This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52013PC0197
Proposal for a REGULATION OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL establishing rules for the surveillance of the external sea borders in the context of operational cooperation coordinated by the European Agency for the Management of Operational Cooperation at the External Borders of the Members States of the European Union
Wniosek ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY ustanawiające zasady ochrony zewnętrznych granic morskich w kontekście współpracy operacyjnej koordynowanej przez Europejską Agencję Zarządzania Współpracą Operacyjną na Granicach Zewnętrznych Państw Członkowskich Unii Europejskiej
Wniosek ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY ustanawiające zasady ochrony zewnętrznych granic morskich w kontekście współpracy operacyjnej koordynowanej przez Europejską Agencję Zarządzania Współpracą Operacyjną na Granicach Zewnętrznych Państw Członkowskich Unii Europejskiej
/* COM/2013/0197 final - 2013/0106 (COD) */
Wniosek ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY ustanawiające zasady ochrony zewnętrznych granic morskich w kontekście współpracy operacyjnej koordynowanej przez Europejską Agencję Zarządzania Współpracą Operacyjną na Granicach Zewnętrznych Państw Członkowskich Unii Europejskiej /* COM/2013/0197 final - 2013/0106 (COD) */
UZASADNIENIE 1. KONTEKST WNIOSKU 1.1. Procedura i przyjęcie decyzji
Rady 2010/252/UE[1] W październiku 2009 r. Rada Europejską
zwróciła się do Komisji z prośbą o przedstawienie wniosków w sprawie
ustanowienia „jasnych, wspólnych procedur operacyjnych zawierających
jednoznaczne zasady udziału we wspólnych operacjach morskich, z należytym
uwzględnieniem zapewnienia ochrony osobom podróżującym w mieszanych przepływach
migracyjnych, zgodnie z prawem międzynarodowym”[2].
Prośba ta została ponowiona w programie sztokholmskim z grudnia 2009 r., w
którym Rada Europejska wezwała Komisję do przedstawienia wniosków nie później
niż w 2010 r. w celu wyjaśnienia i wzmocnienia roli Europejskiej Agencji ds.
Zarządzania Współpracą Operacyjną na Granicach Zewnętrznych Państw Członkowskich
Unii Europejskiej (zwanej dalej „Agencją”) oraz opracowania „jasnych zasad
zaangażowania we wspólne działania na morzu, z należytym uwzględnieniem, że
osobom w potrzebie, podróżującym z innymi grupami migrantów, powinno się
zapewnić ochronę zgodnie z prawem międzynarodowym”[3]. W 2010 r. Rada przyjęła decyzję 2010/252/UE
(zwaną dalej „decyzją”) w odpowiedzi na apele ze strony Rady Europejskiej, aby
zwiększyć skuteczność wspólnych operacji w zakresie ochrony granic,
koordynowanych przez Agencję oraz ustalić jasne zasady angażowania się we
wspólne operacje w zakresie patrolowania oraz sprowadzania na ląd osób
przechwyconych lub uratowanych w celu zapewnienia bezpieczeństwa osobom
ubiegającym się o międzynarodową ochronę oraz zapobiegania utracie życia na
morzu. Komisja postanowiła przedstawić swój wniosek w ramach procedury
komitetowej na podstawie art. 12 ust. 5 kodeksu granicznego Schengen[4], uznając decyzję za
uzupełniający środek regulujący ochronę granic. Decyzję uznano za konieczną i stosowną dla
osiągnięcia celu polegającego na ochronie granic, by zapobiegać niedozwolonemu
przekraczaniu granic. W tym zakresie stwierdzono, że ochrona nie ogranicza się
do pojęcia wykrywania, ale obejmuje także takie działania jak przechwytywanie
statków próbujących bezprawnie dostać się na terytorium Unii. Związek między
działaniami poszukiwawczo-ratunkowymi a ochroną granic oparto na faktycznie
stosowanej praktyce – migranci podróżujący statkami niezdatnymi do żeglugi
morskiej po wykryciu znajdują się czasami w sytuacji zagrożenia. Decyzja ujmuje w obrębie jednego instrumentu
prawnego obowiązujące przepisy prawa unijnego i międzynarodowego. Miało to na
celu wyeliminowanie różnej wykładni międzynarodowego prawa morskiego przyjętej
przez państwa członkowskie oraz ich rozbieżnych praktyk oraz zapewnienie
skuteczności operacji na morzu koordynowanych przez Agencję. Istniało ryzyko,
że podczas operacji na morzu różne przepisy, czasami nawet sprzeczne ze sobą,
będą miały zastosowanie do tej samej sytuacji. W związku z niepewnością prawa
udział państw członkowskich w operacjach na morzu koordynowanych przez Agencję
był niewielki pod względem angażowania wiedzy fachowej, statków i zasobów
ludzkich. To z kolei obniżyło skuteczność wspomnianych operacji oraz podważyło
wysiłki na rzecz solidarności unijnej. Decyzja miała na celu wzmocnienie ochrony praw
podstawowych oraz zagwarantowanie poszanowania zasady non-refoulement
podczas operacji na morzu. Niektóre państwa członkowskie, członkowie Parlamentu
Europejskiego, organizacje praw człowieka oraz przedstawiciele świata nauki
mieli wątpliwości, czy prawa podstawowe i prawa uchodźców były przestrzegane
podczas operacji na morzu koordynowanych przez Agencję, zwłaszcza na morzu
pełnym. Decyzja miała na celu rozstrzygnięcie tych wątpliwości poprzez
ustanowienie szeregu gwarancji mających zapewnić poszanowanie wspomnianych
praw, takich jak wymóg informowania osób przechwyconych lub uratowanych o
miejscu sprowadzenia na ląd, szczególne uwzględnienie potrzeb osób znajdujących
się w trudnej sytuacji oraz wymóg szkolenia strażników granicznych w zakresie
odnośnych przepisów dotyczących praw podstawowych i prawa uchodźców. Decyzja została
przyjęta w dniu 26 kwietnia 2010 r. jako decyzja Rady, zgodnie z procedurą
regulacyjną połączoną z kontrolą. Parlament Europejski stwierdził, że należało przyjąć
tę decyzję zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą, a nie procedurą
komitetową. W związku z tym Parlament Europejski wniósł skargę do Trybunału
Sprawiedliwości Unii Europejskiej (zwanego dalej „Trybunałem”) przeciwko
Radzie, domagając się unieważnienia decyzji. 1.2. C-355/10: Parlament
Europejski przeciwko Radzie[5] Parlament Europejski uznał, że decyzja
przekraczała uprawnienia wykonawcze nadane na mocy art. 12 ust. 5 kodeksu
granicznego Schengen, gdyż: (i) wprowadziła nowe zasadnicze elementy do kodeksu
granicznego Schengen; (ii) zmieniła zasadnicze elementy kodeksu granicznego
Schengen; oraz (iii) zmieniła treść rozporządzenia (WE) nr 2007/2004[6]. Rada podniosła zarzut
niedopuszczalności skargi, a z drugiej strony uznała skargę za bezpodstawną.
Komisja, jako jedyny interwenient, poparła Radę. W dniu 5 września 2012 r. Trybunał wydał wyrok
w sprawie. Unieważnił on decyzję na podstawie pierwszego zarzutu w zakresie, w
jakim uznał, że przepisy regulujące środki przechwytywania, operacje ratunkowe
oraz operacje sprowadzania na ląd stanowią zasadnicze elementy podstawowego
aktu prawnego, a mianowicie kodeksu granicznego Schengen. Trybunał nie badał,
czy decyzja zmienia zasadnicze elementy kodeksu granicznego Schengen ani czy
zmienia treść rozporządzenia (WE) nr 2007/2004. Trybunał
postanowił pozostawić w mocy skutki decyzji do czasu wprowadzenia w jej
miejsce, w rozsądnym terminie, nowego uregulowania. 2. WYNIKI KONSULTACJI Z
ZAINTERESOWANYMI STRONAMI ORAZ OCENY SKUTKÓW Przy analizie konieczności dokonania oceny
skutków pod uwagę brane były poniższe kwestie. Po pierwsze, przyjęcie decyzji Rady
2010/252/UE poprzedzone było pracami przygotowawczymi na dużą skalę. W 2005 r.
Rada zwróciła się do Komisji o zbadanie przepisów prawnych mających
zastosowanie do operacji w zakresie ochrony granic na morzu, a następnie o
opracowanie zasad na poziomie Unii. W 2007 r. Komisja przestawiła wyniki
badania analizującego międzynarodowe przepisy prawne regulujące ochronę zewnętrznych
granic morskich oraz przeszkód utrudniających skuteczne stosowanie tych
przepisów[7].
W tym samym roku Komisja powołała nieformalną grupę ekspertów reprezentujących
państwa członkowskie, Agencję, Biuro Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych
ds. Uchodźców oraz Międzynarodową Organizację ds. Migracji, aby opracowała ona
wytyczne w sprawie operacji na morzu koordynowanych przez Agencję. Wyniki prac
tej nieformalnej grupy posłużyły Komisji za podstawę opracowania projektu
wniosku przedstawionego w ramach procedury komitetowej. Po drugie, w związku z opracowaniem
niniejszego wniosku Komisja podjęła konsultacje z państwami członkowskimi oraz
Agencją za pośrednictwem grupy ekspertów ds. granic zewnętrznych w celu
ustalenia, w jakim stopniu niniejszy wniosek powinien odzwierciedlać treść
decyzji. Zasadniczo państwa członkowskie stwierdziły, że niniejszy wniosek
powinien opierać się na decyzji, a także posiadać zakres ograniczający się do
operacji na morzu koordynowanych przez Agencję, wzmacniać przepisy dotyczące
ochrony praw podstawowych, sprecyzować różnicę między środkami przechwytywania
a akcjami ratunkowymi, zająć się kwestią sprowadzania na ląd oraz zapewnić
spójność z międzynarodowymi zobowiązaniami, przy czym należy uwzględnić zmiany
w przepisach prawa i sprawy sądowe w UE i na arenie międzynarodowej. Po trzecie, po unieważnieniu decyzji Rady
2010/252/UE Trybunał zażądał, by decyzję tę zastąpić nowymi przepisami w
rozsądnym terminie. Choć w wyroku nie zdefiniowano pojęcia „w rozsądnym
terminie”, zakłada się, że z uwagi na ewentualne trudne i długie dyskusje
między dwoma prawodawcami unijnymi Komisja powinna działać szybko i sprawnie. W konsekwencji stwierdzono, że niniejszy
wniosek nie wymaga przeprowadzenia oceny skutków. 3. ASPEKTY PRAWNE WNIOSKU Podstawą niniejszego wniosku jest art. 77 ust.
2 lit. d) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Z myślą o opracowaniu
polityki dotyczącej granic zewnętrznych, w tym zapewnieniu skutecznej ochrony
granic zewnętrznych zgodnie z przepisami art. 77 ust. 1, art. 77 ust. 2 lit. d)
stanowi, że Parlament Europejski i Rada, działając w zgodzie ze zwykłą
procedurą ustawodawczą, przyjmują „wszelkie środki niezbędne dla stopniowego
wprowadzania zintegrowanego systemu zarządzania granicami zewnętrznymi”. Polityka Unii w dziedzinie unijnych granic
zewnętrznych ma na celu zapewnienie efektywnego monitorowania przejść na
granicach zewnętrznych, między innymi poprzez ochronę granic. Celem ochrony
granic jest zapobieganie niedozwolonemu przekraczaniu granic, zwalczanie
przestępczości transgranicznej oraz zatrzymywanie osób, które nielegalnie
przekroczyły granicę lub podejmowanie wobec nich innych środków. Ochrona granic
powinna w skuteczny sposób zapobiegać omijaniu odpraw na przejściach
granicznych i zniechęcać do takiego postępowania. W tym celu ochrona granic nie
ogranicza się do wykrywania prób nielegalnego przekroczenia granicy, ale
obejmuje w równym stopniu działania, do których należy przechwytywanie statków
podejrzanych o usiłowanie przedostania się na teren Unii z pominięciem odprawy
granicznej, a także ustalenia dotyczące sytuacji takich jak działania
poszukiwawczo-ratownicze, które mogą wystąpić podczas operacji na morzu oraz
ustalenia mające doprowadzić do pomyślnego przeprowadzenia takiej operacji. Jako że cele działań, które zostaną podjęte –
tj. przyjęcie szczegółowych zasad dotyczących ochrony granic morskich przez
straż graniczną działającą pod kierunkiem Agencji – nie mogą zostać w
wystarczającym stopniu osiągnięte przez państwa członkowskie z powodu różnic
między ustawodawstwem poszczególnych państw i stosowanymi przez nie praktykami,
mogą natomiast ze względu na wielonarodowy charakter działań zostać lepiej
osiągnięte na poziomie Unii, Unia może przyjąć środki zgodnie z zasadą
pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej. Zgodnie z zasadą proporcjonalności, określoną
w artykule 5 Traktatu o Unii Europejskiej, niniejsze rozporządzenie nie
wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tych celów. To właśnie na podstawie tych zasad, podobnie
jak to miało miejsce w przypadku decyzji, niniejszy wniosek ma zastosowanie
wyłącznie w kontekście współpracy operacyjnej koordynowanej przez Agencję i nie
dotyczy działań w zakresie ochrony realizowanych przez państwa członkowskie
indywidualnie bądź we współpracy prowadzonej poza tymi przepisami. 4. WPŁYW NA BUDŻET Niniejszy wniosek nie pociąga ze sobą
obciążenia finansowego ani administracyjnego dla Unii. Nie ma zatem żadnego
wpływu na budżet Unii. 5. ELEMENTY FAKULTATYWNE 5.1. Porównanie niniejszego
wniosku z decyzją Rady 2010/252/UE Zakres i zawartość niniejszego wniosku i
decyzji są zbieżne. W porównaniu z decyzją zmiany przedstawione we wniosku
wynikają ze zmian w przepisach prawnych oraz ze spraw sądowych, takich jak
zmiany do rozporządzenia (WE) 2007/2004[8]
oraz wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Hirsi Jamaa i
inni przeciwko Republice Włoskiej[9],
a także z konieczności zapewnienia jasności co do pojęć przechwytywania i
ratowania, a także z doświadczeń państw członkowskich oraz Agencji zdobytych w
trakcie wprowadzania w życie tej decyzji. 5.1.1. Forma Wybór instrumentu prawnego oraz procedury
decyzyjne są różne. Niniejszy wniosek dotyczy rozporządzenia skierowanego do
wszystkich państw członkowskich zgodnie z traktatami i ma zostać przyjęty
zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą. Forma wniosku odzwierciedla wybór
instrumentu prawnego składającego się z preambuły (odniesień i 18 motywów) oraz
11 artykułów podzielonych na cztery rozdziały. Wniosek wiąże w całości i jest
bezpośrednio stosowany we wszystkich państwach członkowskich. Z drugiej strony
decyzja została przyjęta jako środek wykonawczy zgodnie z procedurą regulacyjną
połączoną z kontrolą. Składa się ona z preambuły (odniesień i 18 motywów),
dwóch artykułów oraz załącznika podzielonego na dwie części. Część I załącznika
zawiera przepisy regulujące operacje na granicach morskich koordynowane przez
Agencję, natomiast w części II przedstawione zostały niewiążące wytyczne
dotyczące działań poszukiwawczo-ratowniczych, a także sprowadzania na ląd w
kontekście operacji na morzu koordynowanych przez Agencję. 5.1.2. Zawartość Niniejszy wniosek i decyzja mają ten sam
zakres stosowania, tj. operacje w zakresie ochrony granic na morzu prowadzone
przez państwa członkowskie i koordynowane przez Agencję (art. 1). Wprawdzie w
decyzji przez pojęcie „ochrona granic” rozumiano między innymi środki
przechwytywania oraz przygotowania do akcji ratunkowej wynikłej podczas
operacji w zakresie ochrony granic, nadal jednak nierozstrzygnięta pozostawała
kwestia, czy takie środki faktycznie wchodziły w zakres pojęcia ochrony granic
zdefiniowanego w kodeksie granicznym Schengen. Niniejszy wniosek wyraźnie
zawiera takie szersze pojęcie ochrony granic, wskazując, że ochrona granic nie
ogranicza się do wykrywania prób nielegalnego przekraczania granic, lecz
obejmuje również działania takie jak środki przechwytywania oraz przygotowania,
które służą przygotowaniu do sytuacji takich jak operacje
poszukiwawczo-ratunkowe mogące wystąpić w trakcie operacji na morzu, a także
ustalenia mające zapewnić sprawne przeprowadzenie takiej operacji (motyw 1 oraz
rozdział III). Przy ponownej analizie decyzji należało
uwzględnić zmiany do rozporządzenia (WE) nr 2007/2004. Agencja ma obecnie
również za zadanie wspierać państwa członkowskie w sytuacjach wymagających
zwiększonego wsparcia technicznego na granicach zewnętrznych, przy
uwzględnieniu faktu, że niektóre sytuacje mogą wiązać się z nadzwyczajnymi
sytuacjami humanitarnymi i akcjami ratunkowymi na morzu. Oznacza to, że choć
Agencja nie staje się organem odpowiedzialnym za poszukiwanie i ratownictwo,
ani też nie podejmuje zadań ratowniczego centrum koordynacyjnego, to podczas
operacji na morzu wspiera państwa członkowskie w wypełnianiu zobowiązania –
wynikającego z międzynarodowego prawa morskiego – do udzielania pomocy osobom
znajdującym się w sytuacji zagrożenia, a niniejszy wniosek zawiera zasady, jak
radzić sobie z takimi sytuacjami podczas operacji na morzu, którą koordynuje
Agencja (motyw 2 i art. 9). W efekcie wprowadzenia zmian do rozporządzenia
(WE) nr 2007/2004 plan operacyjny stał się prawnie wiążącym instrumentem w
odniesieniu do wszystkich operacji koordynowanych przez Agencję, a nie tylko do
nagłych interwencji. Treść planu operacyjnego została wypunktowana w art. 3a i
8e rozporządzenia (WE) nr 2007/2004, które również odnoszą się konkretnie do
operacji na morzu. Zasady określone w niniejszym wniosku mają stanowić część
planu operacyjnego sporządzanego zgodnie z rozporządzeniem (WE) 2007/2004 i
uwzględniają wymogi w zakresie operacji na morzu. We wniosku uwzględniono również zmiany w
przepisach prawnych i sprawy sądowe dotyczące ochrony praw podstawowych.
Artykuł 4 regulujący ochronę praw podstawowych oraz zasadę non-refoulement
podczas operacji na morzu jest odpowiedzią na zastrzeżenia sformułowane przez
Europejski Trybunał Praw Człowieka w wydanym przez niego orzeczeniu w sprawie Hirsi
Jamaa i inni przeciwko Republice Włoskiej dotyczące sprowadzania na ląd
przechwyconych lub uratowanych osób w państwach trzecich, zarówno pod względem
stosunków między państwami członkowskimi i krajami trzecimi, a także zobowiązań
państw trzecich wobec osoby fizycznej. Artykuł ten dotyczy stosowania w
praktyce zasady non-refoulement zapisanej w art. 19 ust. 2 Karty praw
podstawowych Unii Europejskiej. W przypadku sprowadzenia na ląd w kraju trzecim
należy ustalić tożsamość przechwyconych lub uratowanych osób oraz w miarę
możliwości przed sprowadzeniem na ląd należy ocenić ich osobistą sytuację.
Osobom takim należy udzielić we właściwy sposób informacji na temat miejsca
sprowadzenia na ląd oraz umożliwić podanie wszelkich powodów uzasadniających
przypuszczenie, że sprowadzenie na ląd w planowanym miejscu stanowiłoby
naruszenie zasady non-refoulement. Gwarantuje to, że migranci są poinformowani
o swojej sytuacji i proponowanym miejscu sprowadzenia na ląd, co pozwala im
zgłosić wszelkie zastrzeżenia. W rozdziale III niniejszy wniosek wprowadza
wyraźne rozgraniczenie między wykryciem, przechwyceniem a ratowaniem. Odnośnie
do przechwytywania w niniejszym wniosku zachowuje się ten sam zestaw środków co
w decyzji i jednocześnie wprowadza się rozróżnienie między środkami, które
można podjąć na morzu terytorialnym (art. 6), na morzu pełnym (art. 7) i w
strefie przyległej[10]
(art. 8), precyzując tym samym warunki, na jakich takie środki można podejmować
oraz podstawę prawną, na którą można się powołać przy działaniach podejmowanych
w szczególności w odniesieniu do statków bezpaństwowych. Na podstawie Protokołu
przeciwko przemytowi migrantów drogą lądową, morską i powietrzną,
przechwytywanie statków na morzu pełnym łączy się teraz jednoznacznie z
wymogiem istnienia uzasadnionego podejrzenia, że taki statek bierze udział w
przemycie migrantów. Analogicznie do przepisów decyzji sprawowanie jurysdykcji
na morzu pełnym musi zawsze opierać się na zgodzie państwa bandery. Odnośnie do działań poszukiwawczo-ratowniczych
treść niniejszego wniosku w znacznej mierze pozostaje zbliżona do treści
decyzji (art. 9). Występujące sformułowania dostosowane są do tych użytych w
Międzynarodowej Konwencji o poszukiwaniu i ratownictwie morskim z 1979 r.
(IAMSAR). Ponadto, na podstawie takich międzynarodowych instrumentów wniosek
obejmuje kryteria pozwalające stwierdzić, czy statek znajduje się w sytuacji
niepewności (art. 9 ust. 3), w sytuacji alarmowej (art. 9 ust. 4) oraz w
sytuacji zagrożenia (art. 9 ust. 5), a także definicję ratowniczego centrum
koordynacyjnego (art. 2 ust. 12). W odróżnieniu od decyzji niniejszy wniosek
porusza kwestię sprowadzenia na ląd w kontekście przechwycenia i ratownictwa
(art. 10). Jeśli chodzi o przechwytywanie na morzu terytorialnym lub w strefie
przyległej, sprowadzenie na ląd ma miejsce w nadbrzeżnym państwie członkowskim.
Odnośnie do przechwytywania na morzu pełnym, sprowadzenie na ląd może mieć
miejsce w kraju trzecim, z którego wypłynął statek, pod warunkiem
zagwarantowania ochrony praw podstawowych oraz zasady non-refoulement.
Jeśli nie jest to możliwe, sprowadzenie na ląd odbywa się w przyjmującym
państwie członkowskim. Co do kwestii sprowadzenia na ląd w
następstwie operacji ratunkowej, niniejszy wniosek odnosi się do pojęcia
„bezpiecznego miejsca” zgodnie z definicją zawartą w „Wytycznych w sprawie
postępowania z osobami uratowanymi na morzu” wydanych przez Międzynarodową
Organizację Morską[11],
z uwzględnieniem zagadnień związanych z prawami podstawowymi[12] (art. 2 ust. 11 oraz art. 10
ust. 4), i wprowadzono wymóg, by państwa członkowskie współpracowały z
odpowiedzialnym ratowniczym centrum koordynacyjnym w celu udostępnienia
odpowiedniego bezpiecznego portu lub miejsca, a także zapewnienia szybkiego i
skutecznego sprowadzenia na ląd. W niniejszym wniosku uwzględniono fakt, że na
obecnym etapie działaniami jednostek morskich i powietrznych kierowałoby
ratownicze centrum koordynacyjne, które decyduje o właściwym porcie lub miejscu
sprowadzenia na ląd. We wniosku przewidziano jednak możliwość sprowadzania na
ląd przez jednostki morskie w przyjmującym państwie członkowskim, jeśli nie
zostały one zwolnione ze swojego obowiązku udzielenia wsparcia osobom
znajdującym się w sytuacji zagrożenia możliwie szybko, mając na względzie
bezpieczeństwo osób uratowanych oraz samej jednostki morskiej. 2013/0106 (COD) Wniosek ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I
RADY ustanawiające zasady ochrony zewnętrznych
granic morskich w kontekście współpracy operacyjnej koordynowanej przez
Europejską Agencję Zarządzania Współpracą Operacyjną na Granicach Zewnętrznych
Państw Członkowskich Unii Europejskiej PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII
EUROPEJSKIEJ, uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii
Europejskiej, w szczególności jego art. 77 ust. 2 lit. d), uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej, po przekazaniu projektu aktu ustawodawczego
parlamentom narodowym, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą
ustawodawczą, a także mając na uwadze, co następuje: (1) Polityka Unii w dziedzinie
unijnych granic zewnętrznych ma na celu zapewnienie efektywnego monitorowania
przejść na granicach zewnętrznych, między innymi poprzez ochronę granic. Celem
ochrony granic jest zapobieganie niedozwolonemu przekraczaniu granic,
zwalczanie przestępczości transgranicznej oraz zatrzymywanie osób, które
nielegalnie przekroczyły granicę lub podejmowanie wobec nich innych środków.
Ochrona granic powinna w skuteczny sposób zapobiegać omijaniu odpraw na
przejściach granicznych i zniechęcać do takiego postępowania. W tym celu
ochrona granic nie ogranicza się do wykrywania prób nielegalnego przekroczenia
granicy, ale obejmuje w równym stopniu działania takie jak przechwytywanie
statków podejrzanych o usiłowanie przedostania się na teren Unii z pominięciem
odprawy granicznej, a także ustalenia mające pomóc poradzić sobie w sytuacjach
takich jak działania poszukiwawczo-ratownicze, które mogą wystąpić podczas
operacji na morzu oraz ustalenia mające doprowadzić do pomyślnego
przeprowadzenia takiej operacji. (2) Europejska Agencja
Zarządzania Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw
Członkowskich Unii Europejskiej (zwana dalej „Agencją”) ustanowiona
rozporządzeniem Rady (WE) nr 2007/2004 z dnia 26 października 2004 r.[13] odpowiada za koordynowanie
współpracy operacyjnej między państwami członkowskimi w dziedzinie zarządzania
granicami zewnętrznymi, m.in. w odniesieniu do ochrony granic. Agencja
odpowiada również za wspieranie państw członkowskich w sytuacjach wymagających
zwiększonej pomocy technicznej na granicach zewnętrznych, przy uwzględnieniu,
że niektóre sytuacje mogą wiązać się z nadzwyczajnymi sytuacjami humanitarnymi
i akcjami ratunkowymi na morzu. W celu dalszego wzmocnienia takiej współpracy
niezbędne są szczegółowe przepisy odnoszące się do działań w zakresie ochrony
granic morskich prowadzonych przez jednostki morskie i powietrzne państwa
członkowskiego na granicy morskiej innych państw członkowskich lub na morzu
pełnym w kontekście współpracy operacyjnej koordynowanej przez Agencję. (3) Utworzenie europejskiego
systemu nadzorowania granic (EUROSUR) ustanowionego rozporządzeniem (UE) nr
[…/…] Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia […] powinno usprawnić wymianę
informacji oraz współpracę operacyjną między państwami członkowskimi i z
Agencją. Gwarantuje to znaczną poprawę stanu wiedzy państw członkowskich na
temat rozwoju sytuacji oraz ich zdolność reagowania, również przy wsparciu
Agencji, do celów wykrywania nielegalnej migracji i jej zapobiegania,
zwalczania przestępczości transgranicznej oraz angażowania się w ochronę i
ratowanie życia migrantów na swoich granicach zewnętrznych. Podczas
koordynowania operacjami z zakresu ochrony granic Agencja powinna przekazywać
państwom członkowskim informacje oraz analizy na temat takich operacji. (4) Podczas operacji w zakresie
ochrony granic państwa członkowskie i Agencja powinny przestrzegać swoich
zobowiązań wynikających z Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza,
Międzynarodowej konwencji o bezpieczeństwie życia na morzu, Międzynarodowej
konwencji o poszukiwaniu i ratownictwie morskim, Konwencji Narodów
Zjednoczonych przeciwko międzynarodowej przestępczości zorganizowanej i
uzupełniającego ją Protokołu przeciwko przemytowi migrantów drogą lądową,
morską i powietrzną, Konwencji dotyczącej statusu uchodźców, Europejskiej
Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, Międzynarodowego
paktu praw obywatelskich i politycznych, Konwencji Narodów Zjednoczonych w
sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub
poniżającego traktowania albo karania oraz innych właściwych instrumentów
międzynarodowych. (5) Zgodnie z rozporządzeniem
(WE) nr 562/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r.
ustanawiającym wspólnotowy kodeks zasad regulujących przepływ osób przez
granice (kodeks graniczny Schengen)[14]
oraz ogólnymi zasadami prawa Unii wszelkie środki przyjęte w trakcie operacji
związanej z ochroną granic powinny być proporcjonalne do założonych celów,
niedyskryminujące oraz powinny w pełni respektować godność osoby ludzkiej,
prawa podstawowe oraz prawa uchodźców i osób ubiegających się o azyl, w tym
zasadę non-refoulement. Państwa członkowskie i Agencja są związane
przepisami dorobku prawnego w dziedzinie azylu, w szczególności dyrektywy Rady
2005/85/WE z dnia 1 grudnia 2005 r. w sprawie ustanowienia minimalnych norm
dotyczących procedur nadawania i cofania statusu uchodźcy w państwach
członkowskich[15],
w odniesieniu do wniosków o udzielenie azylu złożonych na terytorium państw
członkowskich, w tym na granicy lub w strefach tranzytowych państw
członkowskich. (6) Ewentualne istnienie
porozumienia między państwem członkowskim i krajem trzecim nie może zwalniać
państw członkowskich z takich zobowiązań, gdy wiedzą lub powinny wiedzieć o
tym, że braki systemowe w procedurze azylowej oraz w warunkach przyjmowania
osób ubiegających się o azyl w takim kraju trzecim stanowią wystarczające
przesłanki, by przyjąć, że osoba ubiegająca się o azyl narażona jest na realne
ryzyko stania się ofiarą nieludzkiego lub poniżającego traktowania lub gdy
państwa członkowskie wiedzą lub powinny wiedzieć, że taki kraj trzeci bierze
udział w praktykach sprzecznych z zasadą non-refoulement. (7) W trakcie przeprowadzania
operacji ochrony granic na morzu może wystąpić konieczność udzielenia pomocy
osobom znajdującym się w sytuacji zagrożenia. Zgodnie z prawem międzynarodowym
każde państwo zobowiązuje kapitana statku pływającego pod jego banderą, o ile
jest to dla niego możliwe bez narażania na poważne niebezpieczeństwo statku,
załogi i pasażerów, do udzielenia pomocy każdej napotkanej na morzu osobie
zagrożonej utratą życia oraz do możliwie najszybszego pośpieszenia na ratunek
osobom znajdującym się w sytuacji zagrożenia na morzu. Takiej pomocy należy
udzielić bez względu na obywatelstwo lub status osób jej wymagających lub bez
względu na okoliczności, w jakich osoby te zostały znalezione. (8) Takie zobowiązanie jest
wypełniane przez państwa członkowskie zgodnie z obowiązującymi przepisami
międzynarodowych instrumentów prawnych regulujących działania
poszukiwawczo-ratownicze, a także zgodnie z wymogami dotyczącymi ochrony praw
podstawowych. Niniejsze rozporządzenie nie powinno wpływać na obowiązki organów
odpowiedzialnych za poszukiwania i ratownictwo, w tym na obowiązek
dopilnowania, by koordynacja i współpraca odbywały się w sposób umożliwiający
przekazanie uratowanych osób do portu lub w bezpieczne miejsce. (9) Na podstawie rozporządzenia
(WE) nr 2007/2004 operacje w zakresie ochrony granic koordynowane przez Agencję
są przeprowadzane zgodnie z planem operacyjnym. Zgodnie z powyższym, w
odniesieniu do operacji na morzu, plan operacyjny powinien zawierać szczegółowe
informacje dotyczące stosowania właściwej jurysdykcji i ustawodawstwa na
obszarze geograficznym, na którym odbywa się wspólna operacja lub projekt
pilotażowy, w tym również odniesienia do prawa międzynarodowego i prawa Unii
dotyczącego przechwytywania, ratownictwa na morzu i sprowadzania na ląd. Z
drugiej strony rozporządzenie to reguluje kwestie przechwytywania, ratownictwa
na morzu i sprowadzania na ląd w kontekście operacji w zakresie ochrony granic
morskich koordynowanych przez Agencję. (10) Praktyką przyjętą na mocy
rozporządzenia (WE) nr 2007/2004 jest, że w przypadku każdej operacji na morzu
na terytorium przyjmującego państwa członkowskiego ustanawiana jest struktura
do celów koordynacji, w skład której wchodzą funkcjonariusze z przyjmującego
państwa członkowskiego, zaproszeni funkcjonariusze oraz przedstawiciele
Agencji, w tym funkcjonariusz koordynujący Agencji. Ta struktura do celów
koordynacji, zwana powszechnie również międzynarodowym centrum koordynacyjnym,
powinna służyć jako kanał komunikacyjny między funkcjonariuszami zaangażowanymi
w operacje na morzu oraz właściwymi władzami. (11) Niniejsze rozporządzenie nie
narusza praw podstawowych i jest zgodne z zasadami zawartymi w Karcie praw
podstawowych Unii Europejskiej, przede wszystkim: prawem do życia, zasadą
godności ludzkiej, zakazem tortur i nieludzkiego lub poniżającego traktowania i
karania, prawem do wolności i bezpieczeństwa, zasadą non-refoulement,
zasadą niedyskryminacji, prawem do skutecznego środka prawnego, prawem do azylu
oraz prawami dziecka. (12) Jako że cele działań, które
zostaną podjęte – tj. przyjęcie szczegółowych zasad dotyczących ochrony granic
morskich przez straż graniczną działającą pod kierunkiem Agencji – nie mogą
zostać w wystarczającym stopniu osiągnięte przez państwa członkowskie z powodu
różnic między ustawodawstwem poszczególnych państw i stosowanymi przez nie
praktykami, mogą natomiast ze względu na wielonarodowy charakter działań zostać
lepiej osiągnięte na poziomie unijnym, Unia może przyjąć środki zgodnie z
zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu. Zgodnie z zasadą
proporcjonalności, określoną w tym artykule, niniejsze rozporządzenie nie
wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tych celów. (13) Zgodnie z art. 1 i 2 Protokołu
nr 22 w sprawie stanowiska Danii, załączonego do Traktatu o Unii Europejskiej i
do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Dania nie uczestniczy w
przyjęciu niniejszego rozporządzenia, nie jest nim związana ani go nie stosuje.
Ponieważ niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie dorobku Schengen w
rozumieniu postanowień części trzeciej tytuł V Traktatu o funkcjonowaniu Unii
Europejskiej Dania podejmuje zgodnie z art. 4 tego protokołu w terminie sześciu
miesięcy po przyjęciu niniejszego rozporządzenia, decyzję, czy dokona jego
transpozycji do swego prawa krajowego. (14) W
odniesieniu do Islandii i Norwegii niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie
przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Umowy zawartej przez Radę Unii
Europejskiej i Republikę Islandii oraz Królestwo Norwegii dotyczącej włączenia
tych dwóch państw we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen[16], które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 pkt A decyzji
Rady 1999/437/WE[17] w sprawie niektórych warunków stosowania tej umowy. (15) W odniesieniu do Szwajcarii niniejsze rozporządzenie stanowi
rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Umowy między Unią
Europejską, Wspólnotą Europejską i Konfederacją Szwajcarską dotyczącej
włączenia Konfederacji Szwajcarskiej we wprowadzanie w życie, stosowanie i
rozwój dorobku Schengen[18], które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 pkt A decyzji
1999/437/WE w związku z art. 3 decyzji Rady 2008/146/WE z dnia 28 stycznia 2008
r. w sprawie zawarcia tej umowy w imieniu Wspólnoty Europejskiej[19]. (16) W odniesieniu do
Liechtensteinu niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku
Schengen w rozumieniu Protokołu podpisanego między Unią Europejską, Wspólnotą
Europejską, Konfederacją Szwajcarską i Księstwem Liechtensteinu o przystąpieniu
Księstwa Liechtensteinu do Umowy między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską i
Konfederacją Szwajcarską dotyczącej włączenia Konfederacji Szwajcarskiej we
wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen, które to przepisy
wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 pkt A decyzji 1999/437/WE[20] w związku z art. 3
decyzji Rady 2011/350/UE z dnia 7 marca 2011 r. w sprawie zawarcia tego
protokołu w imieniu Unii Europejskiej[21]. (17) Niniejsze rozporządzenie
stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen, które nie mają zastosowania do
Zjednoczonego Królestwa zgodnie z decyzją Rady 2000/365/WE z dnia 29 maja 2000
r. dotyczącą wniosku Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii
Północnej o zastosowanie wobec niego niektórych przepisów dorobku Schengen[22]. W związku z tym Zjednoczone
Królestwo nie uczestniczy w przyjęciu niniejszego rozporządzenia, nie jest nim
związane, ani go nie stosuje. (18) Niniejsze rozporządzenie
stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen, które nie mają zastosowania do
Irlandii, zgodnie z decyzją Rady 2002/192/WE z dnia 28 lutego 2002 r. dotyczącą
wniosku Irlandii o zastosowanie wobec niej niektórych przepisów dorobku
Schengen[23].
W związku z tym Irlandia nie uczestniczy w przyjęciu niniejszego
rozporządzenia, nie jest nim związana, ani go nie stosuje. PRZYJMUJĄ NINIEJSZE ROZPORZĄDZENIE: ROZDZIAŁ
I PRZEPISY
OGÓLNE Artykuł 1 Zakres Niniejsze rozporządzenie ma zastosowanie do
operacji w zakresie ochrony granic prowadzonych przez państwa członkowskie na
ich zewnętrznych granicach morskich w kontekście współpracy operacyjnej
koordynowanej przez Europejską Agencję Zarządzania Współpracą Operacyjną na
Granicach Zewnętrznych Państw Członkowskich Unii Europejskiej. Artykuł 2 Definicje Do celów niniejszego rozporządzenia stosuje
się następujące definicje: 1. „Agencja” oznacza Europejską
Agencję Zarządzania Współpracą Operacyjną na Granicach Zewnętrznych Państw
Członkowskich Unii Europejskiej utworzoną rozporządzeniem (WE)
nr 2007/2004; 2. „operacja na morzu” oznacza
wspólną operację, projekt pilotażowy lub szybką interwencję prowadzone przez
państwa członkowskie w związku z ochroną ich zewnętrznych granic morskich,
koordynowane przez Agencję; 3. „przyjmujące państwo
członkowskie” oznacza państwo członkowskie, na terytorium którego prowadzona
jest lub rozpoczyna się operacja morska; 4. „uczestniczące państwo
członkowskie” oznacza państwo członkowskie uczestniczące w operacji morskiej
poprzez zapewnienie zasobów materialnych lub ludzkich i niebędące przyjmującym
państwem członkowskim; 5. „jednostka uczestnicząca”
oznacza jednostkę morską lub powietrzną przyjmującego państwa członkowskiego
lub uczestniczącego państwa członkowskiego; 6. „międzynarodowe centrum
koordynacyjne” oznacza strukturę do celów koordynacji ustanowioną na terytorium
przyjmującego państwa członkowskiego na potrzeby koordynacji operacji na morzu; 7. „krajowe centrum koordynacyjne” oznacza krajowe centrum koordynacyjne
ustanowione na potrzeby europejskiego systemu nadzorowania granic (EUROSUR)
zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr [.../...]; 8. „statek” oznacza łódź lub inny środek żeglugi morskiej; 9. „statek bezpaństwowy” oznacza
statek bez przynależności państwowej lub uznany za statek bez przynależności
państwowej w sytuacji, gdy taki statek nie uzyskał od żadnego państwa prawa do
posługiwania się jego banderą lub pływa pod banderą jednego lub więcej państw,
posługując się tymi banderami w zależności od okoliczności; 10. „protokół przeciw przemytowi
migrantów” oznacza Protokół przeciwko przemytowi migrantów drogą lądową, morską
i powietrzną, uzupełniający Konwencję Narodów Zjednoczonych przeciwko
międzynarodowej przestępczości zorganizowanej, podpisany w Palermo we Włoszech,
w grudniu 2000 r.; 11. „bezpieczne miejsce” oznacza
miejsce, w którym uznaje się, że kończą się operacje ratunkowe i w którym nie
ma zagrożenia dla bezpieczeństwa lub życia ocalałych osób, w tym dla ochrony
ich praw podstawowych, w którym możliwe jest zaspokojenie podstawowych potrzeb
człowieka oraz z którego możliwe jest zorganizowanie transportu ocalałych osób
do następnego lub ostatecznego miejsca docelowego; 12. „ratunkowe centrum
koordynacyjne” oznacza jednostkę odpowiedzialną za wspieranie efektywnej
organizacji usług w zakresie poszukiwania i ratownictwa oraz za koordynowanie
przebiegu działań poszukiwawczo-ratowniczych w obrębie regionu poszukiwania i
ratownictwa zgodnie z definicją zawartą w Międzynarodowej konwencji o
poszukiwaniu i ratownictwie morskim z 1979 r. ROZDZIAŁ
II ZASADY
OGÓLNE Artykuł 3 Bezpieczeństwo na morzu Środki podejmowane do celów operacji na morzu
należy realizować w sposób niezagrażający bezpieczeństwu przechwyconych lub
uratowanych osób ani bezpieczeństwu jednostek uczestniczących. Artykuł 4 Ochrona praw podstawowych oraz zasada non-refoulement 1. Nikt nie może zostać sprowadzony na ląd ani w żaden inny
sposób przekazany władzom w kraju, w którym istnieje poważne ryzyko, że taka
osoba może zostać narażona na karę śmierci, tortury lub inne nieludzkie bądź
poniżające traktowanie lub ukaranie bądź gdy istnieje poważne ryzyko, że
zostanie ona z takiego kraju wydalona, deportowana bądź poddana ekstradycji do
innego kraju wbrew zasadzie non-refoulement. 2. Przed podjęciem decyzji o
sprowadzeniu na ląd w kraju trzecim jednostki uczestniczące uwzględniają ogólną
sytuację panującą w tym kraju trzecim; osób przechwyconych lub uratowanych nie
wolno sprowadzać na ląd takiego kraju trzeciego, jeśli przyjmujące państwo
członkowskie lub uczestniczące państwa członkowskie posiadają lub powinny
posiadać wiedzę o tym, że taki kraj trzeci uczestniczy w praktykach opisanych w
ust. 1. 3. W przypadku sprowadzenia na
ląd w kraju trzecim jednostki uczestniczące ustalają tożsamość przechwyconych
lub uratowanych osób oraz w miarę możliwości oceniają ich osobistą sytuację
przed sprowadzeniem na ląd. Jednostki te w odpowiedni sposób informują osoby
przechwycone lub uratowane o miejscu sprowadzenia na ląd oraz umożliwiają im
podanie wszelkich powodów uzasadniających przypuszczenie, że sprowadzenie na
ląd w planowanym miejscu stanowiłoby naruszenie zasady non-refoulement. 4. W trakcie całej operacji na
morzu jednostki uczestniczące uwzględniają specjalne potrzeby dzieci, ofiar
handlu ludźmi, osób potrzebujących pilnej pomocy medycznej, osób potrzebujących
ochrony międzynarodowej, a także innych osób znajdujących się w szczególnie
trudnej sytuacji. 5. Straż graniczna
biorąca udział w operacji na morzu przechodzi szkolenie obejmujące wiedzę na
temat stosownych praw podstawowych, przepisów prawa uchodźców oraz
międzynarodowych przepisów prawnych w dziedzinie poszukiwania i ratownictwa. ROZDZIAŁ
III ZASADY
SZCZEGÓŁOWE Artykuł 5 Wykrywanie 1. Po wykryciu obecności statku podejrzanego o przekroczenie
lub zamiar przekroczenia granicy w nielegalny sposób, jednostki uczestniczące
zbliżają się do niego w celu jego zidentyfikowania i ustalenia przynależności
państwowej; do czasu podjęcia dalszych działań statek taki obserwowany jest z
rozsądnej odległości. Jednostki uczestniczące niezwłocznie przekazują
informacje o statku do międzynarodowego centrum koordynacyjnego. 2. Jeżeli statek ma zamiar
wpłynąć lub wpłynął na morze terytorialne lub do strefy przyległej państwa
członkowskiego nieuczestniczącego w operacji na morzu, jednostki uczestniczące
przekazują informacje o statku do międzynarodowego centrum koordynacyjnego,
które z kolei przekazuje je krajowemu centrum koordynacyjnemu zainteresowanego
państwa członkowskiego. 3. Jednostki uczestniczące
przekazują informacje o każdym statku podejrzanym o udział w nielegalnych
działaniach na morzu nieobjętych zakresem operacji na morzu do międzynarodowego
centrum koordynacyjnego, które z kolei przekazuje te informacje do krajowego centrum
koordynacyjnego zainteresowanego państwa członkowskiego lub zainteresowanych
państw członkowskich. Artykuł 6 Przechwytywanie na morzu terytorialnym 1. Na morzu terytorialnym
przyjmującego państwa członkowskiego lub uczestniczącego państwa członkowskiego
jednostki uczestniczące podejmują co najmniej jeden z wymienionych poniżej
środków, gdy zachodzą uzasadnione przesłanki, by przypuszczać, że statek
przewozi osoby zamierzające obejść kontrolę na przejściach granicznych lub
uczestniczy w przemycie migrantów drogą morską: a) żądanie informacji i dokumentacji o
prawie własności, rejestracji i aspektach związanych z podróżą, jak również
informacji o tożsamości, obywatelstwie i innych istotnych danych osób
znajdujących się na pokładzie; b) zatrzymanie statku, wejście na jego
pokład, przeszukanie statku, jego ładunku, a także przeszukanie i przesłuchanie
osób znajdujących się na pokładzie; c) poinformowanie osób na pokładzie, że mogą
nie być upoważnione do przekroczenia granicy oraz że osobom kierującym statkiem
mogą grozić kary za umożliwienie podróży; d) przejęcie statku i zatrzymanie osób
znajdujących się na pokładzie; e) nakazanie statkowi, aby zmienił kurs i
skierował się poza dane morza terytorialne lub daną strefę przyległą lub ku
celowi innemu niż dane morza terytorialne lub dana strefa przyległa, w tym
eskortowanie statku lub pozostanie w jego pobliżu, dopóki nie przyjmie takiego
kursu; f) skierowanie statku lub osób znajdujących
się na jego pokładzie do przyjmującego państwa członkowskiego lub innego państwa
członkowskiego uczestniczącego w operacji lub nadbrzeżnego państwa
członkowskiego. 2. Przyjmujące państwo członkowskie lub uczestniczące państwo
członkowskie, na którego morzu terytorialnym ma miejsce operacja
przechwytywania, zezwala na podjęcie środków, o których mowa w ust. 1, oraz
wydaje instrukcje jednostce uczestniczącej za pośrednictwem międzynarodowego
centrum koordynacyjnego. Jednostka uczestnicząca każdorazowo informuje
przyjmujące państwo członkowskie za pośrednictwem międzynarodowego centrum
koordynacyjnego, gdy kapitan statku prosi o powiadomienie przedstawiciela
dyplomatycznego lub urzędnika konsularnego państwa bandery. 3. Jeśli zachodzi uzasadnione podejrzenie, że statek, który nie posiada
przynależności państwowej lub który można uznać za statek bez przynależności
państwowej, przewozi osoby zamierzające obejść kontrolę na przejściach
granicznych lub uczestniczy w przemycie migrantów drogą morską, przyjmujące
państwo członkowskie lub uczestniczące państwo członkowskie, na którego morzu
terytorialnym dochodzi do przechwycenia takiego statku bezpaństwowego, zezwala
jednostce uczestniczącej na zatrzymanie go i podjęcie wszelkich środków
określonych w ust. 1 oraz udziela jej odnośnych instrukcji. 4. Wszelkie czynności operacyjne
na morzu terytorialnym państwa członkowskiego nieuczestniczącego w operacji na
morzu realizowane są zgodnie z zezwoleniem tego państwa członkowskiego.
Międzynarodowe centrum koordynacyjne jest powiadamiane o każdej wymianie
informacji z tym państwem członkowskim oraz o dalszym przebiegu działań, na
które to państwo członkowskie wydaje zezwolenie. Artykuł 7 Przechwytywanie na morzu pełnym 1. Na morzu pełnym jednostki
uczestniczące podejmują jeden lub więcej z wymienionych poniżej środków, jeśli
zachodzi uzasadnione podejrzenie, że statek uczestniczy w przemycie migrantów
drogą morską, pod warunkiem uzyskania zezwolenia od państwa bandery zgodnie z
Protokołem przeciwko przemytowi migrantów: a) żądanie informacji i dokumentacji o
prawie własności, rejestracji i aspektach związanych z podróżą, jak również
informacji o tożsamości, obywatelstwie i innych istotnych danych osób
znajdujących się na pokładzie; b) zatrzymanie statku, wejście na jego
pokład, przeszukanie statku, jego ładunku, a także przeszukanie i przesłuchanie
osób znajdujących się na pokładzie; c) poinformowanie osób na pokładzie, że mogą
nie być upoważnione do przekroczenia granicy oraz że osobom kierującym statkiem
mogą grozić kary za umożliwienie podróży; d) przejęcie statku i zatrzymanie osób
znajdujących się na pokładzie; e) nakazanie statkowi, aby zmienił kurs i
skierował się poza dane morza terytorialne lub daną strefę przyległą lub ku
celowi innemu niż dane morza terytorialne lub dana strefa przyległa, w tym
eskortowanie statku lub pozostanie w jego pobliżu, dopóki nie przyjmie takiego
kursu; f) skierowanie statku lub osób znajdujących
się na jego pokładzie do kraju trzeciego albo przekazanie statku lub osób
znajdujących się na jego pokładzie władzom kraju trzeciego; g) skierowanie statku lub osób znajdujących
się na jego pokładzie do przyjmującego państwa członkowskiego lub innego
państwa członkowskiego uczestniczącego w operacji. 2. Jeśli statek pływa pod
banderą lub posiada znaki rejestracji przyjmującego państwa członkowskiego lub
uczestniczącego państwa członkowskiego, takie państwo członkowskie, po
potwierdzeniu przynależności państwowej statku, zezwala na podjęcie środków
określonych w ust. 1. 3. Jeśli statek pływa pod
banderą lub posiada znaki rejestracji państwa członkowskiego nieuczestniczącego
w operacji na morzu lub kraju trzeciego, przyjmujące państwo członkowskie lub
uczestniczące państwo członkowskie, zależnie od tego, czyja jednostka
uczestnicząca przechwyciła taki statek, powiadamia państwo bandery, zwraca się
o potwierdzenie rejestracji, a w przypadku potwierdzenia przynależności
państwowej, zwraca się do państwa bandery o wydanie zezwolenia na podjęcie
wszelkich środków określonych w ust. 1. Przyjmujące państwo członkowskie lub
uczestniczące państwo członkowskie informuje międzynarodowe centrum
koordynacyjne o wszelkiej wymianie informacji z państwem bandery oraz o
środkach, na które państwo bandery wydało zgodę. 4. Jeżeli istnieją uzasadnione
przesłanki, by przypuszczać, że statek, mimo podnoszenia obcej bandery lub
odmowy wywieszenia swojej bandery, ma w rzeczywistości taką samą przynależność
państwową jak jednostka uczestnicząca w działaniach, jednostka ta weryfikuje
prawo statku do posługiwania się podnoszoną przez niego banderą. W tym celu
może zbliżyć się do statku, wobec którego zachodzą wspomniane podejrzenia.
Jeżeli po kontroli dokumentów podejrzenie nadal się utrzymuje, jednostka
uczestnicząca w operacji przystępuje do dalszej kontroli pokładu statku, którą
przeprowadza z jak największą uwagą. Odpowiednią drogą podejmuje się kontakt z uczestniczącym
państwem członkowskim, pod którego banderą rzekomo taki statek pływa. 5. Jeżeli istnieją uzasadnione
przesłanki, by przypuszczać, że statek, mimo podnoszenia obcej bandery lub
odmowy wywieszenia swojej bandery, w rzeczywistości przynależy do przyjmującego
państwa członkowskiego lub innego uczestniczącego państwa członkowskiego,
jednostka uczestnicząca weryfikuje prawo statku do posługiwania się daną
banderą po uzyskaniu zezwolenia od tego państwa członkowskiego. 6. Jeśli w przypadkach, o których
mowa w ust. 4 lub 5, podejrzenia dotyczące przynależności państwowej statku
okażą się zasadne, przyjmujące państwo członkowskie lub uczestniczące państwo
członkowskie zezwala na podjęcie środków określonych w ust. 1. 7. W oczekiwaniu na wydanie
zezwolenia przez państwo bandery lub w przypadku braku takiego zezwolenia
obserwuje się statek z rozsądnej odległości. Nie podejmuje się żadnych innych
środków bez wyraźnego zezwolenia państwa bandery, z wyjątkiem środków
niezbędnych do przeciwdziałania nieuchronnemu zagrożeniu życia osób, bądź z
wyjątkiem środków wynikających z odnośnych porozumień dwustronnych lub
wielostronnych. 8. Jeżeli istnieją uzasadnione
przesłanki, by podejrzewać, że statek, który nie posiada przynależności
państwowej lub który może zostać uznany za taki, uczestniczy w przemycie
migrantów drogą morską, jednostka uczestnicząca może wejść na pokład i
zatrzymać statek w celu sprawdzenia jego bezpaństwowości. Jeśli podejrzenia
okażą się zasadne, można podjąć dalsze stosowne środki określone w ust. 1
zgodnie z przepisami prawa krajowego i międzynarodowego. 9. Państwo członkowskie, które
podjęło dowolny środek zgodnie z ust. 1, bezzwłocznie powiadamia państwo
bandery o skutkach zastosowania takiego środka. 10. Zgodnie z prawem krajowym
wyznacza się urzędnika krajowego reprezentującego przyjmujące państwo
członkowskie lub uczestniczące państwo członkowskie w międzynarodowym centrum
koordynacyjnym, który odpowiada za wydawanie zezwoleń na weryfikację prawa
statku do wywieszania bandery danego państwa członkowskiego lub na podejmowanie
wszelkich środków określonych w ust. 1. 11. Jeśli przesłanki, by
podejrzewać, że statek uczestniczy w przemycie migrantów na morzu pełnym, okażą
się bezzasadne lub jednostka uczestnicząca nie posiada uprawnień do działania,
lecz w dalszym ciągu zachodzi zasadne podejrzenie, że taki statek przewozi
osoby zamierzające dostać się na granicę państwa członkowskiego i obejść
kontrole na przejściach granicznych, taki statek pozostaje objęty
monitoringiem. Międzynarodowe centrum koordynacyjne przekazuje informacje o
statku do krajowego centrum koordynacyjnego państw członkowskich, do których
taki statek jest kierowany. Artykuł 8 Przechwytywanie w strefie przyległej 1. W strefie przyległej do morza
terytorialnego państwa członkowskiego, które jest przyjmującym państwem
członkowskim lub uczestniczącym państwem członkowskim, środki określone w art.
6 ust. 1 podejmuje się zgodnie z art. 6 ust. 2. 2. Środków określonych w art. 6 ust. 1 nie podejmuje się w strefie
przyległej państwa członkowskiego, które nie uczestniczy w operacji na morzu
bez zezwolenia takiego państwa członkowskiego. Międzynarodowe
centrum koordynacyjne jest powiadamiane o każdej wymianie informacji z tym
państwem członkowskim oraz o dalszym przebiegu działań, na które to państwo
członkowskie wydaje zezwolenie. 3. W przypadku gdy statek bezpaństwowy przepływa przez strefę przyległą
zastosowanie ma art. 7 ust. 8. Artykuł 9 Działania poszukiwawczo-ratownicze 1. Jednostki uczestniczące w
operacji na morzu udzielają pomocy każdemu statkowi lub każdej osobie
znajdującej się w sytuacji zagrożenia na morzu. Pomoc udzielana jest bez
względu na obywatelstwo lub status takiej osoby, a także okoliczności, w
których dana osoba została odnaleziona. 2. W przypadku zaistnienia w
trakcie operacji na morzu sytuacji niepewności, sytuacji alarmowej lub sytuacji
zagrożenia w odniesieniu do statku bądź jakiejkolwiek osoby znajdującej się na
jego pokładzie, jednostka uczestnicząca w działaniach powinna przesłać możliwie
szybko wszelkie dostępne informacje do ratowniczego centrum koordynacyjnego
odpowiedzialnego za region działań poszukiwawczo-ratowniczych, w którym ma
miejsce dana sytuacja. 3. Uznaje się, że statek lub
osoby na jego pokładzie znajdują się w sytuacji niepewności, zwłaszcza gdy: a) istnieją wątpliwości co do bezpieczeństwa
statku lub osób na jego pokładzie; lub b) brakuje informacji na temat
przemieszczania się statku lub jego położenia. 4. Uznaje się, że statek lub
osoby na jego pokładzie znajdują się w sytuacji alarmowej, zwłaszcza gdy: a) istnieją obawy co do bezpieczeństwa
statku lub osób na jego pokładzie w związku z informacjami o wystąpieniu
poważnych trudności, których zakres nie wskazuje jednak na prawdopodobieństwo
wystąpienia sytuacji zagrożenia; lub b) stwierdza się stały brak informacji na
temat przemieszczania się statku lub jego położenia. 5. Uznaje się, że statek lub
osoby na jego pokładzie znajdują się w sytuacji zagrożenia, zwłaszcza gdy: a) otrzymano informacje potwierdzające fakt,
że statek lub osoba na jego pokładzie jest w niebezpieczeństwie i wymaga
natychmiastowej pomocy; lub b) nie udaje się nawiązać łączności ze
statkiem, a nieudane działania wyjaśniające wskazują na to, że statek
prawdopodobnie znajduje się w sytuacji zagrożenia; lub c) napływają informacje, z których wynika,
że wydajność operacyjna statku zmalała do tego stopnia, że możliwe jest
wystąpienie sytuacji zagrożenia. 6. W trakcie oceny sytuacji do celów ust. 3–5 jednostki uczestniczące
biorą pod uwagę wszelkie istotne aspekty, w tym: a) wystąpienie prośby o pomoc; b) zdatność statku do żeglugi morskiej i
prawdopodobieństwo, że statek nie dotrze do miejsca docelowego; c) liczbę pasażerów w stosunku do rodzaju
statku i jego stanu; d) dostępność zasobów takich jak paliwo,
woda, żywność, niezbędnych, by dotrzeć do brzegu; e) obecność wykwalifikowanej załogi i
dowództwa statku; f) dostępność i wydajność sprzętu
ratunkowego, nawigacyjnego i komunikacyjnego; g) obecności pasażerów wymagających pilnej
pomocy medycznej; h) obecność zmarłych pasażerów; i) obecność kobiet w ciąży lub dzieci; j) warunki meteorologiczne oraz warunki
panujące na morzu, w tym prognozy pogody i prognozy morskie. 7. Jednostki uczestniczące bezzwłocznie przekazują wyniki
swojej oceny sytuacji odpowiedzialnemu ratowniczemu centrum koordynacyjnemu.
Oczekując na instrukcje ratowniczego centrum koordynacyjnego, jednostki
uczestniczące podejmują wszelkie stosowne środki niezbędne do zapewnienia
bezpieczeństwa osobom objętym działaniami. 8. Istnienie sytuacji zagrożenia
nie jest wyłącznie uzależnione od faktu wystąpienia faktycznej prośby o pomoc
ani nią uwarunkowane. W przypadku gdy uznano
wprawdzie, że statek znajduje się w stanie zagrożenia, jednak osoby
przebywające na jego pokładzie odmawiają przyjęcia pomocy, jednostka
uczestnicząca powiadamia ratownicze centrum koordynacyjne i kontynuuje
wypełnianie obowiązku zachowania ostrożności, monitorując statek z rozsądnej
odległości oraz podejmując wszelkie środki niezbędne dla bezpieczeństwa osób
objętych działaniami, unikając przy tym wszelkich działań, które mogłyby
pogorszyć sytuację bądź zwiększyć niebezpieczeństwo uszczerbku na zdrowiu lub
utraty życia. 9. Jeżeli ratownicze centrum koordynacyjne kraju trzeciego
odpowiedzialnego za dany rejon działań poszukiwawczo-ratowniczych nie odpowiada
na powiadomienie przekazane przez jednostkę uczestniczącą, jednostka ta powinna
skontaktować się z ratowniczym centrum koordynacyjnym w przyjmującym państwie
członkowskim, chyba że inne ratownicze centrum koordynacyjne jest lepiej
przygotowane do koordynowania działaniami poszukiwawczo-ratowniczymi. 10. Jednostki uczestniczące możliwie szybko powiadamiają międzynarodowe
centrum koordynacyjne o wszelkich kontaktach podejmowanych z ratowniczym
centrum koordynacyjnym oraz o przebiegu podejmowanych przez nie działań. 11. Jeżeli nie można uznać lub nie uznaje się już, że statek znajduje się w
sytuacji zagrożenia, lub jeżeli zakończono działania poszukiwawczo-ratownicze,
jednostka uczestnicząca powinna – w porozumieniu z międzynarodowym centrum
koordynacyjnym – wznowić operację na morzu. Artykuł 10 Sprowadzanie na ląd 1. Sposoby sprowadzania na ląd
osób przechwyconych lub uratowanych w trakcie operacji na morzu zostają
określone w planie operacyjnym. Takie sposoby sprowadzania na ląd nie skutkują
nałożeniem zobowiązań na państwa członkowskie nieuczestniczące w operacji na
morzu, chyba że wyraźnie zezwalają one na podejmowanie środków na swoim morzu
terytorialnym lub w swojej strefie przyległej zgodnie z art. 6 ust. 4 lub art.
8 ust. 2. 2. W przypadku przechwycenia na morzu terytorialnym lub w strefie
przyległej zgodnie z przepisami art. 6 ust. 2 lub art. 8 ust. 1 sprowadzenie na
ląd ma miejsce w przyjmującym państwie członkowskim lub uczestniczącym państwie
członkowskim, na którego wodach terytorialnych lub w którego strefie przyległej
dochodzi do przechwycenia. W przypadku przechwycenia na morzu terytorialnym
lub w strefie przyległej zgodnie z przepisami art. 6 ust. 4 lub art. 8 ust. 2
sprowadzenie na ląd ma miejsce w państwie członkowskim, na którego wodach terytorialnych
lub w którego strefie przyległej dochodzi do przechwycenia. 3. Z zastrzeżeniem stosowania art. 4, w przypadku przechwycenia na morzu
pełnym zgodnie z przepisami art. 7 sprowadzenie na ląd może mieć miejsce w
kraju trzecim, z którego wypłynął statek. Jeśli
nie jest to możliwe, sprowadzenie na ląd odbywa się w przyjmującym państwie
członkowskim. 4. W przypadku działań poszukiwawczo-ratowniczych określonych w art. 9
jednostki uczestniczące współpracują z odpowiedzialnym ratowniczym centrum
koordynacyjnym w celu zapewnienia właściwego portu lub bezpiecznego miejsca
uratowanym osobom oraz zagwarantowania im szybkiego i skutecznego sprowadzenia
na ląd. Bez uszczerbku dla odpowiedzialności ratowniczego
centrum koordynacyjnego przyjmujące państwo członkowskie oraz uczestniczące
państwa członkowskie możliwie szybko gwarantują ustalenie portu lub
bezpiecznego miejsca, biorąc pod uwagę istotne czynniki takie jak odległość od
najbliżej położonych portów lub bezpiecznych miejsc, zagrożenia i okoliczności
towarzyszące danej sprawie. Jeśli jednostka uczestnicząca nie jest zwolniona z
obowiązku, o którym mowa w art. 9 ust. 1 w rozsądnie najkrótszym czasie, biorąc
pod uwagę bezpieczeństwo uratowanych osób oraz samej jednostki uczestniczącej,
zezwala jej się na sprowadzenie na ląd uratowanych osób w przyjmującym państwie
członkowskim. 5. Jednostki
uczestniczące informują międzynarodowe centrum koordynacyjne o obecności
wszystkich osób w rozumieniu art. 4 ust. 1, zaś międzynarodowe centrum
koordynacyjne przekazuje takie informacje właściwym władzom krajowym. Na
podstawie takich informacji w planie operacyjnym należy określić, jakie
działania następcze można podjąć. ROZDZIAŁ
IV PRZEPISY
KOŃCOWE Artykuł 11 Wejście w życie Niniejsze rozporządzenie wchodzi w życie dwudziestego
dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Niniejsze
rozporządzenie wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane w państwach
członkowskich zgodnie z Traktatami. Sporządzono w Brukseli dnia […]
r. W imieniu Parlamentu Europejskiego W
imieniu Rady Przewodniczący Przewodniczący [1] Decyzja Rady z dnia 26 kwietnia 2010 r.
uzupełniająca kodeks graniczny Schengen w odniesieniu do ochrony granic
morskich w kontekście współpracy operacyjnej koordynowanej przez
Europejską Agencję ds. Zarządzania Współpracą Operacyjną na Granicach
Zewnętrznych Państw Członkowskich Unii Europejskiej, Dz.U. L 111 z 4.5.2010, s.
20. [2] Konkluzje prezydencji Rady Europejskiej z dnia 29-30
października 2009 r. [3] Zob. pkt 5.1 programu sztokholmskiego „Zintegrowane
zarządzanie granicami zewnętrznymi”, Dz.U. C 115 z 4.5.2010, s. 1. [4] Rozporządzenie (WE) nr 562/2006 Parlamentu
Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. ustanawiające
wspólnotowy kodeks zasad regulujących przepływ osób przez granice (kodeks
graniczny Schengen), Dz.U. L 105 z 13.4.2006, s. 1. [5] Sprawa C-355/10: Parlament Europejski przeciwko Radzie
Unii Europejskiej
na stronie
http://curia.europa.eu/juris/liste.jsf?language=en&jur=C,T,F&num=C-355/10&td=ALL#
(jeszcze nieopublikowana w Zb.Orz.). [6] Rozporządzenie Rady (WE) nr 2007/2004 z dnia 26
października 2004 r. ustanawiające Europejską Agencję Zarządzania Współpracą
Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw Członkowskich Unii Europejskiej,
Dz. U. L 349 z 25.11.2004, s. 1 [7] Dokument roboczy służb Komisji: Badanie na temat
instrumentów prawa międzynarodowego związanych z nielegalną imigracją drogą
morską, SEC(2007) 691. [8] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE)
nr 1168/2011 z dnia 25 października 2011 r. zmieniające
rozporządzenie Rady (WE) nr 2007/2004 ustanawiające Europejską Agencję
Zarządzania Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw
Członkowskich Unii Europejskiej, Dz.U. L 304 z 22.11.2011, s. 1 [9] Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (wielka
izba) z dnia 23 lutego 2012 r. (wniosek nr 27765/09); pod adresem
http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/pages/search.aspx?i=001-109231#{"itemid":["001-109231"]} [10] Strefę przyległą regulują przepisy art. 33 Konwencji
Narodów Zjednoczonych o prawie morza. Jest to strefa przyległa do morza
terytorialnego i nie może sięgać dalej niż 24 mile morskie od linii
podstawowych, od których mierzy się szerokość morza terytorialnego. Stanowi
część specjalnej strefy ekonomicznej lub otwartych mórz, w zależności od tego,
czy państwo nadbrzeżne ogłosiło specjalną strefę ekonomiczną, i jest to strefa,
w której zastosowanie ma swoboda nawigacji. Choć strefa przyległa nie jest
częścią morza terytorialnego, państwo nadbrzeżne może wykonywać niezbędną
kontrolę w celu zapobiegania naruszaniu jego ustaw i innych przepisów celnych,
skarbowych, imigracyjnych lub sanitarnych na jego terytorium lub morzu
terytorialnym oraz w celu karania takich naruszeń. [11] Rezolucja MSC.167(78) przyjęta dnia 20 maja 2004 r. [12] Rezolucja 1821 (2011) Zgromadzenia Parlamentarnego Rady
Europy. [13] Dz.U. L 349 z 25.11.2004, s. 1. [14] Dz.U. L 105 z 13.4.2006, s. 1. [15] Dz.U. L 326 z 13.12.2005, s. 13. [16] Dz.U. L 176 z 10.7.1999, s. 36. [17] Dz.U. L 176 z 10.7.1999, s. 31. [18] Dz.U. L 53 z 27.2.2008, s. 52. [19] Dz.U. L 53 z 27.2.2008, s. 1. [20] Dz.U. L 176 z 10.7.1999, s. 31. [21] Dz.U. L 160 z 18.6.2011, s. 19. [22] Dz.U. L 131 z 1.6.2000, s. 43. [23] Dz.U. L 64 z 7.3.2002, s. 20.