52011DC0160

[pic] | KOMISJA EUROPEJSKA |

Bruksela, dnia 30.3.2011

KOM(2011) 160 wersja ostateczna

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

Sprawozdanie ze stosowania Karty praw podstawowych Unii Europejskiej w 2010 r.

SEK(2011) 396 wersja ostateczna

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

Sprawozdanie ze stosowania Karty praw podstawowych Unii Europejskiej w 2010 r.

Wprowadzenie

Wraz z wejściem w życie traktatu lizbońskiego Karta praw podstawowych Unii Europejskiej[1] stała się prawnie wiążąca. Prowadzi to do znaczącego wzmocnienia europejskiego systemu rządów prawa. Jest to krok milowy na drodze, którą rozpoczęto już kilkadziesiąt lat temu. Wcześniej to orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości zobowiązywało Unię do przestrzegania praw podstawowych. Obecnie Karta w jednym spójnym i prawnie wiążącym akcie prawnym gromadzi prawa podstawowe, które są wiążące dla wszystkich instytucji i organów UE.

Karta nie jest dokumentem ustanawiającym abstrakcyjne zasady. Za każdym razem, gdy instytucje i organy UE podejmują działania lub gdy w inny sposób wprowadzane jest w życie prawo UE, należy przestrzegać przepisów Karty, aby obywatele mogli skutecznie korzystać ze swoich praw podstawowych. Dlatego właśnie w 2010 r. Komisja przyjęła Strategię skutecznego wprowadzania w życie Karty praw podstawowych[2]. Celem strategii jest, aby Unia stała się wzorem do naśladowania. Karty należy przestrzegać na każdym etapie procesu stanowienia prawa w UE – od dnia, w którym Komisja Europejska zaczyna opracowywać swoje wnioski, przez wszystkie zmiany w procesie ustawodawczym, aż po dzień, w którym wchodzą one w życie po przyjęciu przez Parlament Europejski i Radę, oraz ich wykonanie przez państwa członkowskie.

Komisja ze swojej strony zintensyfikowała ocenę wpływu swoich wniosków ustawodawczych na prawa podstawowe ustanawiając „listę kontrolną dotyczącą praw podstawowych”, aby systematycznie sprawdzać zgodność swoich wniosków z Kartą.

W swojej Strategii Komisja ogłosiła zamiar przedstawiania rocznego sprawozdania z monitorowania procesu wprowadzania w życie Karty w obszarach leżących w kompetencji Unii Europejskiej. Sprawozdanie roczne ze stosowania Karty praw podstawowych Unii Europejskiej w 2010 r. po raz pierwszy przedstawia spójny przegląd najważniejszych informacji ilustrujących dynamiczne stosowanie Karty.

W niniejszym sprawozdaniu rocznym przedstawiono konkretne problemy, z którymi stykają się ludzie, i opisano działania, jakie instytucje europejskie podjęły w ramach swoich kompetencji w celu ich rozwiązania. Sprawozdanie wyjaśnia również, dlaczego UE niekiedy nie mogła podjąć działań w świetle ograniczonych uprawnień nadanych jej na mocy traktatów. W sprawozdaniu rocznym opisano również, w jaki sposób instytucje UE, począwszy od Komisji, uwzględniają prawa podstawowe na etapie pomysłu, opracowywania koncepcji i rozwoju polityki europejskiej. Niniejsze sprawozdanie oraz jego późniejsze edycje służą pomiarowi osiągnięć instytucji europejskich w stosowaniu Karty.

W JAKICH OKOLICZNOśCIACH KARTA MA ZASTOSOWANIE

Zainteresowanie obywateli wprowadzaniem Karty w życie oraz ich oczekiwania w tym względzie są wysokie. Karta nie ma jednak zastosowania do wszystkich sytuacji związanych z kwestiami praw podstawowych w Unii Europejskiej. W 2010 r. Komisja otrzymała ponad 4 000 pism od obywateli dotyczących praw podstawowych. Około trzech czwartych z nich dotyczyło spraw pozostających poza zakresem prawa UE. Odzwierciedla to częste niezrozumienie celów Karty oraz sytuacji, w odniesieniu do których Karta ma zastosowanie, a do których zastosowania nie ma.

W Unii Europejskiej ochrona praw podstawowych jest gwarantowana zarówno na poziomie krajowym przez systemy konstytucyjne państw członkowskich, które powstały przed Kartą i dysponują bardziej rozbudowanym orzecznictwem, jak i na szczeblu UE – przez Kartę.

Karta ma zastosowanie w odniesieniu do działań podejmowanych przez wszystkie instytucje i organy UE. Dotyczy to w szczególności prac legislacyjnych Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji, które muszą pozostawać w pełnej zgodności z Kartą, aby spełniać wymogi prawa UE. Karta ma również zastosowanie do działań zewnętrznych Unii Europejskiej[3].

Karta ma zastosowanie w odniesieniu do państw członkowskich wyłącznie przy wdrażaniu przez nie prawa UE. Nie ma ona zastosowania w sytuacjach, które nie odnoszą się do prawa UE, nie rozszerza również kompetencji Unii określonych w traktatach[4].

W sytuacjach, do których Karta nie ma zastosowania, prawa podstawowe są w dalszym ciągu gwarantowane na poziomie krajowym zgodnie z krajowymi systemami konstytucyjnymi. Państwa członkowskie dysponują obszernymi przepisami krajowymi w zakresie praw podstawowych, których poszanowanie gwarantują sądy krajowe. Egzekwowanie przestrzegania praw podstawowych leży w gestii organów krajowych, w tym sądów. Ponadto wszystkie państwa członkowskie, niezależnie od swoich zobowiązań na mocy prawa UE, zaciągnęły zobowiązania w ramach europejskiej konwencji praw człowieka. W konsekwencji osoby fizyczne mogą – jako środek ostateczny i po wyczerpaniu wszystkich środków zaradczych dostępnych na szczeblu krajowym – wnosić skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu w sprawie pogwałcenia praw podstawowych zagwarantowanych europejską konwencją praw człowieka.

Karta uzupełnia więc krajowe systemy konstytucyjne i system ochrony praw człowieka gwarantowany przez europejską konwencję praw człowieka, ale ich nie zastępuje.

ZWIęKSZENIE SKUTECZNOśCI KARTY DLA OBYWATELI

W świetle rosnącego zainteresowania opinii publicznej Kartą istnieje pilna potrzeba lepszego informowania obywateli o tym, w jakich przypadkach Karta ma zastosowanie – a mianowicie w odniesieniu do działań instytucji i organów UE, natomiast w odniesieniu do państw członkowskich jedynie wówczas, gdy wdrażają one prawo UE – a także jak w praktyce dochodzić praw, jeżeli zostały pogwałcone. Ludzie powinni wiedzieć, do kogo mogą się zwrócić o pomoc w takich przypadkach. Powinni być również informowani o tym, do kogo się zwracać w przypadkach nie wchodzących w zakres stosowania Karty, w szczególności w przypadkach, gdy działania organów krajowych nie wiążą się z wdrażaniem prawa UE. Udzielanie odpowiednich informacji ma zasadnicze znaczenie dla zapewnienia, aby w przypadku każdego naruszenia istniała rzeczywista możliwość dochodzenia praw.

Podejmowanie działań na szczeblu UE i na poziomie krajowym

Karta chroni osoby fizyczne i osoby prawne przed działaniami instytucji i organów UE, które są niezgodne z prawami podstawowymi. Instytucje i organy UE muszą więc przestrzegać przepisów Karty.

Komisja jest w pełni zdecydowana odwołać się do wszystkich dostępnych środków w celu zapewnienia przestrzegania Karty na szczeblu UE. Jeżeli dana instytucja lub organ UE nie przestrzega Karty, Trybunał Sprawiedliwości jest uprawniony do zweryfikowania legalności aktu prawnego, natomiast Komisja ma prawo wszcząć właściwe postępowanie.

Organy publiczne w państwach członkowskich – zarówno ustawodawcze, wykonawcze, jak i sądowe – są związane postanowieniami Karty wyłącznie podczas wdrażania prawa UE, w szczególności podczas stosowania rozporządzeń lub decyzji, bądź wdrażania dyrektyw UE. Jeżeli osoba fizyczna uważa, że organ krajowy naruszył przepisy Karty podczas wdrażania prawa UE, może zwrócić się do sądów krajowych danego państwa. W oparciu o wskazówki Trybunału Sprawiedliwości sędziowie krajowi mają kompetencje do zapewnienia poszanowania Karty przez państwa członkowskie podczas wdrażania prawa UE. Osoba fizyczna może również złożyć skargę do Komisji, która ma prawo wszcząć przeciwko danemu państwu członkowskiemu postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego.

Poprawie skutecznej ochronie obywateli służyć będzie wzmocnienie dialogu między instytucjami UE a organami krajowymi zaangażowanymi w egzekwowanie praw podstawowych, w tym również krajowymi organami ds. równości.

Kierowanie skarg do właściwych organów

Jeżeli działania państw członkowskich nie są związane z wdrażaniem prawa UE, na straży praw podstawowych stoją krajowe konstytucje, które zawierają przepisy służące ich ochronie. W tych przypadkach w interesie osób fizycznych, których prawa podstawowe mogły zostać naruszone, leży niezwłoczne skierowanie skargi do właściwego organu krajowego, czy to rządu, sądów krajowych, czy też do wyspecjalizowanych organów ochrony praw człowieka. Europejski Trybunał Praw Człowieka zapewnia dodatkowy poziom ochrony po wyczerpaniu wszystkich krajowych środków zaradczych. Należy zaznaczyć, że Komisja nie jest sądem apelacyjnym w stosunku do decyzji sądów krajowych i międzynarodowych.

Osoby fizyczne, które uważają, że ich prawa podstawowe zostały naruszone, muszą mieć dostęp do praktycznych informacji na temat środków ochrony prawnej dostępnych w państwach członkowskich. Komisja ma zdecydowany zamiar podjąć tę kwestię. Nie oznacza to wprowadzenia nowych mechanizmów ochrony praw podstawowych, lecz wymaga propagowania wykorzystywania istniejących instrumentów poprzez informowanie opinii publicznej o tym, jaki organ jest właściwy do rozpatrzenia danej skargi.

W pierwszej kolejności Komisja udoskonali europejski portal „e-Sprawiedliwość” udostępniając opinii publicznej informacje na temat organów, w których można składać skargi w przypadku naruszenia praw podstawowych.

W przypadkach, do których Karta nie ma zastosowania, Komisja zbada jak rzeczone naruszenia praw podstawowych mogłyby, w stosownych przypadkach, zostać przekazane odnośnym organom krajowym. Pierwszym krokiem Komisji będzie organizacja w 2011 r. seminarium z udziałem Komisji Petycji Parlamentu Europejskiego, krajowych instytucji praw człowieka oraz innych organów krajowych, jak Ministerstwo Sprawiedliwości i organy ds. równości, a także zainteresowanych podmiotów, aby rozważyć możliwość ustanowienia takiego mechanizmu.

Jasne informacje na temat Karty

Informacje zgromadzone przez Komisję w 2010 r. na temat stosowania Karty uwydatniają potrzebę jaśniejszego informowania o tym, kiedy Karta ma zastosowanie oraz kto jest za co odpowiedzialny w dziedzinie praw podstawowych.[5]. Aby uniknąć opóźnień w egzekwowaniu praw podstawowych oraz przypadków rozczarowania, władze krajowe, instytucje i organy UE, w tym Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej, powinny dołożyć wspólnych starań w celu lepszego informowania obywateli o tym, w jakich przypadkach Karta ma zastosowanie.

NAJWAżNIEJSZE OSIąGNIęCIA W 2010 R.

W sprawozdaniu za 2010 r. ukazano, że prawa podstawowe określone w Karcie dotyczą wielu aspektów polityki, za które odpowiada Unia i muszą zawsze być brane pod uwagę podczas planowania i realizowania działań UE: od sprawiedliwości, po politykę w zakresie transportu i zarządzania granicami.

W sprawozdaniu przedstawiono wiele przykładów stosowania Karty w dziedzinach, które odpowiadają wszystkim sześciu tytułom, na jakie została ona podzielona (Godność, Wolności, Równość, Solidarność, Prawa obywatelskie i Wymiar sprawiedliwości), i które obejmują szereg aspektów polityki UE.

Przykładowo w związku w tym, że poszanowanie praw zapisanych w tytule „ Godność” wzbudzało poważne obawy w odniesieniu do obszaru imigracji, poświęcono mu szczególną uwagę w ustawodawstwie przyjętym w 2010 r., takim jak decyzja w sprawie monitorowania zewnętrznych granic morskich[6] czy zmiany do rozporządzenia dotyczącego agencji FRONTEX[7]. Obawy dotyczące godności ludzkiej zostały również uwzględnione w komunikacie Komisji na temat urządzeń do prześwietlania osób na europejskich lotniskach[8].

Podobnie wiele kwestii wpłynęło na kształt działań Komisji w dziedzinach objętych tytułem „ Wolności” . Wolności mediów i wolności prowadzenia działalności gospodarczej poświęcono szczególną uwagę we wniosku Komisji w sprawie w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych[9].

Jeżeli chodzi o tytuł dotyczący równości , obywatele i Parlament Europejski wyrazili silne zainteresowanie prawami dziecka, a Komisja podjęła kilka inicjatyw w tej dziedzinie, takich jak Plan działania UE na rzecz małoletnich pozbawionych opieki (2010–2014)[10]. Poszanowanie zasady niedyskryminacji z różnych względów, w tym ze względu na płeć i rasę, w dalszym ciągu budzi istotne obawy potwierdzone danymi dostarczonymi przez Agencję Praw Podstawowych UE.

Jeżeli chodzi o tytuł „ Solidarność” , Komisja podjęła starania mające na celu umożliwienie skutecznego stosowania instrumentów UE związanych z prawami podstawowymi pracowników.

Do praw, o których mowa w tytule dotyczącym wymiaru sprawiedliwości – w szczególności do prawa do skutecznego środka prawnego – odniesiono się w kilku wyrokach Trybunału Sprawiedliwości.

Oprócz powyższych kwestii, analiza wniosków obywateli i Parlamentu Europejskiego wskazuje, że najważniejsze obawy w 2010 r. dotyczyły ochrony danych, dostępu do wymiaru sprawiedliwości, integracji Romów i propagowania równości.

Ochrona danych

Karta gwarantuje prawo osób fizycznych do ochrony danych osobowych (art. 8 Karty). Europejczycy bardzo się interesują tymi kwestiami i często wyrażają obawy dotyczące sposobu wykorzystania ich danych osobowych, co znalazło wyraz w wielu pytaniach obywateli i Parlamentu Europejskiego w 2010 r. Pytania te dotyczyły wielu tematów: od ochrony danych w stosowaniu nowych technologii po przestrzeganie zasad ochrony danych przez państwa trzecie. We wnioskach zwracano uwagę na takie kwestie, jak pobieranie odcisków palców od uczniów, Google Street View, systemy nadzoru wideo w miejscu pracy, portale społecznościowe, gromadzenie danych w ramach spisów powszechnych oraz finansowanie badań w zakresie nowych technologii w dziedzinie bezpieczeństwa.

Technologie umożliwiają jednostkom łatwe dzielenie się informacjami na temat ich zachowania i preferencji oraz publiczne udostępnianie tych informacji w skali globalnej na bezprecedensową skalę. W odpowiedzi na te wyzwania Komisja przyjęła w 2010 r. kompleksowe podejście do ochrony danych osobowych w UE[11], w ramach którego określono najważniejsze cele reformy ram prawnych ochrony danych w UE: wzmocnienie praw osób fizycznych (np. przez zwiększenie przejrzystości i wzmocnienie kontroli nad danymi osobowymi), poprawa sytuacji w zakresie aspektów ochrony danych związanych z rynkiem wewnętrznym (przez zmniejszenie obciążeń administracyjnych oraz zagwarantowanie równych szans), rewizja przepisów o ochronie danych w obszarze współpracy policyjnej i współpracy wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych, aby dane osobowe były objęte wysokim poziomem ochrony w tych dziedzinach, również wówczas, gdy są one przesyłane poza granice UE, a także bardziej skuteczne egzekwowanie tych przepisów (w ty poprzez wzmocnienie i dalszą harmonizację roli i uprawnień organów ochrony danych). Komisja przedstawi wnioski dotyczące nowych ogólnych ram prawnych w zakresie ochrony danych w 2011 r.[12].

W dniu 10 lutego 2010 r. Parlament Europejski podkreślił potrzebę lepszego uwzględnienia ochrony danych w umowach międzynarodowych w sprawie transferów danych w celu walki z terroryzmem i zagłosował przeciwko proponowanej umowie w sprawie programu śledzenia środków finansowych należących do terrorystów W związku z powyższym Komisja zaproponowała nową umowę, zawierającą bardziej restrykcyjne gwarancje ochrony danych, która została zatwierdzona przez Parlament Europejski i weszła w życie w dniu 1 sierpnia 2010 r.[13]. Również Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej podkreślił znaczenie prawa podstawowego do ochrony danych poprzez unieważnienie w dniu 9 listopada 2010 r. części ustawodawstwa UE, które wymagało publikacji nazwisk osób fizycznych będących beneficjentami środków pochodzących z Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji i Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich[14].

Dostęp do wymiaru sprawiedliwości

Dostęp do wymiaru sprawiedliwości jest prawem podstawowym zagwarantowanym w szczególności przez art. 47 Karty. Kwestie dotyczące wymiaru sprawiedliwości bardzo często wpływają na życie codzienne wielu osób w całej UE. Gdzie zgłaszać roszczenia prawne w innym państwie członkowskim? Jakie mam prawa w postępowaniu sądowym jako poszkodowany? To zaledwie kilka spośród pytań, które zadają sobie Europejczycy. W 2010 r. wiele osób skarżyło się Komisji, że nie uzyskało lub nie było w stanie znaleźć wystarczającego wsparcia lub pomocy prawnej, aby przeprowadzić postępowanie przed sądami krajowymi. Wielu obywateli uskarżało się na długotrwałe i kosztowne postępowania sądowe, które uniemożliwiły im dostęp do wymiaru sprawiedliwości. Niektóre pisma zawierały zarzuty korupcji, naruszania zasady równości stron lub braku niezawisłości niektórych sądów krajowych, a także pogwałcenia prawa do rzetelnego procesu sądowego. Komisja nie mogła się zająć wieloma z tych kwestii, ponieważ wchodzą one w zakres uprawnień państw członkowskich.

Aby zwiększyć prawa podejrzanych i oskarżonych, którzy nie rozumieją lub nie władają językiem postępowania karnego, w 2010 r. UE przyjęła wspólne unijne standardy w zakresie prawa do tłumaczenia ustnego i pisemnego[15]. Komisja zaproponowała również przepisy nakładające wymóg informowania podejrzanych o popełnienie przestępstwa o ich prawach w języku dla nich zrozumiałym[16]. Każdy aresztowany w związku z popełnieniem przestępstwa bądź zatrzymany na podstawie europejskiego nakazu aresztowania zostanie poinformowany na piśmie, w dokumencie zwanym pouczeniem o prawach, o swoich prawach podstawowych w czasie aresztowania oraz o postawionych zarzutach. W 2011 r. Komisja będzie kontynuować wdrażanie harmonogramu działań dotyczących praw procesowych, który określa program ustawodawstwa gwarantującego rzetelny proces sądowy, zgłaszając wnioski w sprawie przepisów zapewniających skuteczny dostęp do adwokata oraz prawo do kontaktowania się z członkami rodziny, konsulatem lub pracodawcą.

W sądach nie tylko oskarżony, lecz także poszkodowani mają prawa, które należy szanować, a Komisja pragnie poprawić ich sytuację. Komisja zamierza przedstawić w 2011 r. pakiet środków zmierzających do zwiększenia praw, ochrony wszystkich ofiar przestępstw oraz wsparcia udzielanego im w trakcie całego procesu sądowego oraz po jego zakończeniu.

Prawa podstawowe Romów

Traktat UE w art. 2 uznaje prawa osób należących do mniejszości, a art. 21 Karty zakazuje wszelkiej dyskryminacji ze względu na pochodzenie etniczne lub społeczne, bądź przynależność do mniejszości narodowej. Licząca 10 do 12 mln osób społeczność romska stanowi największą mniejszość etniczną w Europie. Znaczna część społeczności romskiej w UE jest w dużym stopniu dotknięta bezrobociem i skrajnym ubóstwem, trudnymi warunkami mieszkaniowymi, niskimi standardami zdrowotnymi oraz utrudnionym dostępem do edukacji. Włączenie społeczne i ekonomiczne Romów ma więc priorytetowe znaczenie dla UE, co zostało podkreślone przez Komisję w dniu 7 kwietnia 2010 r. w komunikacie opisującym najważniejsze wyzwania dla wszystkich państw członkowskich UE w zakresie integracji Romów[17].

Wszyscy obywatele UE mają prawo przeprowadzić się i osiedlić w innym państwie członkowskim UE; korzystają również z prawa do niedyskryminacji. Władze krajowe mają prawo wydalić obywateli UE lub odebrać im prawo pobytu wyłącznie na ściśle określonych i jasnych warunkach, zapisanych w unijnej dyrektywie z 2004 r. w sprawie swobodnego przepływu[18], która zawiera również zabezpieczenia proceduralne przed arbitralnymi, dyskryminacyjnymi lub niewspółmiernymi decyzjami, które tym samym chronią prawa podstawowe, m.in. zakaz wydaleń zbiorowych (art. 19 ust. 1 Karty). Aby zagwarantować te prawa, latem 2010 r. Unia natychmiast zareagowała na wydalenie obywateli UE pochodzenia romskiego z Francji. Komisja dokładnie skontrolowała, czy wszystkie podjęte działania zostały przeprowadzone w pełnej zgodzie z wymogami UE. W następstwie działań Komisji Francja i inne państwa członkowskie zmieniają obecnie przepisy w celu pełnego uzgodnienia ich z przepisami UE dotyczącymi swobodnego przepływu.

Z bardziej strukturalnej perspektywy integracja społeczna i gospodarcza Romów wymaga aktywnego udziału państw członkowskich przy wsparciu Unii Europejskiej. Krótko po wydarzeniach, które miały miejsce latem 2010 r., Komisja ustanowiła wewnętrzną grupę zadaniową w celu oceny wykorzystania środków UE w państwach członkowskich. Wstępne ustalenia grupy zadaniowej wykazują, że państwa członkowskie nie wykorzystują odpowiednio możliwości dofinansowania UE na rzecz skutecznej integracji społecznej i gospodarczej Romów. Nieumiejętne opracowywanie strategii, brak konkretnych środków służących rozwiązaniu problemów, z którymi borykają się Romowie, brak wiedzy specjalistycznej i zdolności administracyjnych do wykorzystania środków UE, a także brak zaangażowania społeczeństwa obywatelskiego i społeczności romskich w opracowywanie i wprowadzanie w życie środków integracyjnych, stanowią najważniejsze problemy zidentyfikowane przez grupę zadaniową.

W 2011 r. Komisja przyjmie ramy prawne UE w sprawie strategii integracyjnych. Komisja będzie również w dalszym ciągu dbać o to, aby Romowie bez dyskryminacji korzystali ze swoich praw przysługujących im jako obywatelom UE.

Promowanie równości

W 2010 r. Komisja wyraziła silne zaangażowanie w kwestie równości płci przyjmując Kartę Kobiet[19] oraz Strategię na rzecz równości kobiet i mężczyzn (2010–2015)[20]. Komisja zaznaczyła, że pomimo powszechnej tendencji w kierunku coraz większej równości w społeczeństwie i na rynku pracy, postępy w zakresie likwidowania nierówności płci są w dalszym ciągu niewielkie. Komisja określiła wyzwania i działania w następujących pięciu obszarach priorytetowych: równa niezależność ekonomiczna, równa płaca za tę samą pracę i praca równej wartości, równość w procesach decyzyjnych, godność, integralność i eliminacja przemocy uwarunkowanej płcią oraz propagowanie równości płci poza granicami UE. Postępy we wszystkich tych obszarach zapewniłyby rzeczywisty wybór dla wielu kobiet i mężczyzn.

Aby poprawić pozycję niepełnosprawnych kobiet i mężczyzn, tak aby korzystali oni z pełni swoich praw i w pełni uczestniczyli w życiu społecznym, w 2010 r. Komisja zainicjowała strategię w sprawie niepełnosprawności[21]. W strategii zidentyfikowano osiem obszarów priorytetowych: dostępność, uczestnictwo, równość, zatrudnienie, kształcenie i szkolenie, ochrona socjalna, zdrowie i działania zewnętrzne. W grudniu 2010 r. UE stało się stroną Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawach osób niepełnosprawnych. W strategii zdefiniowano unijne mechanizmy mające na celu wdrożenie tej konwencji, które uzupełnią działania krajowe.

3.5. Unia przygotowuje się do przystąpienia do europejskiej konwencji praw człowieka

Traktat UE zobowiązuje Unię do przystąpienia do europejskiej konwencji praw człowieka. Dlatego też Komisja w dniu 17 marca 2010 r. zaleciła Radzie rozpoczęcie negocjacji z Radą Europy w sprawie przystąpienia. Na podstawie zatwierdzonego przez Radę mandatu Komisja rozpoczęła negocjacje akcesyjne w dniu 7 lipca 2010 r. Przystąpienie UE do europejskiej konwencji praw człowieka będzie stanowić uzupełnienie silnej ochrony praw podstawowych, którą zapewnia w unijnym porządku prawnym Karta praw podstawowych Unii Europejskiej oraz orzecznictwo w dziedzinie praw podstawowych wykształcone z biegiem czasu przez Trybunał Sprawiedliwości. Wprowadzi ono dodatkową kontrolę sądową w zakresie ochrony praw podstawowych w UE. Przystąpienie do konwencji jeszcze bardziej ugruntuje wspólną kulturę praw podstawowych w UE i pokaże, że Unia popiera system ochrony praw gwarantowany przez ETPCz w Strasburgu. Zapewni to również harmonijny rozwój orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

Podsumowanie

Aby zapewnić obywatelom możliwość pełnego korzystania z praw zagwarantowanych w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej, instytucje unijne i władze krajowe muszą objaśnić, w odniesieniu do jakich sytuacji Karta ma zastosowanie, a do jakich zastosowania nie ma. Niniejsze pierwsze sprawozdanie roczne stanowi konkretny krok podjęty przez Komisję w tym celu.

Komisja będzie przedstawiać takie sprawozdanie co roku, aby monitorować postępy poczynione w stosowaniu Karty i zgodności z jej przepisami, a także po to, aby zagwarantować utrzymanie nienagannych wyników w zakresie poszanowania praw podstawowych w UE. Sprawozdania roczne będą wspierać skuteczne wdrażanie Karty w ciągły, zdecydowany i przejrzysty sposób, przy zaangażowaniu wszystkich zainteresowanych podmiotów. Przy pomocy tych sprawozdań Komisja pragnie dać możliwość corocznej wymiany poglądów z Parlamentem Europejskim i Radą na temat stosowania Karty. W nadchodzących latach Komisja dokona podsumowania wniosków, jakie można wyciągnąć ze skutecznego wdrażania Karty. Przeanalizuje jednocześnie obawy wyrażane przez obywateli i odpowiednio dostosuje swoje działania.

[1] Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, Dz.U. C 83 z 30.3.2010, s. 389–403.

[2] COM(2010) 573 wersja ostateczna, dostępny na stronie internetowej:http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2010:0573:FIN:PL:PDF

[3] Zgodnie z art. 21 Traktatu o Unii Europejskiej, działania Unii na arenie międzynarodowej zmierzają w kierunku poszerzenia demokracji światowej, praworządności, uniwersalności i niepodzielności praw człowieka oraz podstawowych swobód, poszanowania godności ludzkiej, zasad równości i solidarności oraz poszanowania zasad Karty ONZ i prawa międzynarodowego. Wykonując art. 21 TUE Unia stosuje Kartę, jak również odnośne standardy praw człowieka ONZ. Roczne sprawozdanie UE w sprawie praw człowieka i demokracji na świecie jest odrębnym sprawozdaniem opisującym działania UE w państwach niebędących członkami UE.

[4] Artykuł 51 ust. 2 Karty stanowi, że „Karta nie rozszerza zakresu zastosowania prawa Unii poza kompetencje Unii, nie ustanawia nowych kompetencji ani zadań Unii, ani też nie zmienia kompetencji i zadań określonych w Traktatach”.

[5] Potwierdza to ostatnie badanie zlecone przez Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich i Parlament Europejski. Z ankiety wynika, że 72% obywateli europejskich uważa, iż nie posiada dostatecznych informacji na temat Karty (komunikat prasowy Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich z dnia 18 marca 2011 r., EO/11/6).

[6] Decyzja Rady z dnia 26 kwietnia 2010 r. uzupełniająca kodeks graniczny Schengen w odniesieniu do ochrony granic morskich w kontekście współpracy operacyjnej koordynowanej przez Europejską Agencję ds. Zarządzania Współpracą Operacyjną na Granicach Zewnętrznych Państw Członkowskich Unii Europejskiej, Dz.U. L 111, 4.5.2010, s. 20–26.

[7] Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie Rady (WE) nr 2007/2004 ustanawiające Europejską Agencję Zarządzania Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw Członkowskich Unii Europejskiej (FRONTEX), COM(2010) 61 wersja ostateczna, dostępny na stronie: http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2010:0061:FIN:PL:PDF

[8] COM(2010) 311 wersja ostateczna, dostępny na stronie: http://ec.europa.eu/transport/air/security/doc/com2010_311_security_scanners_en.pdf

[9] Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych, COM(2010) 748 wersja ostateczna, dostępny na stronie: http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2010:0748:FIN:PL:PDF

[10] Komunikat Komisji do Parlamentu europejskiego i Rady „Plan działania w zakresie małoletnich bez opieki” (2010–2014), COM(2010) 213 wersja ostateczna, dostępny na stronie:http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2010:0213:FIN:PL:PDF

[11] Komunikat Komisji dla Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego oraz Komitetu Regionów „Całościowe podejście do kwestii ochrony danych osobowych w Unii Europejskiej”, COM(2010) 609 wersja ostateczna, dostępny na stronie:http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2010:0609:FIN:PL:PDF

[12] W tym kontekście inne właściwe prawa podstawowe zapisane w Karcie oraz inne cele zagwarantowane w Traktatach muszą być w pełni uwzględnione w działaniach na rzecz zagwarantowania podstawowego prawa do ochrony danych.

[13] Umowa między Unią Europejską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki o przetwarzaniu i przekazywaniu z Unii Europejskiej do Stanów Zjednoczonych danych z komunikatów finansowych do celów Programu śledzenia środków finansowych należących do terrorystów, Dz.U. L 195 z 27.7.2010, s. 5–14.

[14] ETS, sprawy połączone C-92/09 oraz C-93/09, Volker und Markus Schecke, Eifert , 9.10.2010.

[15] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/64/UE z dnia 20 października 2010 r. w sprawie prawa do tłumaczenia ustnego i tłumaczenia pisemnego w postępowaniu karnym, Dz.U. L 280 z 26.10.2010, s. 1–7.

[16] Wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie prawa do informacji w postępowaniu karnym, COM(2010) 392 wersja ostateczna, dostępny na stronie: http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2010:0392:FIN:PL:PDF

[17] Komunikat Komisji na temat integracji społecznej i gospodarczej Romów w Europie, COM(2010) 133 wersja ostateczna, dostępny na stronie: http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2010:0133:FIN:PL:PDF

[18] Dyrektywa 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie prawa obywateli Unii oraz członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium państw członkowskich, zmieniająca rozporządzenie (EWG) nr 1612/68 oraz uchylająca dyrektywy 64/221/EWG, 68/360/EWG, 72/194/EWG, 73/148/EWG, 75/34/EWG, 75/35/EWG, 90/364/EWG, 90/365/EWG i 93/96/EWG, Dz.U. L 158 z 30.4.2004, s. 77–123.

[19] Komunikat Komisji „Zwiększone zaangażowanie na rzecz równości między kobietami i mężczyznami Karta Kobiet, Deklaracja Komisji Europejskiej z okazji Międzynarodowego Dnia Kobiet w 2010 r. dla upamiętnienia 15. rocznicy przyjęcia deklaracji i platformy działania na Światowej Konferencji ONZ w sprawie Kobiet w Pekinie oraz 30. rocznicy Konwencji ONZ w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet, COM(2010) 78 wersja ostateczna, dostępny na stronie:http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2010:0078:FIN:PL:PDF

[20] COM(2010) 491 dostępny na stronie:http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2010:0491:FIN:PL:PDF

[21] Komunikat Komisji „Europejska strategia w sprawie niepełnosprawności 2010–2020: Odnowione zobowiązanie do budowania Europy bez barier”, COM (2010) 636 wersja ostateczna, dostępny na stronie:http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2010:0636:FIN:PL:PDF