomiędzy Komisją a Radą Europy; mniejsze grupy państw członkowskich organizowały własną wymianę poglądów na temat kwestii leżących we wspólnym interesie, takich jak praca z młodzieżą na szczeblu lokalnym.

Aby móc optymalnie wykorzystać różne działania w zakresie wzajemnego uczenia się, kolejny plan prac powinien obejmować stworzenie elastycznych ram ułatwiających dostęp do informacji i do wyników tych działań. Powinien on zachęcać do wykorzystania ustaleń i pomóc dopasowywać partnerów o wspólnych zainteresowaniach.

Zorganizowany dialog: poszerzenie zasięgu działania i umocowanie dialogu w agendzie politycznej

Zorganizowany dialog w UE między decydentami politycznymi, młodzieżą i jej przedstawicielami jest powszechnie postrzegany jako obiecujący instrument umożliwiający wysłuchanie poglądów młodzieży. Pierwszy 18-miesięczny cykl dialogu, który zakończył się w 2011 r., przyczynił się do opracowania kolejnych inicjatyw UE na rzecz zwalczania bezrobocia młodzieży. W latach 2013–2015 w ramach dialogu zajmowano się włączeniem społecznym i wzmacnianiem pozycji młodzieży. Poczynione w rezultacie zalecenia zostały następnie omówione w Radzie.

Zorganizowany dialog ulegał od 2013 r. zmianom i jest lepiej umocowany w agendzie polityki młodzieżowej. Liczba uczestników wzrosła ponad dwukrotnie, a w ostatnim cyklu odpowiedziało około 40 000 młodych ludzi, wielu z nich w imieniu większych grup. Stanowi to ponadto inspirację dla dialogu na szczeblu krajowym w państwach członkowskich, który zaczyna być widoczny.

Potencjał zorganizowanego dialogu nie został jeszcze w pełni wykorzystany: nadal nie udaje się dotrzeć do większej grupy młodych ludzi dysponujących mniejszymi środkami i słabszym głosem na arenie politycznej. Komisja wspiera poszerzenie zasięgu działania poprzez dotacje z programu Erasmus+ na wsparcie krajowych starań oraz internetowych narzędzi konsultacji zainicjowanych w 2014 r. Kolejnym wyzwaniem jest monitorowanie wykorzystania rezultatów dialogu w działaniach politycznych na szczeblu unijnym i krajowym. Ponadto, mając na uwadze względy odpowiedzialności i aby motywować młodzież do dalszego zaangażowania, decydenci polityczni na wszystkich szczeblach powinni udzielać bardziej wartościowych informacji zwrotnych w odniesieniu do odpowiedzi młodzieży za pośrednictwem Europejskiego Portalu Młodzieżowego i krajowych grup roboczych.

5.Postępy w dziedzinie współpracy unijnej na rzecz młodzieży (2016–2018)

Równy dostęp do edukacji i miejsc pracy oraz możliwości uczestnictwa w społecznościach sprzyjających włączeniu społecznemu

W oparciu o priorytety polityczne UE, sprawozdania państw członkowskich dotyczące wdrażania ram współpracy oraz zebrane dane i materiały, priorytetami przyszłego cyklu prac ram współpracy powinny być:

większe włączenie społeczne wszystkich młodych ludzi, zwłaszcza grup zagrożonych, takich jak młodzież NEET oraz młodzi ludzie ze środowisk migracyjnych;

większe uczestnictwo wszystkich młodych ludzi, szczególnie tych zagrożonych wykluczeniem społecznym;

ułatwienie integracji na rynku pracy dla wszystkich młodych ludzi, ze szczególnym uwzględnieniem długotrwale bezrobotnych i osób przechodzących ze szkół na rynek pracy.

Komisja i państwa członkowskie podejmą w tych obszarach działania, m.in. wykorzystując instrumenty ustanowione dla ram współpracy, a w razie potrzeby także działania wspólne z innymi obszarami polityki, tak aby wspierać:

włączenie społeczne i praktyki informacyjne w celu dotarcia do młodych ludzi z różnych środowisk, zwłaszcza tych z grup mniej uprzywilejowanych, w celu zapewnienia ich pełnego uczestnictwa w życiu społecznym i obywatelskim;

rolę pracy z młodzieżą, organizacji młodzieżowych i sieci w integracji społecznej poprzez wspieranie zaangażowania młodych ludzi w społecznościach, ich uczestnictwa w wolontariacie oraz działaniach na rzecz pozytywnych zmian społecznych;

uznanie jakości pracy z młodzieżą, budowanie jej potencjału dotarcia do młodzieży w terenie i zdolności reagowania na zmiany społeczne i technologiczne oraz na zmiany zachowań;

nowe formy uczestnictwa w procesach demokratycznych i dostęp do wpływania na decyzje polityczne z wykorzystaniem narzędzi internetowych i innych;

zmieniający się popyt na umiejętności, w tym dotyczące spraw związanych z obywatelstwem, mediami i umiejętnościami cyfrowymi, krytycznym myśleniem i zrozumieniem międzykulturowym;

zdolność młodzieży do przyswojenia sobie praw podstawowych i niedyskryminacyjnych praktyk oraz zrozumienia międzykulturowego; oraz

wolontariat, w tym za pośrednictwem programów unijnych, takich jak wolontariat europejski i nowa inicjatywa EU Aid Volunteers, jako sposób łączenia nauki z zaangażowaniem obywatelskim 31 ; większą komplementarność działań krajowych i międzynarodowych podmiotów w zwiększaniu udziału w transgranicznym wolontariacie i lepsze powiązanie krajowych wolontariatów z EVS.

W zgodzie z powyższymi priorytetami w zorganizowanym dialogu z młodzieżą w UE powinno się propagować włączenie społeczne wszystkich młodych ludzi do tolerancyjnych, różnorodnych i demokratycznych społeczeństw. W następnej rundzie dialogu trzeba dotrzeć do szerszych grup młodych ludzi, zwłaszcza tych, którzy jeszcze w dialogu nie uczestniczyli, między innymi dzięki wykorzystaniu lżejszych instrumentów zachęcających do zaangażowania, dostosowanych do potrzeb i zwyczajów młodzieży.

Polityka młodzieżowa w ramach szerszej agendy UE

Polityka młodzieżowa nie może działać w izolacji. Współpraca i komplementarność z takimi dziedzinami polityki, jak zatrudnienie, kształcenie, szkolenie, zdrowie, kultura, media cyfrowe, zrównoważony rozwój, sprawy obywatelskie i sport, ma kluczowe znaczenie.

Dzięki swoim mechanizmom ramy współpracy mogą stanowić podstawę tego rodzaju współdziałania. W ramach unijnego planu prac Komisja i państwa członkowskie mogą dalej wdrażać i udoskonalać międzysektorowe struktury i metody pracy. Do osiągnięcia ogólnych celów związanych z młodzieżą przyczyniają się następujące czynniki: stwarzanie większych, a przy tym równych szans wszystkim młodym ludziom w dziedzinie edukacji i na rynku pracy oraz promowanie aktywności obywatelskiej, włączenia społecznego i solidarności wszystkich młodych ludzi.

Europejska współpraca na rzecz młodzieży powinna być częścią szerszej strategii politycznej dla młodzieży. Aby działania te przyniosły realne rezultaty, decydenci polityczni na szczeblu UE i państw członkowskich muszą współpracować ze specjalistami, podmiotami świadczącymi usługi, nauczycielami i lokalnymi przedsiębiorstwami, aby zmobilizować zasoby i środki, które pozwolą nam dotrzeć do wystarczającej liczby młodych ludzi. Powinni oni dążyć do opracowania innowacyjnych rozwiązań dla złożonych zjawisk, jakimi są marginalizacja, wykluczenie i brak zaangażowania.

Do tego wszystkiego dochodzi jeszcze pilna potrzeba intensyfikacji wysiłków. Aby dać większej liczbie młodych ludzi rzeczywiste perspektywy stania się zaangażowanymi członkami swoich społeczności, potrzebujemy kompleksowego podejścia do stojących przed nami wyzwań. Wymaga to spójnego programu politycznego, wspieranego przez program Erasmus+, gwarancję dla młodzieży i unijne instrumenty finansowania mające szerszy zasięg, takie jak EFS i Inicjatywa na rzecz zatrudnienia ludzi młodych. Tam gdzie jest to możliwe, należy wspierać te wysiłki z zasobów krajowych i regionalnych.

(1)

     Rezolucja Rady z dnia 27 listopada 2009 r. w sprawie odnowionych ram europejskiej współpracy na rzecz młodzieży (2010–2018) Dz.U. C 311 z 19.12.2009, s. 1–11.

(2)

     Szczegółowe informacje na temat źródeł danych, na których opiera się analiza, znaleźć można w dokumencie roboczym służb Komisji SWD(2015) 169 dotyczącym sytuacji młodych ludzi w UE.

(3)

     O ile nie wskazano inaczej.

(4)

     Wskaźnik Eurostatu dla „osób przedwcześnie kończących naukę” w grupie wiekowej od 18 do 24 lat obniżył się z 13,9 % w 2010 r. do 11,1 % w 2014 r. (wysokie wartości procentowe utrzymują się przede wszystkim w Hiszpanii, Włoszech, na Malcie, w Portugalii i w Rumunii).

(5)

Eurostat, dane dla ludności z wyższym wykształceniem w wieku 30–34 lat.

(6)

     Badanie Flash Eurobarometr nr 408, 2014 r.

(7)

     Eurostat, 2014 r.

(8)

     Eurostat, 2014 r.

(9)

     Rising inequality: youth and poor fall further behind, OECD, 2014 r.

(10)

     „NEETs”, Eurofound, 2012 r. i OECD, 2015 r.

(11)

     Indicators of immigrant integration - Settling in 2015, badanie przeprowadzone wspólnie przez OECD i Komisję Europejską.

(12)

     In it together: why less inequality benefits all, OECD, maj 2015 r.

(13)

     Badanie Flash Eurobarometr nr 408, 2014 r.

(14)

     Zalecenie Rady w sprawie ustanowienia gwarancji dla młodzieży, Dz.U. C 120 z 26.4.2013, s. 1.

(15)

     Wspólne sprawozdanie w sprawie wdrażania strategicznych ram europejskiej współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia, COM(2015) 408.

(16)

     COM(2015) 185.

(17)

     Bardziej szczegółowe informacje znajdują się w dokumencie roboczym służb Komisji (SWD(2015) 168) dotyczącym wyników otwartej metody koordynacji w dziedzinie młodzieży; http://ec.europa.eu/youth/policy/implementation/report_en.htm .

(18)

     Dz.U. C 88 z 27.3.2014, s. 1.

(19)

     COM(2013) 941 – „Zapobieganie radykalizacji prowadzącej do terroryzmu i agresywnego ekstremizmu: Wzmocnienie działań UE”

(20)

      http://ec.europa.eu/dgs/home-affairs/what-we-do/networks/radicalisation_awareness_network/about-ran/ran-prevent/index_en.htm  

(21)

     Badanie zatytułowane „Value of youth work in the EU”, 2014 r.; sprawozdania grupy ekspertów na temat kreatywności i potencjału innowacyjnego młodych ludzi i podejścia jakościowego w pracy z młodzieżą.

(22)

      http://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-8491-2015-INIT/en/pdf

(23)

     Study on Youth participation in democratic life, 2013 r.

(24)

     Youthpass jest instrumentem uznawania pozaformalnego i nieformalnego uczenia się stosowanym w odniesieniu do młodzieży; jest on stosowany w projektach finansowanych ze środków programu Erasmus+ przeznaczonych dla młodzieży. https://www.youthpass.eu/en/youthpass/ .

(25)

     Study on Value of youth work in the EU, 2014 r.

(26)

     SEC(2011) 401.

(27)

      http://ec.europa.eu/youth/dashboard/index_en.htm .

(28)

     Rezolucja Rady w sprawie planu prac Unii Europejskiej na rzecz młodzieży na lata 2014–2015 z dnia 20 maja 2014 r.

(29)

  Quality Youth Work - A common framework for the further development of youth work , http://ec.europa.eu/youth/library/reports/quality-youth-work_en.pdf .

(30)

     Maj 2015 r.

(31)

     Na szczeblu UE, pomimo podwojenia liczby beneficjentów w ramach EVS, wolontariat transgraniczny jest wciąż niewielki.